Lögberg - 10.05.1934, Side 4

4
Högberg
OeflS öt hvern fimtudag aí
TH« COLUMBIA PRE8S LIMITED
69 5 Sarg-ent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáakrift ritstjórans.
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO 63.00 um drið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Colum-
bia Press, Limited, 695 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Starf Þjóðabandalagsins
Flestum mun nú finnast að Þjóðabanda-
lagið sé, að heita megi, úr sögunni. Bjart-
sýnir menn og trúgjarnir væntu mikils af því
fyrst í stað og ætluðu að framtíð alls heims
væri borg'ið með stofnun þess. Þjóðabanda-
lagið átti að koma í veg fyrir stríð. Það átti
að vernda smáríkin gegni yfirgangi stórveld-
anna. Það átti að skera úr öllum vandamál-
um þjóðanna. Það átti að gæta réttar lítil-
magnans. Það átti að vera ekkjum athvarf
og föðurlausum faðir. Þetta voru vonir beztu
manna,—vonir, sem ekki hafa ræst.
Nú er svo komið að Þjóðabandalagið hef-
ir tapað trausti og virðingu flestra. Því hef-
ir ekki tekist að koma neinum þeim stærri
málum í framkvæmd sem fyrst voru á dag-
skrá þess. Deilum'milli stórveldanna hefir
það ekki getað afstýrt. Réttur undirokaðra
þjóða hefir verið fótum troðinn jafnt eftir
sem áður. Heimsveldin hafa virt -skipanir
þess að vettugi. Nægir að benda á framferði
Japana í Manchuríu fyrir skemstu, og svo
þau andsvör sem Bretar gáfu, þegar Banda-
lagið leitaðist við að jafna deilurnar í
Egyptalandi 1926.
Það er óþarft að telja upp fleira til að
sýna vanmátt Bandalagsins, enda eru ótal
dæmi þess á flestra vitund. Hver er þá aðal-
orsökin til þess að svona fór? Enginn mun
neita því, að hér vor um göfuga hugsjón að
ræða, að minsta kosti að einhyerju leyti, svo
ekki verður því um kent. Aðal orsökin er
auðvitað sú, að Þjóðabandalagið hefir aldrei
átt, nafnið skilið. f bvrjun stóðu þrjár af vold-
ugustu þjóðum heimsins utan Bandalagsins.
Bandaríkin vildu ekkert með það hafa, en
Rússland og Þýskaland fengu ekki inngöngu
hvað fegin sem þau vildu.
Auðvitað var tilgangurinn með stofnun
Þjóðabandalagsins sá, að einhver öflugur fé-
lagsskapur væri til að sjá um að álaræðum
V'ersala-samninganna væri framfylgt. Þetta
var liugmynd Frakka, hvað sem Wilson hefir
ætlað, og sökum þess hafa þeir stutt Banda-
lagið með ráði og dáð. Þegar auðsýnt var að
Þjóðabandalagið skorti mátt til að framfylgja
ráðstöfunum sínum, fór alþýða manna að tapa
virðingu fyrir því. Brotum var ekkert um að
sjá Frakka nota Bandalagið til að efla að-
stöðu sína á meginlandinu, og fóru því að
draga sig í hlé. Smátt og smátt gerðust menn
trúlitlir á þær hugsjónir, sem Bandalagið átti
að berjast fyrir. Einstrengingslegur þjóðern-
isrígur fór að búa um si^á ný í Evrópu og
víðar. Óréttlæti Versala-samninganna kom æ
betur og betur í ljós. Menn fóru að sjá að
dagar friðarríkisins voru ekki eins nærri og
ætlað hafði verið. Þjóðirnar héldu áfram að
vígbúast eins og stríðið, sem binda átti enda á
öll stríð, hefði aldrei verið háð. Friðarst.efn-
ur og afvopnunarstefnur komu fyrir ekki og
nú er helst í ráði að hætta við þær algerlega.
Þjóðabandalaginu hefir því hvorki .tekist að
jafna deilur þjóða á milli eða að tryggja frið
í heiminum.
Ekki er þó svo að skilja að starf Þjóða-
bandalagsins hafi að öllu leyti mishepnast.
Það væri mesta fjarstæða að segja að svo sé.
A ýmsum sviðum hefir starf þess orðið til ó-
metanlegs gagns. Þrátt fyrir það, þótt nú séu
ófriðarblikur á lofti er það engu að síður satt,
að Þjóðabandalagið hefir unnið að því trúlega
að efla friðarhreyfinguna í beiminum. Að
ýmsum öðrum þarfamálum hefir það unnið
dvggilega. 1 málum verkamanna hefir það
leyst af hendi mikið starf: safnað ábyggileg-
um skýrslum frá öllum löndum um vinnu-
brögð og kaupgjald í iðnaðarlöndum heims-
ins, og lagt fram góðar tillögur. Einnig bef-
ir það kynt sér mannsal og þrælahald bæði í
Afríku og Kína, og gengið röggsamlega fram
í því að ráðin yrði bót á þeim ósóma. Þá hefir
það beitt sér fyrir því að uppræta sölu á eitur-
lyfjum, svo sem morphine, heroin. Af notkun
þeirra stafar hin mesta hætta og er því nauð-
syn að hafa strangt eftirlit með framleiðslu
þeirra, eftir því sem hægt er.
Þegar á alt er litið befir Þjóðabandalag-
ið áorkað mörgu góðu, jafnvel þótt afskifti
þess af stjórnmálum hafi, í flestum tilfellum,
mishepnast.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. MAl 1934.
Hvítar þjóðir og Auáturlönd
Mikið er talað um það nú á dögum hvort
líkindi séu til að Rússar og Japanar berjist
á næstunni. Flestir, sem þeim málum fylgja,
álíta óhjákvæmilegt að svo verði. En komi
það fyrir, verður það ekki einungis barátta á
milli þessara tveggja þjóða, heldur barátta á
milli hinna hvítu þjóða og þeirra, er í Asíu
búa. Yfirráðum hvítra manna í Asíu er lokið,
ef Japanar sigra. Þess vegna er líklegt að
hvítar þjóðir, Bandaríkin til dæmis, styrki
Rússa, ef til ófriðar dregur, með fjárfram-
lögum, ef ekki með vopnum.
Vegur hvítra þjóða í Asíu fer nú mjög
minkandi. Bretar slaka sífelt til við Ind-
verja, þótt þeir viti að hvert spor í þá átt
losar um völd þeirra þar í landi. Sumir merk-
ir stjórnmálamenn Breta, svo sem Winston
Churchill, hafa oft bent á þetta og krafist
þess að gamla einræðisstefnan verði tekin
upp aftur. Gætnari menn, þótt þeir viður-
kenni þennan sannleika, sjá að sú leiðin hlýt-
ur að verða of kostnaðarsöm. Það er því ekki
um annað að gera, en gefa eftir smátt og
smátt. Þetta sama er að gerast í Kyrrahafs-
eyjunum, þeim stærri. Bandaríkin eru til með
að veita Philippine-eyjunum sjálfstæði, frek-
ar en að standa í stöðugum, erjum við evjar-
skeggja. I Arabíu virðist margt benda í sömu
átt. Hinn berskái konungur, Ibn Saud, er að
sameina Araba. Á nokkrum vikum hefir hon-
um tekist að steypa Yahya soldáni úr hásæti
og léggja undir sig ríki hans. Arabar eru að
skipa sér um merki Ibn Saud. Þjóðernis-
hreyfingin í Asíu vex sí og æ, og Japanar
gefa fordæmið. Þeir eru stöðugt að reyna
að efla þessa hreyfingu í Kína, þótt illa gangi.
Með verzlun sinni eru Japanar að stvrkja
aðstöðu sína í Asíu. Á Indlandi keppa þeir
við Breta, og vinna stöðugt á.
Ef hægt er að hnekkja veldi Japana,
munu hvítu þjóðirnar geta haldið sínu í mörg
ár enn. Rússar eiga auðveldast með að reka
þá a.f meginlandi Asíu. Þessvegna er ráðlegt
að beita. þeim fyrir.
En hver sem útkoman verður, má búast
við ófriði og illindum í Austurlöndum um
næstu áratugi.
Ef til vill væri skynsamlegast fyrir stór-
veldin að losa sig algjörlega vil alla ábyrgð
gagnvart Austurlöndum, því nóg er um að
hugsa heima fyrir.
Viðskiftahorfur
Ef nokkuð er að marka hagfræðisskýrsl-
ur stjórnarinnar verður ekki annað séð en að
verzlun og viðskifti séu talsvert að aukast.
Sérstaklega virðist iðnaður landsins vera á
viðreisnarskeiði. Stálframleiðsla er nú-miklu
meiri en í fyrra og það sama má segja um
margt annað. Bílaframleiðsla hefir, til dæm-
is, aukist talsvert og á vefnaðarvöru er meiri
eftirspurn, en verið hefir undanfarið. Alt
bendir þetta til þess að nokkur framför hafi
orðið á þessu sviði. 1 BritLsh Columbia er
timbur-verzlun miklu meiri en í fyrra og
verð á slíkri vöru hærra. í Austur-fylkjunum
er það námuiðnaðurinn, sem mest gefur af
sér.
öðru máli er að gegna í Sléttufylkjunum.
Það stafar einkum af því að landbúnaðurinn
á mjög erfitt uppdráttar og verð á landbún-
aðar afurðum er tiltölulega miklu lægra en á
annari vöru. Sem stendur er mjög slæmt út-
lit með uppskeru á komandi hausti. Y'íðast-
hvar hafa verið alt of miklir þurkar í vor, og
stöðugir vindar hafa valdið stórskemdum á
ökrurn, þar sem moldin hefir fokið svo að víða
þarf að sá tvisvar í sömu akrana. Þá bætir
það ekki úr, að skepnur hafa fóðrast mjög illa
í vetur, sökum lélegs fóðurs. Hestar eru því
magrir og tefur það fyrir sáningu. Þá er á-
litið að engisprettur mtini gera miklar skemd-
ir í sumar. Að öllu athuguðu getur því tæp-
ast verið um nokkra breytingu til batnaðar að
ræða í Sléttufylgjunum.
Annars er nú svo komið að góð uppskera
er ekki lengur álitin heppileg. Stjórnarvöld
landsins kvíða jafnvel fyrir ef svo skyldi
verða því að þá verður að takmarka með lög-
um hvað mikið má selja; enda enginn mark-
aður fyrir uppskeruna. Framtíðarhorfur eru
ekki glæsilegar fyrir bændur.
Stjórnin ætlar nú samt að bæta úr öllu
þessu með því að skipa nefnd til að annast
sölu á öllum landbúnaðarafurðum. Laga-
frumvarp þess efnis liggur nú fyrir sam-
bandsþingi. I'lyrirmyndina er að finna í ráð-
stöfun brezku stjórnarinnar um þessi efni,
sem allir vita að reynst hefir misjafnlega.
Þá vita menn að Bretar framleiða ekki
nærri því nóga matvöru fyrir sinn heima-
markað, en vér aftur á móti framleiðum miklu
meira en selst getur heima fyrir. Þar af
leiðandi má geta nærri hvort sömu aðferðir
muni reynast Iieppilegar í báðum löndunum.
Eina skynsamlega aðferðin til að
ráða bót á þessu vandamáli hlýtur
að vera sú, að útvega sölu á land-
búnaðarafurðum vorum í öðrum
löndum gegn því að taka í staðinn
þær vörur, sem vér getum ekki fram-
leitt hér í landi með hæfilegu verði.
Hitt er f jarstæða að vernda þennan
hérlenda iðnað með gífurlegum toll-
um, en láta þær atvinnugreinar, sem
þrifist geta án allra tolla, eyðileggj-
ast gjörsamlega.
Hin tröllaukna Boulder-
stífla
Fjallvegurinn liggur í ótal bugð-
um og hlykkjum niður brattann.
Sex mílur liðast hann óreglulega á
milli rauðu og svörtu hraun-hólanna,
sem nátúruöflin hafa verið að móta
í aldaraðir.
Skyndilega vindur vegurinn sig
fram fyrir slútandi klett og liggur
þá út á höfða einn allsléttan. Hita-
bylgjur frá gímaldinum fyrir neð-
an skella á vitum manns ; þar er hit-
inn 120 stig. Hægur andvari stend-
ur af sléttlendinu að baki, þar sem
hitinn mælist no stig. Maður horf-
ir niður á eyðimerkurland suðvestur
Bandaríkjanna. Þurt gljúfur. Þarna
niðri í gljúfrinu er mikið um að
vera.
Alstaðar eru menn að verki; þeir
smíða, grafa, höggva, klifra, renna
sér og sveifla á köðlum og hrópa
fyrirskipanir. Það skiftist á ískrið
í hjólum, hamarshöggin, vélaskrölt-
ið og mörg önnur hljóð,—þau bland-
ast eyðimerkurvindinum og mynda
samhljóm nútiðar iðnaðar.
Þannig er hávaðinn, þegar allir
eru að verki við Boulder-stifluna.
Colorado-áin hefir í ótal aldir þrætt
farveg sinn um gljúfrin. Nú á hún
að beizlast. Þar koma aldrei fram-
ar flóð, sem eyða bæina Imperial og
Coachella, engir þurkatímar, þegar
uppskeran skrælnar fyrir brennandi
sólarhitanum, vegna þess, að vatn
er ekki fáanlegt. Fyrir neðan stífl-
una verður Colorado-áin á valdi
mannanna. Fjarlægar borgir i
Suður-Californíu verða aðnjótandi
geymsluvatnsins, sem verður flutt i
leiðslum, mikilfenglegri en keisurum
Rómverja nokkurn tíma dreymdi
um. Átján hundruð þúsund hest-
öfl raforku verða leidd þaðan til
Arizona, Nevada og Suður-Cali-
forníu.
Stíflan er sameiginlegt fyrirtæki
sjö ríkja. Staðfesting þessa fyrir-
tækis var veitt árið 1928, en þó
höfðu áætlanir verið gerðar löngu
fyrir þann tíma. Þegar Herbert
Hoover var ritari viðskiftaráðs
Bandaríkjanna átti hann sinn drjúga
þátt í framgangi þessa fyrirtækis,
og nú er það í fullu samræmi við
atvinnubóta ráðstafanir Roosevelt
stjórnarinnar.
Þarna í gljúfrinu og hæðunum
að baki hefir verið unnið að stífl-
unni í rúmlega þrjú ár. Tuttugu
og fimm milna langa járnbraut varð
að leggja um hásléttuna, frá litlum
iðnaðarbæ, Las Veges að nafni.
Sporbrautir og vegir hafa verið
sprengdir gegnum klappirnar niður
að árbörmunum. Stórar bráða-
byrgðarstíflur voru bygðar í árfar-
veginum, og í skjóli þeirra voru bor-
uð fjögur neðanjarðargöng undir
klettana. í gegnum þessi göng verð-
ur svo að veita allri ánni. Stálverk-
smiðja af fullkomnustu gerð var
reist þarna. Hengibrú og sporbraut
var bygð yfir gljúfrið. Það þurfti
að slétta klettaveggina af mikilli ná-
kvæmni, til þess að sementssteypan
félli þar vel að. Auðvitað verður
alt þetta mikla verk að samræmast
út í yztu æsar. Nú starfa þarna að-
eins þeir, sem færastir eru í hverri
grein, og má næstum segja að þarna
sé unnið gallalanst verk. Súmir
þættir verksins eru svo mikið sem
átján mánuðum á undan áætlun; alt
verkið er rúmu ári á undan áætlun.
En það verður komið fram í maí-
mánuð 1935, þegar seinustu sements-
fötunni verður helt á stíflugarðinn,
og verður hann þá 720 feta hár, frá
gljúfurbotni.
Það er ekki eingöngu stærð og
nákvæmni í byggingu, sem gera
Boulder-stífluna sérstaka í sinni röð,
heldur byggingarlag. Niðri í farveg-
inum er byrjað að steypa sements-
I
ZIGZAG
NÝ—þægileg bók
í vasa
SJÁLFVIRK
— EITT BLAÐ 1 EINU —
pægilegri og betri bók i vasann.
llundrað blöð fyrir fimm cent.
Zig-Zag cigarettu-blöð eru búin
til úr bezta efni. Neitið öllum
eftirlíkingum.
stöpla 35 feta breiða, sem eiga að
verða 720 feta háir, og þannig
skeyttir saman að þeir verði sem
heilsteyptur veggur.
Boulder-stiflan er sú stórfengleg-
asta af þessari gerð ; hún er skeifu-
mynduð og þannig bygð að þegar
vatnið hækkar og þrýstir á stöplana
falla þeir þétt saman, og treystir
þannig vatnsþunginn stífluna.
Efnasamböndin í sementssteyp-
unni orsaka 125—130 stiga hita; en
hve lengi sá hiti varir fer eftir stærð
steypunnar. Stærðfræðislegur út-
reikningur hefir sýnt að ef kæling-
in færi fram á seinan og éðlilegan
hátt, þá myndi hún vara í tvær aldir,
áður en jafnvægi fengist. Við slíka
kælingu myndu koma sprungur í
steypuna, og gæti af því stafað mik-
il hætta og jafnvel eyðilegging.
Við þessari hættu hefir verið séð.
A hverjum fimm fetum, sem bygt er
upp, eru lagðar kælileiðslur fram og
aftur um stöplana. Inn í leiðslur
þessar verður fyrst dælt vatni úr
ánni, og dregur það úr hitanum í
sementssteypunni niður í 85 stig. Að
þvi loknu verður notað kælt vatn—
einu eða tveimur stigum fyrir ofan
frostmark—og kælir það steypuna
niður í um 40 stig, og er það þó
nokkrum stigum lægra en nokkur
líkindi eru til að eyðimerkur lofts-
lagið geti áorkað.
Þegar nú sprungur koma í steyp-
una, verða þær jafnóðum fyltar með
sérstaklega sterkri sements-blöndu.
Þegar loks að kælingunni er lokið,
verða leiðslurnar — 750 mílur á
lengd — einnig fyltar með þessari
sements-blöndu. Þegar Boulder-stífl-
unni er lokið, verður hún ekki ein-
göngu vatnsheld; hún verður einnig
örugg fyrir áhrifum loftslagsins—
þar getur enginn samdráttur átj sér
stað. Það er þó stærðin, sem aðal-
lega gerir mannvirki þetta sérstætt.
Daglega verður hlaðið upp 7000—
9000 smálestum af sementsstevpu.
Að verkinu loknu verða þarna 7
miljón smálestir samankomnar, og
væri það nægilegt efni til að leggja
16 feta breiðan þjóðveg frá Seattle
til Florida.
Verkfræðingar áætla að það muni
verða fjögur til fimm ár þangað til
vatnið í stíflunni verði komið í til-
ætlaða hæð. En löngu fyrir þann
tíma fara hjólin að snúast í aflstöðv-
um þeim, sem bygðar verða í sam-
bandi við stífluna. Þá hefst iðnað-
aframför Suðvesturríkjanna, sem
fyrirhuguð var þegar ákveðið var að
byggja Boulder-stífluna. Og áveitu-
vatnið, sem þarna fæst, breytir
eyðimörkinni í blómlega bygð.
Stuttu eftir árið 1940 verður
þarna stöðuvatn, í því speglast heið-
blár himininn og drungaleg fjöll
eyðilandsi’ns. Mest dýpi í vatninu
verður nærri 1000 fetum. Vatnið
fyllir fjarlæga dali og gljúfur og
myndast þarna firðir í eyðimörkinni;
að ströndum vatnsins liggja hraun-
hólar og stórgrýti.
Suður Californía og nærliggjandi
héruð verða aðnjótandi áveituvatns-
ins. Á vatninu sigla farþegaskip.
Þjóðvegir liggja að því, og máske
í kringum það. Ef alt fer að til-
ætlun, rís þarna upp mikill iðnaður.
Skamt þarna frá er “Dauða-dal-
ur,’’ þangað fer fólk til vetrardvalar;
einnig er þar nálægt Charleston-
f jall í Nevada, tólf þúsund feta hátt,
með skógiþaktar hlíðar ; þangað flýr
fólk úr sumar hitanum. Innan tíu
ára verður þarna eitt f jölfarnasta
ferðamannahérað í Ameríku.
Lauslega þýtt, x.
Úr bænum
Mr. og Mrs. Jónas Anderson frá
Cypress River, Man., voru stödd i
borginni um helgina. Aðrir gestir
frá Argyle, sem blaðinu er kunnugt
um, eru Mr. B. C. Jónsson, Mrs. T.
Arason, Cypress River og Mr. S. S.
Johnson frá Baldur.
Gjafir til petel t apríl.
Mrs. S. G. Hafsteinn, Pikes Peak,
Sask. $2.00; Mrs. C. O. L. Chis-
well, Gimli, hálfur kassi af appel-
sínum; Mr. Freeman Freemansson,
Gimli, 6 tylftir af appelsínum.
Innilega þakkað,
J. Jóhannesson, féh.
675 McDermot, Wpeg.
í æfiminning, í Lögbergi, í síð-
astliðinni viku, er minst á Þorstein
bónda og sjógarp á Grýtubakka, og
hann nefndur Jónsson. Þetta er ekki
rétt. Þorsteinn var Jónasson. Á
þessu er, af höfundi greinarinnar,
beðið leiðréttingar, og er þessi
skekkja því leiðrétt hér með.
TROARBRÖGÐIN
Hin einu hreinu.
Til eru margslags trúarbrögð
Tilbúin af mönnum.
Hin einu hreinu eru lögð
Af einum Guði sönnum.
F. R. Johnson.
+------------------------------------------------------+
Hauátljóð
Eftir Richard Beck
Hrynja blöð; hófaslög
hljóma þungt í skóg;
Heljar-Bleikur för um fold
flýtir meir en nóg.
HeiSarrós, hýr á svip,
hefir brugSiS lit,
heyrir yfir höföi sér
haustsins vængjaþyt.
HöfuSlút, héluS strá
harma liSinn dag;
fyr en varSi komiS kalt
kveld —0g sólarlag.
Hlymja dimm hófaslög,
lirímguS stynur grund;
Heljar-Bleikur herSir skeiS,
hnípir björk í lund.
—Tímarit ÞjóSræknisfélagsins.
(Nokkrar meinlegar prentvillur höfðu slæðst inn í
kvæði þetta, og er það því endurprentað hér að beiðni
höfundar.).
+—-----------------------------------------------------+
1