Lögberg - 12.12.1929, Page 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN
12. DESEMBER 1929.
Bls. 5.
ICUMDIC MILLENNIAL CELEBRATIDN El
Montreal - Reykjavik
S.S. ANDAN/A
Siglir frá Montreal
6. Júní 1930
Cunard llnan
hefir opinber-
lega v e r i 8
kjörin af
sjálfboða-
nefnd Vestur-
Islendinga til
aö flytja heim
[slenzku Al-
þingishátíöar
gestina.

J. H. Gíslason,
H. A. Bergman.
E. P. Jðnsson.
Dr. S. J. Johannesson.
A. 6. Olson,
B. J. Brandson, forsetl.
G. Stefánsson,
Dr. B. H. Olson,
S. Anderson,
G. Johannson,
S. K Hall,
A. C. Johnson,
Jonas Palsson,
P. Bardal,
M. Markusson,
W. A. Davidson.
L. J. Hallgrlmsson,
Spyrjist fyrir um aukaferðir.
Áriðandi að kaupa farbréf sem fyrst, til að tryggja sér gott pláss.
Frekari upplýsingar á öllum skrifstofum Cunard-félagsins, eða hjá
J. H. Gislason, Convener Volunteer Committee, 409 Mining Exchange
Buiiding, Winnlpeg, Canada.*
Miss Thorstina JacRsOIl, Passenger Executive Department
CUNARD LINE,
Höndin er mild,
hugur ljóssækinn.
Ragnarök
reyfirðu ljóma.
Friður sér lýsti
á feigs manns brá,
er upplýst þú hafðir
um almætti guðs.
Höndin er mild,
hugur ljóssækinn.
Vissi’ ei sú hægri
hvað vinstri gaf.
Þess vegna þökkum vér,
þulur hári,
mannkærleik, trú þína,
mikið starf.
30. sept. 1929.
Sveitungi.
25 BROADWAY, NEW YORK, N. Y.
íþróttaskólinn í Haukadal
íþróttaskóli Sigurðar Greips-
sonar var settur 1. dag nóvember-
mánaðar. Eru þar nú 30 piltar
að námi, og langa vegu komnir
sumir; norðan úr Eyjafirði, vest-
an úr Dýrafirði, austan úr Skafta-
fellssýslu og úr flestum héruðum
þar í milli. Mörgum varð að vísa
frá skólavist þar í þetta sinn, og j
hefir Sigurður þó aukið húsrými
skólans mikið á þessu ári, bygt
stórt og vandað leikfimishús (14
»6.5 m.)k en breytt eldra húsinu
til íbúðar. Sundlaug hefir hann
og bygt, steinsteypta (20x6.5 m)
og er heitu vatni veitt til hennar,
en jarðhiti er þarna óþrjótandi til
»margra nota, hitun húsa, suðu
o. fl.
Kennari við skólann er í vetur,
Sigurður Pálsson guðfræðisi'''mi.
Kennir hann bókleg fræði, sögu,
íslenzku, landafræði o. f 1., en
heilsufræði og íþróttir ke«nir
skólastjóri.
Þssi skólastofnun Sigurðar í
Haukadal, er fyrir ýmsra hluta
sakir' athyglisverð. Er það fágæt-
ur dugnaður, að koma slíku verki
fram, sem hann hefir gert, og
hafa engan stuðning haft af eig-
in efnum eða annara styrk. En
hann er einbeittur áhugamaður,
og hefir frá fyrstu árum sínum
helgað þessu áhugamáli sínu, í-
þróttunum, alla krafta sína og
starfsþol. Svo er lika talið, að
ungum mönnum sé góð dvöl með
Sigurði, eða í skóla hans. Er hann
góður kennari og vel lærður í
þessum efnum; drengskaparmað-
ur mikill, heill í hugsun og’öllum
háttum.
Haukadalur var, svo sem kunn-
ugt er, fyrsti höfuðstaður þjóð-
legra menta hér á landi. Hefir
frægð og sögulegur frami þessa
lands fengið varanlega festu frá
skóla Halls hins milda í Hauka-
dal, þó aldatugur sé liðinn. Enn
mætti Haukadalur verða hÖfuð-
ból. Eru til þess öll skilyrði til-
tæk á staðnum. Fagurt umhorfs
og gott land, svo sem bezt getur
verið; hæg heimatök með ræktun,
þar sem er óvenjulega góð aðstaða
til engjabóta; jarðhiti nógur og
vatnsafl til raflýslngar við bæj-
arvegginn. Færi vel á því, að
þjóð og þing sýndi það í verki,
hvers virði Haukadalsskóli hinn
forni var, og hvernig það má enn
verða, meðan Sigurðar nýtur við
og að sjálfsögðu lengur, ef hon-
um endast kraftar til þess að
byggja þar undirstöðu fullkom-
ins, þjóðlegs íþróttaskóla.— Þ.
—Vörð[tf.
/r----------------
MESSUR
og jólatréBsamkomur í Vatna-
bygðum.
22. des.—Foam Lake kl. 2 síð-
degis. Leslie kl. 7. síðdegis.
24. des.!—Kandahar kl. 3 síðd.
25. des.—IWynyard kl. 3 síðdeg-
is. Mozart kl. 8 síðdegis.
26. des.—Elfros kl. 2 síðdegis.
Hólar kl. 8 síðdegis.
Allir boðnir og velkomnir! —
Fjðlmennið! Fjölmennið!
Vinsamlegast,
Carl J. Olson.
Fréttir
Eg vil senda Lögbergi línu
og láta prenta, að gamni mínu,
því fjölda hefi af fréttum ég,
þær fréttir koma ur Winnipeg.
Þar lögfræðingar og læknar búa,
þar landar allir á skammir trúa,
þeir hafa kirkjur og klerka þar,
en kannske andinn sé dollarar.
Mig ekki furðar þó andinn hlýni,
þar allir lifa á kampavíni,
þeir hafa f>ar ekki bölvað bann
og bera tunnur í kjallarann.
Þeir hafa allir að hnútum gaman,
það heldur löndunum meira saman,
þeir rifust forðum, þeir rífast enn
og reynast ágætir blaðamenn.
Eg ekki segi hver sigur vinnur,
því séra Pétursson vegi finnur,
en Brandson þéttur og þybbast við
og þykir íslenzkur, dálítið.
Næsta sumar þeir sigla æginn,
ég sé í anda þann ramaslaginn,
þeir leggja drekunum borð við
borð, *
brynjur rjúfa og hefja morð.
Fyrir spenaliðann og labbakútinn
eg lyfti flöskunni, kyssi stútinn,
svo drekk eg ykkur mitt æðsta
full,
þið eruð dæmalaus barnagull.
f Bjarni frá Gröf.
Leiðréttingar.
1. í giiftingarfregn, Thorlákson-
Becker: Brúðguminn er sonur
Þorláks Schrams, sem er bús’ettur
i Wynyard, en Þorlákur er sonur
Kristjáns sál. Schrams, sem lengi
átti heima í Minneota, Minn.
2, í “Vinsamleg bending” á að
vera: “allir frömuðir skólaheims-
ins.” Auðvitað eru margir af okk-
ar mestu lærdómsmönnum fyrir
utan vébönd skólanna.
Carl J. Olson.
Síðasta sumarkvöld
Geisla-öldur ársólar við yztan sjónar-hring,
daprast nú, því degi hallar, dottar alt í kring.
Lengur ekki’ í lo.fti heyri’ eg iéttan vængja þyt.
Laugast köldum úthafs öldum aftanroðans glit.
Burt er horfið-blíða vorið, burt er sumartíð
og blómin öll með angan sinni, oft þau hrestu lýð.
Alt er horfið, horfið burt. En haustið færist nær.
Senn mun gista foldu fríða: frostél, ís og snær.
«
En, þó að himins húmtjöld sígi hægt fyrir dagsins
rífnd,
og nástrandar þó gustur geysi grimt um sæ og lönd,
þá megnar hann ei minningar frá mildri sumar-rós
að hrífa burt, né hræða frá oss hjartans vonar-ljós.
Kvöldkyrð
Aftanstund við unnar svið,
andblær grundu vefur.
Aldan blundar byrðing við.
Blóma-hruijdin sefur.
- ; Davíð Björnsson.
«SÍ4$Í445«4S4$4$44444444444444444444Í44S44444Í444Í4$44Í$ÍS44$44Í
54=«
W§Mi*«*«*'**'«*'**«*.m
Jólakökur
og
Búdingar

Til áréttingar
Jólafagnaðinum
Með hverju árinu fjölgar þeim
húsmæðrum í Winnipeg, sem nota
jólakökur vorar og búðinga til að
auka jólafagnaðinn. Vér spörum
yður mikinn tíma og umstang í eld-
húsinu, og í vorum vörum er sama
ágætis-éfnið eins og þér notið, og
vandvirknin engu minni.
4 < • '
Gefið sem Jólagjöf
box af vorum frœgu
og góðu Shortbread
Isaðar eða óbreyttar
1 punds kökur í
fallegum kössum.
Pantið Strax í Dag .... hjá ökumanni vorum
Matsala yðar, eða símið beint til yor: 86 617
eða 86 618. — Pantanir með pósti vandlega
afgreiddar.
SPEIRS PilRNELL
B/IKING CO. LIMITED
I

'íifonjjiú ■ . ‘fjoT. i iinftnVt:
Orkneyjar.
Eftir Paul Niclasen ritstjóra.
í Orkneyjum eru tvö blöð, “The
Orcadian” og Orney Herold.”
Koma þau út einu sinni í viku og
eru málgögn hinna tveggja stjórn-
málaflokka í eyjunum, sambands-
manna og frjálslyndra.
John Monney hefir gert ýmsar
rannsóknir viðvíkjandi Magnúss
kirkjunni og áður en eg færi átt
um við tal um þetta efni. Honum
sagðist svo frá:
Á öndverðri 12. öld réðu jarlar
tveir, Hákon og Magnús yfir Orkn-
eyjum og Hjaltlandi. Þeir voru
systkinabörn að frændsemi. Magn-
ús var hvers manns hugljúfi vegna
réttsýni, en Hákon öfunclaði hann
af vinsældunum og vildi fá að ráða
yfir öllum eyjunum. Með svikum
tældi hann Magnús til fundar við
sig í Egilsey, og þar var Magnús
drepinn. Lík hans var fyrst grafið
að Kristskirkjunni í Brisey, en þar
sem mörg tákn og stó>rmerki gerð-
ust við gröfina, var hann tekinn í
helgra manna tölu, dg seinna voru
bein hans flutt til dómkirkjunnar í
Kirkjuvogi og var hún helguð hon-
um.
Eins og fyr vár getið hefir oft
farið fram viðgerð á kirkjunni og
einhverju sinni fundust þá nökkur
mannsbein í tréskríni, sem múrað
var inn í vegg. En nú vildi svo til,
að nokkrum árum áður höfðu fund-
ist mahnsbein, sem gengið var frá
á sama hátt í dómkirkjurústinni í
Þórshöfn í Færeyjum. Sú kirkja
átti líka að helgast Magnúsi jarli,
og ikom það upp að þetta mundu
vera bein úr honum. Voru nú bein-
in úr báðum kirkjunum borin sam-
an til þess að séð yrði hvort þau
ætti saman, og þótust menn vissir
um það, og jafnframt þóttust menn
vita, að beinin, sem fundust í Fær-
eyjum hefði veriö send þangað frú
kirkjunni í Kirkjuvogi.—
Á rannsóknarferðum sínum fór
dr,- Jakobsen líka um Orkneyjar.
Þeir John Monney þektust vel og
ferðuðust saman. Einhverju sinni
gerðu þeir sér ferð til gamallar
konu, sem átti heima 2—3 stunda
gang frá Kirkjuvogi. Þessi gamla
kona kunni meira í fornmálinu en
nokkur annar, sem þeir hittu og
safnaði Jakobsen hjá henni fjölda
orða. Hún var alúðleg mjög og gaf
þeim te, áður en þeir fóru. Var
þá farið að skyggja en vegurina
var góður. Þegar þeir sáu ljósin
í Kirkjuvogi, stingur Jakobsen við
fótum og segir hvað eftir annað:
“Teiö, teið! Það var óttalegt að við
skyldum fara að drekka þetta te.
Það hefðum við aldrei átt að gera.”
Monney spurði, hvort honum hefði
orðð ilt af því. Nei, það var nú
öðru nær, “en vegna þess að eg fór
að drekka það, gleymdi eg að spyrja
konuna um eitt orð og mundi ekki
eftir því fyr en nú!”—
Frá Kirkjuvogi fór eg til Straum-
ness. Þar fara bílar á milli hvern
virkan dag og eru um eina klukku-
stund á leiðinni. Vegurinn liggur
sumstaðar meðfram Scapa Flow.
Straumnes stendur á eyði nokkru
við Háeyjarsund og dregur nafn af
hinum mikla straumi, sem þar er.
Á straumnesi er ákaflega fallegt og
fyrr 50—100 árum voru þangað
núklar siglingar og voru þar þá
skipaviðgerðarstöðvar. Áður en slík-
ar stöðvar kæmi upp i Færeyjum,
fóru færeyskar skútur oft til
Straumness að sækja sér þangað
viðgerð, og voru Færeyingar þá vel
þektir þar. Nú er litið um skipa-
komur til Straumness, énda þótt það
sé rétt hjá Pettlandsfirði. Einstöku
togarar koma þangað til að leita
.‘lýtt öíö*s
sér viðgerðar, en sjaldgæft er að sjá
þar stærri skpi. Af fiskiskipum
þeim, sem heima áttu hér fyrir 40
—50 árum, er nú ekkert eftir Öll
útgerð er þar fallin úr sögu fyrir
mörgum árum.
Áður fyrri var Straumnes sein-
asta höfnin, sem hvalveiðaskip
komu við á, þegar þau voru á leið
til Grænlands eða Norðurhafsins.
Var þá oft glatt á hjalla þar, er
mörg hundruð skipverða voru í
landi í senn. Voru þeir yfirleitt
drykkfeldir og djarfir til kvenna.
Og það bar við, þegar dansað var,
að allir lentu í ægilegan bardaga.
Fyrir nokkrum árum kom ame-
rískur verkfræðingur til Straum-
ness og ætlaði að hagnýta þar upp-
götvun, sem hann hafði gert í Japan.
Þóttist hann geta unnið togleður úr
þara úr sandi og öðrum ódýrum
efnum. Úrgangurinn átti að vera
framúrskarandi til vegagerða o. s.
frv. Var nú reist þarna stór verk-
smiðja, vörugeymsluhús o. s frv., en
bæjarstjórn lét gera hafskipabryggju
mikla handa hinum stóru skipum,
sem áttu að flytja þetta dásamlega
efni út um allan heim. Uppgötvun-
in reyndist alls ekki eins og við
var búist og þetta mikla fyrirtæki
fór rakleitt á hausnn. En enn þann
dag i dag stendur verksmiðjan,
vörugeymsluhúsin og hafskipa-
brygg'jan til minningar um þetta
mishepnaða fyrirtæki.
Eins og fyr er getið er Pettlands-
fjörður vandasöm siglingaleið, og
þess vegria er vönduð björgunarstöð
á Straumnesi. Langt er nú síðan að
björgunarbátur var fenginn þangað.
Árið 1908 var annar stærri bátur
fenginn, og í fyrra var smíðaður
nýr ibjörgunarbátur, 51 fet á lengd
og hefir hann tvo hreyfla (60 hest-
afla hvern) og geta þeir knúð hann
um niu milur á vöku. Mér var
boðið að skoða björgunarstöðina,
og svipar henni mjög til björgun-
arstöðvarinnar í Esbjerg. Þessi nýi
björgunarbátur kom til Straumness
3. marz og var þá mikið um dýrðir
þar. Hálfum mánuði seinna fór
hann í fyrstu björgunarferð sina,
því að þá fórst togarinn “Lord
Devenport” (sem Jón heitinn Hans-
son var skpstjóri áj hjá John Head
á Háey. Togarinn var á leið til
Englands frá Islandi. Strandaði
hann um kvöld svo nærri fjallinu,
að neyðarljós hans sáust hvorki i
Orkneyjum né á Katanesi. Þegar
björgunarbáturinn frá Straumnesi
kom á vettvang um morguninn,
höfðu átta menn — þar á meðal
skipstjórinnr—farist, en hinum 6
var bjargað.
Um Scapa Flow.
Þessi mikli flói er á milli Hross-
eyjar, Syðri-Rínaldseyjar og Há-
eyjar, og er um 11 mílufjórðunga
á lengd og 7 á reidd, þar sem hann
er breiðastur. Inn í hann liggja
þessi sund: Háeyjarsund frá At-
lantshafi, Hólmasund og Waster-
sund frá Norðursjó og Hoxasund
inn úr Pettlandsfirði.
1 stríðinu mikla var nafnið Scapa
Flow kunnugt um allan heim, því
að þar hafði meginfloti Breta þá
aðseturstað. Þegar árið 1912 var
um það rætt að gera Scapa Flow
að herskipahöfn, en það varð ekki
úr því. Þegar stríðið brast á neydd-
ust Bretar til þess að loka í skyndi
Háeyjarsundi, Hólmasundi og
Wastersundi á þann hátt að sökkva
þar skipum. Var þetta gert til þess
að þýskir kafbátar kæmist þar ekki
í gegn um. Opið var þá aðeins
Hoxasund (og nokkur hluti Há-
eyjarsundsj, en þau voru svo vel
varin að tundurduflum og kafbáta-
netjum, og ekki voru eftir nema ör-
mjóar rásir fyrir ensku herskipin
að sigla eftir. Þýskur kafbátur,
sem reyndi að komast inn í Scapa
Flow, skömmu eftir að stríðið hófst,
varð fastur í netjunum og þar
druknaði öll áhöfn hans.
Meðan á stríðinu stóð var meira
líf umhverfis Scapa Flow en nokkru
sinni áður. öll hús, sem hægt var
að fá voru tekin handa hermönn-
unum. Græddu öikneyjarbændur
meira á þessu en þá hafði nokkru
sinni órað fyrir. Allar landbún-
aðarafurðir komust i geypi verð, og
gátu bændur heimtað fyrir þær
hvað, sem þeir vildu. Ensku her-
skipin í flóanum þurftu að fá um
350 smálestir af nautakjöti á mán-
uði og mestmegnis var það fengið
úr Orkneyjum.
Þegar stríðinu var lokið, urðu
Þjóöverjar að skuldbinda sig til
þess að láta allan herskipaflota sinn
af hendi við bandamenn, og sigla
houm sjálfir til Scapa Flow, en þar
átti hann að “geymast.” Menn
mega geta því nærri að Þjóðverj-
um hafi þótt þetta súrt í brotið.
Skipin, sem iþeir voru skyldaðir til
að afhenda og sigla þangað, voru:
11 orustuskip, 5 brynvarin beitiskip,
8 'beitiskip, um 50 tundurbátar og
tundurspillar o. fl.
Skip þessi komu til Scapa Flow
dagana 23.—27. nóvember 1918 og
voru “kyrsett” þar meðan Banda-
menn ráðguðust um hvernig sldfta
ætti þessu mikla herfangi. En þá
kom nokkuð óvænt fyrir, sem eng-
um hafði komið til hugar. Hinn
21. júni 1919 “skruppu” ensku
skipin út í Norðursjó, en meðan
þau voru á burtu, sóktu Þjóðverjar
sjálfir öllum herskipum sínum, eft-
ir fyrirmælum von Reuters flota-
-
DODDS 7
KIDNEY^
PILLS Æ
í meir en þriðjung aldar hafa
Ðodd’s Kidney Pills verið viður-
kendar rétta meðalið við bakverk,
gigt, þvagteppu og mörgum fleiri
sjúkdómum. Fást hjá öljum lyf-
sölum, fyrir 50c. askjan, eða sex
öskjur fyrir $2.50, eða beint frá
The Dodds Medicine Co., Ltd..
Toronto, ef borgun fylgir.
foringja. Skipshafnirnar fóru í
bátana og björguðu sér í land.
Ensku herskipin komu nokkru
seinna inn í flóann, en þá voru flest
þýsku skipin sokkin. Þó tókst að
draga tvö beitiskip og nokkra tund-
urspilla upp á grunnsævi. Og þarna
lá nú hinn mikli þýski floti á marar-
botni, og mun Þjóðverjum hafa þótt
það betra, en að vita hann í óvina-
höndum. Má og vera, að þetta hafi
verið Ibezta úrlausnin fyrir banda-
menn, því að ýmsir vildu fá bróð-
urpartinn af flotanum og horfði til
vandræða út af því.
Úr Straumnesi, sem er norðan-
vert við flóann, sáu menn hvert
þýska skipið á eftir öðru sökkva til
botns. Menn ætluðu ekki að trúa
sínum eigin augum. En er þýsku
sjóliðarnir komu í land og báðust
gistingar, urðu menn að trúa. Um
morguninn höfðu skólabörnin á
Straumnesi farið út í flóann á gufu-
skipi, til að skoða þýska flotann,
en áður en þau voru kornin heim
aftur, voru fyrstu skipin farin að
sökkva.
J. W. Robertson, kaupmaður í
Leirvik, sá, er áður er getið, varð
með þeim fyrstu til þess að reyna
að bjarga sokknu skipunum. Hef-
ir honum tekst að lyfta 4 tundur-
bátum, en kostnaður varð svo mik-
ill, að hann tapaði stórfé á þessu.
Seinna hefir félag eitt í Lundúnum,
Cox & Danks bjargað um 20 tund-
urspillum, orustuskipinu “Molkte”
og fleiri skipum.—Hafa þau verið
seld skipasmíðastöðvunum í Skot-
landi, sem brotajárn.
Leiðin frá Straumnesi til Scapa
Pier liggur rétt fram hjá eynni
Cava og stóra þýska bryndrekanum
“Hindenburg,” sem Bertum tókst
að draga upp á brunnsævi áður en
hann sökk. Siglutré, reykháfar og
nokkuð af þilfarinu er yfir sjó.
Frá borði heyrast hamarslög og
hvinur í vélum, sem vinna þar að
viðgerð. Lengra úti situr sjófugl á
öðrum fæti á siglutoppi, sem er hið
eina sem sést að öðru þýsku her-
skipi. Rétt inn við land sést “Seyd-
litz,” og liggur þar á hliðinni, og
ennfremur nokkrir tundurspillar,
sem dregnir hafa verið á þurt land
og liggja flatir. Víða sést á siglu-
toppa upp úr sjónum og má af þeim
sjá hvar þýsku skipin liggja.

Sala á Jólakjólum
með allra hæguitu borgunarskilmálum
20 vikur að borga afganginn
„ $ A niður
Fyrir J
* ‘OO'SSá ö'B nn jbisoji uias
‘ijuoa gnq 1 J9 uxas ipfjj
«g«Aq angÁ j^A umpuas
KJÓLUM
Vanav. alt að $15.75
Niðuresettir í
$9-75
Vanaverð $24.75,
Niðuresettir í
$15.75
Vanaverð $19.75
Niðuresettir í
$12.75
tVanaverð $129.50
Niðuresettir í
$19.75
T œkifæris-Sala
á Furskreyttum Yfirhöfnum
20 vikur að borga afganginn
r . niður
rynr
sendum vér yður hvaða
kápu sem er í búð vorri,
sem kostar alt að $50.00.
Furskreyttar Yfirhaínir
íaverð $45.00
liðursettar i
$29.5o | $34.50
Vanaverð $55.00,
Niðursettar í
$39.50
Vanaverð* $79.50,
Nlðursettar 4
$49.50
MuniC a8
þér hafið
20 vikur
að
borga.
Kjörkaup á FUR-YFIRHÖFNUM
Silver Rat $165.0.0 Nú.... $140.00
Dark Rat $239.00. Nú .... $215.00
Persian Lamb $149.00. Nú $125.00
Plain Seal $89.50. Nú .... $65.00
Seal trimmed $169.00. Nú $145.00
Seal trimmed $149.00. Nú $125.00
pað er
pœgilegt
að borga
smátt og
smátt

Búðin opin á laugar-
dögum til kl. 10
2nd Floor
W pý. Piano
Building

10% út í hönd, afganginn á mörguum mánuðum
Furkápum, sem hér eru keyptar, er haldið við í heilt ár kostnaðarlaust
MARTIN & C0.
EASY PAYMENTS LIMITED
Portaée
and
HarÉrave

urivr.íí
iGlrufu-