Lögberg - 07.02.1929, Síða 4

Bl3. 4.
LÖGBERG FIMTUDAGINN 7. FEBRÚAR 1929.
Högtierg
Gefið út hvern fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd., Cor. Sargent Ave.
og Toronto St., Winnipeg, Man.
Talsímar: 86 327 og 86 328
Einar P. Jónsson, Ed$tor
Utanáskrift blaðsins:
The Columbia Press, Ltd., Box 3172
Winnipeg, Man.
Utanáskrift ritstjórans:
Editor Lögberg, Box 3172, Wipnipeg, Man.
Verð $3.00 um árið. Borgist fyrirfram.
The “Lögberg” is printed and published by
The Óolumbia Press, Limited, in the Columbia ;!
Building, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba. ;;
Sá ókosni
1 vikunni, sem leið, skaut Heimskringla,
aldrei þessu vant, skjólshúsi yfir fádæma
lubbalega ritsmíð, eftir uppgjafaprestinn,
Ragnar E. Kvaran, þetta ókosna yfirráða-naut
heimfararnefndar ÞjóSræknisfélagsins. Sver
blekfóstur þetta, er höfundurinn nefnir ‘ ‘ Skiln-
ingurinn eykst”, sig átakanlega í ætt viS
glannaskapinn og hrokann, sem úr sömu átt
skall yfir vestur-íslenzkan almenning í sumar,
er leiS, meðan hæst stóS á deilunum út af styrk-
farganinu alræmda, í sambandi viS heimförina
1930. Mun víst flestum bera saman um, aS
innlegg þess ókosvaf þeirri deilu, hafi bitiS höf-
uSiS af allri s'kömm, þótt fleiri legSu aS vísu
í svipuSum anda, loSna loppu á plóginn, meS
þaS fyrir augum, aS ófrægja sjálfboSanefnd
Vestur-íslendinga í heimfararmálinu, og gera
tortryggilegan tilgang þann, er fyrir henni
vakti.
Sá ókosni, vill augsýnilega láta líta svo út, sem
hann sé aS einhverju leyti að andmæla inni-
haldi bréfs þess frá sjálfboSanefndinni vestur-
íslenz'ku til KátíSarnefndarinnar á Fróni, er í
Lögbergi birtist þann 24. janúar síSastliSinn,
ásamt svarinu aS heiman, og fáeinum viSeig-
andi skýringarorSum frá ritstjóra þessa blaSs.
En hvemig tekst þeim ókosna svo til um rök-
semdafærsluna ? Því er fljótsvaraS.
I staS þess aS hrófla á nokkum minsta hátt
viS innihaldi, eSa kjarna téðs bréfs, grípur
sá ókosni til þeirra vopnanna, sem honum virS-
ast tömust og eSli næst, sem sé aS þyrla upp
mannskemda moldviðri, þegar komiS er í ör-,
þrot meS rök, og fer hann þá á hvað, sem fyrir
verður.
Ekki væri ósanngjarnt aS ætla, aS sá ókosni,
sem að minsta kosti aS nafninu til, á;að heita
forseti Þjóðræknisfélagsins, mvndi endmm og
eins finna til nokkurrar ánægju yfir því, aS til
skuli þó vera menn a.f íslenzkum stofni í Vest-
urvegi, er hafnir séu það mikið yfir mar-
flatneskju meðalmenskunnar, .að amerískt og
canadiskt þjóðlíf hafi komið á þá auga, og veitt
þeim verðuga viðurkenningu. Þessu virðist þó
farið á nokkuð anhan veg. ViS alt slíkt virðist
þeim ókosna vera afar-illa,-finst enda, ef til vill,
að meS því sé að einhverju leyti varpað skugga
á sína eigin dýrð. Þess vegna, sennilega, legg-
ur hann sig svo mjög í framkróka með að lít-
ilsvirða Sveinbjöm Johnson, mann, sem svo
hátt er hafinn að mannviti, mannkostum og
þekkingu, vfir þann ókosna, að samanburður
yrði blátt áfram hlægilegur, og gengi jafnvel
glæpi næst.
Sá ókosni, fullyrðir, að Sveinbjöm Johnson
hafi orðið: “aðhlátursefni íslenzkra lögfræð-
inga í Canada. ’ ’ Ekki telur hann það samt ó-
maksins vert, að skilgreina fvrir almenningi,
hvaða lögfræðingar það vora, — er hlógu!
EitthvaS virðist þeim ókosn-a vera alvar-
lega í nöp við þá Halldór Hermannsson og
Emile Walters. A allra vitorði er það, að báð-
ir em menn þessir þeim ókosna í öllu fremri,
og þess vegna er það, að hann vill meS ein-
hverjum ráðum hafa ofan af þeim skóinn, þótt
slíkt eigi nú sennilega nokkuð langt í land.
Allir þeir, er eigi sjá auga til auga við þann
ókosna, eiga að vera lítilsnýtir aulabárðar.
ÞaS er eins og honum sé um það einna mest
hugarhaldið, aS draga beztu mennina, þá menn-
ina, er getið hafa sér og þjóðflokki vorum hvað
mesta sæmd, niður í sorpið, eða jafnvel niður
fyrir það — niður til sín.
Til þess að gera ekki endaslept við blekk-
ingar sínar, tekur sá ókosni Vilhjálm Stefáns-
son líka fyrir, og gerir af.stöðu hans til styrk-
þágunnar að umtalsefni. Kemst hann í því
sambandi þannig að orði:
“ Vilhjálmur Stefánsson hefir aldrei sagt
aukatekið orð um það, hvort rétt væri eða
rangt að þiggja stvrkinn, svo almenningi sé
kunnugt. Hins hefir hann getið, að hann teldi
ekki nauðsyn á fé, því eimskipafélög mundu
leggja fram það er þyrfti.”
Er þetta nú ekki nákvæmlega það sama, og
sjálfboðanefndin hefir ávalt haldið fram?
Henni þótti stvrkbónin hvimleið, af því liún sá
enga þörf á styrk. Vilhjálmur Stefánsson er
henni því gersamlega sammála í þessu tilfelli,
Þetta hafSi almenningi fyrir löngu skilist, __
líklega hverju einasta mannsbarni, nema þeim
ókosna. Þó verðuy skilningsleýsi hans, ei til *
vill, ekki eins dularfult og ýmsir kynnu að
halda, er tekiS er tillit til þess, meS hvaða “lík-
amshluta” hann hugsar, þótt honum sé þaS
sjálfum sennilega fyrir beztu, aS ekki sé frek-
ar fariS út í þá sáíma»
Loks gerir sá ókosni, undirskriftamótmælin
gegn styrkþágunni, að umtalsefni. Farast hon-
um í því sambandi þannig orS:
“Fjöldi manna hefir lýst því yfir, að þeir
hafi látiS fleka sig til þess að skrifa undir.
ASrir hafa tjáð sig gera það fyrir vináttu sakir
og frændsemis”, o. s. frv.
Hér er alt á eina bókina lært, enga tilraun
til rökstuSnings að finna, þótt leitað sé með
logandi ljósi. Á það aðeins treyst, að svo sé
blekkinga-vefnaSurinn þétt ofinn, að hvergi
grilli í .gegn. Ekki á eitt einasta nafn bent,
staShæfingunum til sönnunar.
ÞaS þarf meira en litla ósvífni til, aS bera
annan eins ófögnuS á borS fyrir almenning, og
sá ókosni lætur sér sæma, og gerir bersýnilega
meS köldu blóSi.
Ragnar E. Kvaran, eSa sá ókosni, hefir
aldrei átt sæti í heimfaramefnd ÞjóSræknisfé-
lagsins, og sennilega á aldrei. Vamar-tilraun
hans í sambandi við styrk]>águna og víxlspor
heimfaramefndarinnar, geta því undir engum
hugsanlegum kringumstæðum, skoSast annað
en brjóstumkennanlegur slettirekuskapur.
•
Mr. Darby og tollmúrar
Bandaríkjanna
Skömmu eftir aS þaS varð hljóðbært, að
Bandaríkjastjóm hefði í hyggju að hækka toll
á innfluttum vörum um 90 af hundraði, eða því
sem næst, flutti ritari akuryrkjuráSsins, Mr. A.
E. Darby, ræðu eina, allmikla og eftirtektar-
verða, fyrir nefnd þeirri í Ottawa, er íhugun
tollmálanna sérstaklega hefir með höndum.
Taldi • Mr. Darby canadiskum landbúnaSi svo
mikla hættu búna af þessu fyrirhugaða tiltaéki
Bandaríkjastjómar, að til mála gæti það auð-
veldlega komið, aS canadiska þjóSin yrði til
þess nevdd, að hækka sína eigin tollmúra í
hefndarskyni. KvaSst hann þó í fullri alvöru
vona, að slíkt örþrifaráð yrði umflúið í
lengstu lög.
Ýms leiðandi blöð Austurfylkjanna, hafa
látið sig ræðu Mr. Darby’s allmiklu skifta,
prentaS upp úr henni langa kafla, og velt lienni
við á margvíslegan hátt. Þykir þeim ræðan
áll-eftirtektarverð, ekki sízt fyrir þá sök, að
höfundur hennar er talsmaður fyrir þann
flokkinn í Vesturlandinu, bændaflokkinn, er á-
valt hefir svo á litið, og lítur enn, að veradar-
tollar standi landbúnaðinum fyrir þrifum. Á
sá flokkur marga ágæta málsvara í sambands-
þinginu, er sjálfsagt telja að berjast til þraut-
ar, er einhver þau mál era á döfinni, er djúpt
grípa inn í afkomu og efnahag bænda og búa-
iýðs. , r
Mr. Darby tjáist vera þeirrar skoSunar, að
hin fyrirhugaða vemdartollahækkun svðra,
hljóti að reynast rothögg á heilbrigð viðskifti
milli þessara tveggja nágrannaþjóSa. Auk
þess sé hún líkleg til, að vekja tortrygni meðal
þjóðanna beggja, og sé þá, ver farið en heima
setiS. Kemst hann í því sambandi meðal ann-
ars þannig að orði:
“Tollmálahefnd er alt annað en æskilegt
vopn, í viðskiftum þjóða á meSal. En það
dylst mér eigi, að nema því aðeins, að teknar
verði.í tæka tíð alvarlegar ráðstafanir af hálfu
canadiskra stjórnarvalda, þá getur tæpast hjá
því farið, að canadisku þjóðinni renni svo í
skap, að hún krefjist viðeigandi bóta, þótt
nokkuð kunni þær aS kosta. ”
Ekki gerSi Mr. Darby þess fulla grein,
hvort hugsanleg hækkun verndartolla, skyldi
einungis bundin við framleiðslu landbúnaðar-
ins, eða hún skyldi ná til annara framleiðslu-
tegunda líka. En hvað sem því HSur, er von-
andi, að hin canadiksa þjóð, verði aldrei til
þess neydd, að grípa til nokurra slíkra örþrifa-
ráða.
Fram að þessum tíma, hefir staðiS næsta
ójafnt á, hvað viSskiftin milli Bandaríkjanna
og Canada snertir. Virðist svo, sem hinni fyr-
nefndu þjóð hafi hepnast það tiltölulega langt-
um betur, að útiloka canadiskar landbúnaSar-
afurðir frá markaði sínum, en ^þjóSinni canad-
isku að stemma stigu fyrir aðstre\Tni ýmsra
vörutegunda að sunnan. Má í því sambandi
benda á, að við lok þeirra tólf mánaða, er end-
uðu þann 30. nóvember síSastliðinn, námu inn-
fluttar landbúnaSar-afurðir hingað til lands
frá Bandaríkjunum, $103,983,000, til móts við
$57,172,000, er Canada flutti út á sama tíma-
bili suður yfir landamærin. Hækkun sú á toll-
vemd, er Bandaríkjastjóm ráðgerir, myndi að
sjálfsögðu draga mjög úr vöruflutningi héðan
úr landi og suður, og hlyti jafnfraftit að
hækka vömverðið syðra til stórra muna.
AS hyggja á hefndir gagnvart Bandaríkja-
þjoðinni, út af meðferS hennar á sínum eigin
málum, væri vitanlega hin mesta fávizka, sem
komið gæti canadisku þjóðinni alvarlega í koll.
Enda væri slíkt jafn-óþarft, sem það er óvit-
urlegt.
í nóvembermánuði síðastliðnum, seldi Can-
ada til brezku evjanna, tíu miljón dala virði
meira af landbúnaðar framleiðslu, en hpn seldi
á öllu árinu suður yfir landamærin. AS því gr
markað fyrir slíkar vörur áhrærir, ér eftír-
spurnin frá Betlandi sex sinnum meiri, er úr
Bandaríkjunum.
Að undanskilinni pappírsframleiSslunni, má
vel segja, að markaðs skilvrðin fvrir canadisk-
ar vömr, séu 75 af hundraði betri á Bretlandi
hinu mikla, en í Bandaríkjunum. Hinn brezki
markaður er stöðugt að víkka, og því ekki aS
færa sér<fþað í nyt? ^
Þ\tí ?uá heldur ekki gleyma, að;!ýiý og greið-
ari viðskiftasambönd við umheiminn, era jafnt
og þétt að skapa víðari markað fyrir canadiska
framleiðslu. ÞaS er því sýnt, að ekki er í öll
skjól fokiS, þótt örðugra gerist um viðskiftin
við Bandaríkin, en -viS hefir gengist fram að
þessu. ÞaS em til meira en nógar þjóðir samt,
er þarfnast canadiskra vörutegunda og sækjast
eftir þeim.
I
Höndlaði Þjóðrœknisfélagið
Ingólf smálið ?
SíÖan eg skrifaði síÖustu grein mína um Ingólfs-
sjóÖs meöhöndlunina, hafa komjÖ fram í dagsljósiÖ
mörg ný gögn, sem eg hafði engann kost á aÖ kynnast,
þar til þau voru lögö fyrir almenning i blööunum. Eg
á hér viÖ tvær greinar eftir hr. H. A. Bergman, lög-
fræðing, manninn, sem almenningur réÖi Ingólfi til
varnar, og einnig grein eftir hr. A. B. Olson, sem var
einn af g, er almenningur kaus til að gangast fyrir f jár-
framlögum Ingólfi til styrktar. Báðir þessir menn
lögöu fram fé til sjóÖsins, og hafa því, án efa, fullan
rétt að birta skoðun sína málinu viðkomandi.
Svo eru ákærurnar í máli þessu orÖnar alvarlegar
og þungar, að undrun sætir ef Ingólfs-nefndin og þjóð-
ræknisfélagið geta, sóma sins vegna komist hjá því,
að skýra almenningi sína hfið málsins. Ekki fæ eg
betur séð, en borið sé á Ingólfs-nefndina að hún hafi
fært þjóðræknisfélaginu fé, sem hún hefir óleyfilega
tekið úr sjálfs síns hendi, og þjóðræknisfélagið veitt
þannig fengnu fé móttöku.
Vafalaust skilur almenningur hvað hér er átt við,
þó ekki séu sterkari orð við höfð, aö sinni. Fáeinar
ástæður vil eg þá leyfa mér að færa fyrir þessu við-
horfi málsins.
Fyrst og fremst ber öllum almenningi að taka
fylsta tillit til þess sem skrifari borgarafundarins hef-
ir að segja um málið, og sem hann birtir í báðum ís-
lenzku vikublöðunum strax eftir fundinn. Þá var
auðvitað alt í fersku minni, að fundinum nýafstöðn-
urd, og hefði því eitthvað verið athugavert við frá-
sögn ritara, sem nokkru máli skifti, hefði það auðvitað
verið leiðrétt tafarlaust, þar sem málið var almennings
mál. En ritaranum til veröugs hróss, hefir hann skýrt
svo satt og rétt frá gjörðum fundarins, að engar að-
finslur hafa þótt nauðsynlegar.
Látum oss þá athuga hvað ritarinn hefir aÖ segja
í umsögn sinni um fundinn 19. des. 1924. Eftir að
ritarinn hefir skýrt frá tilgangi fundarins, og tddrög-
um málsins segir hann að “allir fundarmenn voru ein-
huga um það, að alt bæri að gera fyrir þennan óham-
ingjumann, sem í mannlegu valdi stæÖi, til þess að
hann mætti ná fullum rétti sínum.” Athugum nú
þessi orÖ ritara gaumgæfilega. Þessi fundur, sem hér
ræöir um, var sá eini almenni fundur, sem haldinn
var í sarrtbandi viÖ mál Ingolfs, og um leið eina tæki-
færiÖ fyrir þá sem kosnir voru, að kynnast vilja al-
mennings um það,hvað mikið nefndinni bæri aÖ gera
fyrir Ingólf.
Safnkvæmt skýrslu ritarans, eru fundarmenn ekki
myrkur í máli um það hvað þeir vilji að gert sé fyrir
þennan ógæfusama einstæðing. Nefndinni, sem kosin
var til aÖ hafa framlkvæmdir í málinu, var falið af
kjósendunum, aö gera alt sem í mannlegu valdi stæði
til að Ingólfur gæti náð fullum rétti sínum. MeÖ
þetta ákveðna umboð frá almenningi, byrjar svo nefnd-
in starf sitt. Lesendurnir gerðu vel að festa i minni,
að hvergi er þess getið, að nefndinni hafi verið settar
skorður um það, að jafnvel hvaö sem lögfræðingurinn
ráÖlegði þegar hann færi að kynna sér málsástæður,
mætti ekki undir neinum kringumstæðum hjálpa Ing-
ólfi meira en að koma honum í lífstíðartukthús, hvort •
sem hann reyndist sekur eða saklaus, heilbrigður eða
vanheill. Algjörlega gagnstætt þessu, var nefndinni
falið aö gera alt sem mannlegt vald gæti, til að hinn
sakfeldi næði fullum rétti sínum. Síðar í grein þess-
ari mun eg skýra það, hvernig nefndin fullnægði þeirri
kröfu fundarins, að gera alt sem mögulegt væri Ingólfi
til hjálpar. Eftir að ritarinn er búinn að skýra hinn
mikla áhuga fundarmanna fyrir því að alt hugsanlegt
sé gert ógæfumanninum til stuðnings, skýrir hann frá
kosningu nefndarinnar á þessa leið:
“Eftir nokkrar umræöur var ákveðiÖ að fela stjórn-
arnefnd Þjóðræknisfélagsins, að beita sér fyrir fram-
gang þessa máls.” Þessu næst birtir ritarinn tillögu
frá hr. Þorsteini Borgfjörð, sem studd var af hr.
Guðmundi Fjeldsted, sem er þess efnis að skora á
fundarmenn að gera sitt ýtrasta að hjálpa stjórnar-
nefnd Þjóðræknisfélagsins með fjárframlögum til þess
að leiða þetta mál til lykta. Því næst skýrir ritarinn
frá kosningu lögfræðingsins á þessa leið: “Síöan var
Hjálmar Bergman beðinn af fundarmönnum, að taka
* að sér málið. Lofaði hann að gera það, ef ófyrirsjá-
anlegt annríki ekki hindraði.”
Nú vil eg vinsamlegast biðja lesendurna að minn-
ast ]>ess, að hvergi er með einu orði minst á ábyrgð í
sambandi við ráðningu lögfræðingsins, né heldur
nokkra aðra ábyrgð. Einnig er hvergi minst á neina
tillögu, sem fram hafi komið á fundinum í því eða
neinu öðru sambandi, nema sem eg hefi tekið fram
hér að framan, að undanskildu, að leita samskota og
loforða á fundinum. Það er því meira en smávægi-
leg bíræfni af ritara fundarins, að berja nú blákalt
fram, fjórum árum seinna, að fundurinn hafi samþykt
fjárhagslega ábyrgð á hendur stjórnarnefnd Þjóö-
ræknisfélagsins, þar sem ekki er minst með einu orði
á neina slíka ábyrgðar-samþykt í fundargjörningnum,
sem hann sjálfur skrifar og birtir almenningi í báð-
um íslenzku vikublöðunum. Einnig er vert að geta
þess, að ritstjóri Lögbergs, hr. J. J. Bíldfell skrifar
einnig um borgarafundinn í blaði sínu 25. des. 1924,
og getur ekki með einu oröi um neina ábyrgðar sam-
. þykt né heldur uppástungu. Umsögn hr. Bíldfells
virðist algjörlega samhljóða því, sem ritari fundar-
ins hefir að segja, þó með öðrum orðum sé frá sagt.
Til dæmis segir hr. Bíldfell frá ráðningu lögfræðings-
ins á þann hátt, að allir fundarmenn hafi staðið á
fætur þvi til samþykkis. En þrátt fyrir það, sem
hefir, veriö tekið fram, hér að framan, leyfir hr. Sig-
fús Hallórs sér að gera eftirfarandi staðhæfingu í
blaði sínum 5. des. 1928: “Að þr. Hjálmar A. Ler&"
man hafi aldrei verið veitt lögmannsumboð sitt í’sam-
bandi við þetta mál af opinberum borgarafundi í YVin-
nipeg, né annarsstaðar.” Lesendurnir minnist þess að
hr. Sigfús Halldórs var skrifari borgarafundarins, sem
haldinn var í Wlinnipeg, 19. des. 1924.
Til að fyrirbyggja það, að eg verði vændur um aö
halla réttu máli, vísa eg lesendunum á að lesa Heims-
kringlu 24. des. 1924 og einnig Lögberg 25. des. sama
ár.
Eg er þá kominn að þeim lið
málsins, sem mestum misskilningi
hefir valdið í hugum manna, og
gerir enn, og það er hvort Þjóð-
ræknisfélagið, sem félag hafi nokk-
urntíma haft nokkuð að gera við
rekstur Ingólfs-málsins. Eg hefi hér
Jyrir framan mig ákveöna neitun
allra þeirra manna er nokkuð) höfðu
við málið að gera, og einnig margra
þeirra, sem ekki voru kosnir for-
v-ígismenn, en voru því samt hlynt-
ir. Allur sá glundroði, sem átt
hefir sér stað út af því hvort þjóð-
ræknisfélagið hafi haft málið með
höndum eða ekki, á án efa rót sína
að rekja til þess, aö stjórnarnefnd
Þjóðræknisfélagsins var af fund-
armönnum kjörin til að hafa fram-
kvæmdir í málinu. Þannig liggur
þá þetta stórflókna mál fyrir fram-
an oss.
Eftir að búið var að kjósa stjórn-
arnefnd Þjóðræknisfélagsins, sem
Ingólfsmálsnefnd, var hún orðin að
tveimur nefndum. Með öðrum
orðum, hún var orðin ein og tvenn,
eða tví-ein. Nefndin hélt áfram að
starfa, sem stjórnarnefnd Þjóð-
ræknisfélagsins, en bætti • þessu
nýja nefndarstarfi við sig, sem al-
gjörlega óviðkomandi hinu fyrra.
Enda kosin “^til síðari starfans af
öðru fólki, og í öðrum tilgangi. Hr.
Sigfús Halldórs, sem þá er orðinn
skrifari beggja nefndanna, kostar
líka kapps um, að koma þeim skiln-
ingi inn hjá almenningi, aö Ingólfs
málið hafi ekkert við Þjóðræknis-
félagið að gera. Hann skýrir það
mjög greinilega fyrir lesendum sín-
um, að Ingólfsmáls-nefndin hafi
verið kosin af öllum Islendingum,
án tillits til þess hvort þeir væru
meðlimir Þjóðræknisfélagsins eða
ekki. Einnig tekur hr. Halldórs
það skýrt fram í fundargjörningn-
um að nefndin, sem stjórnarnefnd
Þjóðræknisfélagsins, hafi ekki
heimild til að grípa til peninga
Þjóðræknisfélagsins fyrir rekstur
Ingólfs-málsins.
Þó eg væri af öllum vilja gerð-
ur, gæti eg ekki skýrt betur en hr.
Halldórs gerir í fundargjörning
borgarafundarins, að Ingólfs-málið
hafi verið Þjóðræknisfélaginu al-
gjörlega óviðkomandi. Hr. Hall-
dórs tekur það mjög greinilega fram
að kosning stjórnarnefndarinnar til
framkvæmda i Ingólfsmálinu, komi
Þjóðræknisfélaginu ekkert við.
Mennirnir séu kosnir til hins nýja
starfs, án tillits til þess að þeir séu
Þjóðræknisfélaginu tilheyrandi. Og
einnig til að fyrirbyggja allan mis-
skilning í þessu sambandi, lýsir
hann því yfir að fé Þjóðræknisfé-
lagsins megi alls ekki nóta fyrir
þetta mál.
Þessi djarflega framkom a hr.
Halldórs, með að fyrirbyggja það,
að Þjóðræknisfélagið gæti á nokk-
urn hátt orðið bendlað við Ingólfs-
málið, er í fullu samræmi við það
Sem hr. A. B. Olson (sem einnig
skipaöi sæti í báðum nefndunum)
segir að samnefndarmenn hanS hkfi
falið honum að get*i, áður en til
borgarafundarins var gengið. Að
Ingólfsmáls-nefndin í heild sinni,
skoðar sig sem algjörlega óviðkom-
andi Þjóðræknisfélaginu, sést bezt
á bréfi þvi er nefndin skrifaði
dómsmálaráðgjafanum í Ottawa
16. jan. 1925. Þetta bréf var skrif-
að á þeim tíma, sem mest reið á
að beita öllum þeim áhrifameðölum,
sem nefndin hafði yfir að ráða.
Nefndin var með þessu bréfi að
reyna að hafa áhrif á dómsvald
landsins, hinum sakfelda manni til
hjálpar, og hefir því vafalaust skýrt
satt og rétt frá tilveru sinni og um-
boði. Vissulega hefði nefndin, í
þessu tilfelli notað nafn Þjóðrækn-
isfélagsins máli sínu til styrktar
hefði hún álitið sér það leyfilegt.
Þannig farast þá nefndinni orð í
bréfinu til ráðherrans: “Þetta bréf
er skrifað af nefnd manna, sem
kosnir voru á opinberum fundi
canadískra iborgara af íslenzku
þjóðerni, er haldinn var í desember
mánuði 1924 í borginni Winnipeg
Tilgangur þessa fundar og skyldur
nefndarinnar, voru að gera það, sem
hægt væri á síðustu stundú hinum
ógæfusama manni til stuðning's.
Fyrir forgöngu nefndarinnar, og
með fjárstyrk, sem aflast hefir í al-
mennum samskotum meðal Islend-
inga í þessu landi, hefir þetta mál
verið borið upp fyrir yður, og vér
væntum þess öll, að árangurinn
megi verða sá, að dauðadómnum
fáist breytt.” Ofanskráð bréf er
undirritað af hr. Gísla Jónssyni,
serþ settum skrifara nefndarinnar.
Athugum nú það, sem hér er sagt.
Hvergi er minst á Þjóðræknisfé-
lagið með einu einasta orði. Skýrt
og blátt áfram er tekið fram, aö
nefndin, sem þetta mál hafi með
höndum,_hafi verið kosin á almenn-
um borgarafundi, og tiltekinn stað-
ur og stund, að segja má. Einnig
er ljóst og skilmerkilega greint frá
því, að féð sem notað er í þágus
málsins, sé samskotafé, sem ís-
lenzkur almenningur þessa lands
hafi lagt fram. Er nú ekki það,
sem hér að framan hefir verið til-
greint, næg sönnun þess, að þjóð-
ræknisfélagið hafi aldrei á einn eöa
annan hátt haft neitt við Ingólfs-vw
málið að gera ? Það, sem eg hefi
hér tilfært, er aðeins lítið sýnis-
horn af öllum þeim gögnum, sem
eg hefi fyrir hendi, því til sönnunar
að Þjóðræknisfélagið, sem félag.
hafi aldrei haft neitt að gera með-
höndlun Ingólfsmálsins. Eg skal
aðeins tilfæra það, sem ekki er
hægt aö ganga fram hjá. Eitt af
því, sem verst mælist fyrir, af hálfu
Þjóðræknisfélagsins, er þegar það-
skýtur skoll-eyrum við ráðlegging-
um hr. Áma G. Eggertssonar lög-
fræðings. Það virðist ganga brjál-
semi næst, af ólögfróðu fólki, að
gefa engan gáum að ráðleggingum
hans, ekki sízt þar sem hann var
kosinn í nefnd til að athuga málið.
Hr. Eggertssón fór þó alls ekki
dult með skoöun sína. Með á-
kveðnum orðum skýrði hann það
fyrir þinginu, að félagið hefði eng-
ann rétt til Ingólfs-sjóðsins, og að
nefndin hefði ékki rétt til þess að
afhenda félaginu peningana. Sömu-
leiðis leiddi hann í ljós, að nefndin
hefði ekki lokið starfi sínu, og að
ákveðin gögn væru fyrir hendi, sem
nefndinni bæri að láta rannsaka.
Allar þessar bendingar voru að
vettugi virtar, og ekkert tillit til
þeirra tekið, 'þó þær kæmu frá
manni, sem bæði var lögfræðingur
og einnig upphafsmaður að því aö
Ingólfi væri rétt hjálparhönd.
Eg er þá að lokum kominn að þvi
atriðinu, sem þyngst er á metaskál-
unum, og mestu varðar í máli þessu,
en það er vitnisburður hr. Hjálm-
ars A. Bergman, lögfræðings, sem.
ráðinn var til að taka að sér mát
Ingólfs Ingólfssonar, með þvi að
allir fundarmenn stóðu á fætur, á
almennum borgarafundi, sem hald-
inn var í Winnipeg 19. des. 1924.
Án efa hafa fundarmenn sýnt hr.
Bergman hina sömu tilhliðrunar-
semi og nefndinni, að leyfa þonum
að halda áfram lögmannsstarfi sínu
óhindruðum, þó hann bfeetti þessu
við sig.
Þess iber að geta, að hr. Berg-
man tók að sér málið undir afar
erfiðum kringumstæðum.
Búíð var að rannsaka málið, og
dæma manninn til lífláts, og einnig
búið að neita áfrýjun til hærri rétt-
ar. Þarna stóð því þessi ógæfusami
og allslausi einstæðingur á landa-
mærum lífs og dauða, bíöandi eftir
því, að borga hina þyngstu sékt,
sem hægt er að heimta af nokkrum
manni: lífið sjálft.
Það er þvi meira enn lítið ánægju
efni fyrir þjóðarbrot vort, að hafa
átt mann sín á meðal, sem hægt var
að senda til móts við lagavald
landsins, undir jafn alvarlegum
kringumstæðum. öll meðalmenska
var hér ónóg. Girtur brynju lög-
spekinnar og sama umboöi frá
borgarafundinum, sem nefndinni
var veitt, nfl. að gera alt, sem
mannlegt vald gæti fyrir hinn ó-
gæfusama mann, byrjar þá hr.
Bergman starf sitt. HVerju því
spori, sem hann stígur í þarfir
málsins, fylgir einróma lof allra
þeirra, er á það minnast. Alt ber
þess merki að hann hafi beitt hinni
mestu skarpskygni og samvizku-
semi, og alrei gleymt þeirri köllun
fundarins, að gera alt sem í mann-
legu valdi stæði fyrir skjólstæð-
ing sinn.
Það þarf naumast að táka það
fram, að allur þungi málsins hvíldi
á herðum hr. Bergmanns. Öll
málsatriði varö hann að kynna sér,
alt frá upptökum málsins í réttar-
ölum Alberta-fylkis og til þess
dags, sem hætt var við málið hálf-
klárað, þvert ofan í ráðleggingar
hans, sem þó var kosinn á almenn-
um borgarafundi, til þess að gera
alt, sem í mannlegu valdi stæði, till
að hjálpa hinum fallna manni.
Hvar, sem minst er á starf hr..
Bergmans í sambandi við Ingólfs-
málið, er það alt einhliða lof og að-
dáun. Hvergi minst á að hann
hafi krafist neinnar ábyrgðar fyr-
ir starfi sínu af neinum.
Hvergi minst á með einu orði,
að hann hafi sett ósanngjarnlega
fyrir verk sitt. Hvergi bólar á
neinu aðkasti í garð hans viðvíkj-
andi þátt-töku hans í Ingólfsmál-
inu, þar til næstum fjórum árum
siðar, að deila hefst meðal Vestur-
íslendinga útaf því, að vell-ríkt og
síl-spikað öldungaráð vappar á stað
að biðja um skemti-styrk í heiðurs-
skyni við þjóð sína. En þar sem
hr. Bergman bar ekki gæfu til að
meta “heiðurinn” eins og hann að
sjálfsögðu átti skilið, lenti hann á
öndverðum meiði við “ráðið”; og