Lögberg - 17.05.1928, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. MAl 1928.
Bls. S.
Bakverkurinn er nú
úr sögunni.
Þetta Segir Kona Frá New Bruns-
wick, Eftir Að Hafa Notað
Dodd’s Kidney Pills.
Mrs. Stanley Parker Þjáðist af
Bakverk og Andarteppu.
Hillsboro, N. B., 14. maí —
(Einkaskeyti) —
“Eg get ekki lofað Dodd’s Kid-
ney Pills nógsamlega, eftir því
sem þær hafa reynst mér,” segir
Mrs. S. Parker. “Eg hafði ótta-
lega verki í bakinu og fótleggj-
unum og mjög mikil andþrengsli.
Eg gat að eins gengið stuttan spöl
og varð svo að setjast niður og
hvíla mig. Mér skildist, að þetta
stafaði frá nýrunum o" réði af að
reyna Dodd’s Kidney Pills. Eftir
að hafa tekið úr tveimur öskjum,
fann eg að þær gerðu mér mikið
gott. Eg hefi nú brúkað þær í
meir en ár og hefi þær ávalt við
hendina í húsinu. Eg _ er moðir
þriggja barna, og nú veit eg ekki
Íengur hvað það er að vera ilt í
bakinu.”
Dodd’s Kidney Pills fást h]æ
öllum lyfsölum og hjá The Dodds
Medicine Co., Ltd., Toronto, 2,
Ont.
Dansinn í Fœreyjum.
Joannes Patursson segir frá.
Margt eigum við íslendingar
eftir að læra, meðal annars það,
að koma réttiilega fram og með
skilningi við þá, sem fámennari
eru en við og minni háttar.
Svo vanir erum við smæð okkar
sjáfra, svo vanir, að aðrir líti að
ýmsu leyti niður á okkur, að við
kunnum ekki fyllilega enn þá, að
skilja það, að þeir sem eru ennþá
smærri, ennþá vanmegnugri, eigi
fjáisjóði að gejona, er hafa víð-
tækt menningargildi.
Þegar drunginn lá sem þyngst
yfir íslenzkum bygðum voru hin-
ar fornu þjóðlegu skemtanir vor-
ar, vikivakarnir, kæfðir.
Yið eigum nokkur kvæðin eftir.
Þau hafa lifað á vörum þjóðar-
innar eða í gömlum skræðum, sem
^‘endurminning þess sem var”.
í Færeyjum hafa vikivakamir
lifað, og lifa enn góðu lífi.
En svo langt erum við horfnir
frá þeim, íslendingar, að almenn-
ingur álítur þá víst lítið annað en
einskonar “fótatraðk”, skilur ekki
menningargildi þeirra, málvernd
þeirra fyrir eyjaþjóðina, fjörgjaf-
ann, samúðarvakann, skilur ekki,
að í vikivakadansinum endurlifa
nútíðarmenn frægðar og hreysti-
verk forfeðranna, forfeðra vorra
íslendinga.
í vikivökunum eiga þessar tvær
smáþjóðir, íslendingar og Færey-
ingar að mætast; með vikivökun-
um geta þeir bezt kynst, vegna
vikivakanna, sem enn lifa í Fær-
eyjum, getum við íslendingar bezt
fundið skyldleikann, samhygðina,
hið andlega norræna ættarmót.
Þegar Jóannes Patursson, kóngs-
bóndi úr Kirkjubæ, var hér á dög-
unum í kynnisferð, átti eg tal við
hann um dansinn. Eg hitti mann
að morgni dags á heimili tengda-
soar hans, Þorsteins Sch. Thor-
steinssonar lyfsala. Yfir fram-
komu mannsins er einhver morg-
unroði, vakandi von í huga og
hreyfingum. Aldarfjórðungs —
nei, 40 ára stjórnmálabarátta, hef-
ir eigi enn sett nein þreytumerki
á manninn.
Við töluðum um dansinn — eins
og hann er nú iðkaður í sveitum
Færeyja.
—Við dönsum, segir Jóannes
Patursson, frá jólum og þangað til
á mánudaginn í föstuinngang, þá
er danstíminn úti það árið.
Þenna tíma er dansað um helg-
ar og á hátíðum og týllidögum,
þrettánda, kyndilmessu o. s. frv.
Á danskvöldum koma menn oft
saman úr nágrannábygðarlögum
svo oft eru þetta 80—100 manns
aðkomandi. Dansað er frá ljósa-
tendran til miðnættis.
Á hátíðum og tyllidögum er alt
af dansað alla nóttina og jafnvel
næsta dag líka,
En það er góður danssiður í
Færeyjum,
að menn dansa ekki eftir sama
kvæði nema einu sinni á ári.
íEf menn dansa oft á ári eftir
sama kvæðinu, þá köllum við það
fótatraðk. Það kann að vera, að
slíkt komi fyrir í kaupstöðum, þar
sem dansað er að staðaldri. En þar
er iíka iðkaður “enskur dans”. En
svo köllum við í Færeyjum alla
tízkudansa.
Eg spurði hann nokkru nánar
um hugtakið “fótatraðk.”
—Jú, segir Jóannes Patursson.
Ef við t. d. dönsum eina helgi eft-
ir kvæðinu um Kjartan ólafsson,
og við tökum síðan til og dönsum
eftir sama kvæði næsta sunnudag,
þá segjum við að það sé synd, að
gera slíkt fótatraðk með Kjartans
Ólafssonar-kvæði.
Með þessari stuttu lýsingu Pat-
urssonar, er varpað nýju ljósi yfir
dans Færeyinga. Vikivakar þeirra
eru ekki dans í nútímamerkingu
— eiga ekkert skylt við hann. —
Dans þeirra er iðkun kvæðaíþrótt-
ar, rækt við fornar sagnir, lotning
fyrir afreksverkum liðinna ítur-
menna. Og þess vegna hefir dans-
inn orðið sísvalandi heilsubrunn-
ur fyrir færeyskt þjóðlíf og menn-
ingu.
Patursson heldur áfram:
—- Góður dans er það, þegar
mennirnir sem syngja, fólkið, sem
stígur dansinn, stofan, sem dans-
að í, lagið, sem sungið er, og sag-
an sem sögð er, rennur alt í eina
órjúfandi og órjúfanlega heild,
Þegar við syngjum um viður-
eign Kjartans og Bolla Þorleiks-
sonar, þá lifum við með í viðburð-
um þeim. Þegar við syngjum um
Þormóð Kolbrúnarskáld, er hann
sigldi til Grænlands og ráin brotn-
aði, en Gestur kvað hann svo orð-
hagan, að hann gæti ort saman
rána, þá erum við með í þeirri
siglingu.
Og svona mætti lengí telja.
Jafnvel þegar við dönsum úti
undir beru lofti, þá verður alt um-
hverfið, hafið, hlíðarnar, fjöllin,
að falla í sömu samhygðarheild
og fólkið sem dansar.
Þetta lærir engin ein kynslóð.
Þetta tekst ekki nema vegna þess,
að í Færeyjum hefir verið dansað
öld eftir öld, í 8—9 ald'ir sam-
fleytt.
Dansað er eftir marsvínarekstra.
Dansað er þá alla nóttina — með-
an sýslumaður skiftir afla. Þá
er margt manna aaman komið. Þá
koma karlmenn holdvotir úr bar-
daganum •— og dansa sig þurra.
En heimadansar eru beztir.
Húsum er þannig hagað í Fær-
eyjum, sem kunnugt er, að aðal-
stofur eru tvær á bæjum, reyk-
stofa fremri, og innristofa. Dans-
að er í innri stofu. En áheyrend-
ur, ef nokkrir eru, s'itja í reyk-
stofu.
Það var siður, þegar menn
“fóru niður úr” (að afloknu dans-
kvæði), þá settist dansfólkið inn
í reykstofuna og hóf samræður
um efni kvæðisins, er sungið var
í það sinn. Þá skiftust menn oft
í flokka eftir því, hvernig þeim
geðjaðist að persónum kvæðanna,
eða hvernig þeir litu á gerðir
þeirra.
Með þessu móti samtvinnaðist
líf og hugsanir söguhetjanna við
daglegt' líf manna.
Á síðustu tímum hafa heima-
dansar minkað. Bygðar hafa ver-
ið danstofur í mörgum bygðar-
lögum. En þær eru illa tilbúnar,
og hefir dansinn spilst við það,
að farið hefir veríð með hann
burt úr heimahúsum.
En danssamkomurnar eru enn
sem fyr aðalsamkomur færeyskra
bygða. Oft fara menn hópum sam-
an í önnur bygðarlög og
drekka jól,
eins og sagt er í F. Eru menn
í ferðinni öll jólin og fram yfir
þiettánda. í raun og veru er tal-
ið, að jólin séu fyrst algerlega úti
mánudaginn í föstuinngang, síð-
asta danskvöldið, þegar hið al-
kunna danskvæði er sungið síðast
allra, með viðlaginu:
“Stígum fast á vort gólf,
spörum ei vorn skó.
Guð mun ráða hvar við drekk-
um önnur jól.”
I brúðkaupsveizlum er þó dans-
að hvenær sem er á árinu. Tíðar
eru fjömennar brúðkaupsvei&ur
í Færeyjum, er standa 2—3 daga.
Nokkhð er þeim þó að fækka síð-
ustu ár. Hefi eg þó á síðasta ári
verið í brúðkaupi, þar sem voru
160 manns, og stóð hófið í þrjá
daga.
En Færeyingar láta sér eigi
nægja að hafa yfir hin gömlu
kvæði sín, þó mikið megi til tína
úr 90,000 erindum, sem til eru frá
fornum timum.
Enn yrkja Færeyingar dans-
kvæði í fornum stíl. Bóndi einn
gamall í Sandey, hefir nýlega ort
ágætt kvæði um Gunnar á Hlíðar-
enda. Er kvæðið fullkomlega með
fornum hætti.
Og enn er það algeng og vinsæl
íþrótt á mannamótum, að tveir
menn taka sér viðfangsefni meðal
nýafstaðinna atburða og “kveðast
á”, yrkja þá af munni fram og
verða að vera fljótir til svars, svo
eigi verði þeir kveðnir í kútinn.
Er einatt glatt á hjalla, þegar
slíkt er haft um hönd, og mörg
nýrri kvæði og kvæðaflokkar eru
af slíkum toga spunnin.
Þá er enn ein tegund kvæða,
sem kallaðir eru “þættir” og eru
háðkvæði um hitt og annað, sem
fyrir ber.
Frægast allra slíkra kvæða er
Fuglakvæði Nolseyjar-Páls. En
þá kvæðagerð iðka enn ungir sem
gamlir. Var eg gestkomandi í
bygð einni nú skömmu eftir ný-
afstaðnar kosningar, þar var gest-
kvæmt og mannfagnaður. Dreng-
ir léku sér á gólfi, er hlé var
á dansi. Þeir voru á 12 ára aldri.
Þeir höfðu ort “þátt-kvæði” um
kosningarnar og dansferðina til
Hafnar.
En fyrir utan hinn innlenda
kveðskap hafa Færeyingar nú á
síðari árum mikil kynni af ljóða-
gerð Islendinga, og kunna margir
íslenzk kvæði, þó aldrei hafi þeir
til íslands komið. V. St.
—Lesb. Mbl.
Sjálflýsi.
Gasljós og rafmagnsljós bráðum
úr sögunni.
Það eru nú eitthvað 300 ár síð-
an að menn tóku eftir því, að viss
efni gátu drukkið í sig sólargeisl-
ana og síðan borið birtu í myrkri,
líkt og maurildi. Á 17. öld voru
lýsisteinar alkunnir (Lapis solis;
Bologna lýsisteinar). Allir kann-
ast við sjálflýsandi stafi á úrum
og klukkum. Birtan, sem þeir
ljóslitir gefa, er svo lítil, að ekki
hefir þótt viðlit að nota þá ljós-
liti til lýsingar í s.tærri stíl.
En nú kemur fregn um það, að
þýzkum efnafræðing hafi tekist
að finna upp Ijóslit, eða sjálflýsi,
sem er svo bjart, að það gefur
ekki eftir hinum beztu ljósgjöf-
um. Sé Ijóslitur þessi borinn á
einhvern hlut, og hann settur út
í sólarbirtu, drekkur ljósliturinn
í sig birtuna, og verður sjálflýs-
andi á eftir. Hver fermetri flat-
ar, sem ljósliturinn hefir verið
borinn á, kastar frá sér hundrað
kerta skini, þegar dimt er orðið.
Þetta stafar af því, að ljóslitur
þessi dregur í sig mörgum sinnum
meira magn, heldur en nokkur
annar ljóslitur, sem þekist, og það
ljósmagn, sem hann drekkur í sig,
meðan bjart er, kemur fram sem
útstreymi, þegar dimmir og eyð-
ist hægt og smám saman.
Það má líkja þessari uppgötv-
un við rafgeymir, sem hlaðinn er,
og getur síðan miðlað rafmagni
frá sér. Galdurinn er fólginn í
því, að þegar sólarljós fellur á
ljóslitinn, breytast efnasambönd
hans og frumagnirnar (atom) fá
í sig þenslu, sem breytist í ljós,
þegar þenlsan minkar. Hleðslu
og orkugjafa ljóslitarins svipar
því mjðg til rafgeymis. Meðan
birtan, sem fellur á litinn, er
, MARTIN & CO.
Enginn þarf að neita
sjálfum sér um að
vera vel til fara
þar sem við seljum
ágætis fatnað með
V0RUM ÞŒGILEGU B0RG-
UNARSKILMÁLUM
Þér getið fengið fyrirtaks tilbúinn fatnað — Bara velj-
ið yður kápu, alfatnað eða kjól — Segið ráðsmanni vor-
um, hvað þér getið borgað út í hönd og hvernig þér viljið
borga afganginn. Takið síðan fötin heim og borgið þau
jafnframt og þér notið þau.
Gott Verð --- Nýjar Vörur
Ágœtt Úrval
Kápur
*15.95til$49.50
Kjólar
$12.95 til 29.50
Alfatnaðir
$29.50 til $49.50
Fox Chokers
$25.00 til $45.00
MIKIÐ ÚRVAL AF KARLMANNAFATNAÐI OG KÁPUM
$19.75 TIL $45.00.
OPIÐ A LAUGARDÖGUM TIL KL 10 E.H.
Á öðru gólfi
Wpg Piano
Bldg.
ARTIN &
Easy Payments Limited
ÞAÐ ER
ÞÆGILEGT
AÐ BORGA
SMATT OG
SMÁTT
Portage
og
Hargrave
L. HARLAND, Manager.
sterkari heldur en útgeislanin,
tekur liturinn á móti geislahleðslu,
en þegar dagsbirtan dvín, kemur
útstryemið og liturinn verður
sjálflýsandi. En þar sem tak-
mörk eru fyrir því, hve mikið má
hlaða rafgeymi, þá eru aftur á
móti engin takmörk fyrir því, hve
mikið geislamagn Ijósliturinn get-
ur drukkið í sig. Tökum sem
dæmi, að hleðslutíminn (dags-
birtan) sé 15 klukkustundir, en
útgeislunin að eins 6 stundir, þá
á liturinn enn í sér geymdan 9
stunda ljósforða, og við hann bæt-
ist dag frá degi svo lengi sem
dagur er lengri en nóttin. Þann
forða, sem þannig safnast saman,
má síðar nota. Það er því hægt
að safna saman miklu ljósmagni
á sumrin, þegar sólargangur er
sem hæstur, og geyma það til
skammdegisins.,
Reynist Ijósgjafi þessi eins vel
og af er látið, þá verður stór-
'kostleg breyting í heiminum. í
staðinn fyrir olíulama, glóðar-
lampa og rafmagnslampa, nota
menn bjarta fleti, og sú birta
kostar eldci neitt, því að af nógu
er að taka, þar sem dagsbirtan er.
Þá þarf ekki framar nein götu-
ljósker. Ekki þarf annað en að
mála húsin með þessum ljóslit og
bera þau þá mörgum sinnum
meiri birtu, en nokkur götulýsing.
Innan húss verða veggir og loft
máluð með ljóslit, og þá verður
bjart í húsunum allar nætur, eins
og um hábjartan dag. Menn
verða ekki varir við að farið er
að skyggja, fyr en þeim verður
litið út um glugga og sjá stjðrnur
á lofti.
Ekki verður það heldur amalegt
fyrir bændur að fá þennan ljós-
gjafa. Þá þurfa þeir ekki að
kvíða skammdegi og vetrar-
myrkri. Þeir geta haft alt upp-
Ijómað hjá sér í baðstofu, búri,
skemmu göngum, fjósi, fjárhús-
um og hlöðum.—Lesb. Mbl.
RtMÆFINGAR
eftir Benedikt Einarsson.
' Vetrarkoma.
Fölnar hárið Fjörgynjar,
fellur snjár á merkur.
Ýrir báru út á mar
armur Kára sterkur.
Morgun.
Fram til stranda flest er hljótt,
faðmar landið særinn.
Sól að vanda sigrar nótt;
sunnan andar blærinn.
Vorið.
Hrím af tindum hverfur burt,
hlýjum vindi borið.
Elfur, lind og unga jurt
örmum bindur vorið.
Haustkvöld.
Sig þá flytur sól að mar,
sendir glit um voga,
brosa litir bifrastar:
blys á vitum loga.
Vetur.
Hnjúkar frjósa, hlíð og fell;
himinljósa glætur
fram við ós á fáguð svell
festa rós um nætur.
Morgunsigling.
Syndir gnoðin, svalur blær
sogar boðaföllin,
morgunroði meðan skær
málar goð á fjöllin.
Mótbyr lífsins.
Vonir fenna, vaknar þrá.
Vinslit kenna árin.
Hjöitu brenna, hlýrum á
höfug renna tárin.
Útþrá.
Fjörið eyðist; anda minn
útþrá seyðir gjarna
gegnum heiðan himininn
hátt á leiðum stjarna.
Fjólan.
Þroskuð hóli háum á
hress við gjólu slagi
dansar fjólan fagurblá
fram að sólarlagi.,
Sumamótt.
Dags við flótta skautið skín
skýin hljótt um vefur.
Fyrir óttu sólarsýn
sumarnóttin gefur.
—Dagur.
Með ágætis útbúnaði og fjögra hjóla Hydraulic Brakes
Cor. James og Princess
Sýningarstaður: - Cor. Garry og Ellice
CHRYSLER Bíllinn
Sparar fé, er þœgilegur og endingargóður
Lágt Verð
52 Sedan 62 Sedan 72 Sedan
Sendið korn yðar
tii
UNITED Grain GROWERS &
Bank of Hamilton Chambers
WINNIPEG
Lougheed Building
CALGARY
Fáið beztu tryggingu sem hugsanleg er.
«W«kKhKHKHKhKHKhKhkhKhKhkhKhKhKhKhKHKhkhkhKhkhkhKH9*!
Whippet
Bíllinn
Það hve Whippet bílarnir eru liðugir og láta vel að stjórn er jafn-
vel undrunarefni fyrir þá, sem alvanir eru að fara með bíla. Hin
aflmikla vél, sem ótal sinnum hefir skarað fram úr öðrum vélum
á 500,000,000 mílum, sem hún hefir verið þrautreynd, veldur þar
mestu um. Erfiðleikarnir við að keyra, jafnvel þar sem um-
'ferðin er mest, eru nú horfnir. Mjög auðvelt að ráða hraðanum.
Vér æskjum þess að þér skoðið Whippet bíl og reynið hann.
Með honum höfum vér náð þeirri hugsjón er vér höfum kept að
í mörg ár, þeirri hugsjón að framleiða bezta bíl af hinni léttari
tegund, sem til er í heimi og selja hann með þvi verði sem full-
komlega getur jafnast við það bezta, sem nokkrir hafa að bjóða.
Empire Motors Limited
Umboðsmenn fyrir IVilly's Knight og Whippet bíla.
Horni Maryland og Portage.
The WESTERN 0IL C0MPANY Ltd.
502 CANADA BUILDING
EJVERGY GASOLINE
—OG—
PURITAN MOTOR OILS
Utibú hvervetna í Manitoba.