Lögberg - 05.09.1929, Qupperneq 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 5. SEPfTElMBER 1929.
Fyrir skurði, mar, brunasár,
hrúðor, gyllinæð, ECZema
og alla aðra hörundskvilla
Erindi
flutt á skemtisamkomu á sumar-
daginn fyrsta 1929, í Ungmenna-
félagshúsi Reykdæla.
Eg hefi verið beðinn að segja
hér eitthvað í dag, en ekkert hefir
mér verið sett fyrir um það„ hvað
eg ætti helzt að segja. Eg ætla
því í þetta sinn, að nota hinn
gamla sveitamanna sið og tala umj
veðurfar og skepnuhöld.
grasi. Allvíða á túnum og engj-
lim fanst álnarhátt gras. Þar
sem farið var að slá vel ræktuð
✓
tún í 11. viku sumars, spratt gras-
ið eða háin svo fljótt aftur, að
nýja grasið var orðið hálfrar áln-
ar hátt að hálfsmánaðar fresti, og
þegar það þá var slegið, mátti slá
sama völl að þrem vikum liðnum
, þar frá, náði það gras kvartils-
I hæð. Á mýrlendi var heyfengur-

inn minni og ei meiri en i meðal-
ári. — Heyfengur var allstaðar
Al 'rei hefir slíkt umtal bent á; á Vesturlandi venju meiri og vissu
mikið andríki. Samt mun það ekki menn €j að svo rnikið hey he-fði
é.stæðulaust að athuga veðurfarið koj-nið í garð á einu sumri, auk
c af'eiðingar þess, því undir tíð-( þgSg áttu menn talsverðar fyrn-
arrari er afkoma sveitabænda að ingar. Margur góður slæjublettur
miklu leyti komin. Ekki skal eg varg eftir ósleginn og óbitinn.
fara út í veðurspár, heldur vil eg Menn komust ekki yfir að vinna
líta um cxl og sýna fram á hinn; þag Upp.”
mikla brevtileika hinnar íslenzku
veðráttu. Það er ekki þýðingar-
I Svona farast Þorvaldi orð um
hið mikla góðæri 1847. Vísar hann
laust fyrir hina ungu kynslóð, að þar tf, ýmgra heimilda> sem hann
athuga sitthvað sem prerst hefir ^reystir
fvr p tímum í sambandi við tíðar-1 _ , . .
- Pa skal eg minnast a annan vet-
fanð. Geta menn lært eitthvað ,
... , I ur pessum likan. Það var 1880.
af pe:m samanburði. I ^ ,
i Mer er vel minnisstætt veðrattu-
Mér þyldr ofmjög gæta þess nú far þennan yetur> Qg hefi eg lýst
í ymsum ritum hinna yngri manna, því f ágripi af búnaðarsögu þessa
að þeir kveði upp harða dóma um héraðs. _ En hér œtla eg að sty8j.
fyrntiðarmenn. Oft hljóta slíkir, ast að nokkru leyti við frásögn
domar að byggjast á athugaleysi. Þorvaldar> sem er samhijoða því)
Menn skyldu fyrst, áður en þeir sem eg hafðj gkrifað eftJr minnj
dæma, athuga þau lífsskilyrði, er Um þennan vetur Qg sumarið
hér voru fyrir hendi og hvað það 18g0j farast Þorvaldi þannig orð;
ofviðrið nokkru af sauðunum suð- arfuglar boðuðu vorkomuna með ar vestur kom, var lítið um hina
ur um Sanda, þar Iáu þeir allir sínum sæta söng. Menn sleptu, sitjandi sælu. Sézt það bezt af
dauðir eftir bylinn, hinir björg- fénaði sinum og héldu að öllu Landnámssögu Thorstínu Jack-
uðust í skjóli skógarins. Stefán' væri óhætt. Samt var vonin hér
var hraustur og ratvís. Sá þá þó ýmsum mönnum óttablándin og
mesta tvísýnu á lífinu. Þessum’ var sem marga óraði fyrir því, að
fyrsta byl slotaði eftir 3—4 daga. j einhver hætta v?eri í aðsigi. Þess
Þá rauk aftur 9. janúar á með af-j var heldur ekki langt að bíða.
takabyl, sem hélzt í 4 daga. Eftirj 10. apríl, á annan dag páska, rauk
að héldust stórbyljir og birti að- á eitt hið mesta aftaka norðan-
eins dálitið upp dag og dag í bili.i veður með snjógangi og hörku-
Frostið var þá að jafnaði 18—24' frosti. Stóð það veður hiklaust í
stig á R. Meðan á þessum illviðr-
um stóð, rak inn hafþök af ís fyr-
10 daga. Margar voru þær slysa-
sögur, sem bárust eftir þetta ógna-
ir alt Norðurland og Vestfirði og| veður. Má geta þess, sem dæmis,
fyrir Austurland suðar að Beru-j að Hreppamenn í Árnessýslu ráku
firði. Með hafísnum kom mikill, 1400 sauði inn á afrétt í blíðun-
fjöld’ bjarndýra, er gengu á land; Um fyrir páskana, en þegar mesta
á Vestfjörðum, Norðurlandi og
Austfjörðum og jafnvel í Skafta-
fellssýslum. Komust þau víða
langt upp í sveitir. Um miðjan
janúarmánuð var Faxafjörður
orðinn lagður langt út fyrir eyjar.
Þá var gengið úr Leiru og inn á
Álftanes, og af Akarensi til
veðrinu rofaði og farið var að
leita þeirra, voru 1300 dauðir, að-
eins 100 tórandi. Þessu líkar
sögur komu úr ýmsum áttum.
Frostið og fannkoman hélzt við
og við fram í miðjan júní. í byrj-
un maímánaðar fraus skip inni á
, höfninni í Stykkishólmi og var
Reykjavíkur. Þá var líka gengið j |hegtíg - kring um |það_ Hafþök ^
yfir Hvammsfjörð og út í Stykk-t {
ishólm* frá Reykjanesi og upp á!
ís voru frá Straumnesi við Aðal-
son, að ekki hentaði athafnaleys-
ið. Má vel vera, að óblíðan ís-
lenzka hafi að nokkru leyti
mótað þann stálvilja, sem kom
fram í landnemunum vestan hafs
og gerði þá marga að sigurvegur-
um í þeirri baráttu, sem þeir háðu
við það að breyta óruddu landi í
blómlega sáðreiti.
Hafa margir íslendingar vestan
hafs orðið þjóð sinni til sóma fyr-
ir dáð og drengskap. Og þótt þeir
skildu við ættland sitt á neyðar-
árum, sem eg hefi lýst hér að
framan, þá Ihafa þeir fæstir getað
gleymt því, sem það átti bezt að
bjóða. Þeir öldruðu menn, sem
ekki hafa litið ættland sitt í 40—
50 ár, sjá hér enn í anda blómum
3krýddar hlíðar og bjarta jökla,
og þeir heyra enn þá hinn fagra
fuglaklið. Þeir muna enn þá eft-
ir gæðingunum, sem báru þá til
kirkjunnar og prestunum, sem
kendu þeim kristin fræði, og þeir
vík og með öllu Norðurlandi og' muna eftir glímuflötnum á kirkju
Skógarströnd, og á land úr Flat'j alt suður að Breiðamekursandi; stöðunum, þar sem þeir prófuðu
ey á Breiðafirði.
Eyjaf/örður var; lá gá ,g fram j september. Sum-j oft sitt snarræði.
Við þessar og
var margt, sem stóð landbúnaðin
um fyrir þrifum,
“Þá var hin mesta árgæzka og
blíðviðri um land alt, frá ársbyrj-
Nú er það fögnuður yfir upp'- un og fram á ihaust, sVo menn
rennandi sumarsól og vonin um| mundu ekki jafn gott ár. Um vet-
sumarblóm og sumarsælu, sem; urinn allan var hin mesta blíð-
fyllir allra hugi og hjörtu. Allir
hljóta líka að vita það og viður-
kenna, hve miklar þakkir okkur
ber nú guði að gjalda fyrir hina
dæmafáu blíðviðristíð á síðast-
liðnum missirum. Nú er það sú
veðurblíða, sem allir hafa undr-
ast, sem kemur mér til þess að
gera Ihér nokkurn samanburð á
því versta og bezta tíðarfari hér
á landi. En þótt þessum saman-
burði fylgi frásagnir um erfið ár,
þá vonast eg til að það slái engum
dapurleik yfir þessa samkomu.
Eg ætlast til þess, að menn gleðj-
ist því meir yfir hinu góða, þegar
það er borið saman við hina eldri
þrautatíma. Ekki fer eg lengra
aftur í tímann, heldur en mitt
minni nær eða þeirra manna, sem
eg hefi haft náin kynni af og eg
tel sannfróða um þessi efni. Það
hafa ýmsir lagt þá spurningu fyr-
ir mig, hvort eg myndi nokkurn
vetur jafngóðan þessum síðast-
Jiðna. Eg hefi verið seinn til
svars, en eftir nokkra umhugsun
hefi eg svarað því, að þótt eg
myndi marga vetra góða og nú
fiíðast 9 vetra í röð, þá myndi eg
ekki nema einn eins góðan. Það
var veturinn 1880. Móðir mín
mundi eftir öðrum vetri, það var
veturinn 1847. Þessu til sönnunar
skal eg tilfæra hér smápósta, sem
Þorvaldur Thoroddsen segir um
árferði á fslandi. — Um veturinn
1847 segir hann meðal annars:
“Á Vesturlandi var tíðarfar frá
nýári til sumarmála eins og syðra,
eitt hið æskilegasta. Mátti svo
kalla, að ekki væri frost nema dag
og dag í bili, og varla festi snjó
á jörð, fannir sáust aðeins í há-
um hlíðum, láglendi var snjólaust
og jörðin klakalaus, svo að sauð
fé og jafnvel lömb gengu sjálfala
úti. Gras á túnum og út um eyj-
ar, enda sóley og fíflar sást þrisv-
ar sinnum vera farið að spretta.
Fuglar sungu dag og nótt eins og
á sumrum, andir og æðarfuglar
fíokkuðu sig um engjar og nes og
viku ekki frá sumarstöðvum sín-
um, og svo var að sjá, sem hvorki
menn né skepnur fyndu til vetr-
arins. Menn sléttuðu tún, hlóðu
vörzlugarða og mörg útihús, fóru
viðristíð Já 'Suðurlandi, og festi
varla snjó á jörðu, þó var veðr-
áttan óstöðug og umhleypingasöm
með köflum. Skepnuhöld urðu
með bezta móti og um vorið gekk
allur búfénaður vel fram. Tún
voru orðin algræn löngu fyrir
sumarmál og vorið var hið blið
asta og fegursta.” Um vetrarver
tíðarlok 11. maí loguðu túnin
fíflum og sóleyjum og mundu þá
eigi elztu menn þvílíkan gróðu
hér um þann tíma árs. Þá var
það líka talið eins dæmi, að
snemma á Einmánuði var Arnar
vatn stóra, íslaust og voru þar þá
við silungsveiðar bændur frá
Húsafelli og Kalmanstungu. Sex
árum síðar fór eg yfir það sama
vatn á ísum 25. júní, Sá þá hvergi
í auða vök. Þótti það líka eins-
dæmi. Um sumarið 1880 segir
Þorvaldur: “Tún voru víða tví
slegin og voru töður manna með
lang-mesta móti. Útengi spruttu
ágætlega og mátti svo segja, að
hverju strái mætti raka þurru af
Ijánum.” Þetta var sumarið fyrir
hinn mikla frostavetur, sem sum-
ir kölluðu “klaka”, og kveður nú
við annan tón hvað veðurfarslýs
inguna snertir.
Þegar eg lít yfir sögu íslenzks
veðurfars í 82 ár, virðist mér, að á
því tímabili Ihafi aldrei komið eins
samfeldir blíðviðris vetrar eins og
hinir 9 síðastliðnu, sem hafa svo
að segja verið hver öðrum betri.
En þessir þrír vetrar finnast mér
standa efstir á baugi og jafnhliða,
má þar varla milli sjá hver þeirra
er beztur, það er 1847, 1880 og
1929.
En oft er skamt öfganna mill-
um; sézt það bezt af veðurfarslýs-
ingu þeirri, sem hér fer á eftir.
Fer eg enn þá að nokkru Ieyti eft-
ir því, sem Þorvaldur segir, sem
er alveg samhljóða því sem eg get
sjálfur borið eftir eigin minni.
Veðrátta spiltist algjört í októ-
bermánuði. Um miðjan mánuð-
inn fór að snjóa og úr því skift-
ust á hret, blotar og snjóar. Varð
því að taka fénað á gjöf vegna á-
freðanna. Harðnaði tíðin því
meir er lengur leið. Á annan dag
um og Austfjörðum voru allir
firðir lagðir lengra út en menn
vissu nokkur dæmi til. ísafjarð-
allui lagður út fyiir Hrisey og a arið var likara vetri. \ vorhret. þvílíkar hugleiðingar skemta sér
Akureyrarhöfn var ísinn orðhm yar frogtið ?_g Rr R og| nú hinir gomlu og þjóðræku ís.
þriggja alna þykkur. Á Vestfjörð-| gátu ær ekki karað lomþ sin af iendingar vestan hafs; hefi eg þar
því að þau fóru strax í klaka-! þeirra eigin sögusögn fyrir mér.
brynjur, og hnigu svo örmagna| Hver hlý kveðjusending að heim-
niður. Um miðjan júní fór tíð að an °g hvert bróðurlegt orð, er
ardjúp var alt fult af hafís og þatna um gtund Qg kQm þ. nokk_l þeim meíra yirði en gu]1 Qg gim_
var gengið a j ur gréður> en SVQ náðu kuldarnir| steinar. Það eru Vestur-Kslend-
Snæfjallaströnd.^ aftur yfirhöndinni- Taldist svo ingar, sem ættu það skilið, að
Mestogvoðalegastafveðrunumí(til aðfr, J6ngmeasut.123 |yera kærkomnastir allra gesta
januarmánuði vaír aftaka-veður m tfu ainnum ^ a 1930> Qg þ6tt sveitamenn taki
það, sem gjörði á norðaustan 29. xXorðurlandi. 12 sept yoru ár.l þeim €kki með neinu dekri, þá má
lagnaðarísum og
iðgursnesi á
jan. og hélzt til 31. s. m.; voru þá
á Norðurlandi 27—30 gr. R frost
og sumstaðar jafnvel meira. Ekki
var fært í fjárhús víða vegna veð-
urs og grimdarhörku, og sumstað-
ar varð að skríða í fjósin. Víða|
fuku þá bátar og hey og gluggar
brotnuðu úr húsum, gaddferðið
heytorf reif upp og þeyttist lang-
ar leiðir í burtu. Ný timburkirkja
á Núpi við Dýrafjörð, hófst á loft|
og mölbrotnaði svo varla var heil
fjöl eftir. Sumstaðar varð grjót-
flug, svó' grasrót skemdist. Sem
dæmi þess, hve snöggbylja þetta
veður var, er þess getið, að veðr-
ið tók miðbik úr gaddfreðnu heyi
á bæ einum á Barðaströnd og stóðu
eftir endarnir óskertir. í þessu
veðri strandaði iFönix, var komið
fyrir Reykjanes og varð þá fyrir
•hinu mikla ofsaveðri. Sjórokið
dreif sífelt yfir og varð alt að
klaka, svo að reiði, þilfar og katl-
ar varð alt einn svellbunki. Loks
strandaði skipið á Skerjum fram
undan Skógarnesi í Miklaholts-
hreppi. Skipverjar björguðust í
land ^ðframkomnir af kali. — Eft-
ir því sem á leið, ukust hörkurn-
ar meir og meir. Voru daglega
síðast í marz um 30 gr. R. nyrðra,
og einn daginn var 36 gr. á Siglu-
firði. Á norðurfjörðum urðu menn
víða að bera matbjörg inn í bað-
stofur og dugði varla sumstaðar,
því víða héluðu þær hátt og lágt
og kom krapi á gólfin af hélunni,
sem þiðnaði. Sumstaðar fór fólk
ekki úr rúmum dögum saman,
nema það sem færast var til nauð-
synlegustu verka. — Með apríl-
mánuði brá til hlýviðra með 7—
11 gr. hita. Var blíðviðri apríl og
maímánuð. En um hvítasunnu-
leytið komu norðanhret og kom
kyrkingur í allan jarðargróður.
Það er sagt, að vorharðindin
hafi á þessu vori drepið 18 þús-
und lömb. Héldust síðan kulda-
næðingar alt sumarið til höfuð-
dags. Gróðurinn náði sér aldrei
eftir hvítasunnukastið. Enda fór
klaki aldrei úr jörð þetta sumar.
Grasmaðkur var þá víða afarmik-
ill og skildi sumstaðar varla eftir
grænt strá. Grasgefnustu túna-
sléttur voru víða graslausar og
ekkert upp úr þeim nema óþrifa-
arfi. Á Norðurlandi urðu víða
tún eigi nærri öll slegin, svo voru
iau snögg, og taðan svo smá, að
víða varð hún ekki bundin nema í
hálfum sátum og sumstaðar í
brekánum. Sumstaðar á útkjálk-
um urðu tún varla Ihærð, nema
kragi rétt í kring um bæina.
Á eftir þessum teftakavetri, sem
hér er nokkuð lýst, og þessu
jóla gerði hér fyrsta aftaka byl-
til &rasa °ins og á vordag, og ekkij inn. Skall það veður svo skyndi- mikla grasleysis sumri, sem hon
um fylgdi, kemur veturinn 1881—
einu sinni eða tvisvar, heldurj lega yfir, að menn komu fé nauð-
12—14 sinnum, enda var þettaj lega í hús, sem höfðu hleypt því
hægðarleikur, því hvort heldur; út meðan þeir gáfu á jötur. í Bæ
vindur stóð af suðri eða norðri, í Bæjarsveit hröktust allar ærnar
voru jafnan þíður, en oftar var úr höndum smalans. Fundust þær
þó sunnanátt aðal-vindstaðan.” —j á þriðja degi, flestar í afdrepi við
Þannig farast Þorvaldi orð umi Grímsá, margai* í fönn og yfir
þennan vetur, og kemur það alvegj tuttugu dauðar. Þá var Stefán
heim við þá lýsing, sem eg hafði, bóndi í Kalmanstungu með sína
áður fengið hjá móður minni. Þá mðrgu og stóru sauði niðri í skóg-
82. Skal eg nú þá að síðustu
riðna á ísi í Skagafirði og í Dala-
sýslu og þá var gengið á skíðum
úr Fljótum og inn á Hofsós sakir
ófærðar. 23. sept. var síðasta
j hríðin, fenti þá hross á Laxárdals-
j fjöllum milli Húnavatnssýslu og
Skagafj. Eftir það fór veður að
hlýna og var haustið ágætt.
Heyskapur gekk óvenjuilla þetta
sumar, bæði af því að ekkert gras
spratt fyr en í júlí og ágúst, og
j svo gekk mislingasóttin eins og
j logi yfir akur í sláttubyrjun. Svo
| taldist læknum til, að úr henni
| hefðu dáið 1600 manns. Heyfall-
ið var víða helmingur og niður í
fjórðapart við það sem er i með-
| alári. Varla þornaði af strái .all-
an sláttinn, og sumstaðar náðist
engin tugga fyr en um réttir.
Skýrslur um‘ fellirinn eru ekki
til nema úr nokkrum sýslum. Á
svæðinu milli iSkarðsheiðar og
Oks að sunnan og Gilsfjarðar að
vestan, eða í þremur og hálfri
sýslu, mistu menn 136 nautgripi,
12,100 ær, 3,750 geldfjár, 10,200
gemlinga, 16,400 unglömb, alls
42,450 sauðfjár, 670 hesta og 630
tryppi. Þessi fénaður var, eftir
verðlagi þess tíma, virtur á hálfa
fniljón króna. Má af því ætla, að
landið alt hefir beðið geysi mikið
tjón. — Enginn getur sagt, að
allur þessi fénaður dæi úr hor,
því bæði sauðfé og hestar varð
aflvana í beztu Iholdum, og dó
þannig skyndilega. Sumt hrakti í
ár og læki, eða kafnaði í sand-
byljum. Má sem dæmi nefna það,
að bóndi einn á IRangárvöllum
smalaði fé sínu í hús í páskabyln-
um. Var það þá svo stygí, að
hann kom því ekki inn nema með
nauðung og tvær kindur þutu út í
veðrið, sem hann gat ekki hand-
samað. Þegar hann kom að hús-
unum næsta morgun, lágu þær
kindur, sem stukku frá kveldinu
áður, steindauðar í sandskafli við
fjárhúsdyrnar, en í því húsi, er
hann opnaði fyrst, lágu 10 kind-
ur dauðar. Hafði hinn fíni sand-
ur, er þær önduðu að sér, drepið
þær allar. Bóndi þessi var Tóm-
as á Reiðarvatni, móðurbróðir
Böðvars á Laugarvatni. Sagði
hann mér sjálfur þannig frá
Margir höfðu þessu likar sögur
að segja. Menn ættu því að hugsa
sig um. áður en þeir dæma alla
undantekningarlaust skepnukval-
ara og horkónga, sem horfðu upp
á fénað sinn hrynja niður með
ýmsu móti á þessu neyðarári.
Það er ekki kyn.iþótt ýmsir yrðu
vondaufir um það, að þeir ættu
hér glæsilega framtíð fyrir hönd-
um, ekki sízt þeir, sem voru leigu-
liðar á harðbalajörðum, Á þeim
árum komu margar og glæsilegar
sögur frá Vesturheimi, og eftir
minnast dálítið á veðurfar þann þeim að dæma var ólíku saman að
lýsir Þorvaldur sumrinu á eftir
þannig: “Grasvöxtur var frábær
arhlíð þeirri, sem Tunga nefnist.
En þar sem hann átti veðrið í sér
á öllu harðvelli, og var alt vafið heim, hraktist féð undan og þeytti
vetur og vor. Af þeim lýsingum
geta menn tekið það mál til at-
•hugunar, hvort ekki sé varhuga-
vert að leggja harðan dóm á ís-
lendinga, þótt þeir kæmust ekki
slysalaust yfir öll þau ósköp.
Fyrstu dagana af aprílmánuði
1882, virtist vorið vera að byrja.
Þá var hæg sunnan þíða dag eft-
ir dag. Heiðarlóan og fleiri sum-
jafna, hvað amerísk mold var
frjósamari og auðunnari en hin
íslenzka. Þá var ekki sambæri-
legt íslenzka rekan og íslenzki
pállinn, sem þá voru helztu jarð-
yrkjuverkfærin hér, við amerísk-
ar vinnuvélar: Urðu margir al-
ráðnir í því, að leita gæfunnar
tiæysta því, að það verður alment
gert af bróðurhug og eftirtölu-
laust.
Meðal annars voru það Vestur-
heomsferðirnar, sem vöktu vorhug
og vonir i brjóstum þeirra, sem
heima sátu. Margir þeirra, sem
voru hér á þroskaskeiði fyrir 40
til 50 árum, en eru nú úr heimi
horfnir, studdu hér á marga lund
bæði andlega og líkamlega menn-
ingu og voru formælendur að ýms-
um nýjungum, sem við, er nú lif-
um, njótum góðs af. Og þótt
flest sýnist hér enn ógert, er ekki
sambærileg aðstaða manna til
bjargræðisútvega hjá því sem var
fyrir nokkrum áratugum. Nú eru
menn farnir að prófa það af eigin
reynslu að hinar seigu, votu og
gróðurlitlu mýrar geta, ef rétt er
unnið, breyzt í fögur og gróður-
sæl tún, sem slaga hátt upp í
hveitilöndin vestan ihafs að nyt-
semi. Því til sönnunar ber eg
fyrir mig álit gáfaðs og mentaðs
manns, sem bjó bæði austan hafs
og vestan. Hann sagði mér, að
vel ræktuð tún hér heima, gæfu
eins mikið í hreinan ágóða eins og
jafnstórt land af hveitiakri
vestra. íslenzku túnin, bætti
hann við, þau borga hvert einasta
handtak, sem fyrir þau er gert.
Nú er það túnaræktin, með hinum
nýju og stórvirku tækjum, sam-
göngubætur og margt fleira, sem
getur gefið góðar vonir um það,
að ekki þurfi landsmönnum að
svíða eins undan næstu harðind-
um, eins og þeim sem eg hefi lýst
hér að framan. En varlega ættu
menn að fará í það, að stæra sig
af framförum þessarar aldar, og
sízt ættu menn að leggja mikinn
trúnað á kenningar þeirra ungu
oflátunga, sem vilja segja það, að
við séum af skrælingjum komnir
i næstu ættliði. Það eru eldri-
tíðarmenn, sem hafa öld eftir öld
barist við það, að rækta túnin
okkar, sem nú gefa mesta og bezta
uppskeruna, og þó seint gengi, þá
gáfust þeir aldrei upp, þótt vinnu-
tækin væru bágborin. Þeir vissu
það eins vel og við, að taðan var
tryggasta undirstaðan undir af-
komu landsmanna. Það sannar
meðal annars hinn forni vani, að
halda töðugjaldaveizlu,. þegar öll
taðan var komin undir þak. Það
eru víst liðin undir 100 ár síðan
Bólu-Hjálmar kvað þetta í vor-
kvæði: “Breiðum út töðu, það
borgar sig bezt. Byggjum svo
hlöðu þá færi til sézt. Með verk-
iðjum hröðum það viðféttir flest,
er verji oss sköðum og horpest.”
Hjálmar sá og vissi eins og aðrir
fleiri, hverja þýðing jarðræktin
hafði.
Þess vildi eg óska, að menn
prédikuðu eitthvað þarfara en á-
las um hina eldri tíðar menn. Alt
fyrir það, þótt seint ynnist, róð-
urinn væri þungur og mistökin
mörg, vissu þeir hvert átti að
stefna. Og þegar þeir steyttu á
blindskerjunum, voru þeir að leita
að nýjum leiðum fyrir þá, sem á
eftir komu. Þeir voru Iíka marg-
þeir sungu; það sanna bezt allir
talshættirnir og spakmælin, sem
eru næstum ótæmandi í málinu,
og ihafa í sér fólginn mikinn sann-
leika og speki.
Að síðustu má benda á það, að
það voru gömlu íslenzku þjóð-
skáldin, sem sungu ættjarðarást-
ina, fegurðartilfinninguna, vinnu-
gleðina, vonina, og trúna inn í
huga og hjörtu þjóðarinnar. Á
eg þar sérstaklega við Eggert
Ólafsson, sem hefir öllum betur
bent á fegurð og nytsemi lands-
ins. Og gömlu búhöldarnir gátu
líka sýnt það í verki, að hann hafði
satt að mæla. Og þótt Eggert
tæki þennan tón fyrstur, tóku góð-
skáldin i sama strenginn, sem eft-
ir hann komu,, og sungu í sama
tón, en Jónas Hallgrímsson feg-
urst þeirra allra. Lofaði hann líka
Eggert að verðleikum.
Fyrst eg komst inn á það, að
nefna hér nafn Eggerts Ólafs-
sonar, skal eg enda þetta mál með
fyrsta erindinu úr Búnaðarbálki
eftir hann:
“Vænt er að kunna vel að búa,
Vel að fara með herrans gjöf.
Hans verkum sér í hag að snúa,
ihonum þákka fyrir utan töf.
En sér og öðrum gera gott,
gleðjast, en forsmá heimsins
spott.”
Kr. Þ.
Höfundur þessa fallega erind- a þelm- Skóginum í gióðiarstöð-
is, hr. Kristleifur Þorsteinsson á
Stóra Kroppí, sýndi oss þann góð-
vilja, að senda oss það í handriti
til birtingar í Lögbergi. — Ritstj.
Undirbúningur
Þjóðhátíðarinnar á Þingvöllum
■----
Morgunblaðið frá 28. júlí flyt-
ur um þetta mál eftirfarandi um-
sögn:
Alþingishátíðarnefndin bauð
blaðamönnum til Þingvalla í fyrra
dag og var Magnús Kjaran, fram-
kvæmdastjóri nefndarinnar með í
förinni til þess að sýna blaða-
mönnum hvað unnið hefir verið á
Þingvöllum og útskýra fyrir þeim
á staðnum hið fyrirhugaða fyrir-
komulag á Alþingishátíðinni. Hef
ir Morgunbl. fyrir nokkru skýrt
all-ítarlega frá fyrirkomulaginu,
svo að óþarfi er að endurtaka það
hér. En geta má um þær breyting-
ar og framkvæmdir, sem þegar
hafa verið gerðar á Þingvöllum.
Stærsta breytingin er í því fólg
in, að bæði Valhöll og konungs
húsið hafa verið flutt suður und-
ir bakka Almannagjár. Hafa jafn-
framt verið gerðar allmiklar
breytingar til batnaðar á báðum
húsunu mog bygt við þau. Sér-
stök vatnsleiðsla hefir verið gerð
fyrir þau. Er vatnið tekið í gjá
í Þingvallatúninu. og leitt í pípu
vestur yfir ána og upp í miðjan
bakkanna ofan við Valhöll. Þar
hefir verið gerður vatnsgeymir,
og er vatninu dælt upp í hann
með vélarafli. Er hæðarmunur
vatnsgeymis og húsanna nægileg-
ur til þess að hægt er að leiða
vatnið í öll herbergi í húsunum.
í viðbótarbyggingu við konungs-
húsið er eldhús og miðstöð. Enn
er eftir að lagfæra talsvert mikið
umhverfis húsin, en því mun lok-
ið áður en hátíðin fer fram. —
Það mun flestra mál, þeirra er til
Þingvalla koma, að breyzt hafi til
stórbatnaðar, þegar húsin voru
flutt. Finnur maður það bezt nú,
þegar Valhöll er horfin af miðj-
um völlunum, hvað hún hefir ver-
ið illa sett og afskræmt umhverf-
ið. Hér á hinum nýja stað ber
mjög lítið á henni, en þó er stað-
urinn langtum vistlegri og skemti-
legri fyrir þá, sem þar búa. Þessa
breytingu verður því að telja til
stórbóta, enda þótt hún hafi orð-
ið kostnaðarsöm.
Heimreiðin að Valhöll núna er
eftir gamla veginum þvert yfir
nýja brú, sem gerð hefir veriö á
peningagjána og svo haldið suður
með Þingvallavatni, og yfir það
syðst og þar, gegnt Valhöll, hefir
verið gerð myndarleg brú á ána.
Prestsetrið er verið að rífa nið-
ur; er þegar nokkuð af því rifið
og byrjað að grafa fyrir grunni
nýrrar byggingar, sem á að vera
í sveitabæjarstíl, með baðstofu,
sem verður eins og hinar gömlu
og góðu sveitarbaðstofur voru.
Suður við vatnið, sunnan við
konungshúsið hefir verið valinn
staður fyrir iðnsýningarbyggingu.
Þar sem Valhöll stóð áður, á að
vera aðal símastöð og bækistöð
blaðamanna. Verður það tjald
eingöngu. Þar á völlunum fyrir
norðan er valinn staður handa
lögreglustöð, lækni og lyfjabúð, og
verður þar líka sími, en þar með-
fram veginum verða veitingatjöld.
Er ætlast til þess, að þeir, sem
veitingar hafa, greiði hátíðar-
nefnd tjaldleigu og svo einhvern
hundraðshluta af sölu sinni. —
Uppi á Leirum verða aðal tjald-
búðirnar og þangað er nú verið
að leggja veg. Allar girðingar á
völlunum verða rifnar niður, áður
en hátíðin fer fram, svo að fólk
verði sem frjálsast ferða sinna.
Vellirnir hafa allir verið sléttað-
ir og borið á þá, og er nú kafgras
inni hefir farið ákaflega mikið
fram í sumar, og eru þar nú kom-
in 3—4 álna há tré.
Á völlunum í gjánni, norðan við
fossinn, hefst alþingishátíðin með
guðsþjónustu og er þar valinn
steindrangur nokkur, sem pré-
dikunarstóll. Greiðfær vegur
verður gerður þar austur úr
gjánni og á öðrum stað verða
gerðar tröppur upp á gjárbarminn
en bráðabirgðabrú yfir ána, rétt
neðan við fossinn, og þar gegnt
er tröppuvegur upp á vestari
bakka gjárinnar.
Að guðsþjónustu lokinni safn-
ast fólk saman á völlunum og
verður gengið í skrúðfylkingu til
Lögbergs. Hýaða Lögbergs? munu
margir spyrja, því að menn grein-
ir á um það, hvar Lögberg hafi
verið. Nefndin hefir valið þann
stað, er Eggert Briem frá Viðey
hefir bent á sem Lögberg. Þar
fyrir framan í gjánni verða bekk-
ir handa heiðursgestum og þing-
mönnurn. í gjánni er manngrú-
anum ætlað að vera. Verður ræð-
um útvarpað og hátalarar hafðir
í klettaveggnum að vestanverðu,
svo að allir geti heyrt það sem
sagt er. í grasbrekku nokurri
undir vesturhamrinum, er söng-
flokk ætlaður staður.
Haraldi Björnsson leikara hef-
ir verið falið að annast um leik-
sýningu með efni úr fornsögun-
um. Héfir verið valið að sýna
þann atburð, þá er Hrafn Hængs-
son tekur við lögsögu og verða 40
til 50 elikarar og allir í litklæðum.
* * *
Meðan við dvöldum á Þingvöll-
um, kom þangað bíll frá Borgar-
nesi og annar frá Akureyri, og
höfðu farið Kaldadal. Þetta má
kalla fyrirboða þess, að margir
komi á bílum norðan úr landi til
hátíðarinnar og að fólksstraumur
þangað verði meiri heldur en ef
bílar kæmust ekki til Þingvalla að
norðan. Eflaust ríða þá margir
til Alþingis að fornum sið og hafa
þegar verið gerðar ráðstafanir til
þess að gejrnia hesta þeirra, á
meðan þeir standa við. — Mgbl.
Hershöfðinginn: Þú ert kærður
fyrir að hafa stolið brennivíni
frá stallbróður þínum.
Hermaðurinn: Við áttum báð-
ir vín í sömu flöskunni, en mitt
brennivín var látið fyr í hana, svo
að eg átti það sem undir var. Þess
vegna varð eg fyrst að drekka
það, sem’ofan á lá til þess að ná í
vellina, og þar suður eftir og yfir það> sem eg átti.—Lesb.
vestan hafs. Hér virtist ekki við, ir, fyrri tíða mennirnir, sem at-
mikinn heim að skilja. — En þeg- huguðu sinn gang og vissu hvað
MALDEN ELEVATOR
COMYANY LIMITED
Stjómaxleyíi og abyrgS. ACalskrlfstofa: Grain Exchange, Winnlpea’
Stocks - Bonds - Mines - Grains
Vir »>öfun> ekrifstofur I öllum helztu borgum 1 Vestur-Canada, of
•’*nka stmasamband viS alla hvelti- og stockmarkaCl og bJóCum þvl vlP'
Jdftavinum vorum hir.a beztu afgreiCslu. Hveitikaup fyrir aCra ert
böndluC m«C sömu varfærni og hyggindum, eins og stocks og bondí
LeitiC upplýslnga hjá hvaOa banka sem er.
KOMIST 1 SAMBAND VIÐ RÁDSMANN VORN Á pEIRRl
SKRIFSTOFU, SEM NÆST YÐUR ER.
Wlnnipeg
Reglna
Moose Jaw
Swlft Current
Saskatoon
Calgary
Brandon
Rosetown
Gull Lake
Assinlbola
Herbert
Weybum
Biggar
Indlan Head
Prlnce Albert
Tofield
Edmonton
Kerrobert
Tll aC vera viss, skrifiO á yOar Bllls of lading: "Advlse Malden
Elevator Company, Limited, Grain Exchange, Winnlpeg.”