Lögberg - 02.05.1929, Blaðsíða 7

LÖGBERG FIMTUDAGINN 2. MAI 1929.
Bls. 7.
Hvar sem þér kaup-
ið og hvenær sem þér
kaupið Magic bökun-
arduft, vitið þér, að
það er ætíð hægt að
reiða sig á það og er
hið besta, ávalt á-
byggilegt og hreint.
BÚIÐ TIL 1 CANADA
MAGIC
BAKINC
POWDER
Fúið skilningstré
í 26. tölublaði Heimskringlu,
brennir hr. Sigtfús Halldórs frá
Höfnum meira en heilli síðu í
þeim tilgangi, að hylja þann skæt-
ing, sem hann héfir verið að
kasta í Bandaríkin á seinustu
árum. Hann veður elginn um
stjórnmál og Bryan, Ku-Kuxa, Do-
heney og Fall, og reynir að koma
því inn hjá lesendum Hkr., að alt
þetta moildryk stafi af því að hann
sé á annari skoðun í stjórnmálum
og trúmálum en eg.
Þetta eru alt óþarfa útúrdúrar
og fimbulifamb, og kemur málinu
ekkert við, en er slegið fram með
skjálfandi hendi og geðshræringu
og vandræðafáti, með því áformi,
að eyða þessu óþægilega máli, sem
er skætingur og ónot til Banda-
ríkjanna.
Árangurinn alf þessari brenslu
ritstjórans, varð því samstundis
að kolsvartri ösku. Hann man nú
alt í einu eftir því, að hann hafi
þó einhvem tíma talað sanngjarn-
lega um þessa þjóð, eða einstaka
menn í Bandaríkjunum og er það
gott að vera minnugur. Gott
minni mun vera eitt af eyrna-
mörkum “rrtentamanna” sem rit-
stjórinn er alt af jórtra á, ekki
síður en mðrg nöfn og löng eru
einkenni aðalsborinna manna, eins
og hr. Sigfús Halldórs frá Höfn-
um fræddi okkur um ekki alls fyr-
ir löngu.
Eg skal geta þess hér, að mér
hefir verið vel við ritstj. Hkr. að
undanteknum þeasum skætingi til
Bandaríkjanna og því, að hann
virðist hafa horn í síðu allra, sem
ekki eru “mentamenn”.
Eg.er ekki að ráðast á ritstjór-
ann sjáltfan, heldur aðallega á
tvær hálf-dauðar greinar á skiln-
ingstré hans, sem eg vildi hjálpa
honum til að losast við einu sinni
fyrir alt, og má þá vera, að búk-
urinn geti haldið áfram að vaxa,
þó loftslagið sé ekki sem allra
bezt þarna á Heimskringlu. Á ann-
ari þessari grein hanga rotin epli
skætings og einhliða, eintrján-
ings skoðana á öllu amerísku. Á
hinni eru epli lítilsvirðingar og
hæðni, sem alt a|f eru að detta á
þá, sem ekki eru “mentamenn” og
ekki vita hvernig mentaskólar eru
innréttaðir, en sem eru þó svo ó-
svífnir að voga sér að anda á
herra ritstjórann.
Fyrir einu ári, eða svo, kom all-
löng grein í Heimskringlu, með
fyrirsögninni: “Americana”. Þar
voru ekki einu sinni talin upp öll
glappaskot og asnastrik, sem Ame-
ríkumenn höfðu framið á seinustu
150 árum, heldur vísvitandi fram-
sett með þeirri hugmynd, að gera
Ameríkumenn að athlægi, í aug-
um lesenda Hkr., líklega helzt
Austur-íslendinga. Það mun hafa
verið þetta skætingsepli, sem lenti
á milli augnanna á séra Halldóri
E. Johnson, því um það leyti
skrifaði hann snarpa grein til
Hkr., og sagði upp blaðinu, því
það væri “fult af skömmum og
skít um Bandaríkin.” — Hér var
ekki um stjórnmál eða trúmál að
ræða, heldur “skammir og skít”
um þessa þjóð. Og hvað fékk svo
séra Halldór frá ritstjóra Heims-
kringlu? Heila síðu af háði og
spotti, þar sem reynt var að stinga
séra Halldóri niður í jörðina sem
‘“'hundraðpercentara”.! Það er
annars undarlegt, hvernig það
stendur fast í hálsinum á ritstjóra
Hkr., og öðrum úr sama skóla, að
menn skuli vera allir og óskiftir
fyrir það land, sem þeir búa í eða
eru fæddir og uppaldir í. Þeir eru
kallaðir, með háði og gysi, “100%
Ameríkumenn”, sem sé það sama
og að vera “booster”, og að hvoru-
tveggja séu einkenni “dómgTeind
arlítillar skepnu”. Að vera 100%
íslendingur eða Frakki, eða 18
karat Þjóðverji, dylst engum að
sé réttmætt, eðlilegt og gott í aug-
um ritstjóra Heimskringlu. En
meira um það seinna, þegar rit-
stjóri Hkr. kemur með það, sem
hann heifir í erminni, eins og hann
lætur á sér skilja í þessari um
ræddu grein.
stigi og 12 ára gamall, meðal-
greindur drengur”, eins og rit-
stjórinn staglist á í tíunda
skiftið í seinasta bláði, að Sat-
urday Evening Post, “hundómerki-
legur óhroði”, að Ameríkumenn
séu “bjálfar” og ‘ifífl”, eins og
Halldór Kiljan Laxness kemst að
orði, “sem öll sín skilningsár, sem
eru býsna mó'rg, þótt æfin sé ekki
löng, hefir ekkert annað gert, en
með þrotlausri iðju að kynna sér
bókmentir og menningarástand
flestra þjóða heimsins” (auðkent
hér), og sem Heimskringla sam-
jykkir að sé réttmæt skoðun á
Bandaríkjamönnum, er ósamboðin
>egnum þessa lands, og gerir það
að verkum, að Hkr. getur ekki
fullnægt kröfum íslendinga í
Bandaríkjunum með slíku hátta-
lagi, og gerir blaðið óvinsælt hér.
núorðið svo útslitið, jaskað og af sem presturinn í Portland segir
Að þessi einhliða skoðun rit-
stjórans sé “samkvæmt viti og
samvizku” hans, efast enginn um,
hérna megin “línunnar”, því við
erum Ifarnir að sjá það glögt, að
ritstjórinn lítur sömu augum á
Bandaríkin, og Skrattinn á biblí-
una. íslendingar hér ætlast til
sanngirni og skynsamlegrar gagn-
rýni á þeim málum, sem eru á dag-
skrá blaðsins, en hvorki hróss né
skætings.
eg að hinni annari
Annars var eg að því kominn
að taka undir með séra Halldóri
þegar hann ávítaði Hkr. fyrir
skæting blaðsins til Bandaríkj
anna, en ekkert varð þó úr því, og
enginn varð til þess þá að styðja
séra Halidór í því efni. Málið dó
því hægum dauða — eins og can
adiskt þjóðræknisfrumvarp á ís-
lenzkum þjóðræknisfundi, >— því
enginn varð til að styðja. Það
leið heldur ekki á löngu, að rit-
stjórinn stigi í sömu forina, og er
hann nú að reyna að draga af sér
skóna, með hjálp tveggja “profes
sional” manna — “mentamanna
svo enginn haldi að hér sé um
flón að ræða! En lesendur Lög-
bergs verða að fyrirgefa, þó eg
skilji ekki þá millipilsa-heim-
speki prestsins í ortland og dokt-
orsins, að það beri vott um “upp-
blásinn booster’s anda” að menn
mótmæli því, að Ameríkumenn
séu kallaðir “bjálfar” og “fífl” í
opinberum — og þar ofan í kaup-
ið útlendum — blöðum; að, ef
einhver getur böglað saman sögu
eða vísu, og sé því rithöifundur og
skáld, þá sé honum leyfilegt að
bera óhróður á þessa þjóð og sví-
virða, og að það sé ósvífni að
mótmæla slíku, og beri vott um
að sá, sem það geri, lesi ekki ann-
að en “Saturday Evening Post”,
“American Magazine” eða “Met-
ropolitan” og aðrar “skraut-
skruddur” þessa lands, og að það
sé “auðveldara að fá í soðið, ef
menn einskorða sig í hugsun! —
Eg ætla ekki að fara út í það efni
nú, hvort að mér hafi gengið bet-
ur eða ver að ‘1fá í soðið” eða að
krafsa mig áfram vegna skoðana
minna á stjórnmálum eða trúmál
um, og ekki er heldur til neins að
vera að svara öllu stjórnmála-
vafstri ritstjóra Hkr., sem er ó
viðkomandi þessu máli, en leyfi
mér að benda ritstjóranum á, að
það er hin einhliða, þrönga skoð-
un hans, að alt amerískt sé hlægi-
lega vitlaust, klunnalegt, bjána
Iegt og billegt; að það sé einkenni
‘‘dómgreind'ar 1 ítiJlar skepnu” að
vera “100%” — eða góður — Ame-
ríkumaður; að 75% Bandaríkja-
þjóðarinnar sé á sama þroska-
iSvo kem
greininni.
Ritstjóri Hkr. talar um “matta-
dóra” — eins og hér sé um nauta
at að ræða! — “er kveðið geta að
sínu eigin móðurmáli eða ein-
hverju öðru aðeins” (auðk. hér),
og er þetta ekki í fyrsta skifti, að
ritstjórinn slengir þessari að-
dróttan á þá, sem ekki eru skóla-
gengnir, en sem hafa þó verið að
“anda” á hans hámentuðu há-
tign. Þessu var nýlega núið inn
í mann, sem nú er í New York og
sem eitthvað var að narta í rit-
stjórann, og honum brigslað um
það, að hann gæti ekki sent svo
eina málsgrein til blaðsins, að ekki
þyrfti að “hreinskrifa alt og lag-
færa.” Þessi bending hetfir kom-
ið svo oft frá ritstjóra Hkr. til
þeirra, sem hafa verið honum ó-
sammála, að það borgar sig ekki
að taka hana lengur með amer-
ískri “knúsandi” ró, og því mót-
mæli eg þeirri aðdróttun, að eg
kunni aðeins að “kveða að”, og
skora á ritstjórann að -fara aft-
ur ylfir það, sem eg hefi sent
blaðinu, með sitt stóra, bláa
stækkunargler, og opinbera þær
villur — öll þau auka “1” og “n”,
sem hann kann að finna, og sem
hann hefir þurft að laga, að öðr-
um kosti að hætta að “flagga”
slíkum aðdróttunum. Eg skal
kannast við yfirburði ritstjórans
íslenzkunni, þó ekki hafi eg orð-
ið var við nein sérstök tilþrif í ís-
lenzku í dálkum Heimskringlu í
hans ritstjórnartíð. Eg skal líka
kannast við veikleika minn í móð-
urmálinu, hvað Ifegurð og “hrynj-
anda” og annað þessháttar snert-
ir, en vil þó halda'því fram, að eg
geti nokkurn veginn stautað mig
áfram í algengu, daglegu máli,
sem allir skilja, og sem ritstjórin
þarf ekki að fetta fingur út í,
hreinskrifa né lagfæra til prent-
unar.— Og hvað hinu “öðru máli”
líður, þá elfast eg um, að það sé
nokkur Sigfús Halldórs frá Höfn-
um hér á yfirborði jarðarinnar,
eða fyrir ofan jörðina, eða neðan,
sem geti hjálpað mér mikið í því
efni, þó oft sletti hann latínunni,
eins og er siður einstaka “menta-
manna” — einkum þeirra, sem
aðeins hafa gengið í skóla, en eru
þó lítt mentaðir; sem hafa dálæti
á skólagöngu og skólaskírteinum,
en skömm á hinum “óskóla-
gengnu”, sem hafa þá heldur aldr-
pi fallið eins og skötur við nein
próf!
sér gengið elftir meðferðina í dálk-
um Heimskringlu, að ekkert er
eftir af því, nema ræfillinn, sem
meinar ekki neitt, — og hér eftir
legg eg annan skilning í það orð,
en ritstjórinn kannske ætlast til!
Hvað séra Birni Jóhannssyni í
Portland, Ore., líður, þá vona eg,
að hann geri ekki svona “mikið”
úr næsta formála hjá mér. Ástæð-
an fyrir þessum Iformála mínum
var sú, að Heimskringla flutti
grein, sem var einn hlekkur í
langri skætings keðju blaðsins til
Bandaríkjamanna. Þar var talað
um stóra banka, stórar skipa-
smiðjur og stór blöð og annað
“stórt” á Englandi, og þetta bor-
ið saman við það, sem hér er að
finna á því sviði, og vísvitandi
farið með lítilsvirðingu fyrir
samskonar stofnunum í þessu
landi. Það var því Heimskringla,
en ekki eg, sem byrjaði á því að
tala um “stórkostlegar vélar og
skip” og aðra hluti, sem eru af-
leiðing “vélamenningarinnar”,
sem séra Björn Jóhannsson brixl-
ar mér um. Þó hann, blessaður
presturinn, kalli mig “uppblásinn
booster”, þá gleymdi hann ekki,
að láta; sína prestlegu mannkær-
leikans eyðu skína á milli lín-
anna! Og hann fræðir okkur á
þeirri nýjung, að “enn þá hafi sú
vél ekki verið smíðuð, (jafnvel í
Bandaríkjunum!), sem skapi
mannkosti, kærleika og hógværð.”
Hvað er að tarna!
eða hugsar um hana. Hann get-
ur hvort sem er ekki án hennar
verið, og ætti því heldur að reyna
að bæta hana og fullkomna, en
ekki að kenna henni 4im alt ilt og
hrópa hana niður, eins og Kato
gamli gerði forðum um Karta-
góníuborg.
Annars er orðið “mentamaður’
—
V Eigið þér vini og frœndur í gamla landinu, sem lang-
ar að koma hingað til Canada?
Ef svo er, og þér viljið hjálpa þeim til þessa lands, þá
FARSEÐLAR finnið oss. Vér gerum allar nauðsynlegar ráðstafanir.
til og frá v ALLOWAY 8t CHAMPION, Járnbrautaumboðsmenn
allra staða UMBOÐSMENN ALLRA EIMSKIPAFÉLAGA
í veröldinni 667 Main Street, Winnipeg. Sími: 26 861.
FERDAFÓLKI MÆTT A HAFNARSTÖÐUM OG LEIÐBEINT ÞANGAÐ SEM ÞAÐ ÆTLAR
CANADIAN NATIONAL RAILWAYS i
Hvað er hún, þessi “vélamenn-
ing’, sem presturinn er að pota
penna sínum í? Hvað hefir hún
gert? í hverju liggja framfarir
mannanna í seinustu tvö þúsund
árin? Höfum við, á þessari tutt-
ugustu öld, bygt fallegri bygging-
ar en Forn-Grikkir ? Hafa skáld
seinustu alda — þar með Laxness
talinn — skrifað sögur og ljóð,
sem jalfnast á við það, sem hinir
gömlu Grikkir skrifuðu? Hafa
nútíðar heimspekingar farið fram
úr heimspekingum iForn-Grikkja
eða Kínverja? Eru ekki hinar
gömlu myndastyttur enn þá sýn-
ishorn fegurðar og smekks fyrir
myndhöggvara nútíðarinnar? Höf-
um við tekið svo miklum framför-
um í lögum, síðan á dögum Róm-
verja? Hefir íslendingum farið
fram í sagnritun og fögru, kröft-
ugu máli, síðan á “gullöldinni”?
Erum við hraustari en Spartverj-
ar voru? Hefir maðurinn annars
breyzt svo mikið á tvö þúsund
árum? Erum við ekki hinir sömu
“montarar” og “gortarar” og
“matadórar”, sem eiga bágt með
að “kveða að”? Hölfum við ekki
hinar sömu ástríður: ást og hat-
ur, vonir, áhuga, afbrýðissemi,
hræðslu við guð og prestana? Er
það ekki sama< hungrið og sami
þorstinn eftir auðlegð og völd-
um, sem rekur okkur áfram nú á
dögum, eins og fyrir tvö þúsund
árum? Eg er að spyrja “menta
mennina”!
í hverju liggur þá þessi mikla
breyting í heiminum? Vélar!
“Stórkostlegar vélar og skip”
sem eru þeir bjálkar í augum
prestsins í Portland, að syrtir
yfir öllu! Já, uppfyndingar gufu-
alflsins og rafmagnsins; járn-
brautir og skip, bílar og loftför
símar á landi og undir sjónum
loftskeyti, verksmiðjur og verzl
un! í þessu liggur næstum öll
framför mannkynsins. Að sum
um sé illa við þessar framfarir
setji sig þvera og endilanga
móti þeim, eins og alt of margir
prestar hafa altaf gert, og að
þessar vélar útrými hjátrú og
hindurvitnum úr huga fólksins
meinar ekki endilega, að maður-
inn sé að verða þræll vélanna
nema þá að við séum altaf þrælar
okkar tíðar, sem er kannske ekki
fjarri sanni.
Mér dettur alt í einu í hug saga
um naut nokkurt, mikið og rautt
—i voðalega, fjarskalega, afskap-
lega rautt. Því var meinilla við
eimlestina — sérstaklega eim-
reiðina, þennan svarta “djölful”,
sem fór “hvæsandi, sogandi” með
sextíu mílna hraða yfir “hagann”.
Þvílík ósvinna! Þvílík hætta! Hér
varð eitthvað að gera! Og naut-
ið einsetti sér, með sinni ein-
hliða, þröngu skoðun, að ráðast á
eimreiðina og sýna henni “hver
væri hver”. Og einn góðan veð-
urdag fór nautið út á sporið og
setti sig í stellingar á milli tein-
anna — hausinn niður og halann
upp — hver taug í alspani, — en
eimreiðin stöðvaðist ekki, heldur
fór yfir nautið, hvað sem það
“bölvaði” og hvort sem því líkaði
“vel eða miður”! “Vélamenning-
Presturinn getur hvorki klætt
sig né þvegið sér, rakað sig né
sezt að borðinu, án þess að “véla-
menningin” geri honum þetta
þægilegra. Honum veitist líka
þægilegra — með nýmóðins penna
eða ritvél — að skrifa skjall um
framsóknarandann í Heimskringlu,
Sigfús Halldórs frá Höfnum og
séra Rögnvald, svo maður sleppi
skætingnum til Hjálmars Berg-
mans og skömmunum um mig, og
“vélamenningin” kom bréfinu
hans til Hkr á 2% degi, — eða
kannske var það þess virði, að
borga 5c. undir það með flugvél,
sem bar það á 14 kl.st. til Winni-
peg, alla leið ífrá Portland, Ore.
Já, “vélamenningin” hefir gert
mönnum það þægilegra og um-
fangsminna, að “dragast” í gegn
um lífið og heiminn, sem er nátt-
úrlega óæðri partur mannsins, í
augum margra presta, en fjandi
mikils virði í augum okkar, hinna
litlu — labbakútanna — sem erum
þó þakklátir þeim, sem hafa fund-
ið upp og fullkomnað vélar og
iflutningstæki, síma og annað
þessháttar, sem horfir til ánægju
og þæginda og góðs. Þessum
mönnum hefir orðið mikið á-
gengt, og er það meira en hægt er
að segja um flesta þá menn, sem
hafa verið að bauka við “sálina”
og mannsandann, sem engum
breytingum hefir tekið í tvö þús-
und ár!
ingstæki á landi, sjó og í lofti.
Meiri þægindi í húsum okkar, en
minna af innantómum ræðum og
prédikunum þeirra presta og
hinna “skriftlærðu” sem hampa
sjálfum sér og sinni mentun og
andagift, en benda horuðum
fingri lítilsvirðingar og hroka, á
okkur “faríseana” sem ekki erum
“skólagengnir” — eru beztir frá
hökunni og niður — og góðir fyrir
aðeins fimm dali á dag — en ber-
um þó “erfiði og þunga dagsins”
með þolinmæði, þó sumir okkar
séu svo “ótformskammaðir” að
skrifa í blöðin og segja meiningu
okkar.
Gerið samt ekki gys að okkur!
A. T. Athelstan,
Minneapolis, Minn.,
14. apríl 1929.
DÁNARMINNING.
Laugardaginn 16. marz lézt að
Baldur, Man., Sigríður Þorleifs-
dóttir, eiginkona Tryggva Frið-
rikssonar, ættuð frá Höfðahverfi
í Þingeyjarsýslu, rúmra 84 ára
gömul. Hún var bróðurdóttir séra
Gunnars Ólafssonar í Höfða, og
giftist þar manni sínum, og fluttu
þau til Ameríku 1883 og settust
að í Argylebygð, hvar þau numu
land og bjuggu á um 20 ár, en þá
fluttu þau til Baldur og hafa bú-
ið þar síðan. — Þau eignuðust 8
börn, 5 af hverjum eru á lífi og
búsett í Baldur og bygðinni. Fyr-
ir nokkrum árum héldu börn
þeirra þeim veglegt gullbrúðkaup
á heimili Páls sonar þeirra, þar
sem fjöldi ættingja, vina og kunn-
ingja árnuðu þeim heilla og
glöddust yfir þeirra löngu sam-
búð og góðu heilsu, sem veitist
ekki mörgum á þeim háa aldri.
Sigríður sál. var mesta táp- og
dugnaðar kona, vel hugsandi, og
hlynt öllum kristindómsmálum,
var ætið hvetjandi og örfandi til
framgöngu, með dæmafáu þreki
fram að því síðasta. Sjaldan var
sæti hennar autt í kirkju og við
þennan háa aldur hafði hún ágætt
minni, sjón og heyrn.
Hún var ein af þessum gömlu,
íslenzku hetjum, sem heyja lífs-
baráttuna með trúna og traustið
á guði, og gefast aldrei upp, fyr en
kallið kemur.
Hún var jörðuð í Baldur-graf-
reit alf séra K. K. ólafson að við-
stöddum fjölda vina og kunningja.
Blessuð sé minning hennar.
Vinur fjölskyldunnar.
Ónei, séra minn. Það er að
mestu leyti í verklegum efnum og
vísindum, að maðurinn hefir tek-
ið framförum, hvort sem þú kall-
ar það vélamenningu eða guðlast.
Mennirnir hafa lært hreinlæti,
sem er líklega eitthvert helzta
mark menningarinnar, þó sumir
okkar séu svo “vitlausir”, að
halda, að volgt vatn og sápa, sé
skásta heilsulylfið fyrir krakk-
ana. Miennirnir hafa líka lært
allmikið af loftræsingu (ventila-
tion) síðan Nói bygði örkina og
>enna eina fræga glugga—12x12.
Og nú trúa þeir á frískt loft og
sólskin; heimta meiri, betri og
fullkomnari vélar af öllu tagi;
betri, þægilegri og fljótari flutn-
Búðin Sem Lánar
394 PORTAGE AVE.
HANDSAUM-
AÐ CHIC
KVEN-
FATNAÐI
) Stærðir fyrir
konur og
stúlkur
$22.50
og hærra
F0X FURS
allra nýjasta
gerð
$39.50
og hærra
(Næst við Boyd Bldg)
V0RYFIR-
HAFNIR
KVENNA
alveg ljómandi
fallegar og með
nýtízku gerð að
öllu leyti
$15.95
$25.00
$35.00
til
$55.00
Lánsaðferð V0R
Gerir yður
út í hönd.
arfresti.
kleift að kaupa föt, gegn lítilli niðurborgun
Afganginn má borga vikulega eða á mánað-

Tilkytining
til þeirra, sem keyra bíla, vörubíla og dráttarvélar
British American
Super-PoWer
British American
ETHYL
Ofur Magn ....................
Hin Beztu Kaup á Gasolíu......
í Vesturlandinu verða til staðar
eftir 1. maí.
Oss er ánægja að geta tilynt
þetta öllum þeim í Vesturland-
inu, sem bíla nota, og það í byrj-
un þeirrar árstíðar, sem bílar
verða væntanlega meira notaðir
heldur en riokkru sinni fyr.
Fyrir aflmiklar
vélar
Kostir eldsneytisins hvíla að
miklu leyti á Tetraethyl of Lead,
sem er partur af olíunni, sem er
notuð fyrir bíla.
Grundvöllurinn undir British -
American ETHYL í notkun þeirra
bíla, sem mjúklegast renna, er
fylgir í sérstökum útbúnaði, sem
tryggir yður ákjósanlegasta á-
rangur i samlagi við hið nýja
Tetraethyl blýefni
Gætið að
British American
merkinu, sem er tákn
25 ára ágætrar þjón-
ustu í þarfir bíla-
eigenda
Fyrir það
endast
gasolíu-
vélarnar
betur.
Vér höfum samið við Ethyl Gas-
olene Corporation of New York
um það sem vér þrfum af Tetra-
ethyl of Lead og höfum 1. maí
og þar eftir British American
Ethyl Gasolene.
C]íc Briiish American Oil Co. Limited
Super-Power and B. A. ETHYL Gasolenes — Autolene Oils