Lögberg - 31.07.1930, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 31. JÚLI 1930.
Bla. 5.
Frá þúsund ára hátíð-
inni á Þingvöllum.
(Framh. frá 1. ls.)i
kúgun til hlýðni. Sótt hefir ver-
ið fram o!g vér höfum öðlast
þroska í baráttunni. Hin einu
vopn hafa verið sögulegur og
náttúrlegur réttur.— Endúrheimt
verzlunrfrelsisins, fjáráða og
fullveldis hefir hrundið áfram ó-
trúlegum framförum. Ibúum
íjölgar, atvinnuve'gir eflast, ný
landnámsöld er hafin. Árangur
sjálfstæðisbaráttunnar hefir fylt
hinar djörfustu vonir manna og
sannað það, að heimastjórnin er
hollust. I sögu þjóðarinnar sótti
Jón Sigurðsson vopn sín, og það er
heiður sambandsþjóðar vorrar, að
þau vopn bitu. Sagan hefir aldr-
ei verið hlekkur um fót Islendinga,
heldur aflgjafi. Saga og bókment-
ir vorar hafa aflað oss virðinga og
vinsælda meðal hinna beztu manna
erlendis. — Lýðveldistíminn, lög-
gjöf og bókmentir, hafa svo að
segja farið með utanríkismál ís-
lendinga o!g átt ríkan þátt í að
málum vorum er nú komið í gott
horf. Það var ekki til einskis, að
forfeður vorir fluttu í norður- og
vesturátt, þrátt fyrir það, að venj-
an er sú, að þjóðflutningar leita í
suður- og austurátt. Hér í norðr-
inu hefir varðveizt einn hinn
sterkasti þáttur, sem menning nú-
tímans er ofin úr: þáttur forn-
germnaskrar menningar. Það er
hinn vígði þáttur okkar sö!gu, sá
þátturinn, sem varðveitti þjóðina
frá glötun, þegar loppa erlendra
yfirráða, óáran og vesöld var næst
því komin, að klippa sundur líf-
þráð hennar. Frumgermanskt
frelsi og þjóðstjórn er nú aftur
orðinn heimaofinn þáttur í íslenzku
þjóðlífi. Hebreskra og Hellenskra
áhrifa gætir að vísu, enda er það
þroskaskilyrði, að íslenzkt og er-
lent verði !gembt saman í réttum
hlutföllum í vef örlaganna. En
suðurgöngur þarf ekki til að leita
helgra staða og minninga. Hing-
að til Þingvalla leitum vér þess
að lauga oss í heila'gri sögu og
fegurð náttúrunnar. Hér er for-
tíðin næst oss og samhengi sög-
unnar augljósast. Fylkingar þús-
und ára líða framhjá: tígulegir
höfðingjar, frjálsir bændur, hug-
prúðar hetjur, fagrar meyjar og
fyrirmannlegar konur. Við látum
á þessari stundu vatna yfir lág-
lendi sögu og þjóðlífs, dægurþras-
ið, svik og launráð, ofstopa og
sérgæði, en höf.um augun á tind-
unum, sem blána aftur til upp-
hafs íslandsbygðar. Á þá slær
nú björtum roða.
Þessi stund á að vígja oss til
starfa. Framtíð íslands á alt
undir nútíðinni. Eins og forðum
daga heldur hver frjáls maður í
hendi sér hluta af þjóðveldinu.
Engin erlend bönd eru því til
hindrunar, að þjóðin nái þejm
þroska, sem oss er áskapað að
!geta náð. Skilyrðin eru önnur
en meðal hinna stærri þjóða, og
um sumt betri. Vér höfum hvorki
her né flota og friðsamleg við-
skifti ein við aðrar þjóðir. Vér
tölum sömu tungu um land alt,
bóndinn og háskólamaðurinn eru
þar jafningjar. Tungan hefir
varðveitt fjársjóði þúsund ára
sögu. Hvert mannsbarn skilur
mál úlfljóts og Inigólfs, og bók-
mentir allra tíma eru lifandi
verðmæti. Trúin er ein að kalla
°g þjóðerni landsmanna, lifnaðar-
hættir líkir og öll aðstaða. Hætt-
urnar búa í oss sjálfum, hvort
vér nefnum þær spilling kunnings-
skaparins eða fjandskap fámenn-
isins. Fámennið hefir kosti og
galla. Lífið er foarátta, og langt
til hins fullkomna réttlætis, þar
sem jafnvægi hæfileika og hags-
muna ríkir. En sagan brýnir
fyrir oss að foerjast drengilega,
en ekki með grimd og svikum.
Norræn drengskapar- og mann-
dómshugsjón, kristnitakan og
fieiri atburðir sýna það, að for-
feður vorir kunnu að ei'gast við,
án þess að ríkið skiftist. I þessu
landi býr ein þjóð en ekki tvær
uða fleiri.— Hér hefir aldrei orð-
ið bylting, og vopnaviðskifti við
aðrar þjóðir þekkjum við ekki.
Mun svo enn verða um ókomnar
aldir, ef oss tekst að varðveita
lafnræði í afstöðu þegnanna og
halda uppi frjósömum viðskiftum
við aðrar þjóðir með viturlegri
löggjöf, í samræmi við eðli manns-
ms og náttúru landsins. Mögu-
leikar íslands eru miklir, bæði um
fjárhajg og stjórnarþroska. Guð
gefi að oss takist, að leysa svo vel
sem upphafið spáir, viðfangsefni
mannlegs samlífs, og skapa hér
göfugt og glæsilegt þjóðlíf í fö'gru
og svipmiklu landi. Til þess höf-
um vér hin ytri skilyrði. En
skipulagið er ekki einhlítt. Á Al-
þiUgi eiga að sitja vitsmunir
Snorra goða, stjórnvísi Þorgeirs,
göfgi Halls af Síðu og mannúð
Jóns Sigurðssonar, sam ber alt
þetta í brjósti.
I dag erum vér sama hu'gar og
forfeður vorir á hinum fyrsta
fundi Alþinlgis. Þingstaður er
hinn sami, og hátíð vor um margt
lík hinu forna þingi. Tíu alda
þingsaga talar til vor í þessu
heilaga musteri manndóms og
drengskapar undir bláum himni.
Það hitar um hjartaræturnar.
Ti!gn fjallanna, niður ánna,
grænka jarðarinnar og blámi
himinsins rennur saman við
minning Ingólfs og Úlfljóts,
drengskap, manndóm, löggjöf og
bókmentir í eina mynd, mynd
hinnar ættgöfigu Fjallkonu, dótt-
ur íslenzkrar náttúru og ger-
mansks anda. — Varðveitum þá
mynd í brjóstum vorum og vinn-
um henni meðan æfin endist.
Island lengi lifi!
Að ræðunni lokinni kvaddi for-
sætisráðherra sér hljóðs og til-
kynti úr ræðustóli, að gjörðar-
dómssamningar milli íslands og
annara Norðurlanda yrðu undir-
skrifaðir að Lö!gbergi ef veður
leyfði hálfri stundu fyrir hádegi
í dag. — Var síðan þingfundi
frestað þangað til í dag.
Eftir að þingi var slitið, var
seinni hluti “Kantötunnar” leik-
inn undir stjórn Páls Isólfssonar.
Síðan var hlé til kl. 3. *
Kveðjur erlendra ríkja.
Klukkan þrjú byrjuðu hátíða-
höldin að nýju. Fluttu nú full-
trúar erlendra ríkja og sendi-
menn kveðjur sínar að Lögbergi.
Björn Þórðarson lölgmaður kynti
hvern ræðurnann fyrir áheyrend-
um, og í hvert sinn, er maður kom
í ræðustól, var fáni þjóðar hans
dreginn að hún yfir höfði hans.
Fulltrúarnir fluttu kveðjur
þjóða sinna í þessari röð:
1. Karl Hildenbrand fyrir
hönd Þýzkalands og mæltist á-
gæta vel.
2. Néwton lávarður fyrir hönd
Stórbretalands og
3. Rhys J. Davies fyrir hönd
brezku sambandsríkjanna (Dom-
inions).
4. Norbeck fyrir hönd Banda-
ríkja.
5. Dr. B. J. Brandsson fyrir
hönd Canada, og mælti bæði á
ensku og íslenzku.
6. Hansen forseti þjóðþingsins
danska fyrir hönd Danmerkur.
—Það óhapp vildi þá til, að ekki
Var hægt að draga upp danska
fánann, því að þegar til átti að
taka, var hann bilaður. Að ræð-
unni lokinni gekk Ásgeir Ás-
geirsson upp á ræðupallinn *g
afsakaði þetta óhapp; kvaðst
vona, að fulltrúar Dana þyktust
ekki af því, að fáninn yrði sýnd-
ur seinna. En Tryggvi Þórhalls-
son bað menn að hrópa nífalt
húrra fyrir sambandsþjóðinni og
tóku menn vel undir það, og mátti
heyra að öllum þótti miður að
svona slysalelga skyldi til vilja.
7. Hakkila fyrir hönd Finna, og
mælti hann á íslenzka tungu.
8. Fernand Lancien öldunga-
ráðsmaður fyrir hönd Frakka.
9. Hornsrud stórþingsforseti
fyrir hönd Norðmanna. Færði
hann auk þess Alþingi skraut-
ritað ávarp frá norska þinginu í
forkunnar fögru og skrautlegu
foandi. Forseti sameinaðs þings
tók við því o!g flutti stutta þakk-
arræðu á norsku. Mintist hann á
það, að Noregur og Island væru
eins og móðir og barn, en Norð-
menn mættu ekki undrast það,
þótt barnið tæki þroska og vildi
vera sjálfu sér algerle!ga ráðandi
Þegar hér var komið, var danski
fáninn kominn í lag. — Leiddi þá
forseti fulltrúa Dana aftur upp á
pallinn, en forsætisráðherra bað
menn að hrópa ferfalt húrra fyr-
ir fánanum, og var það !gert. —
10. Dr. H. J. Knottenbelt full-
trúi Hollands flutti kveðju þjóð-
ar sinnar og þings.
11. B. Eriksson forseti flutti
kveðju Svia.
12. Jan Malypetr flutti kveðju
Tjekkóslóvakíu og mælti að lok-
um hátt og snjalt á hreinni ís-
lenzku: “ísland lengi lifi!”
13. E. Mitens lögþingsforseti
flutti kveðju Færeyinga. Mælti
hann fyrst á færeysku og síðan á
íslenzku.
14. Mr. Farrand flutti kveðju
Manarbúa.
15. Kveðju Manitoba fluttu
tveir, annar á íslenzku (Mr. In'gj-
aldson) og hinn á ensku (Mr.
Major, dómstjóri Manitoba.)
16. W. H. Paulson þingmaður
flutti kveðju Saskatchewan á ís-
lenzku.
17. Guðmundur Grímson dóm-
ari flutti kveðju Dakota, bæði á
ensku og íslenzku.
18. Gunnar B. Björnsson rit-
stjóri flutti kveðju frá Minne-
sota, fyrst frá Islendingum þar,
en síðan frá þinginu og mælti þá
á ensku. Að lokum mælti hann
nokkur hjartnæm orð á íslenzku
og lauk máli sínu með því að hrópa
af hrifningu: “Len'gi lifi Is-
land!”
Að hverri ræðu lokinni, var
hrópað ferfalt húrra fyrir þeirri
þjóð, sem ræðumaður flutti kveðju
frá.
Þarna sáu íslendingar í fyrsta
skifti jfhinn nýja færeyska fána
— bláan og rauðan kross á hvít-
um grunni. Er fáninn einkar:
fagur, enda í sama stíl og fánar
annara Norðurlandaþjóða.
Klukkan var nú orðin um fimm,
og hafði þessi athöfn því staðið yf-
ir í tvær klukkustundir. —
Björn Þórðarson lögmaður bað
manngrúann að foíða og líta í aust-
urátt. Mundi þar birtast nokkuð,
sem ekki væri á da'gskrá hátíðar-
innar. Varla hafði hann slept
orðinu, fyr en ógurlegir vábrest-
ir heyrðust og lét foergmálið svo
í hömrunum, að það var engu lík-
ara en að þeir væru allir að bresta
í sundur og hrynja. iSló þá felmti
á margan mann — en þetta voru
þá flugeldar allavega, hvæsandi,
smellandi, ýlandi. Sumir urðu
að glóandi vígahnöttum, er þeir
sprungu, aðrir að skrautlegum
reykskýjum, og. sumir tættust í
ótal agnir og komu þá úr þeim
fánar fjölda þjóða. Hélt þessu
áfram drykklanga stund og þótti
mikið til koma. Sérstaklega undr-
uðust útlendingar hið volduga
bergmál í Almannagjá, sem þeir
líktu við skotþrumur á vígvelli.
ANNAR DAGURINN.
Það var hálf óyndislegt á Þin'g-
völlum í fyrrakveld. Skall þá á
norðanstormur og mikil rigning
og gerðist kalt. Það skall og
small í tjöldunum, er vindurinn
svifti þeim til, og strokan stóð í
gegn um þau. Þótti þá mörgum
óvistlegt að gista þar um nóttina,
sérstaklega útlendingum, sem
ekki voru vel út búnir. Margir
stúdentanna æðruðust og flyktust
upp Almannagjá og upp á bíla-
torg og heimtuðu far til Reykja-
víkur. Þá hafði fjöldi manna þeg-
ar pantað far, og stóð nú á því, að
nægilega margir bílar væru til að
flytja fólkið. Gerðist þá kurr og
þytur talsverður, en að lokum
munu þó flestir, sem ætluðu sér
til Reykjavíkur, hafa komist
þangað. Er talið, að um 100 stú-
dentar hafi flúið Þingvöll í þessu
hreti.
Klukkan 9 átti að heyja Islands-
glímuna, en veður var þá svo
vont, að það varð að aflýsa henni,
þótt ilt þætti.
Þegar svo var komið, fór fólk
að tínast til tjaldbúðanna, en þótt
sumir hafi ef til vill kviðið nótt-
inni — og margir eru þar illa út-
búnir — þá bar ekki neitt á því,
vegna þess að allur þorri manna
var í hátíðaskapi og lét “íslenzka
storminn” ekkert á sig fá. Um
alla hina miklu tjaldborg var að
heyra glaum og gleði, hlátra, fjör-
u!gar samræður og í mörgum
tjöldum sungu menn við raust.
Gekk svo langt fram á nótt.
Um miðnætti fór veðrinu að
slota og rofaði til fjalla. Sáust
fyrst Súlurnar fannhvítar.
“Þetta er góðs viti,” sögðu þá
margir, “úr því að hann gat rutt
snjó úr sér, þá fer veðrið að
batna!”
Þetta var orð og að sönnu, því
að þegar menn komu á fætur í
gærmorlgun, var komið bezta veð-
'ur og er fram á daginn kom, birti
í lofti og var glampandi sólskin
cg logn á Þingvöllum allan dag-
inn — eins gott veður o!g hægt er
að hugsa sér. — Komu nú ýmsir
þeirra, sem flýðu þaðan kvöldið
áður, austur aftur, og skemtu
menn sér hið bezta um daginn,
enda hélzt góða veðrið til kvölds.
Var því lítill heimfararhugur í
mönnum og stóðu syo margir tóm-
ir bílar á bílatorginu, sem frekast
gátu rúmast þar og upp með veg-
inum. Skiftu þeir áreiðanlega
hundruðum.
Minni Islands.
Benedikt Sveinsson talar á
Lögbergi.
Klukkan 10 í gærmorgun hófust
hátíðahöldin að nýju. — Fyrst.a
atriðið á hátíðarskránni var ræða
Benedikts Sveinssonar, er hann
flutti að Lögbergi.
Nú voru hátíðargestirnir orðn-
ir kunnugir gjallarhorninu og
vissu, að þeir þurftu ekki að þyrp-
ast í Almannagjá til þess að hlýða
á ræðumann , en hlýddu á hann,
hvar sem þeir voru út um alla
velli.
Ræða Benedikts Sveinssonar var
hin skörulegasta, . sem vænta
mátti. Féll hið þróttmikla mál
hans vel við bergmál Almanna-
gjár.
Hann talaði um landnám vort
o!g heimildir um þau efni, um upp-
haf Alþingis, upphaf ritaldar, um
ættir íslendinga, um landafundi
íslendinga, um yiðreisn vora á
19. og 20. öld. —
Ágrip af ræðu Benedikts Sveins-
sonar hljóðar svo:
Heilir æsir!
Heilar ásynjur!
Heil sjá in fjölnýta fold!
Heilir allir, er hingað sækja,
íslenzkir menn og erlendir, konur
og karlar, ungir og gamlir! Heil-
ir at Lögbergi ins forna Alþing-
is íslendinga!
Land vort, ísland, hafði óbygt
verið um örófa vetra, áður for-
feður vorir kæmi hingað síðara
hluta innar 9. audar.
Um upphaf íslandsbygðar höf-
um vér næsta skilmerkilegar frá-
sagnir, — sem en'gi þjóð á slíkar,
þar sem er hin helga Landnáma-
bók, er ritað hefir að grundvelli
Ari prestur inn fróði Þorgilsson
og sagt hefir fyrir að nokkrum
hluta samtíðarmaður hans, Kol-
skeggr inn fróði eða vitri í Seyð-
isfirði.
— I þennan tíma, sem nú var
sagt, var Víkingaöldin í algleym-
ingi. Höfðu allar Norðurlandá-
þjóðir langskip úti, Svíar, Danir
og Norðmenn.
Fóru víkingar um öll höf, með
ströndum þeirra landa, er þá voru
kunn, — alt frá Gandvík norður,
til stranda Afríku, frá Garðaríki
austur, til Hlimreks norður á ír-
landi.
Dreifðust þá inar sömu ættir
um ýms lönd. Vil eg til dæmis
nefna ætt Mærajarla í Noregi.
Synir Rögnvalds Mærajarls voru
þeir:
1. Göngu - Hrólfur, er vann
Normandi 911. Af hans ætt eru
Rúðujarlar o!g 'Englandskonung-
ar. Af því kyni er einnig Einar
skálaglamm og ósvífur hinn
spaki.
2. TorLEinar, jarl í Orkneyj-
um. Frá honum eru Orkneyja-
jarlar komnir.
3. Þórir jarl þegjandi á Mæri,
móðurfaðir Hákonar hins ríka
♦
Hlaðajarls. Sonur Þóris var Jör-
undur háls í Vatnsdal, en dóttir
Þóris var Vigdís kona Ingimund-
ar ins gamla.
4. Hrollaugur landnámsmaður
í Hornafirði, langafi Halls af
Síðu.
ö. Hallaður, er úr konungdómi
veltist í Orkneyjum, faðir Halls,
föður Vigdísar.
Þetta mælti ræðumaður sem
dæmi þess, hve kynbornir Islend-
ingar væri.
Síðan mintist hann á helztu af-
rek þjóðar vorrar og nefndi til
þess stofnun Alþingis 930 og
lagasetning, að hið íslenzka lýð-
veldi var stofnað í vernd goð-
anna og hve mikils mönnum þótti
þá um vert, að stýggja ekki holl-
vættir og landvættir, eins og sæ-
ist í upphafi hinna heiðnu laga,
þar sem bannað er að sigla að
landi með “gapandi höfði og gín-
andj ftrjóni svo áð landvættir
fældist við.”
Þá mintist hann á landafundi
íslendinga, að Eiríkur hinn ráuði
fann og nam Grænland á árunum
982—986, að Leifur sonur hans
fann Helluland, Markland o'g Vín-
land ið góða Svo og að Þorfinnur
Karflsefni ætlaði að byggja Vín-
land og að þar fæddist Snorri son-
ur hans, er seinna bjó á Reyni-
stað í Skagafirði, og mikil ætt er
frá komin.
Þá mintist forseti á skáldskap
íslendinga og sagnasmíð og gat
þar Egils, Sæmundar fróða, Ara
fróða og Snorra . Gat hann þess,
að íslenzka þjóðin hefði fram á
þenna dag verndað skáldskap og
ritsmíðar þeirra og um leið hina
foriu tungu.
Þá mintist hann á hnignun
þjóðlífsins og gat þess, að þegar
íslendingar hefði haft mest frelsi
virtist sem alt hefði leikið í lyndi
— en þegar þeir hefði verið sem
aðkreptastir og ófrjálsastir, hefði
steðjað að þeim allskonar óáran,
og væri því svo að sjá, sem ófrels-
inu fylgdi “fátækt, mein og
dauði.”
Rakti hann síðan sögu við-
reisnartímabilsins, baráttu Jóns
Sigurðssonar og skýrði frá hvern-
ig nú væri komið málum vorum.
Að lokum drap hann á, hvert
vera skal hlutverk vort nú, sem
frjálsrar þjóðar, er vænta má sér
þess, að “vera muni bönd í lönd-
um” og að frelsinu fylgi öll höpp,
eins og í kjölfar ófrelsis sigla öll
óhöpp. Nefndi hann það fyrst
til, að vér verðum fyrst og fremst
að varða um frelsið, svo að vér
getum heitið frjálsir menn í
frjálsu landi, að vér verðum að
gæta jafnréttis og bræðralags og
framar öllu öðru að varða um
tungu vora, bókmentir og listir.
Sagan sanni með skáldinu, er svo
dýrt orti:
“Tungan geymir í tímans straumi
trú og vonir landsins sona,
dauðastunur o!g dýpstu raunir,
Darraðarljóð frá elztu þjóðum,
heiftareim og ástarbríma,
örlagahljóm og refsidóma.
Land og stund í lifandi myndum
ljóði vígð hún geymir í óði.”
Síðan mælti hann:
Vér verðum auk þess, að nema
alt ga'gnlegt, þarflegt og fagurt
af erlendum menningarþjóðum,
með gagnrýni þó og skilningi.
Vér verðum að standa saman í
breiðfylkingu um að hrinda öll-
um hleypidómum, en leita sann-
leikans, hvar sem hann er að
finna.
Þá munu allir hollvættir oss
'árvarðar. Þá mun þjóð vor lengi
lifa í þessu landi.
Að ræðu þessari lokinni lék
hljómsveitin þjóðsöng íslendin'ga
og að því loknu bað forseti menn
að hrópa íslendingahúrra fyrir
íslandi og tóku allir djarlega
undir það, á Lögbergi, í Almanna-
gjá og út um alla völlu.
Alþingi samþykkir gerðardóms-
samningana.
Þegar lokið var undirskrift
gerðardómssamninganna hófst
fundur í sameinuðu Alþingi að
Lögbergi. Á d^gskrá var svo-
hljóðandi þingsályktunartillaga
um milliríkjasamninga
"Alþingi ályktar að samþykkja
gerðardómssamninga þá, er und-
irritaðir voru á Þingvöllum í dag,
milli Danmerkur, Finnlands, Nor-
efs og Svíþjóðar, hvers um sig,
annarsvegar, og Island hinsveg-
ar.”
I greinarfgerðinni segir m. a.
svo:
“Samningarnir eru að öllu veru-
legu samhljóða, svo sem sést af
samningseintökum þeim, er fyrir
liggja. Formsafbrigðin í íslenzk-
dansak samningnum, eru beinar
afleiðingar þess, að samur er
þjóðhöfðingi ríkjanna, og skír-
skotun til íslenzk-dönsku sam-
bandslaganna leiðir einnig af á-
kvæðum þeirra um ágreining á
skilningi þeirra laga. Að öðru
leyti eru alir samningarnir hlið-
stæðir hinum norrænu gerðar-
dómssamningum, að undanteknum
vissum breytingum ákvæðanna um
sáttamerðferð, til þess að hún
megi verða með einfaldara hætti
en þeim, er gildir með Norður-
landaþjóðunum samkv. sérstökum
samningum þeirra utan þátttöku
íslands.
Megð samningum þessum er það
ákveðið, að skorið skuli úr öllum
deilum, réttardeilum sem öðrum,
er rísa kynnu milli Islands og
einhvers þessara landa, af gerð-
ardómi, svo fremi að stjórnirnar
hafi eigi fengið þær jafnaðar með
sér: Réttardeilur af fasta al-
þjóðagerðardómnum í Haag, sbr.
1. gr., en aðrar deilur af gerðar-
dómi þar, skipuðum í hverti skifti
þá er aðiljar hafa reynt að út-
kljá deiluna með sáttasemjara eða
sérstakri sáttanefnd, er til þess
hefir sett verið. Ef til gerðar-
dóms kemur, verða dómendur
nefndir Bamkvæmt áikvæðum
Haagsamþyktarinnar 18. október
1907, nema annan veg sé um sam-
ið, með þeim hætti, að dómendur
yrðu valdir úr flokki dómenda
fasta alþjóðadómsins, tveir af
hvorum aðilja, og dómforseti
nefndur af hinum völdu dómend-
um í sameiningu (sbr. 2.—4. gr.)
Uppsagnarákvæði samning-
anna er*u samhljóða ákvæðum
hinna norrænu gerðardómssamn-
inga, þannig, hð samningarnir
gilda um 20 ár frá fullgildingar-
degi og mega verða framlengdir
með þögninni um önnur 20 ára
tímabil.
Að öðru leyti er vísað til á-
kvæða) samninganna um efni
þeirra.
Samkvæmt tillögu forsætisráð-
herra íslands hefir konungur veitt
samþykki sitt til þess, að samn-
ingar þessir verði gerðir o'g und-
irritaðir af íslands hálfu o'g for-
sætisráðherra Islands, að áskil-
inni fullgildingu, svo sem mælt
er fyrir í sjálfum samningunum.
Enn fremur hafa sérstakir full-
trúar allra hinna Norðurlanda-
þjóðanna veitt oss þá sækja hing-
að til þess að undirrita samninga
þessa á hinum fornhelga þingstað
vorum ag Lögbergi við Öxará.
Forsætisráðherifi > kvaddi sér
því næst hljóðs. Gat hann þess,
að það hefði orðið að samkomu-
lagi milli flokkanna, að mál þetta
fengi afgtreiðslu á Lögbeergi.
Rakti hann því næst forsögu
málsins. Á Alþingi 1927 hefði ver-
ið borin fram af öllum flokkum
þingsályktunartillaga, þar sem
skorað var á stjórnina að leita
slíkra gerðardómssamninga við
hin Norðurlandaríkin. Stjórnin og
utanríkismálanefndin hefði síðan
haft málið í sínum höndum. Samn-
ingarnir væru sniðnir eftir sams-
konar samningum milli hinna
Norðurlandaþjóðanna. Tillaga um
að samningarnir yrðu undirritað-
ir við þetta tækifæri á Þingvöll-
um, hefði komið fram í utanríkis-
málanefndinni og hefði Jón Þor-
láksson átt þá uppástungu. Væri
það sérstaklega ánægjulegt nú á
þúsund ára afmæli ríkisins, að
geta undirritað slíka samninga
við okkar nánustu frændur. Og
þessar frændþjóðir hefðu sýnt
okkur þann mikla sóma, að senda
hingað fulltrúa til þess að undir-
rita samningana. Hefðu þeir
þannig hjálpað til að kasta ljóma
yfir hátíð okkar.
Það væri kunnugt, að Norður-
landaþjóðirnar hefðu haft for-
göngu um 'gerðardóma til þess
að hindra ófrið milli þjóða. I
þeim hópi vildu íslendingar vera.
Jón Þorláksson talaði næst.
Gat hann þess, að Islendingar
hefðu aldrei þurft að grípa til
annars en friðsamlegra ráða til
ao útkljá deilumál. Mætti því ef
til vill virðast óþarft, að fara að
gera samninga um friðsamlega
úrlausn slíkra mála við frænd-
þjóðirnar, sem minstir möguleik-
cr væri ,fyrir að lenda í sundur-
þykkju við. — En með þessum
samningum viljum við undir-
strika það, að við teljum vinsam-
lega samvinnu við hinar Norður-
landaþjóðirnar eiga að vera insta
þáttinn í okkar samlífi meðal
þjóðanna.
Við státum af því, Islendingar,
að við höfum betri reiður á upp-
runa okkar og ætterni en aðrar
þjóðir. Og eins og við viljum
halda áfram að minnast okkar
ætternis, viljum við líka rækja
okkar frændsemi við þær þjóðir,
sem eru okkur skyldastar. Með
þessum ummælum mæli eg með
því fyrir hönd þess flokks, sem
eg telst til, að tillagan verði sam-
þykt.
Jón Baldvinsson talaði síðan
nokkur orð fyrir hönd Alþýðu-
flokksins og mælti með tillög-
unni.
Var því næst gengið til at-
kvæða um þingsályktuiartil-
löguna og var hún samþykt með
samhljóða 41 atkv.; einn þingm.
(Magnús Tórafson) var fjarver-
andi.
VESTUR - ÍSLENDINGUM
FAGNAÐ.
Laust eftir kl. 3, steig Guð-
mundur Ólafsson, forseti Efri
deildar, í ræðustólinn á Lö'gbergi
og fagnaði þar Vestur-íslending-
um. Hann talaði um brottför
þeirra héðan, og hug þeirra til
íslands, um velgengni þeirra
vestra, ataorku og einbeitni.
Að lokinni ræðu hans flutti
Jónas A. Sigurðsson, forseti Þjóð-
ræknisfélagsins, erindi langt og
ítarlegt, lýsti því hvernig hinn ís-
lenzki arfur hefði reynst Vestur-
íslendingum hinn bezti fjársjóð-
ur. Sótti hann samlíkingar sín-
ar víða að; talaði um Örvar-
Odd, sem heldur vildi Hrafnistu
en víðlend ríka og goð.
Hann flutti og allmikinn þátt
úr kvæðaflokki eftir Vestur-ls-
lending, til ættjarðarinnar. —
Hrópað var síðan ferfalt, öflugt
húrra fyrir Vestur-íslendingum.
Þá var Lögbergsathöínum lok-
ið þann dag. En áður en menn
tóku sig upp úr gjánni, var frá
því skýrt, að vikivakar og bænda-
glíma yrði á fimleikapalli á und-
an fimleikasýningunni klukkan 9.
Forseti sameinaðs þings skýrði
frá því, að fólk væri beðið að fara
úr brekkunni austan Lögbergs,
því þar ætti hin sögulega sýning
að fara fram.
En mannfjöldinn varð lítt við
þeim tilmælum, enda var “þing-
ið” — flatlendið neðan við brekk-
una—fult af fólki, og náði mann-
þyrpingin langt yfirum Öxará.
Áhorfenda skilyrði fyrir hina
sogulegu sýnin'gu reyndust slæm
— og fóru margir þaðan óá-
nægðir.
Veizlu
hélt ríkisstjórnin hinum útlendu
gestum og ýmsum innlendum
mönum í Valhöll í gærkvöld. Þar
fluttu þeir ræður Tryggvi Þór-
hallsson forsætisráðherra, og Ás-
geir Ásgeirsson forseti. Enn-
fremur talaði konungur nokkur
orð.
Sænski krónprinsinn hélt þar
ágæta ræðu. Þakkaði hann inni-
lega fyrir móttökurnar hér á landi
og sa!gði að sig iðraði þess nú
mest, að hann hefði ekki lært ís-
lenzku á unga aldri, svo að hann
hefði getað fylgst með öllu því,
sem gerst hefði á þessari merki-
legu þjóðhátíð.
Var gerður ágætur rómur að
máli hans.
I veizlunni afhcnti Bjofigberg
Ijósmyndaða útgáfu v(af handriti
af Islendingabók, sem er í Árna-
safni og komin frá Jóni Erlends-
syni í Villingaholti (á 17. öld).
Kvað hann bók þessa vera gjöf
frá Sáttmálasjóði.
íslandsglíman.
1 gærkveldi klukkan 8.15 var
hún háð o!g fóru leikar svo, að
Si'gurður Grímsson Thorarensen
hélt glímukonungstlitli sinum.
Hafði hann 15 vinninga.
Hann fær nú að verðlaunum hið
fagra drykkjarhorn, sem var til
sýnis í glugga Morgunblaðsins um
daginn.
Næstir honum gengu Jörgen
Þorbergsson o'g Lárus Salómons-
son með 13 vinninga hvor.
Að glímunni lokinni færði kon-
ungur “glímukónginum” vandað-
an silfurbikar í viðurkenningar-
skyni fyrir góða frammistöðu.
(Framh. í næ§ta blaði)
Sögulega sýningin .
Klukkan 4 í igær hófst sögulega
sýningin á Þingvöllum: Lög-
mannskjör á Alþingi 930. Hófst
sýningin nokkru seinna en til var
ætlast. Þótti sýningin takast
mjög vel. Haraldur Björnsson
lék trlfljót, Ágúst Kvaran lék Þor-
stein Ingólfsson allsherjargoða,
cg Óskar borg lék Hrafn Hængs-
son.—Áhorfendur voru svo marg-
ir, að þakin var öll brekkan austan
Lögbergs og sléttlendið meðfram
Öxará og langt austur á Þing-
vallatún. — Mgbl. 28. júní.
Fjórir Vestur - Islendingar
fluttu ræður í veizlunni í Hótel
Borg í fyrrakvöld, þar á meðal
Fljózdal, fulltrúi Bandaríkjanna.
Kvaðst hann vera stoltur af því
að vera Islendingur, en aldrei
eins og nú, síðan hann kom iieim
og sá þær feikna framfarir, sem
hér hafa orðið á síðustu árum.
Hann kvaðst hafa spurt sjálfan
sig að því, hvernig á þessum
framförum stæði og komist að
þeirri niðurstöðu, að skýringin
væri fundin, er menn vissu, að
atvinnuleysi væri hér ekkert. —
Mgbl.