Lögberg - 28.02.1929, Blaðsíða 2

Bls. 2.
LÖGBERG FIMTUDAGINN
28. PEBRÚAR 1929.
lyfsölum
Á Kjalvegi
Ferðasaga eftir A. B. og K. B.
Undirbúningur.
Sunnudaginn 15. júlí síðastlið-
ið sumar, höfðum við sjö í hóp á-
kveðið að leggja af stað í 8 daga
ferð upp í óbygðir. Var ferðinni
heitið til Hvítárvatns, Kerlingar-
fjalla og Hveravalla. En þar
skildu leiðir. Karlmennirnir, þrír
ungir Danir, ætluðu norður á Ak-
ureyri, en við fjórar stúlkur ætl-
uðum að snúa við suður Kjöl og
um Laugardal og Þingvelli til
Reykjavíkur.
Dagana á undan áttum við mjög
annríkt. Var þá vart um annað
talað né hugsað, en reiðtýgi,
tjöld, svefnpoka, matvæli og ann-
an útbúnað til ferðarinnar. Reið-
týgi öll varð að athuga vandlega,
svo ekkert bilaði á leiðinni. Við
þurftum að vera vel búin að
ferðafötum og sízt mátti vanta
olíugalla. Við höfðum tvö tjöld,
karlmennirnir fjögra manna tjald
og ein okkar lagði til spánýtt átta
manna tjald'. Svefnþoka ýmist
keyptum við, lánuðum eða bjugg-
um til, og voru þeir síðastnefndu
sízt eftirbátar hinna. Til mat-
reiðslu höfðum við tvo ferðaprím-
usa. Við skrifuðum lista yfir mat-
væli og búsáhöld, sem við þurft-
um að hafa með okur. Vandinn
er að velja vel.vera birgur af
nauðsynjum, en forðast allan ó-
þarfa, því erfitt er að flytja mik-
ið á hestum og ilt að skorta mat
í óbygðum.
Föstudaginn 13. júlí, lagði
þriggja manna nefnd: Helm, öðru
nafni Eiríkur Valdemarsson, full-
trúi karlmannanna* og J. M. og
K. B. fyrir hönd okkar, af stað
með langan lista til þess að kaupa
nauðsynjar. Fóru þau fyrst I
í Liverpool, og lofaði Kjaran að
útvega þeim alt, jafnvel diska og
krukkur til þess að drekka úr. —
Þvínæst gengu þau fram af stúlk-
unni í ÍBjörnsbakaríi með því að
biðja um tíu heil rúgbrauð, og
loks voru þau í þeim vanda stödd,
að þurfa að velja gaffla, skeiðar
og potta hjá Jóni Þórðarsyni.
Kjallari í húsi einu í Þingholts-
stræti hafði verið léður fyrir
forðabúr, og tóku brátt að koma
þangað bifreiðir hlaðnar af vör-
um. Síðari hluta dags var uppi
fótur og fit í því húsi. í eldhús-
inu voru sauðalæri steikt og egg
soðin og í kjallarnum hamaðist
nefndin við að raða öllu niður í
koffort og þverpokatöskur. Var
það allmikill vandi, því bæði
þurftu koffortin að vera ná-
kvæmlega jafn þurig, svo ekki
hallaðist á, og engar eyður máttu
vera, svo ekki hristist í þeim. Tók
nú brátt að berast inn í kjallar-
ann hnakkar og beizli í viðbót við
það, sem fyrir var, og aflangir
bðgglar, sem reyndust vera svefn-
pokar og olíuklæði. Var þar að
lokum saman komið: tvenn ferða-
koffort, tvær þverbakstöskur,
tveir klyfsöðlar, 5 hnakkar, 5
beizli, 7 svefnpokar, 5 olíugallar
og tvö tjöld. Um nónbil á laug-
arlag kom vörubifreið, og með
henni fór iallur farangurinn og
E. V. Hammer, austur að Torfa-
stöðum.
Lagt af stað.
Sunnudagurinn 17. júlí rann upp
heiður og fagpr. Kl. 7 árdegis
lögðum við af stað í bíl austur að
Torfastöðum. Við vorum þrjú í
bílnum: Ströyberg, J. M. og K. B.
En á Tryggvaskála bættust A. B.
og ensk vinstúlka hennar, Brid-
get, í hópinn. Höfðu þær verið á
ferð um þ>órsmörk og Eyjafjalla-
sveit, og höfðu meðferðis 2 poka,
sem hvor um sig innihélt hnakk,
beisli og olíugalla.
Ókum við nú sem leið liggur
upp Grímsnes og Biskupstungur,
upp fyrir Torfastaði. Alt í einu
sáum við hilla undir menn og hóp
af hestum. Voru þar fyrir E. V.
og Hammer, fylgdarmenn okkar
og hestar. Fylgdarmennirnir
voru tveir feðgar, Guðlaugur og
Eiríkur frá Fellskoti. Átti Ei-
ríkur að fara norður með karl-
mönnunum, en Guðlaugur átti að
fylgja okkur heim. Næsta dag
átti enn einn maður að bætast í
hópinn, Erlendur bóndi frá Vatns-
leysu, er ætlaði að hjálpa Eiríki
að komast suður með hestana.
Það yar verið að leggja á hest-
ana, og þeir voru 22 að tölu. Við
höfðum tvo koffortshesta og tvo
með þvertöskum, en með því að
nokkuð mikið var af öðrum far-
angri, var lagður reiðingur á 5.
hestinn, og nokkuð af farangrin-
um bundið á hann, þar á meðal
svefnpokarnir o.g tjaldsúlurnar
okkar. Var síðan lagt á reiðhest-
ana og hnakktöskur og olíugallar
spentir fyrir aftan, og svo var
riðið af stað. Eftir stundarkorn
komum við að Fellskoti, og beið
okkar uppbúið kaffiborð. Sátum
við þar um stund í góðu yfirlæti
og var glatt á hjalla. Vissum við,
að þetta var síðasta máltíðin, sem
við áttum í bráðina að njóta inn-
an fjögra veggja.
Upp Tungur.
Riðum við siðan upp Tungurnar
í áttina til Geysis. Leið okkar lá
um grösuga móa og mýrar, þar
sem brautir voru óglöggar. Rák-
ust hestarnir mjög illa, því þeir
voru ófúsir úr heimahögum, og
mátu meira að gína yfir sem
mestu af Ijúffengum snarótar-
punti, og öðrum kræsingum, sem
freistaði þeirra hvert sem aug-
! anu skotraði. Urðum við því öll
! eftir megni að hjálpa fylgdar-
| mönnunum og þeytast út um
hvippinn og hvappinn eftir stroku
hestunum. Við þetta bættist, að
altaf var að aflagast á trússa-
hestunum. Eitt augnablik hallað-
ist á á koffortshesti, næsta augna
blik var þverpokataska komin yf-
ir um, svo öll lestin var sjaldan
komin á þolanlegt brokk, fyr en
alt varð að stanza, svo hægt væri
að laga á einhverjum hestinum.
En verstur af öllum var samt
reiðingshesturinn. Baggarnir
taldu ekki á honum stundinni
lengur, án þess að hallast á, eða
eitthvað færi úr lagi. Auk þess
var hann svo ógurlegur ásýndum,
að það fældust hann bæði menn
og skepnur. Hann var brokkgeng-
ur mjög, og skrölti hátt í far-
angripum, þegar hann hljóp. —
Tjaldstengurnar voru bundnar
ofan á milli, og stóð sérstaklega
önnur fram af honum eins og
spjót. Var fljótt vikið til hliðar
og gefið rúm, þegar ferlíki þetta
fór fram hjá á fullri ferð. Hann
var okkur stöðugt áhyggjuefni og
tafði okkur eigi lítið, þegar alt
var samlagt. Urðum við fegin
þeirri stundu, þegar farangurinn
var orðinn svo lítill, að reiðings-
ins var ekki lengur þörf.
Á meðan þesu fór fram, vorum
við smátt og smátt að kynnast
hestum okkar. Rauðka var þýð-
asta hrossið, og fékk enginn nema
Bridget að ríða henni. Ralli var
móálóttur hestur, vakur og vilj-
ugur, og reið J. M. honum jafn-
an. Eu svo fælinn var hann, að
við sjálft lá, að slys hlytist af,
þegar hún tók upp vasaklút til að
snýta sér. Sóti, upáhaldshestur K.
B., var svo blíðlyndur, að hann
sætti alt af færi að nugga sér
upp að mönnum og skepnum, en
Reykur var svo geðillur, að honum
virtist ánægja að því að bíta og
gera ilt af sér við hina hestana.
Drafnar var allgóður töltari, og
Stóri-Brúnn var kornungur hest-
ur, fallegur og viljugur, en ekki
vel taminn.
Til Geysis.
Leiðin sóttist jafnt og hægt í
áttina til Geysis. Að baki okkar
fjarlægðist Hestfjall, Vörðufell
og Ingólfsfjall. Á hægri hönd
voru Hreppafjöllin, langur jall-
garður, lágur og tilbreytingar-
lítill. Á vinstri hönd komu fjöll-
in milli Þingvalla, Laugardals og
Langjökuls í ljós, eitt af öðru, og
var hverjum kolli, sem gægðist
fram og þektist, heilsað með fögn-
uði. Gnæfðu þar við heiðan him-
in Laugardalsfjðllin, Tindaskagi,
Skjaldbreið, Rauðafell, Högn-
höfði, Bjarnarfell, Hlöðufell og
einkennilega sundurtættri brún
og hvössum tindum. öðru hvoru
glytti í Tungufljót, þar sem það
rann milli gfænna grunda. Fram
undan gægðust Jarlhetturnar upp
yfir hæðirnar, og bak við þær
jökulrönd Langjökuls, fannhvít,
slétt og lág. Loks sáum við Laug-
arfjall álengdar, fagurautt, og
fyrir neðan það hvítgráu reykina
úr Geysi og bræðrum hans. Gekk
nú reiðin dálítið greiðara, og loks
stigum við af baki við Geysi.
Settust nú sumir að snæðingi,
en aðrir, þar á meðal Bridget,
mátu það meira, að skoða hver-
ina. Hafði hún aldrei séð hver
áður, og varð sérstaklega hrifin
áf hinni stóru skál Geysis, og hyl-
djúpu, fagurbláu vatninu í hon-
um.
Veðrið hafði breyzt nokkuð síð-
an um morguninn. Þerririnn hafði
dofnað, skúraflóka dregið upp í
suðvestrinu og við Geysi féllu
fyrstu droparnir. Okkur var öll-
um áhugamál að komast að Gull-
fossi meðan birta væri góð, og
höfðum við því skamma dvöl við
Geysi.
Til Gullfoss.
Skamt frá Geysi sáum við hið
forna höfð^ngjasetur Haukadal.
Liggur bærinn mjög hlýlega inni
í litlum, grænum hvammi, og
virðist vera ímynd íslenzkrar
sveitasælu. Síðan riðum við yfir
brúna á Tungufljóti, og upp mýr-
arnar, fram hjá Kjóastöðum. Var
nú enginn vandi að rata, vegur-
inn þurr og glögt varðaður. Mint-
umst við annarar ferðar fyrir
nokkrum árum, þegar við vorum
tvær einar á ferð að kveldlagi og
gekk illa að rata frá Geysi til
Gullfoss. Við heyrðum engan nið,
því að vindurinn var á eftir okk-
ur, en loks sáum við eins og grá-
leitan gufumökk, úðann af Gull-
fossi. Við höfðum flest komið að
Gullfossi áður, en hann hefir aldr-
ei hrifið okkur eins mikið og
þetta sunnudagskveld í dimmviðri
og rigningarsudda. — í kyrðinni
og kvöldhúminu virtist hann svo
mikilúðlegur og dularfullur. Öll
höfðum við sömu tilfinningu, að
fossinn seiddi okkur til sín, svo
okkur langaði jafnvel til að kasta
okkur í hann, Við klifruðum
fram á hverja bergsnös, til þess
að sjá hann frá sem flestum sjón-
armiðum, og létum einskis ó-
freistað til þess að komast sem
næst honum, og öll komum við
frá fossinum hugfangin, — en
rennandi vot.
Okkur langaði mjög til þess að
tjalda við Gullfoss, og sofna við
fossniðinn, en fylgdarmennirn,ir
sögðu, að hestarnir mundu strjúka
ef þeir yrðu svo nærri heimahög-
um; við yrðum að minsta kosti
að komast út fyrir girðingu, sem
er um klukkutíma reið frá Gull-
fossi. Kvðddum við því fossinn
með trega, og héldum áfram
reiðinni.
Nú tók að rigna fyrir alvöru og
urðum við að fara í olíuklæði.
X>ótti sumum það stirður búning-
ur og óvoðfeldur. Brátt komum
við að girðingunni, og var það
hátíðlegt augnablik, því okkur
fanst við vera að halda innreið
okkar í óbygðirnar. En öræfin
sýndu ekki sinn fegursta ham
þetta kvöld, því að lítt sá fram-
undan fyrir regninu, og það
grilti aðeins í Jarlhettur eins og
svarta risa fram úr þokunni. —
Loks komum við að nokkuð stórri
torfu. Þar fundum við lítinn
grænan hvamm, við lítinn læk.
Þetta voru Selhagar, fyrsti tjald-
staðurinn okkar.
I Selhögum.
Við íslenzku stúlkurnar vorum
allar óvanar útilegum og þótti
okkur harðsótt, að þurfa að
tjalda í rigningu í fyrsta sinni.
En við mögluðum ekki, því að. við
vorum undir það búnar, að taka
hverju sem að höndum bar —
Þurfti nú sem skjótast að reisa
upp tjöMin. Engin okkar hafði
gert það áður og þágum við því
feginsamlega hjálp karlmannanna
fyrst í stað. Brátt stóðu bæði
tjöldin hlið við hlið, okkar bað-
stofumyndað, fannhvítt með gylt-
um húnum á báðum burstum; en
karilmannanna strýtumyndað. —
Áttum við eftir að sjá þau rísa
upp saman á mörgum fögrum
stöðum. — Því næst var byrjað
að matreiða. J. M. og E. V. tóku
að sér að matreiða inni í tjaldi
Kálfstindur. Þau eru prúð þessi j karlmannanna, en við hin vorum
fjöll, þar sem þau rísa upp úr j sett til ýmsra óæðri starfa, t. d.
brunahrauninu “sem risar á ! að hýða hráar kartöflur. Sátum
verði við sjóndeildarhring”. Þótti
okkur Högnahöfði glæsilega lag-
aður, Hlöðufell tignarlegt, en
við úti í rigningunni og mændum
öfundaraugum inn í þurt og hlýtt
tjaldið, en þau sem inni voru,
Kálfstindur næsta broslegur. Rís þóttust ekki öfundsVerð, því að
hann upp úr þunnum hrygg, með hvaða brögðum. sem beitt var,
VIÐ MELTINGARLEYSI og
SLÆMRI MATARLYST.
Meltingarleysi og þaraf leiðandi
lítil matarlyst, veldur oft og ein-
att mörgum kvillum, svo sem gigt,
höfuðverk, aðsvifum, svefnleysi
og þar fram eftir götunum. Við
öllum þessum sjúkdómum, er
Nuga-Tone eitt hið bezta meðal,
er hugsast getur. Það eykur mat-
arlystina, skerpir meltinguna, og
styrkir yfirleitt öll líffæri.
Mr. Everett Smith, Gallatin, Mo.
segir í bréfi: “Melting mín var
komin í slíkt horf, að eg gat helzt
einskis neytt, án þess að verða
meint af. En nú líður mér á-
gætlega. Meltingin er í ákjósan-
legasta lagi og er hið sama að
segja um matarlystina. Nuga-
Tone hefir reynst mér sönn hjálp-
arhella.”
Nuga-Tone hefir hjálpað milj-
ónum manna, og það getur hjálp-
að yður líka. Selt í öllum ljrfja-
búðum, en hafi þær það ekki við
hendina, geta þær útvegað yður
það hjá heildsalanum.
tókst ekki að kveikja á öðrum
prímusnum. Var þetta okkur
prímus, og þótti okkur ilt í efni,
en sem betur fór tókst að gera við
hann næsta dag.
Þegar maturinn loks var tilbú-
inn, skriðum við öll inn í okkar
tjald og settumst þar flötum bein-
um, hvert með sinn disk á hnján-
um. Fengum við fyrst glóðheita
pakkasúpu, sem við drukkum úr
krukkum, og svo kalda steik með
heitum karftöflum og sósu. Var
máltíðinni tekið með miklum
fögnuði og matnum gerð hin beztu
skil. —
Meðan við lágum í tjaldinu og
töluðum saman, að lokinni mál-
i tið, heyrðist alt í einu jódynur
; fyrir utan. Þustum við því út til
j að sjá, hvað um væri að vera. —
i Var þar kominn hópur manna ríð-
j andi, á leið til Hvítárvatns. Voru
þau tólf saman með 30 hesta.
Þótti þeim óvænlegt að tjalda þar
sem við vorum fyrir með 22
hesta, og héldu áfram að Sandá.
i Þegar fólkið var horfið, tókum
, við aftur til starfa. Fórum við
með borðbúnað og potta niður að
læk, og þvoðum upp. Við niidduð-
um óhreinindin af með mosa, og
þerruðum með þurkum, sem við
höfðum með okkur.
Fyrsta nóttin.
Þegar uppþvottinum var lokið,
var orðið framorðið, og fórum við
því að taka á okkur náðir. Við
skriðum inn í svefnpokana, flest-
ar í öllum fötunum, og höfðum
hnakktöskur og það, sem við gát-
um tínt til af fatnaði, svo sem
ullarpeysur og varanærfatnað
fyrir kodda. — Við vorum fimm í
tjaldinu, því að ekki var pláss
fyrir fylgdarmann okkar í tjaldi
karlmannanna. En ekki varð okk-
ur öllum svefnsamt þessa nótt.
Þótti okkur hart að liggja á berri
jörðinni, og'sumar voru svo óláns
samar að hafa þúfu undir höfð-
inu, eða það sem verra var, undir
miðju baki. Af því að botn var
í tjaldinu, héldum við að ekki
þyrfti neitt að breiða undir svefn-
pokana, og fundum við því mjög
til jarðkuldans. Við þetta bætt-
ist, að þau, sem voru svo sæl að
hafa sofnað, hrutu hátt, okkur
hinum til mikillar skelfingar. Um
miðja nótt vöknuðum við af okk-
ar órólega blundi við það, að A.
V. var að bætá á sig fötum. Loks
fór hún, okkur til mikillar undr-
unar, að færa sig í olíufötin og
kreið síðan í öllu saman ofan í
svefnpokann. En ekki mun henni
hafa þótt það þægileg náttföt,
því hún fór brátt úr þeim aftur
og breiddi þau undir svefnpok-
ann.
Um 5-leytið næsta morgun, þeg-
ar þær, sem verst áttu með svefn,
voru að festa blundinn, vöknuð-
um við öll í tjaldinu við það, að
ein stúlkan reis upp og hrópaði,
að mál væri að fara á fætur, því
piltarnir væru vaknaðir, og farn-
ir að telja kartöflur í skál. Þótt-
ist hún heyra þær detta niður í
skálina. Héldu henni engin böíd,
svo að hún varð að fara út og sjá
hvað um væri að vera. En auð-
vitað var þetta vitleysa og karl-
mennirnir sváfu vært í tjaldi
sínu.
Morgunannir.
Um 7-leytið urðum við að fara
á fætur. Skreiddumst við út úr
tjaldinu, með stirurnar í augun-
um og svefnpokana í eftirdragi.
Breiddum við þá út, til að viðra
þá, og fórum niður að læk, til að
þvo okkur. Var nú rigningin
hætt, og komið all-gott veður. Við
stóðum úti í læknum, og þvoðum
okkur og burstuðum tennur okkar.
Var unaðslegt að þvo sér upp úr
blátæru vatninu úti í guðsgrænni
náttúrunni, og láta morgunvind-
inn leika um hár sér, þegar við
greiddum okkur undir berum
himni.
Á meðan hafði E. V. með að-
stoð þeirra, sem fljótastir voru
að “klæða” sig, búið til morgun-
matinn, og var hann nú breiddur
út fyrir okkur í grasinu fyrir ut-
an tjöldin. Settumst við þá nið-
ur í grasið og nutum þess, að
borða úti í náttúrunni í skæru
morgun sólskininu. Fengum við
fyrst hafragraut, og létu flestir
óspart af sykri út á hann. Engin
var mjólkin, og notuðu sumir
kókó í hennar stað, sem útálát.
Seinna, þegar sykur fór að ganga
til þurðar, létu sumir marmal-
ade, ávaxtamauk eða hunang út á
graut sinn, til bragðbætis. Eng-
um þótti víst hafragrauturinn
beinlínis góður, en harin borðað-
ist vel, og drýgði nestið að mikl-
um mun. Á eftir grautnum feng-
um við harðsoðin egg, kókó eða
kaffi að drekka, og brauð með
ýmsu ofan á, svo sem síld, osti,
“marmalade” ávaxtamauki og
hunangi. Reið nú á að borða sem
bezt, því ekki áttum við von á
annari máltíð, fyr en tjaldað yrði
aftur áð kveldi. Var okkur hverju
um sig úthlutað einni kexköku og
dálitlu af súkkulaði og riklingi,
er við sturigum í vasana í nesti.
Þegar máltíðinni var lokið, var
þvegið upp og raðað niður í koff-
ortin. Svefnpokum og olíugöllum
var vafið saman og dót okkar lát-
ið niður í hnakktöskurnar. þ>ví
næst var tjaldið felt, burstað inn-
an úr því , og það brotið saman
og látið í poka. Þótti okkur eyði-
legt í Selhögum, þegar tjöldin
voru fallin. Við g.erðum okkur
far um að skilja sem bezt við
tjaldstaðinn, svo ekkert rusl sæ-
ist eftir okkur. Á meðan á þessu
stóð, höfðu fylgdarmenn komið
með hestana og lagt á þá, og svo
vorum við tilbúin að halda af
stað. Frá því við vöknuðum og
þangað til aé við komumst af
stað, liðu vanalega þrír tímar. —
Af hæðunum fyrir ofan tjaldstað-
in er mjög fagurt útsýni. Lang-
jökull blasir þar við talsvert nær
en við Gullfoss, og Jarlhettur
njóta sín mjög vel. Kvöddum við
þá fyrsta tjaldstaðinn okkar með
hlýjum huga, í morgunsólinni, og
lögðum út á næsta áfangann.
(Framh.)
Þorsteinn Erlingsson:
MÁLLEYSINGJAR.
Þó bók þesi sé ekki mikil að
vöxtum, vefður hún vafalaust
talin meðal allra merkustu bóka,
sem út komu árið sem leið. Fæst-
um mun kunnugt, fyr en eftir
lestur þessarar bókar, hvílíkur
snilingur Þorsteinn Erlingson
var — einnig þegar hann ritaði
óbundið mál. Hefir það sýnt sig
um ýms góð Ijóðskáld okkar, að
þau hafa sízt aukið frægð sína,
er þau hafa tekið að rita á 6-
bundnu máli. En Þorsteinn Erl-
ingsson, sem átt hefir einhverja
dýrustu hörpu, sem íslendingur
hefir nokkru sinni slegið, er engu
óslyngari á þá tegund skáldskap-
ar, sem birtist í bók þessari, en
þar sem honum tekst bezt upp i
ljóðum sínum.
í bókinni eru sex sögur, og eru
þær allar með austurlenzkum
nöfnum, að undantekinni sein-
ustu sögunni. Komu þær allar út
í Dýravininum og lét Þorsteinn
ekki nafns síns getið við þær
fyrri, en kallaði spanskar, pers-
neskar eða indverskar. Allar eru
sögurnar ritaðar með því ákveðna
marki fyrir augum, að vekja sam-
úð með málleysingjum og venja
menn á að sýna dýrunum nær-
gætni.
En kenningin, sem þær flytja,
er færð í svo skáldlegan búning,
að frásögnin missir einskis í. En
ástæðan til þess að Þorsteinn lét
ekki nafns síns getið við hinar
fyrri sögur, var sú, að “það stóð
þá slíkur styr um nafn mitt hér á
landi, að eg hafði ástæðu til að
óttast, að dýrin mundu gjalda
mín en ekki njóta, ef eg hefði rit-
að undir nafni.” Sagði hann Guð-
rúnu konu sinni miklu síðar frá
þessu; en Ásgeir Ásgeirson getur
þess í formála, sem hann ritar
fyrir bókinni.
Hér er ekki ætlunin að rekja
efni hina einstöku sagna, en það
er sýnilegt, að Þorsteinn var á
framfaraskeiði í sagnarituninni,
er hann lézt, því síðasta sagan, sem
rituð er síðasta sumarið sem
hann lifði. verður einna minnis-
stæðust þeirra alra. Það er sag-
an af Sigurði mállausa.
Allar eiga sögurnar sammerkt
um það, að þær eru ritaðar á
hreinu, kjarnmiklu nútímamáli,
en svo tilgerðarlausu og óþving-
uðu, að hvergi steitir á steini.
líslendingar eru nú orðnir
breyttir frá því, sem verið hefir,
ef þeir lesa ekki þessa bók sér til
ánægju og uppbyggingar.
—Vörður.
“Áttavizka”
í seinustu Heimskring'Iu er
grein með þessari fyrirsögn. Hún
er tekin úr “Toronto Financial
Post” og fjallar um það, að ekki
sé alt í Ameríku “mest í heimi”.
Engum hugsandi Bandaríkja-
manni dettur í hug, að svo sé.
“Mest í heimi,” eru fremur
meinlaus orð hér hjá okkur, og
vanalega eru þau tekin með dá-
litlu af salti, eins og máltækið
segir. Og sömu meininguna hafa
'þau orð í Canada.
En þegar eg er að “fræða”
Ameríkumenn um það, að bezti
saltfiskur “í heiminum” komi frá
íslandi, þá segi eg það í hjartans
einlægni.
Annars er þessi áttavizkugrein
all-fróðleg. Þó er mér næst að
halda, að höfundurinn hafi gert
helzti mikið úr brezku skipasmiðj-
unum, en aftur á móti, of lítið úr
skipasmiðjum Bandaríkjanna.
Eins og allir vita, þá eru Bret-
ar einhverjir mestu sjómenn og
skipasmiðir “í heimi”. Þó var
það heppilegt, að undantekning
var gerð á þýzkum skipasmiðjum,
því Þjóðverjar voru komnir á
undan Bretum fyrir stríðið, í ýms-
um greinum skipasmíða, sérstak-
lega stórskipasmíði. Samt eru
þau farþegaskip, sem mesta undr-
un hafa vakið á seinasta ári,
hvorki brezk né þýzk. þ>au eru
amerísk, bygð af Bandaríkjasmið-
um og Bandaríkja verkamönnum,
í skipasmiðjum Bandaríkjanna.
Fljóta þau nú á sjónum sem meist-
arastykki sinnar tegundar. Þau
eru hin einu farþegaskip, sem
knúð eru áfram með rafmagni,
eða svo kallaðri “turbo-electric
drive.” Vélarúm, í orðsins gömlu
merkingu, er ekki til í þessum
skipum, og eru þau 34 þús. og 32
þús. smál., og því engin “barna-
leikföng”.
Þessi skip eru eign 'Panama-
Pacific línunnar, og heita Calif-
ornia og Virginia. Þau sigla á
milli New York og San Francisco.
Þriðja skipið, enn þá stærra, er
nú í smíðum.
Skipasmiðir frá Englandi,
Frakklan.di, Þýzkalandi og ítalíu,
hafa gert sér sérstaka ferð til
Bandaríkjanna, til þess að skoða
þessi skip, og get eg látið blaðinu
í té ummæli þessara manna. Þeir
halda, að þessi skip séu hin
“mestu í heimi”. En svo eru þetta
smámunir og varla eyðandi bleki
á þá.
En það er "andinn” á bak við
greinina, sem kemur mér til þess
að skrifa þessar línur.
í seinustu tvö ár, virðist það
hafa verið ein aðal-stefna Heims-
kringlu, að henda gamani, háði
og skætingi í Bandaríkin. Þetta
hefir verið augljóst öllum lesend-
um þess blaðs. Svo ramt hefir
kveðið að þessu, að varla kemur
svo sex þuml. fréttagrein um
Bandaríkin, að ekki sé þar eitt-
hvert hnjóð til Bandaríkjamanna.
íslendingar hafa búið hér í
Bandaríkjunum í meir en 50 ár,
og orðstír þeirra hefir verið í alla
staði eins góður og samlanda
þeirra í Canada. Bandaríkja ís-
lendingar hafa reynst góðir borg-
arar þessa lands, og þeir hafa
ekki haft hina minstu ástæðu til
þess, að skammast sín fyrir þjóð-
rækni sína gagnvart landinu, sem
þeir búa í — landinu, þar sem
börn þeirra eru fæd og þar sem
ástvinir þeirra eru grafnir. ís-
lendingar í Bandaríkjunum eru
því óaðskiljanlegur hluti Banda-
ríkjaþjóðarinnar. J>egar vingjarn-
lega er talað til Bandaríkja-
manna, þá er líka þannig talað til
okkar, íslendinga í Bandaríkjun-
um. Þegar háði og illkvittnis-
skætingi er kastað í þessa þjóð,
þá er því einnig kastað í oss,
Bandar.-fslendinga. Við förum
ekki varhluta af því.
Það er ekki hægt að segja, að
við höfum stokkið upp á nef okk-
ar við hvert lítilræðið. Við höf-
um sýnt þolinmæði. En nú er nóg
komið af svo góðu. Vér erum
orðnir þreyttir á þessu eilífa ill-
girnis-stagli um þá þjóð, sem
þetta land byggir.
Þó kastar það tólfunum, sem
þessi Halldór Kiljan Laxnes hef-
ir að segja um Bandaríkin, bæði í
blöðunum á ísladni, ísl. alþýðu
til fróðlieks, og í Heimskringlu.
Þessi maður nýtur gestrisni þessa
lands. Hann hefir dvalið hér sem
gestur í ein tvö ár. Þó virðist
hann ekki hafa séð annað en
‘mentunarleysi Ameríku”, bjálfa-
kap okkar og fíflskap. Eina und-
antekningin er Upton Sinclair. —
Þessi Laxness, eins og flestir, sem
að heiman hafa komið hefir notið
góðvildar og gestrisni Vestur-
íslendinga. Þó kvartar hann und-
an því í íslenzkum blöðum, að
Vestur-íslendingar séu að drukna
eða sökkva í “amerískri húmbúgs-
menningu.” í “þjóðfélagsmálum”
erum við “hreinir bjálfar.” Hug-
myndir okkar um “þjóðfélag og
stjórnmál” eru “barnalegar og
úreltar”. “Margt er reikult og
fáránlegt í ameriskum skoðunum
yfirleitt” og Evrópumenn álíta
okkur “fífl”. Og hann fræðir
íslendinga á því, að “hin mentaða
Evrópa les næstum enga aðra
ameríska höfunda en Upton Sin-
clair” o.s.frv., o.s.frv., o.sfrv.
Hugmyndin, sem þessi Laxness
er að reyna að koma inn í íslenzku
þjóðina, er sú, að Bandaríkjamenn
lifi og hrærist í andlegu myritri,
og að fáfræði og heimska séu
okkar “trade mark”.
Hvort að heimaþjóðin, sem
þessi íslenzki rithöfundur og
mentamaður, er að fræða, tekur
mikið mark á þessum skrifum
hans, eða hvort íslenzkri alþýðu
þyki ummæli hans um Bandaríkin
réttmæt, smekkleg, falleg eða
kurteis, skal látið ósagt. En mér
er nær að halda, að sumum Vest-
ur-íslendingum á heimalandinu og
í Canada, sé farið að þykja nóg
um.
Þar sem eg hefi búið í þessu
andlega myrkri Ameríku í næst-
um 20 ár, þá er mér vorkunn, þó
eg, ómentaður og óupplýstur
Bandaríkja - íslendingur, spyrji,
hvort að skrif þessa Laxness beri
vott um mentun? Eg er sann-
færður um, að það, sem eg hefi
séð eftir þennan mann, er lélegfe
isýnishorn af íslenzkri menning.
sem á þó að vera okkar menningu
svo miklu fremri. Eg hefi kann-
ske of lítið vit — og því síður
nóga mentun — til þess að geta,
skilið eða metið þennan mann.
En ef þessi Laxness hefði nógu
mikla djörfung og hugrekki —
svo ekki sé efast um kunnáttu
hans — til þess að bera þetta góð-
gæti sitt fram fyrir Bandaríkja-
menn á þeirra eigin máli og í
þeirra eigin blöðum, þá væri eg
ekki að fetta fingur út í slíkt.
Við erum vanir siðbóta- og um-
bótaræðum okkar eigin manna, en
þar sem þetta kemur í útlendu
blaði, á máli, sem þjóðin hér skil-
ur ekki — í Heimskringlu, sem
þykist vera málsvari íslenzka
Þjóðræknisfélagsins í Ameríku,
þá gengur þetta rógburði næst.
G. T. Athelstan.
Minneapolis, Minn.,
19. febr. 1929.