Lögberg - 30.11.1933, Blaðsíða 1

46. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., PIMTUDAGINN 30. NÓV. 1933
NÚMER 48
Bjarni Thorarensen
Fyrirlestur eftir Þorst. Gíslason
Eg skal þá snúa mér að kveðskap
Bjarna eingöngu. Þar er einkum um
tvent aÖ ræÖa: ættjarÖar- og nátt-
úru-kvæðin og svo mannlýsingarnar
í erfiljóðum hans. Það er lítið aÖ
vöxtum, sem eftir hann liggur, og
megnið af því eru tækifæriskvæði.
Kvæðið “Eldgamla ísafold” er
ort í Kaupmannahöfn fyrir minni
íslands, handa Hafnar-Islendingum
til söngs, enda alt miSað við þeirra
hugsanir. Það er snjalt kvæði,
fastara í byggingu og betur ort en
margt annað, sem Bjarni yrkir um
líkt leiti, og aðeins málfærið á fá-
einum stöðum fallið nokkuð i
fyrnsku nú. Eg ætla að líta fljót-
lega yfir þetta kvæði, þótt ætla megi
að flestum íslendingum sé það enn
kunnugt frá upphafi til enda. Fyrsta
erindið er ávarp og ástarjátning til
fósturjarðarinnar. Annað erindið
er um heimþrá Hafnar-Islendinga og
aöstöðu þeirra sem gesta og útlend-
inga í Kaupmannahöfn. Þriðja og
fjórða erindið eru náttúrulýsing,
samanburður á Danmörku og Is-
landi, og fjórða erindið er, að eg
liygg, snjallasta lýsingin á Islandi,
sem fram til þess tíma hafði verið
með orðum gerð. Hún er gerð með
fáum og stórum dráttum og minnir
helzt á þær náttúrulýsingar, sem
einstöku sinpum bregður fyrir í
Eddukvæðunum. I fimta pg síöasta
erindinu er heit og áköf ættjarðar-
ást:
“Ágætust auðnan þer
upp lyfti, biðjum vér,
meðan að uppi er
öll heimsins tíð.”
Það er eðlilegt að þetta kvæði yrði
um langan aldur þjóðsöngur íslend-
inga, enda þótt það geti ekki í heild
sinni átt við utan Kaupmannahafn-
ar. Fyrsta erindið og síöasta er-
indið eiga alstaðar við, og það eru
þau, sem hér á landi hafa verið
sungin og eru út af fyrir sig full-
nægjandi.
Annað alkunnasta föðurlands-
kvæði Bjarna: “Þú nafnkunna land-
ið, sem lífið oss veittir,” er stór-
fenglegt og tignarlegt kvæði. En
það lofar það, sem fæstir annars
munu telja lofsvert, þ. e. einangrun-
ina, sem landið hafði lengi veriö í
og var enn í á dögum höfundarins,
og þess er óskað þar, að hún megi
haldast, til þess að verja þjóðina
spillingu umheimsins og ódygðum,
og takist það ekki, þá segir skáldið:
“Aftur í legið þitt forna að fara
föðurland áttu og hverfa'í sjá.”
Þetta hetjulega og krafti þrungna
kvæði hefir ekki í sér framfara-
hvatninguna, sem ber uppi kvæði
Jónasar: “ísland farsældar frón.”
I þriðja íslandskvæði sínu: “Hver
er sú undramynd hvít í noröri?” tal-
ar Bjarni um áhrif þau, sem hann
hafi orðið fyrir af ritum fornaldar-
innar, kvæðum Völvunnar og þeim
Sæmundi og Snorra, sem hann kall-
ar “sjáendur fornaldar.”
I náttúruljóðum sínum, sem ort
eru i Kaupmannahöfn, er. eins og
Bjarni sé fálmandi og leitandi, enda
er hann þar á veglausu sviði. Hann
virðist vilja klæða þau í búning
fornkvæðanna, en ekki geta það,
svo aö vel fari. Ekkert þeirra
verður því fullkomið listaverk. Þar
er aðeins fallega gripið niður til og
frá, t. d. í kvæðinu um Fljótshlíöina:
“Sólgyltan man eg Múla
mæna þar vöilu’ of græna,
Merkjá, er bregður í bugður
bláar, fegurst áa.”
Eitt er sérstakt í náttúrulýsingum
Bjarna, en það er vetrardýrkun
hans. Jónas er sumarsins skáld, en
Bjarni vetrarins. Hann prísar frost-
ið og alt, sem vetrinum heyrir til,
hjarnið, stjörnuhimininn og norður-
PAUL BARDAL
sá, er vann glæsilegan kosningasigur
í 2. kjördeild, við kosningar til bæj-
arstjórnar í Winnipeg, er fram fóru
síðastliðinn föstudag.
ljósin. Veturinn er hjá honum í-
mynd krafta og karlmensku. Hann
faðmar jörðina og frjóvgar hana,
segir i kvæði Bjarna um veturinn,
og sumargróðurinn á að vera ávöxt-
ur þeirra viðskifta. En þetta kvæði
finst mér enganveginn eins gott og
af hefir verið látið. Það er hvorki
heilsteypt mynd né gallalaus, og líka
fjarri sanni að láta veturinn geta
grös og gróður við jörðinni. Það
er röðullinn, sem það gerir, enda
kallar líka Bjarni í öðru vetrar-
kvæði sínu grös og blóm börn foldar
og röðuls og telur þau ekki svo fög-
ur serii himinljósin, börn vetrarins.
Honum þykir sumarið dýrkað um
of og segir: “skulum vér rækja rík.
ar rós en norðurljósin ?”
Bezta náttúrulýsing Bjarna er ef
til vill lýsingin á eldgosinu í kvæð-
inu “Eyjafjallajökull”:
“Tindafjöll skjálfa, titrar jörð,
tindrar um fagrahvels boga;
snjósteinninn bráðnar, en björg
klofna hörð,
brýst þar fyrst mökkur um hár-
lausan svörð
og lýstur upp gullrauðum loga.”
í næsta erindi segir hann að f jall-
ið “hósti upp vikri og eldi,
svo mökkur sést eldlitur myrkrið um
svart
og miðnættið verður sem hádegi
bjart
og glóir á gulllögðum feldi.”
Þetta dýrðlega eldgos lætur höf.
í framhaldi kvæðisins til heiðurs
Friðriki konungi 6. og er svo að sjá
sem það hafi borið upp á fæðingar-
dag konungs. Bjarni er. konung-
hollur, eins og fornskáldin íslenzku,
fer þar í spor fyrirrennara síns Egg-
erts Ólafssonar, þótt hann yrki
rniklu betur. Annars má í því sam-
andi minna á hið alkunna upphafs-
vers að brúðkaupskVæðinu til Tóm-_
asar Sæmundssonar:
“Kóngsþrælar íslenzkir aldregi voru,
enn síður skrilþrælar lyndi með
tvenij,
en ætið þeir héldu þá eiða’, er þeir
sóru
og ágætir þóttu því konunga menn.”
Hetjuandi fornaldarinnar lifir í
Bjarna og logar með sterku afli.
Hann hefir ort tvo hergöngusöngva.
Annar byrjar svona: “Skalat halur
hræðást dauða helgan fyrir móöur-
láð.” Og síðar segir hann:
“Halur lifað hefur nóg
hverr, sá föðurlándi dó.
Minning hans hjá mönnum lifir
þá mold er komin bein hans yfir.”
Hitt kvæðið: “Sortanum birta
bregður frá,” er eitt af snjöllustu
kvæðum Bjarna og listaverk að rim-
(Niðurl. á. 6 bls.)
Bardal sýnir myndir
á Gimli
Mr. A. S. Bardal sýndi fjölda at’
myridum hér, i kirkju Gimlisafnað-
ar, þ. 24. þessa mánaðar. Eru
þær nærri allar frá Islandi og flest-
ar nýjar. Myndirnar eru af lands-
lagi, mannvirkjum, húsum, bæjum,
kauptúnum, fólkshópum, hestum,
sauðf járhjörðum, klettadröngum,
kirkjum og ýmsu fleira. Ennfrem-
ur hafði Bardal nýjar hljómplötur,
með listfengum söng, úr dómkirkj-
unni og fríkirkjunni i Reykjavík.
Þótti þar vel sungið.—Myndirnar
voru skýrðar hiö bezta, ýmist með
viðeigandi upplýsingum, “frá al-
mennu sjónarmiði,” eins og þeir
voru vanir að segja á Alþingi forð-
um, eða þá að i og með var slegið
f-ram góðlátlegu spaugi, sem lífgaði
frásögnina og skemti fólkinu. Öll
varð skemtanin hreint ágæt. Kirkj-
an við það full af fólki, þrátt fyrir
hálfgert rosaveður. — Fulltrúar
Gimlisafnaöar, sem fengu Mr. Bar-
dal til að koma, eru honum mjög
þakklátir fyrir ágæta frammistöðu,
og fyrir ómök þau er hann tók
á sig við ferðiria.—Álit Bardals og
vinsældir hans meðal fólks á Gimli
hefir hvorttveggja lengi verið í góðu
lagi, en hefir nú enn á ný þokast
talsvert upp á við.
(Fréttarit. Lögb.)
Viðskifti við Noreg
Árið sem leiö, nam útflutningur
hveitis frá Canada til Noregs, því
sem næst seytján þúsrindum smá-'
lesta. ------------------
Arsfundur
Fyrsta lúterska safnaðar var hald-
inn í fundarsal kirkjunnar síðastlið-
ið þriðjudagskveld, við afarmikla
aðsókn. Hafði starfsemi safnaðar-
ins, þrátt fyrir kreppuna, gengið á
öllum sviðum mæta vel.
Embættismanna og nefndakosn-
ingar féllu þannig—
Fulltrúar Fyrsta lúterska safnaffar:
Til tveggja ára—
Dr. B. J. Brandson
O. G. Bjornson
A. C. Johnson
Ingi Ingaldson
Fred. Thordarson
Til eins árs—
J. J. Swanson
Albert Wathne
Djáknanefnd—
S. O. Bjerring
W. H. Olson
Mrs. H. d. Nicholson
Mrs. Gunnlau^ur Jóhansson
Mrs. J. Davies.
Yf irskoðunarmenn—
H. J. Palmason
Paul Bardal
Eftirlitsnefnd meölima—
Fred Thordarson
Jonas Johannesson
Thea Hermann
Vala Jónasson
Kirkjurækslu nefnd—
G. F. Jónasson
J. B. Johnson
Mrs. Fred. Thordarson
Jennie Johnson—
Ungmennastarfsnefnd—
J. G. Johannsson
Otto Bjarnason
Mrs. E. ísfeld
Esther Olafson
Grundvallardaga nefnd—
(endurskoðunar)
H. A. Bergman, K.C.
Dr. B. B. Jónsson
Albert Wathne
Útnefningarnefnd—
Paul Bardal
S. J. Sigmar
Gunnlaugur Jóhannsson
og tveir, sem fulltrúarnir kjósa úr
sínum hóp.
Milli svefns og vöku
Eg er kaþólsk sem .snöggvast á kvöldin,—
Undir koddanum geymi eg tölur.
—Snerti glöð viS þeim gersemum hugans,
Sem ei grandaS fær ryS eSa mölur.
—Eg er kaþólsk sem snöggvast á kvöldin,—
Undir koddanum geymi eg tölur.
Snerti glöS liverjar gersemar hugans,
Þær er gáfu mér þrek til aS stríSa.
—Minnist skínandi regnboga’ í skýjum,
Þegar skrautblómin vona og bíSa,
—ESa blá-geimsins almættis undra,
Þegar alstirnd er festingin víSa.
Finn aS ungbarn á örmum mér hvílir,
Og aS andi minn skelfist til grunna.
—Skelfist sælunnar sól-ofnu loforS,
því aS .sárt líSa flestir sem unna.
Vel þó hiklaust þaS hlutskifti’ aS líSa,
—Veit þá hug-hvöt frá alvizku runna.
BróSir dauSans er duUbúinn vinur,—
Lykur dvrum-—og mig setur hljóSa,
Því eg sé alt sem verður og varir,
Munu verSmæti reynslunnar gróSa.
—Og aS síSustu, talan sem tel eg
VerSur trú mín á sigur hins góSa.
Seattle, 1933. Jakobma Johnson.
Frjálslyndaflokknum bæt
Ur bænum
“JAPANESE TEA.”
Yngri deild kvenfélags Fyrsta
lúterska safnaðar heldur “Japanese
Tea” í fundarsal kirkjunnar á
þriðjudaginn þann 5. desember næst-
komandi frá kl. 3 til 5-3° °S
7.30 til 10.30.
Mrs. L Laxdal cg Mrs. R. Broad-
foot, með aðstoð Mrs. B. B. Jóns-
son, taka á móti gestum. Um
Novelty og Home Cooking söluna
annast þær Mrs. Fridfinnsson og
Mrs. D. Quiggin.
Fyrir “Candy” sölu standa þær
Mrs. Campbell og Mrs. B. C. Mc-
Alphine.
Eins og nú horfir við má fylli-
lega ætla að þetta “Japanese Tea,”
dragi að sér mikinn fjölda gesta,
því svo vel hefir verið til alls undir-
búnings vandað. Um skreytingu
annast þær Mrs. W. Jóhannsson,
Mrs. V. R. Pottruff og Mrs. H.
Benson, en fyrir veitingum standa
Mrs. A. R. Clark, Mrs. L. Johnson,
Mrs. C. Carswell og Mrs.-O. Olson.
Að kveldi verður skemt með söng
og hljóðfæraslætti undir umsjón
þeirra Mrs. K. Jóhannesson og Mr.
O. V. Olafsson.
aál fjögur sæti
Á mánudaginn fóru fram kosn-
ingar til fylkisþingsins í British
Columbia í Victoria og Vancouver
Centre; hafði kosningum í þessum
kjördæmum verið frestað fram aö
þeim tíma, en aðalkosningarnar fóru
fram, sem kunnugt er, þann 2. þ. m.
slitin urðu þau, að frjálslynda
flokknum bættust fjögur þingsæti,
C.C.F. eitt, og einn utanflokkamað-
ur náði kosningu. Á hin nýja frjáls- | ])ættj
lynda stjórn, undir forustu Mr.
Pattullo, þrjátíu og f jóra stuðnings-
menn á þingi.
Kosinn á þing
Siðastliðinn mánudag fór fram
aukakosning til fylkisþingsins í
Manitoba í Portage la Prairie kjör-
dæininu. Úrslit urðu þau, að W. R.
Sexsmith, frambjóðandi ihalds-
manna, var kosinn með 240 atkvæða
meirihluta umfram næsta keppinaut
sinn, E. A. Gilroy. Aukakosning
þessi átti rót sína aö rekja til þess
er þingmaður kjördæmisins, Col.
Taylor, var skipaður i dómaraem-
Mr. Kelly Sigurdsson frá York-
ton, Sask., dvaldi í borginni seinni
part vikunnar sem leið.
Fangar ræna fangavörðum
Fyrir skömmu vildi til einkenni-
legur atburður í fangahúsinu í
Michigan City í Bandaríkjum.
Ellefu föngum hafði á einhvern hátt
tekist að ná í marghleypur og réðust
þeir skyndilega á fangaverðina og
neyddu þá til þess að hleypa sér út
úr fangelsinu. Fyrir utan biðu
tveir bilar eftir þeim. Á þeim flýðu
fangarnir og höfðu á brott með sér
fangelsisstjórann og tvo fangaverði.
Hvar er Skandinavia?
Söngvaforlag Jac. Boesens i
Kaupmannahöfn skrifaði í sumar ti)
Harms söngvaforlags í . .ew York
og spurðist fyrir um það hvort það
gæti fengið einka útgáfurétt fyrir
Skandinaviu á amerísku sönglagi,
sem hafði orðið mjög vinsælt í
“Helsingörrevyen” í sumar. For-
lagið hefir nú fengið svar. En
hverju haldið þið að Harms hafi
svarað. Jú, hann kvaðst ekki geta
sagt neitt um þetta að svo stöddu,
vegna þess aö hann vissi ekki hvar
Skandinavia væri. Hann hefði að
visu heyrt nafnið einhvern tíma, en
gæti alls ekki komið því fyrir sig
hvar þetta land væri.
Japanar smíða herskip fyrir
Suffur-Ameríku þjóðir
Jajianskar skipasmíðastöðvar hafa
nýlega tekið að sér að smíða 30 her-
skip fyrir Brasiliu, og eiga öll her-
skipin að vera fullsmíðuð innan 10
ára. Brasilíumenn vildu fyrst í stað
komast að þeim samriingum, að þeir
mætti borga herskipin eingöngu með
kaffi, en við það var ekki komandi.
Þó féllust Japanar að því að lokum
að taka helming gjaldsins, 200 milj.
yen, í kaffi.
Argentína er nú að semja við
Japana um smíði á einu herskipi, og
ætlar að borga það með kjöti.
Aukin uppskera
Á síðastliðnum tuttugu og fimm
árum, hefir uppskera hveitis og
byggs í Canada freklega þrefaldast,
hafrauppskeran tvöfaldast, en upp-
skera rúgs þrettánfaldast.
Frá Portúgal
Á ráðherrafundi hefir verið á-
kveðið, að gera engar breytingar á
skipun ríkisstjórnarinnar að svo
stöddu. Salazar forsætisráðherra
hefir lofað hernum því, að haldnar
verði almennar kosningar og komið
á þingræðisstjórn, í samræmi við
óskir meirihluta hersins. Fullyrt er,
að herflutningar eigi sér ekki stað
í landinu, eins og frést hafi.
Svisslendingar óttaát ófrið
Motta utanríkismálaráðherra hef-
ir tilkynt að ríkisstjórnin hafi til í-
hugunar endurbætur á útbúnaði
hersins. Endurbæturnar séu nauð-
synlegar, vegna þess hve horfurnar
um alþjóðasamkomulag eru slæmar.
Skemtun sú, er Dorkasfélag
Fyrsta lúterska safnaðar hélt í
Goodtemplarahúsinu á mánudags-
kvöldið, þótti í alla staði hin prýði-
legasta og var ágætlega sótt.
Siðastliðinn mánudag lézt á
sjúkrahúsi i North Battleford. eftir
þunga legu, Eiríkur Sumarliðason,
er lengi var búsettur hér i borg, en
átti heima í Elfros síðustu tíu árin,
eða þvi sem næst. Hann var 73 ára
að aldri. Konu sína, Þorbjörgu,
misti Eiríkur heitinn fyrir mörgum
árum. Fimm börn þeirra hjóna eru
á lífi:
Emma, Mrs. Eymundur Jackson,
Elfros, Sask.
Leifur, starfsmaður hjá T. Eea-
ton félaginu hér i borginni.
Henry, búsettur í Wádena; John,
búsettur í Kandahar, Sask., og Jón-
ína, kennari hér í borg.
Tarðarför Eiriks heitins fer fram
frá kirkju sambandssafnaðar hér í
borginni á laugardaginn kemur.
Deildir Þjóöræknisfélagsins í
Vatnabygðum í Saskatchewan,
halda fundi sem hér segir. I Leslie
þann 30. þ. m., en í Wynyard á
föstudaginn þann 1. desember. Á
fundum þessum mæta fyrir hönd
aðalfélagsins þeir Dr. Rögnvaldur
Pétursson og Árni Eggertsson.
Virðingfyrir yfirvöldunum
\ irðing fyrir yfirvýldunum....
I Eistlandi var nýlega gefin út
reglugerð, sem bannar mönnurtl
stranglega að fara óvirðulegum orð-
um um stjórnskipunina, þingjð, rík-
isstjórann og stjórnina. Brotum
gegn þessu má refsa með þriggja
daga fangelsi, eða 3,000 króna sekt.
Heimflutningur Gyðinga
Á þingi, sem Gyðingar héldu ný-
lega i Chicago, var samþykt að safna
8 miljónum dollara til hjálpar þýsk-
um Gyðingum, til að flytjast bú-
ferlum til Gyðingalands og setjast
þar að. Er talið, að þetta fé muni
nægja til þess, að 250,000 Gyðingar
geti flutt heim til ættlands síns og
komið sér þar fyrir.
Elkveiðar í Noregi
Talsvert er af elgdýrum enn í
skógum Noregs, og eru þau friðuð
mestan hluta árs. En í september
er leyft að skjóta þau, og þá er haf-
in sannkölluð herferð gegn þeim um
land alt og veiðist oft mikið.
I haust varð veiðin nokkuð mis-
jöfn í hinum ýmsu héruðum. Á
Þelamörk veiddust 130 elgir, í
Lövenskjoldsskógum 21, í Dranga-
dal 30—40, á Austfold 45, á Heið-
mörk 46, í Guðbrandsdölum 25, í
syðri Þrændalögum 22 og í nyrðri
Þrændalögum 115.
Samvinna fjögra iþjóða
Samvinnufélögin i Noregi, Dan-
mörku, Svíþjóð og á Finnlandi hafa
skipað sameiginlega nefnd í því
augnamiði, að fræða aðrar þjóðir
um sanngildi samvinnustefnunnar
landbúnaðinum viðvíkjandi.