Lögberg - 25.06.1931, Page 1

■ PHONE: 80 311
jÉ| Seven Lines
’
Rtitn
iprd
liten
V<„r V**
"f For
Service
and Satisfaction
44. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 25. JÚNÍ 1931
NÚMER 26
STIÓRN TRYGGVA ÞÓRHALLSSONAR ENDURKOSIN A ISLANDI
Alt í grœnum sjó
Mér finst, að ástandið í heim-
hium beri það með sér, að ein-
^ver stórbreyting hljóti að verða
a því innan skamms.
Elg sezt ekki niður til að skrifa
Um það málefni af því, að eg búist
við að gera nokkurt gagn með
'tví. Náttúrlega er eg ekki þeim
vanda vaxinn, o!g svo eru íslenzku
blöðin okkar sízt af öllu tekin til
Kreina við meðferð slíkra mála.
Pað er því í sjálfu sér jafn-mark-
laust og þýðingarlaust, eins og
gamla íslenzka baðstofuskvaldr-
ið og palladómarnir voru. Þetta
«ru eftirstöðvar að íslenzkri gest-
r>sni, að masa um alt á milli him
>ns og jarðar, þó enginn taki okk-
hr til greina.
Okkur líður vel, sagði aum-
>»gja karlinn, okkur vanhagar
ekki um neitt í minni bvgð, nema
hey, mat og éldivið. 0!g líkt þessu
er það nú hérna í kringum mig.
Ef ég ætti að reyna að kalla það
■eitthvað, 'þetta sem að okkur
gengur, þá er það óstjórn af
hianna völdum, og ofþurkur af
ttáttúrunnar hendi. Um ofþurk-
ana get ég verið fáorður. Á þá
hliðina er í rauninni ekkert að
éttast; að því eru stöðulg ára-
ekifti, enda aldrei á sama tima í
ellu landinu.
Nágranni minn fór inn til Win-
hipeg fyrir fáum dögum síðan;
á seinustu sextíu m'ílunum til
i'orgarinnar, sýndust honum hey-
stakkarnir á báðar ihliðar við
Wutina fljóta í vatni; og í sein-j
asta áfellinu hafði fallið 6—10
t»ml. snjór í Manitoba, sem bæði
I>efir hlíft gróðrinum í freðinu
sem á eftir fór, og líka bleytt vel
fregar hann bráðnaði. En hér
Serði ekki nema grátt í rót og
fraus því alt niður, þe!gar upp
birti, þumlungs þykkur ís á vatns-
ilátum og ekkert til að bráðna og
bleyta. En úr þessu getur ræzt,
tegar minst varir.
Pað er nú orðið langt síðan
Earaó dreymdi feitu og mögru
kýrnar, og þá var líka harðæri,
hefir ávalt verið síðan á víxl
við góðæri. En er þá draumvizka
°g stjórnvizka Jóefs að sama
skapi enn þá við lýði? Sé svo,
tá er engar plágur af náttúr-
hnnar völdum að óttast, því nóg
hefir verið framleitt og korn-
hlöðurnar í Canada eru fullar—
°S þó líða mörg Ihundruð þúsund
mannna árlega í landinu af
I>ungri og klæðleysi. Margir
beirra, sem líða, eru mennirnir,
Sem hafa unnið að því að fylla
forðabúrin. Væru nú öll ílát full
af matvælum á einu heimili, en
heimilisfólkið látið vera svangt,
bá sýndist öllum vitibornum
^önnum eitt um það, að einhvers-
i^gs óstjórn væri á því heimili.
Það er því alve!g þliðstæð á-
lýktun að fullyrða, að bág stjórn
se í okkar landi, eða sé og hafi
verið á mörgum hjáliðnum árum.
En þá er næst að !gera sér grein
fyrir, í bverju ólagið sé inni-
falin. Auðvitað er eg því ekki
vaxinn, að gera slíku máli góða
skilagrein, en reynslu hefi eg þó
fram yfjr maríga aðra, og sann-
gjarn vil eg vera.
Hinar stórfeldu afleiðingar
stríðsins, orsökuðu gjörbreyt-
J»gu á allri viðskiftarás heims-
lns> eins og kunnugt er, alt marg-
faldaðist í verði; svo þegar stríð-
inu loksins léttir af og þjóðirn-
ar snúast aftur að framleiðlu-
störfum hver hjá sér, þá minkar
Pörfin fyrir aðfluttar vörur og
, rnfleiðandi lækkar aftur verð-
á heimgmakaðinum; o!g um
eið og ágóðinn af landi og vötn-
»m lækka, þá falla auðvitað
ondin í verði, og þetta eru alt
eðhlegir viðburðir. En þá reið
a»ðvitað Iffið á því, að líta ná-
veemlega eftir jafnvægi við-
skiftaveltunnar, að þjóðin sé ekki
nð kaupa fyrir hæsta verð, þó
, ar í>ennar framleiddu vörur
u komnar ofan úr öllu, sem svo
er kallað.
Stríðsskuldirnar enn
Þess var getið hér í blaðinu
nýle'ga, að forsætisráðherra og
utanríkisráðherra Þýzkalands
heimsóttu Ramsay MacDonald á
Englandi og áttu langt tal við
hann og einhverja af ráðherrum
! hans. Nú ætlar MacDonald og
og Henderson, utanríkisráðherra
Breta að fara til Berlín, til fund-
ar við þessa sömu menn , hinn 17.
júlí n.k. Engum dettur í hug, að
þessir menn séu að þessu ferða-
lagi bara að gamni sínu. Talið er
sjálfsagt, að það séu stríðsskuld-
irnar, sem Þjóðverjar eru um að
hugsa, og vilji þeir fá stjórnina
á Englandi til að 'gera eitthvað
í þá átt, að miðla svo málum við
skuldheimtumennina, íað Þjóð-
verjar fái með einhverju móti
risið undir hinni afar þungu
skuldabyrði. Hvernig Þjóðverjar
hugsa sér þá málamiðlun, er enn
óljóst, en flestir munu nú sjá, að
Urslit Alþingiskosninganna
Alþingiskosning'arnar, sem fram fóru á Islandi hinn 12.
þessa mánaðar, fóru þannig, eftir því sem símskeyti til Winni-
| peg Tribune skýrir frá, að framsóknarflokkurinn vann fjögur
ný þingsæti, og hefir nú alls 23 sæti. Sjálfstæðisflokkurinn
tapaði þremur sætum og liefir nú 15 sæti. Alþýðuflokkurinn
tapaði einu sæti og hefir nú fjögur.. Alls eru þingmennirnir
42. Framsóknarflokkurinn, sem er sama sem stjórnarflokkur-
inn, hefir því fjögur þingsæti fram yfir báða liina flokkana,
og heldur þá Tryggvi Þórhallsson forsætísráðherra, og hans
flokkur að sjálfsögðu völdum. Þrátt fyrir þenna meir liduta,
þykir eitthvað vafasamt, að stjómin geti haft meiri hluta í
báðum þingdeildum.
Sama frétt skýrir svo frá, að milli flokkanna Iiafi at-
kvæðin fallið þannig, að framsóknarflokkurinn fékk 12,500
atkvæði, sjálfstæðisflokurinn 16,500 atv. og alþýðuflokkurinn
sex þús. atkv. Samkvæmt því hefir stjórnarflokkurinn ekki
lilotið nema rúmlega þriðjung af öllum greiddum atkvæðum.
I.
Hiti og ryk
Á miðvikudaginn og fimtuda'ginn
í vikunni sem leið, var afar mik-
STEINUN JÓNSDÓTTIR DAVIDSON
fædd 20. sept. 1854, — dáin 2. apríl 1931.
E!g hljóður skoða mynd í huga mínum,
er málað hefir nákvæm tímans hönd
og blandað öllum beztu litum sínum
að birta það, sem táknar líf og önd.
Eg líta þar barn í kjöltu móður minnar,
að mjúku brjósti örugt ihjúfra sig;
hún þrýstir heitum kossi’ á enni og kinnar-
eg kjöltubarnið þekki — sjálfan mig.
Á aðra hlið eg sé hvar sorgin stendur
og svörtum blæjum tjaldar Ihúsið alt,
á líf o!g heilsu leggur frosnar hendur
og ljósin blakta — forlög anda kalt.
En alt er trygt, ef móðurhjartans hlýja
í hörmunganna stríði tökum nær;
því jafnvel sótt og sorg af hólmi flýja,
ef sigurvopnum hennar mæta þær.
Og engin móðir náði trúrri tökum
í tilvertmnar stríði — það er víst —
hún fórnir galt í föstum, tárum, vökum,
Já, fórnum hennar enginn getur lýst.
En lífið gefur stundum helgar stundir
að starfalaunum eftir langan dag,
á gömlu sárin leggur mjúkar mundir
og meinin græðir undir sólarlag.
Eg hljóður skoða mynd í huga mínum;
ó, móðir kær, ég nálægð þína finn;
já, finn þann éld, sem fylgdi bænum þínum,
í framtíð allri verma drenginn þinn.
Undir nafni Víglundar sonar hennar.
Sig. Júl. Jóhannesson.
eins og stendur, að minsta kosti.'ill hiti í Manitoba. í suðurhluta
er þeim skuldabyrðin ofurefli.—[ fylkisins var kaldast í Winnipeg,
Nú hefir Hoover forseti lagt það 0g þó var hitinn hér 97 stig á
til, að allar stríðs skuldirnar séu| fimtudaginn. 1 Virden komst
látnar bíða eitt ár, frá 1. júlí að ^ann upp í 109 stig, og í Minne-
telja. Er þessari tillögu tekið dosa í 108. í norðurhluta fylkis-
mjög vel í flestum löndum í Ev-
rópu og svo litið á, að þetta geti
verið til mikillar hjálpar í þeim
fjárhagsvandræðum, sem nú þjá
margar Evrópuþjóðirnar. Sumir
fjármálafræðingar hafa haldið því
fram, að það væri beinlínis ha'gur
fyrir Bandaríkin, að afskrifa all-
ar stríðsskuldirnar og kalla aldrei
eftir þeim, en ekki segist Hoover
forseti geta fallist á þá tillögu.
Hvað úr þessu kann að verða, er
ekki hægt að segja með vissu enn,
en líklegt þykir, að þessi tillaga
forsetans nái fram að ganga.
En þá kemur stjórnin til sög-i
unnar, lætur ált afskiftalaust,
lítur ekki eftir neinu isJíku. Um
þetta aðgerðaleysi eru öll stjórn-
arvöld sek, og sumir munu segja
að þjóðin öll sé sek í þvi. En það
eru engin dæmi til, að þjóðir hafi
samtök með svo gagngerðar kröf-
ur, enda eiga þingmennirnir að
vera á allan hátt samkvæmir
þjóðarþörfinni og viljanum. —
Stjórnin halut að vaka yfir því,
að einstakir menn og auðfélög
hefðu ekki tækifæri til að flá
þjóðina í þessu neyðarástandi
hennar. Stjórnin þurfti að taka
undir sína umsjón og yfirráð
allar iðnaðarstofnanir í landinu,
svo sem klæða verksmiðjur, mat-
væla verksmiðjur og verfæra-
verksmiðjur.
Iðnrekendur sögðust ekki geta
lækkað verð á vörum sínum, af því
þeir þurftu að borga svo hátt
kaup. (En til verkamanna var
það meiri hagnaður, að fá allar
lífsnauðsynjar lækkaðar í sama
verð og algengt var fyrir stríðið,
en þó kaupið væri nokkuð hærra
með stríðsverð á öllu, sem kaupið
gekk fyrir.
Ástandið var því og er enn þá
vandræða fyrirkomulag, svo lengi
sem auðmönnum líðst að halda iðn-
aðarvarningi í þessu háa verði.
f svona lítilli blaðagrein er
ekki hægt að útlista skoðun sína
í jafn yfirgripsmiklu máli, þó vil
eg tilfæra eitt dæmi, sem bregður
ljósi á ástandið og stjórnina.
Fyrir stríðið kostaði hér nýr og
sterkur kassalaus vagn 80 doll
ara. Eftir stríðið kostaði sams-
|onar vagn 150 dollara. Að gamni
mínu spurði ég verkfærasalann,
af hverju þessi mikli verðmunur
stafaði. O, það var alt saman
verkamönnunum að kenna, þar
sem þeir heimti nú þriðjungi
hærra kaup en fyrir stríðið. Eg
lét það gott heita, en spurði hann
nú hvað verkalaunin væru mikill
hluti af verði vagnsins. Sem næst
helmingur af verðinu, svaraði
hann. Það eru 40 dollarar af
verði vagnsins fyrir stríðið, og
sé það hækkað um þriðjung, þá
er kaup til verkamanna á vagn-
inum orðið 60, og þá ætti hann
nú eftir stríðið ekki að kosta
nema 100 dollara, sagði ég. Þú
reiknar verksmiðjunum, sem vinna
efnið, enga uppbót, segir hann,
svo sem sölgunarmyllunni og járn-
steypu verksmiðjunni; og þú ger-
ir ekkert fyrir hækkuðum skatti
og hækkuðu burðargjaldi á efni.
Þá sagði ég við hann: Þú gafst
mér þá skýringu, að verkalaun
væru helmingur af vagnverðinu,
og þér þótti það mikið að það hafði
hækkað um þriðjung; en nú skul-
um við leggja þriðjung á hinn
helminginn líka, fyrir dýrari olíu
á vélar og fyrir hærra flutnings-
gjald og hærri skatta, 20 dollara á
hvern vagn, og samt er vagninn
ekki orðinn dýrari en 120 dali. Hér
eru iþá iðnrekendur að græða 30
dollara á hverjum vagni, í blóra
við neyðarástandið í landinu
og í sama íhlutfalli að græða á
hverju öðru verkfæri .sem selt er
meira en græddist fyrir stríðið.
Um þetta var ekki að kvarta, með-
an alt var í geypiverði, en ilt
er það, þegar þessi kúgun við-
gengst lengi eftir að framleiddar
vörur af landi og vötnum hafa
fallið langt niður fyrir fram-
leiðslukostnað.
Eg get ekki staðið svo upp frá
1 skrifborðinu, að eg ekki í sambandi
við þetta minnist eitthvað á
mentamála fyrirkomulagið í land-
inu, ekki einungis kostnaðinn,
■heldur sérstaklega hættuna, sem
af því fyrirkomulagi stafar, ef
ekki er fljótlega ráðin bót á því.
Allir hugsandi menn hljóta að
skilja það, hve rangsnúin og öf-
ug aðferð það er, að uppala
þjóðina níu mánuði á hverju ári,
frá 6 til 14 ára aldurs, inni í
skólum. Það er nákvæmlega sami
timinn, sem barnið á að læra
áhuga og handlægni til allra
verka. Sé það nú gæfusamleg-
ast, að þjóðin sé jafnvíg á bók-
ina og búskapinn, jafnvíg í hugs-
un og verki, jafnvíg í að álykta og
framkvæma, þá verður að sjá fyr-
ir þessu í uppeldinu. Þa® verð-
ur að ætla unglingunum jafn-
langan tíma til verklegrar upp-
fræðslu, eins og bóklegrar. Börn,
sem gert er ráð fyrir að verði
að vinna fyrir sér líkamlega,
mega ekki vera í skóla meir en
sex mánuði á ári, eða frá miðjum
október og fram í miðjan apríl.
Með því fyrirkomulagi yrðu börn-
in líka hraustari, að vera ekki
neydd til að sitja inni í skólum í
sterkum hitum lengst fram á
sumar. — Eg hefi talað við gamla,
reynda og góða kennara, sem
halda því fram, að með þessu
fyrirkomulagi mundu þörnin læra
eins mikið á sex mánuðum eins
og á níu mánúðum, en að kenn-
arar yrðu að líkindum að vera
fleiri, og er það skiljanlegt.. Nú
orðið hefir megin-þorri manna
fallist á þá skoðun, að ekki veiti
börnunum af að hafa algjört frí
þeasa tvo mánuði, sem ekki er
Fjárlögin samþykt
Fjárlaga frumvarp sambands-
stjórnarinnar var samþykt á
þinginu í Ottawa hinn 18. þ. m.,
með 102 atkvæðum gegn 72, eða
30 atkvæða meiri hluta. Breyt-
ingartillalga frjálslynda flokks-
ins var féld með 39 atkvæðum.
Voru 70 með henni, en 109 á móti,
og tillaga bændaflokksins fékk
ekki nema 15 atkvæði. Það kom
vitanlega en!gum á óvart, að fjár-
lagafrumvarp stjórnarinnar yrði
samþykt með miklum meiri hluta
atkvæða, jþví isiyórnarflokkurinn
er alveg nógu fjölmennur til að
1 fara sínu fram, hvort sem hinum
flokkunum líkar betur eða ver.
ins var hitinn töluvert minni,
t. d. í Swan River ekki nema 83
stig, The !Pas 82 og í Churchill
var hitinn að eins 54 stig. Á
fimtudaginn var líka! hvassviðri
mikið og svo mikið moldryk, að
það var en!gu líkara en þoka eða
mistur grúfði yfir Winnipegborg
og grendinni. Á föstudaginn var
töluvert kaldara og orðið lygnt.
Gerði þessi mikli hiti og vindur
vafalaust töluverðan skaða, því
jafnvel áður var þurkurinn alt
of mikill, svo gróður er tiltölu-
lega lítill fyrir þennan tíma árs
og uppskeruhorfur í Manitoba eru
alt annað en góðai*, en þó jafnvel
enn lakari í Saskatchewan.
Mikill eldsvoði í St. John
Vöruhús og ýmsar aðrar bygg-
ingar, fjöldi af járnbrautarvögn-
um, búðum og mörgu öðru, eyði-
lagðist í eldsvoða í St. John, N.
B., á mánudaginn í þessari viku.
Er skaðinn talinn um $10,000,000.
Haldið er, að einn maður hafi
farist í eldinum.
TEDRYKKJUÞJ ÓÐ.
Árum saman hefir neyzla á-
fengra drykkjo farið minkandi á
Bretlandi, en tedrykkja hefir
aukist að sama skapi. 70% af
teframleiðslu heimsins er notuð
í brezkum löndum. Og næstum
því 70% af tei, sem selt er í
heiminum, er einnig ræktað í
löndum Bretaveldis. Frá árinu
1911 hefir ársneyzla á mann af
tei aukist úr 6% upp í 9ýi pund í
Bretlandi. Að meðaltali diekkur
nú hver fulltíða karl og kona í
Bretlandi átta sinnum meira te-
vatn en afar þeirra og ömmur
gerðu. Dagneyzlan á mann er
sex bollar. Alt bendir á enn aukna
tedrykkju, því að neyzla áfengra
drykkja fer enn minkandi.—Eitt
sölufirma, “The Co-operative
Wholesale Society”, seldi 27 milj.
pd. af tei 1913, en 90 milj. pd;
árið 1929, á viku. Það selur^ nu
1,250,000 pd. af tei á viku. Félag
þetta á miklar te-ekrur í Indlandi
og á Ceylon og lét fyrir nokkru
síðan reisa
skemmu í
Vísir.
áteerstu
heimi í
tegeymslu-
London. —
FRÁ ÍSLANDI.
Reykjavík, 2. júní.
Séra Octavius Thorlaksson trú-
boði, kvað vera væntanlegur
hingað frá Japan, ásamt konu
og börnum, í lok júlímánaðar.
Hafa þau hér nokkra viðdvöl, en
halda svo áfram vestur um haf.
Séra Octavíus er sonur séra N.
Steingríms Thorlakssonar fyrr-
um prests í Selkirk í Manitoba.
—Mgbl.
Nýr forseti
Hudson Bay félagið hefir kos-
ið sér nýjan forseta, eða “gov-
ernor”, eins og forseti þess mikla
félags er jafnan nefndur. Hann
heitir Patrick Ashley Cooper og
er að eins fjörutíu og þriggja ára
að aldri. Hann á heima í Lon-
don og hefir verið þar í tuttuigu
ár og á þeim tíma unnið sér fram-
úrskarandi mikið álit sem stjórn-
málamaður, og á nú sæti í stjórn
margra jstarfrækslufélaga. Þeg-
ar Hudson Bay félagið nú þurfti
að velja sér nýjan forseta, leit-
aði það ráða hjá Englands banka,
og bankastjórinn, Mr. Montague
Norman, réði félaginu til að kjósa
Mr. Cooper og taldi hann hæf-|
astan þeirra manna er hann
þekti, til að leysa þetta vanda-
sama verk af hendi.
Dauðadómur
John Streib, sá er myrti þrjú
börn Mrs.'Lillian Walters, Win-
nipeg, var á laugardaginn í vik-
unni sem leið dæmdur til dauða.
Hann verður tekinn af lífi 3.
september.
ekkert er lært að vinna, fyr en
um seinan, til þess að verkið geti
verið eiginlegt og valdið fylstu
skemtun og ríkjandi áhuga.
1 þessu efni erum við á eftir
íslendingum heima. Þar hefir
skólaárið ekki verið nema sex
skylt að þau sitji i skólanum, og mánuðir. F. Guðmundsson.
Þorvaldur Þorvaldsson
30. júlí 1842 — 6. marz 1931
Nú fækkar þeim rösku, er ruddu hér braut
með ráðdeild og vilja í sérhverri þraut
og norræna styrkinn í stafni.
jiin arfurinn mæti er minningin blíð
um manndóm og hreysti á liðinni tíð,
sem fágað er frumherjans nafni.
Þig felur nú, vinur, hin friðsæla gröf
því förin er si'gruð um daganna höf,
en orðstírinn lýsir og lifir.
Hvert dæmi af göfgi og drengskapar lund
og dygðugri hegðan á gefinni stund,
er auður því dauðlega yfir.
Eg ungur þér kyntist á æfinnar leið,
í ötulli framsókn um hádegis skeið
þú varst með þeim vöskustu talinn.
O'g vífið þitt göfuga lagði þér lið,
með ljósríka útsýnið, kærleik og frið,
er blessaði sambúðar salinn.
Af þreki og kappi til lagar og lands
þú letraðir sögu hins dugandi manns,
með hagleik og hygnina bjarta.
Um æfina vanstu þér virðing og ást
og vinunum aldrei þitt dreriglyndi brást
frá tállausu, trúföstu hjarta.
Nú ljómar þér vorið á fundi þíns fljóðs,
er fágaði geislum hins andlega sjóðs
þitt lífsstarf í láni og þrautum.
Svo kveðja þig vinir og börnin þín blítt.
Hver bróðir, sem lengi og vel hefir strítt,
er máttur á mannlífsins brautum.
M. Markússon.