Lögberg - 07.06.1934, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 7. JÚNl, 1934
Högberg
OefiC Ot hvern fimtudag af
TBS COLVMBIA PRE88 LIMITED
69 5 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
Utanáakrift ritstjðrans.
BDITOR LÖGBERG, 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO S3.00 um drið—Borgist. tyrirlram
The "Lögberg” is printed and published by The Colum-
bia Press, Limited, 695 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Landátjórinn og Toronto
Blöðunum hefir orðið um fátt tíðrædd-
ara síðustu daga, en framkomu landstjórans,
Lord Bessborougih, í Toronto 24. maí s. 1.
Torontoborg er nú 100 ára gömul og befir
þess atburðar verið minst með hátíðahöldum
þar í vor.
Landstjóranum hafði verið boðið til
Toronto þennan dag, og borgarstjórinn hafði
skipað menn til að taka á móti honum við
ráðhúsið. Þessi móttökunefnd beið við þær
dyr hússins, sem ætlaðar voru til mótt.ökunn-
ar. Einhverra hluta vegna kom landstjórinn
að öðrum dyrum og voru þá engir þar fviir.
Nokkru seinna kom borgarstjórinn í miklum
flýti og bað velvirðingar á mistökunum.
Landstjórinn varð þá byrstur, að því er sagt
er, og gaf í skyn að sér, sem konungsfulltrúá,
hefði verið óvirðing svnd, með því að láta
sig þurfa að bíða. Einnig er sagt að land-
stjórinn hafi hneykslast á því að leikkonunni,
Marv Pickford, hafði verið boðið til Toronto,
í sambandi við þessi hátíðahöld, og verið tekið
með virktum.
Framkoma landstjórans hefir mælst
mjög illa fyrir í Ontario og hafa margir orðið
til þess að ávíta hann fyrir þau orð, sem hann
viðhafði við borgarstjórann. Blaðið Border
Cities Star lét svo um mælt í ritstjórnargrein,
að Bessborough ætti að réttu lagi að biðja
afsökunar, opinberlega. Sú afsökun er enn
ekki komin og kemur eflaust ekki fyrst um
sinn.
Það má heita merkilegt að jafn konung-
hollir menn og Torontobúar eru, skyldu verða
uppi, þó landstjórinn léti í Ijós meiningu sína
við þetta tækifæri. Líklega hefir þeim fund-
ist það of langt gengið að útlendur valdsmað-
ur setti virðulegan borgarstjóra Toronto á
kné sér, fyrir brot á kurteisisreglum, sérstak-
lega þar sem það brot stafaði einungis af
misskilningi.
Seinni ár hefir oft komið til tals að heppi-
legra væri að skipa canadiskan mann í land-
stjóra embætti, svo framarlega sem embættið
yrði ekki afnumið.
Þótt atvik þetta sé smávægilegt og hafi
vakið meira umtal en nauðsynlegt var, eru
öll líkindi til þess að Bessborough lávarður
verði síðastur enskur landstjóri hér í Canada.
Ákjósanlegt er að halda sambandinu við
Breta, fyrst um sinn að minsta kosti, og væri
það engu að síður mögulegt, þótt konungfe-
fulltrúi væri canadiskur þegn, eða þótt það
embætti væri algerlega afnumið.
Roosevelt og NRA
Margt sýnist benda til þess að viðreisn-
arráðstafanir Roosevelts forseta sé ekki að
gefast eins vel og ætlað var. Ýmsum ákvæð-
um viðreisnarlaganna hefir verið breytt, og
öðrum slept. Það er til marks um sjálfstæði
og einlægni forsetans, að hann hefir ekki hik-
að við að nema úr gildi þær reglugerðir, sem
illa hafa reynst og tekið flestar aðfinslur til
greina, sem sanngjamar hafa verið.
Yfirleitt má segja að afskifti stjórnar-
innar af iðnaðar- og verzlunar-málum hafi
mistekist. 1 því sambandi er fróðlegt að lesa
skýrslu þá, sem lögfraiðingurinn Olarence
Darrow lagði fram, fyrir hönd nefndar þeirr-
ar, sem falið var að rannsaka hvaða áhrif
stjórnarafskifti hefðu haft á verzlun landsins.
Darrow lét svo um mælt, að ef stjórnin héldi
áfram að setja allslags hömlur á verzlunar-
viðskifti innanlands, myndu smærri kaup-
menn og framleiðendur brátt úr sögunni, en
stóru félögin verða ein um hituna. Þetta er
auðvitað þvert á móti tilganginum, enda
sögðu talsmenn stjórnarinnar að nefndarálit-
ið í heild væri ekki á rökum bygt. Allir vita
samt að hin svonefndu “oodes,” sem samin
voru til að ákveða kauptaxta, vinnutíma og
vöruverð í hinum stærri iðnaðargreinum,
voru í flestum tilfellum hinum sterkari í hag,
og hafa reynst mjög misjafnlega.
1 sumum tilfejllum var ógernjngur að
framfylgja þessum lögum, og í vissum iðnað-
argreinum á að hætta að fyrirskipa fastaverð.
Þetta nær aðallega til þeirra, sem fást við
fatahreinsun og litun vefnaðarvöru af ýmsu
tæi. Lögin mæltu áður svo fyrir t. d. að
enginn mætti “pressa” buxur fyrir minna en
40c; í ríkinu New Jersey urðu í einu ..tilfelli
úr þessu málaferli, og maður nokkur var sekt-
aður $100 og dæmdur í 30 daga fangelsi fyrir
að vinna þetta verk fyrir 35c. Þótti flestum
hér of langt gengið og ákvæði þessi hlæileg.
Með því að slaka svona til álíta sumir að
stjórninni sé að skiljast að ekki verði alt gert
með því að setja ný lög, ef enginn vill svo
fylgja þeim.
Það sem hefir þó mest orðið stjórninni
til baga er hin megna óánægja meðal verka-
manna um alt landið. 1 flestum stærri borg-
um eru nú verkföll, sem valdið hafa hinu
mesta tjóni og orsakað bardaga og blóðsút-
hellingar. Yiðreisnarlöggjöfin átti að
tryggja verkafólki rétt til þess að stofna
verkamannafélög og semja um kaup og vinnu-
kjör sameiginlega. Þessum réttindum hefir
l 'það ekki náð, en margir tapað vinnu, sem
beittu sér ifyrir stofnun slíkra félaga.
Enn er óvíst hvernig þessum deilum lýk-
ur en víðast hvar hefir stjórnin orðið að sker-
ast í leikinn og þá sýnt talsverða sanngirni í
garð verkamanna.
Annað stórmál á dagskrá er löggjöfin
um eftirlit með sölu verðbréfa í kauphöllum
stórfborganna. Þessi löggjöf hefir verið á
döfinni í fleiri mánuði, en mun nú hafa fengið
þann búning, sem forsetinn er ánægður með.
Wall Street mun ekki allskostar ánægt með
þessi nýju lög, en miklu eru þau meinlausari
en ætlað var í fyrstu. Lög þessi setja ýmsar
hömlur á sölu verðbréfa og veita stjórninni
heimild til að ráðstafa að miklu leyti kaup-
höllunum. Fyrst átti að gefa verzlunarmála-
nefndinni (Federal Trade Commission) fult
vald yfir kauphöllunum, en því var breytt,
og á nú að skipa sérstaka nefnd til að sjá um
þau mál.
Enn einu sinni hefir mönnum orðið tíð-
rætt um stríðsskuldirnar. Eftir að Johnsons
Jögin gengu í gildi, varð megn óánægja ineðal
EJvrópuþjóðanna, sérstaklega þegar forsetinn
lýsti því yfir að hér etftir yrðu smærri niður-
borganir en þær, sem samið hef'ði verið um,
ekki teknar til greina. Með þessari ráðstöf-
un varð England og nokkur önnur lönd að
teljast með þeim sem svikist hafa um greiðslu
á stríðsskuldunum. Þessu reiddust Bretar og
gáfu í skyn að þeir myndu algerlega hætta
að borga. Frekar en að svo yrði sögðust
Bandaríkin til með að taka þessi mál aftur
fyrir, ef ske kynni að samkomulag fengist.
Heimssýningin í Chicago
í vikunni sem leið var heimssýningin í
Chiago opnuð með mikilli viðhöfn. 1 fyrra
var ákveðið að halda áfram sýningunni annað
sumar til, þar sem slæmt árferði í fyrra gerði
mörgum ómögulegt að ferðast þangað, sem
þó hefðu gjarnan viljað fara. Sagt er að
sýningin sé að mörgu leyti enn fullkomnari
en áður, enda hefir ýmsu verið bætt við, og
margt af Iþví, sem ómerkilegt þótti, verið
tekið burt.
Allar þær framfarir, sem orðið hafa á
verklegu sviði síðastliðin hundrað ár, eru
sýndar. Þar eru 'eftirlíkingar af allslags
vélum, og í mörgum tilfellum vélarnar sjálf-
ar. Eitt af því merkilegasta, sem þarna verð-
ur til sýnis er járnbrautarlest Chicago, Burl-
ington and Quincy félagsins, Zephyr. Þessi
lest er ef til vill sú hraðskreiðasta í heimi.
Nýlega fór hún frá Denver til öhicago, 1,015
mílur á 13 klst. og 5 mínútum, eða 77.6 mílur
á klukkustund. Hún hefir hraðast farið 112.5
mílur á klukkustund. Lestin er knúin af
Diesiel-vél, sem brennir hráolíu, oig kostaði
eldsneytið ekki nema $16 fyrir ferðina. Það
spm gerir lestinni mögulegt að fara svona
hratt er það, að miklu léttari málmar voru
notaðjr við byggingu hennar, og einnig það
að lögun hennar er þannig að loftið veiti sem
minsta mótstöðu. Lestin er í laginu eins og
kúla. Nú er sagt að Rússar hafi smíðað járn-
brautarlest með svipuðu lagi, og á hún að vera
mun fljótari í ferðum.
1 tfyrra lét Henry Ford sig sýninguna
engu skifta. Nú hefir hann látið reisa eina
stærstu byggínguna þar á staðnum. Hún
kostaði um 3 miljónir dollara. Aðalbygging-
in er hringmynduð, með fjórum hæðum. Hún
sýnist eins og feikna stór tannhjól lögð hvert
ofan á annað. Þegar varpað er á hana mis-
litum ljósum sýnist hún snúast.
Ótal fleira mætti telja af þeim undrum,
sem þarna má sjá. Það merkilegasta eru ef
til vill hinar ýmsu byggingar, sem bæði sýn-
ingarnefndin og stórfélögin létu reisa. Allar
eru þær bygK5ar í nýjum stíl, óbrotnum og
fallegum; útflúr og ónauðsynlegt skraut sést
hvergi. Vleggirnír eru úr stálþynnum, en
múrsteinn og cementssteypa notuð minna.
Ekki er ólíklegt að íveruhús verði bygð á
þennan hátt í framtíðinni.
Efnavísindin hafa á síðustu hundrað ár-
um gerbreytt lifnaðarháttum allra þeirra, er
siðuð lönd byggja. Framtíðin byggist á vél-
unum, sem eiga eftir að gera mennina frjálsa
þegar mannfélagsfræðin og þjóðmegunar-
fræðin kemst á það stig, sem vélfræðin hefir
þegar náð. j y
Einar Jónsson sextugur
Einar Jónsson dvelur fjarri fós-
turjörð sinni á sextugsafmælinu.
Honum er það líkt að vilja forð-
ast veislpfagnað og mannfundi
Hann er í ætt við einbúann í At-
lantshafi. Honum hefir verið það
ljúft að draga sig i hlje og fara
einförum, með vaxandi þroska og
aldri, til þess að hugsa um manh-
lífið og fullnægja lífsþörf sinni í
hköpun listaverka. Lífið er hon-
um því að eins nokkurs virði, að
hann öðlist dýpri skilning á til-
verunni og lögmálum hennar, en
lífsgleðina veitir honum hin skap-
andi listaþörf hans, tþví að gleði
skaparans er ofar allri annari
gleði.
Ungur sveinn elst hann upp á
Galtafelli. í klettunum fyrir ofan
bæinn, skynjar hann huldar verur
og hulin öfl. í íslenskri einveru
fær hann næði til að hugsa um
íslenskar þjóðsögur og æfintýri
o'g sögu þjóðar sinnar og í hinni
miklu víðáttu brýst listagáfa hans
út, hann hristir af sjer alla hlekki
og sigrast á örðugleikunum og hel-
dur út í heim — ein og forfeður
hans fyrir mörgum hundruðum
ára. Ungur og hraustur hyggst
hann að nema lönd í ríki listar-
innar, hann skapar á fyrstu’ árum
listabrautar sinnar eingöngu stór
listaverk. í hinu risavaxna sjer
hann eðli lífs og lista. Angurblíða
og sorg hvíla yfir fyrstu verkum
hans, “Útlögum,” “öreiginn,” og
“Vökumanninum.” Hann vill víð-
frægja land sitt og þjóð í“Ingólfur
Árnason,” “Þorfinnur Karlsefni,”
“Minnismerki Snorra Stuluson-
ar,” “Minnismlerki Hallgríms Pjet-
urssonar” o. f 1.). En er tímar
líða hverfur hugur hans smámsam-
an frá hinu ytra lífi og til hins
innra. Hann hættir að skapa ris-
avaxin verk og í smámyndum og
litlum atvikum sjer hann nú gleg-
gra en áður lögmiál lífsins og sín
eigin takmörk. Sál hans leitar og
leitar. Hin óljósa þrá hans verð-
ur eins og hafsveipurinn, er sog-
ast upp á við (“Alda aldanna”).
Hann tekur á sig konugerfi, því
að öll tilfinning, öll þrá, er ná-
tengdari konueðlinu.
Hann fer að hugsa um hina líð-
andi stund. Tíminn sjálfur er
vængjuð vera, er heldur hnetti
milli lófana yfir höfði sjer, en
dagur gengur fyrir og heldur út-
rjettum armi á ljóskúlu, er lýsir
upp hnöttinn. Hugur Einars hneig-
ist æ meir að trúmálum. Hann
þráir hreinleika sálarinnar og lýs-
ir samviskubiti á átakanlegan hátt.
f “Þróun” sér hann þrjú andleg
tilverustig dýrið, jötuninn o!g
manninn). í “Djeiglunni” stígulr
sálin í fagnandi lofgerð til him-
ins. Kærleikurinn er ofar öllu í
mlannlífinu. í “Jólum” kemur eng-
ill með barnið Krist er breiðir
faðminn móti öllum heimi. Og í
fjölmörgum annara hugmynda
málverka og dráttsmynda játar
hann kristna lífsskoðun sína.
Þroskasalga Einars er merkileg.
Listaþrá hans vaknar á barnsaldri
í íslenskri einveru1 undir kletta-
hömrum. Á manndómsárum sínum
heldur hann í víking, fer víða um
Iönd og dvelur langvistum í ým-
sum menningarlöndum Evrópu1 og
kynnist þar öllum helstu listaverk-
um samtíðar sinnar og liðinna
tíma.
En vart má sjá að hann hafi
orðið fyrir verulegum áhrifum an-
narsstaðar frá. Hið meðfædda eðli
hans er svo ríkt, að það ræður
flestum listaverkum hans.
í hinni löngu leit sinni sjer hann
loks í því smáa ímynd hins stóra,
ímynd lífslögmála og sanninda.
Alt líf hans mótast af þessari
hugsun, hin kristna lífsskoðun er
sættir hann við lífið. Umburð-
arlyndi og kærleikur hafa mótað
hann og veitt honum jafnvægi og
lífsgleði. í slíku andrúmslofti hefir
hann lifað um langt skeið og á
því mun engin breyting verða.
A. J.
—Lesb. Mbl.
Kvenfólkið og búðimar
Spánverjar hafa langa og sér-
stæÖa menningarsögu að baki sér,
og gamlar og einkennilegar venjur
móta þjóðlíf þeirra. Það sést m. a.
í ýmsum greinum viðskiftalífsins.
Þegar gestir fara um stórborgir
á Spáni veita þeir því fljótt eftir-
tekt, að þar er miklu minna af hin-
um fjölbreyttu stórbúðum og vöru-
húsum, heldur en gerist í öðrum
löndum í álfunni. Einkum er það
augljóst, að þar vantar að miklu
leyti hin miklu vöruhús, sem fyrst
og fremst bæta úr hinum marg-
breytilegu og sískiftandi kröfum
kvenna, sem fylgjast vel með i
heimstízkunni.
Efnakona i spænskri stórborg
hefir fasta saumakonu, sem er í
sömu aðstöðu til heimilis hennar,
eins og húslæknirinn. Saumakonan
fer í búðirnar með skjólstæðing
sínum og leggja þær mikla vinnu í
að velja saman hin heppilegustu
fataefni handa húsfreyju og dætr-
um hennar. 1 þeim búðum, þar sem
efnakonur kaupa til klæða sinna, eru
oft löng sýniborð eftir endilangri
búðinni, „og fjöldi stóla báðu megin.
Getur þar oft að líta 20—30 konur,
sem sitja tímunum saman við þetta
borð og athuga bæði tízkublöðin og
hin margvíslegu fataefni. Búðar-
fólkið ber nýja og nýja stranga
fram á borðið og tekur aftur þá,
sem ekki falla í geð skiptivinanna.
Saumakonan er önnum kafin að
finna ný efni og nýtt samræmi við
dægurtízkuna.
Þær konur, sem mest berast á,
láta þannig sauma klæði sín í heima-
húsum, eftir að hafa sjálfar fram-
kvæmt þennan vandasama undir-
búning. Saumakonan er fastur
starfsmaður á heimilinu, meðan
stendur á verkinu. Auk þess kem-
ur saumakonan af og til á heimili
sinna föstu viðskiftamanna, alveg
eins og húslæknir kemur óbeðinn
af og til vegna heilsufars skjólstæð-
inga sinna.
Þessi heimaiðja um fatagerð til-
haldskvenna á Spáni, veldur því að
stórbæina vantar hin glæsilegu vöru-
hús, sem annarsstaðar skapa til-
breytni og líf í borgum auðugra
landa. Spænskar borgir verða að
þessu leyti fábreytilegri hqldur en
við mætti búast. Aftur á móti græðir
kvenfólkið á þessari fyrirhyggju
sinni, því að það er almanna mál, að
spænskar konur séu ennþá betur
búnar og eyði ennþá meiru til skraut-
legra fata, heldur en stallsystur
þeirra í þeim löndum, sem búa við
hin auðugu og tilbreytilegu vöruhús.
Þannig bætir eitt annars missi.
Heimaiðja spænsku kvennanna ger-
ir stræti stórborganna nokkuð fá-
tæklegri, en sjálfar konurnar eru
fullkomnari í fegurð og ágæti tízk-
unnar, heldur en ef stóriðjan hefði
lagt undir sig kvenbúningana, eins
og í flestum öðrum löndupi.—J. J.
—Dvöl.
í Hull var nýlega haldinn sam-
söngur, sem vakti mikla athygli.
Það var karlmannaflokkur sem
skemti, og yngsti söngvarinn var 65
ára en sá elsti um áttrætt. Karlarn-
ir þóttu syngja afbragðs vel, eink-
um neðri raddirnar.
í Moskva hefir verkfræðingur bú-
ið til gjallarhorn, sem heyrist í 50
kílómetra f jarlægð. Það vegur um
1000 kíló og verður sett í flugvél.
Amerískur verkfræðingur kom
um daginn til London í þeim til-
gangi, að sýna Bretum nýjan kaf-
arabúning, sem hann hefir gert.
Hann bauðst til að láta loka sig inni
í stáltunnu, sem loftinu síðan væri
dælt út úr svo tunnan væri algerlega
lofttóm, og ætlaði svo að liggja í
tunnunni í 3 stundir. Bresku yfir-
völdunum leist ekki betur á fyrir-
tækið en það, að þau bönnuðu þessa
tilraun—og aumingja maðurinn er
nú farinn áleiðis til Þýskalands í
sömu erindum.
í Þýskalandi hefir verið búin til
vog, sem er svo næm, að unt er að
vigta blýantsstryk á pappírsmiða.
Pappírinn er vigtaður fyrst og síð-
an strykaður dálitlu stryki með blý-
ant. —Fálkinn.
Fylkisþingið
Fylkisþingið kom saman aftur eft-
ir þinghlé, á þriðjudaginn 5. júní.
Það helsta sem nú liggur fyrir er
að veita staðfestingu lögum sam-
bandsstjórnarinnar um stofnun sölu-
ráðs í Canada. Hvert fylki fyrir
sig verður að gefa sitt samþykki,
þar semi ýms ákvæði þessara laga ná
út yfir starfssvið sambandsstjórn-
arinnar.
Bracken forsætisráðherra lét þess
getið að sambandsstjórnin ætti upp-
tökin að löggjöfinni og að fylkis-
stjórnin væri aðeins að greiða fyrir
framgangi þessara mála.
Sanford Evans, leiðtogi íhalds-
manna, er lögunum mótfallinn, og
fanst óviturlegt að fylkisstjórnin
skifti sér nokkuð af þeim.
Churchill-höfnin
Nú er búið að fullgera höfnina
við Churchill, og er hún talin með
beztu höfnum í heimi. Þrátt fyrir
það hefir gengið illa að útvega næg-
an flutning frá Evrópu, til þess að
hagkvæmt sé að senda mikið af
hveiti þessa leið, þar sem skipin
verða að sigla án farms aðra leið.
Vátryggingargjöld á skipum, sem
sigla til Churchill hafa nú verið
lækkuð talsvert og er það ekki leng-
ur til fyrirstöðu. Hitt er verra, að
burðargjöld með járnbrautinni frá
Churchill til Winnipeg eru enn svo
há, að kostaðurinn er í sumum til-
fellum meiri en að senda vörur frá
Montreal, þó vegalengdin sé 400 míl-
um styttri frá Churchill. Meðan
þetta á sér stað getur Churchill ekki
orðið stór hafnarborg, né komið að
miklum notum fyrir Vesturlandið.
Enska stúlkan Dorothy Sayers
virðist ætla að vera arftaki Conan
Doyle og Edgars Wállace sem reif-
arahöfundur. Síðasta bók hennar
hefir selst betur en nokkur önnur
bók í Englandi á sama tíma. Hún
kvað kunna sögurnar um Sherlock
Holmes utan að og kvað það lengi
hafa verið draumur hennar að gera
sögupersónu, sem væri honum
fremri.
Karl nokkur, 100 ára gamall,
hefir vakið á sér eftirtekt um alt
Bretland. Hann á son, sejn er ná-
kvæmlega 70 ára, gifti sig fyrir
tveim árum ungri stúlku—og á nú
barn með henni. Það eru tæp 7°
ár milli elsta og yngsta barns karls-
ins.
Það nýjasta handa Ameríkumönn-
um að gorta af er brúin milli San
Francisco og Oakland, sem nú er i
smíðum og verður lengsta brú í
heimi. Það var Herbert Iloover
sem ákvað að byggja brúna, en
hinsvegar féll það í hlöt Franklin
Roosevelts að þrýsta á hnappinn,
sem kom af stað fyrstu sprenging-
unni, sem gerð var fyrir undirstöð-
unum.
Brúin á samkvæmt áætlun að
kosta 77 miljón dollara og hefir
ríkissjóður lánað 72 miljónir dollara
af þeirri upphæð. Sagt var að
Hoover hefði lofað þessari f járveit-
ingu aðeins til þess, að Californíu-
búar skyldu fremur greiða honum
atkvæði við forsetakosningarnar
siðustu. Um 11,000 manns fá at-
vinnu við brúarsmíðina, en henni
verður ekki lokið fyr en árið 1936
eða '37.
Á þessum framfaratímum, sem
við nú lifum á, þar sem allar fréttir
berast svo að segja samstundis um
.allan heim með loftskeytum, símum
og útvarpi, má geta þess til saman-
burðar, að þegar Napóleon mikli dó,
5. maí 1821, barst ekki fregnin um
andlátið til London fyr en í júlí
sama ár og til Vínarborgar tveim
mánuðum síðar.
Tuttugu og sex ungir menn og
konur eru nýbyrjuð á að skrifa
bókaskrá yfir öll rit, sem til eru í
safni British Museum. Þessi skrá
er svo stór að hún mun fylla 200
þykk bindi, samtals um 120 miljónir
orða. Sem stendur eru samtals um
4 miljónir binda til í safninu, en
það eykst ört og er áætlað að það
rnuni taka 28 ár að fullgera skrána: