Lögberg - 01.11.1934, Side 4

4
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 1. NÓVEMBEIR, 1934.
Högberg
OeflB út hvem fimtudag af
T fí í? CntU&fBIA PREBS L I M I T B D
69 5 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
UtanAakrift ritstjðrans:
BDJTOR LÖOBERO. 695 SARGENT AVE
WINNTFEG, MAN.
Terd ta.00 um drið—Borgist Jyrirfram
The “L/ögberg” is printed and published by The Colum-
bia Press, Limited, 69 5 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
A víðavangi
Þói blöðunum íslenzlku vestarihafs hafi
verið fundið eitt og annað til foráttu, og það
sumt vafalaust með réttu, þá verður þó ekki
um það deilt, að í hinni margþættu og flóknu
baráttu, sem hér hefir verið háð fyrir við-
haldi íslenzks þjóðernis, ha'fi þau átt hvað
veigamestan þáttinn; að án þeirra hefðu fé-
lagsleg samtök vor á meðal, hverju nafni sem
nefnast, orðið drjúgum erfiðari en raun varð
á, ef ekki með öllu ókleif. Vestur-lslendingar
standa því í djúpri þakkarskuld við blöðin,
eða útgefendur þeirra, er haldið hafa. þeim
úti ár eftir ár, og það þráfaldlega með ærnu
tapi. Menn, er slíkt hafa á sig lagt, og leggja
enn, hafa sannað þjóðrækni sína í verki, þó
minna hafi verið básúnuð en gjálfuryrðin, er
lítil alvara hefir fylgt.
Blöðin stvðjast við tvo tekjustofna; á-
skriftargjöld og auglýsingar; báðir hafa þéss-
ir tekjustofnar, af skiljanlegum ástæðum,
fremur rýrnað en hitt. Eldra fólkið, ]>að, er
einkuin lét sér umhugað um viðgang blað-
anna, og blátt áfram gat ekki án þeirra verið,
er óðfluga að týna tölunni, þó enn sé vitan-
lega allmargt fólk á ýmsum aldri, er vill þeim
vel, og lés þau sér til ánægju og gagns. Um
fjölgun kaupenda, svo nokkru nemi, getur
tæpast undir nokkrum kringumstæðum verið
að ræða. Þarafleiðandi er ekki unt að gera
sér vonir um tekjuauka frá áskriftargjöldum.
Meðan vel lét í ári, urðn auglýsingar blað-
anna stundum þyngri á metunum en áskrift-
argjöldin og léttu stórvægilega undir við út-
gáfubostnaðinn; nú er viðhorfið á þessu sviði
allmjög breytt til hins verra; veldur því
kreppan, er slegið hefir slíkum óhug á kaup-
sýslumenn og verzlunarfélög, og sorfið svo
að þeim, að spara varð svo að segja hvern
skilding. Um t-ekjuauka af auglýsingum geta
blöðin þessvegna heldur ekki gert sér von, að
minsta kosti þá ekki fyr en eitthvað verulega
batnar í ári. Eina bjargarvonin, eina leiðin
til l.ækkunar á þeim halla, sem útgáfunni er
samfara, er þessvegna fólgin í því, að allar
gamlar skuldir verði greiddar og hin árlegu
áskriftargjöld borguð fvrirfram.
Lögberg á marga vini og velunnara víðs-
vegar um nýbygðir íslendinga hér í álfu, er
sýnt hafa því óbrigðula hollustu ár eftir ár,
áratug eftir áratug; þessum mönnum öllum
er blaðið einlæglega þakklátt. Á hinn bóginn
verður sagan þó ekki öll sögð, nema á hitt sé
jafnframt bent, hve ýmsum, langt of mörg-
um, hefir hlaupist yfir að fullnægja hinum
árlegu skyldum sínum í því að annast um
greiðslu í tæka tíð.
Mjög er nú farið að síga á seinni hluta
yfirstandandi árs; mikið veltur því á hvernig
tiltekst um innheimtu fyrir blaðið fram að
áræmótum. Ánægjúefni yrði það mikið, ef
kaupendur blaðsins, þeir, er enn eiga ógold-
in áskriftargjöld sín, tæki nú rögg ú sig, og
yrði skuldlausir um áramótin, hver einasti og
einn.
íslenzk þjóðrækni, íslenzk mannfélags-
mál, þarfnast íslenzku blaðanna, að minsta
kosti um þó nokkuð skeið enn. Viðhald blað-
anna ætti þessvegna að vera Vestur-íslend-
ingum brennandi metnaðarmál. Hitt yrði
þeim til lítils vegsauka, ef þau, sökum skiln-
ingsleysis fjöldans á nytsemi þeirra, lognuð-
ust út af á næstunni.
# * *
Þjóðræknisfélag íslendinga í Vestur-
heimi starfrækir íslenzku kenslu fyrripart
hvers laugardags í vetur í Jóns Bjamasonar
skólanum, með svipuðu sniði og í fyrra. Þeir,
sem kensluna hafa með höndum, eru ýmist
kennarar við alþýðuskólana eða hinar æðri
mentastofnanir hér í borginni. Þessi íslenzku
skóli er nú svo að segja nýtekinn til
starfa; er aðsókn þegar orðin það mikil,
að tala nemenda mun náð hafa fullu hundr-
aði, auk þess sem víst má telja að fleiri bætist
í hópinn áður en langt um líður. Kennarar
inna störf sín ,af hendi endurgjaldslaust;
laun þeirra fólgin í meðvitundinni um það, að
hafa eitthvað á sig lagt í þágu íslenzkrar
málsmenningar,—‘ ‘ástkæra og ylhýra máls-
ins” í hinni vestrænu dreifingu fólks vors.
Við kenslu í laugardagaskólanum er notað
nýtt unglingablað, “Baldursbrá,” er fram-
kvæmdarnefnd Þjóðræknisfélagsins gefur út,
en Dr. Sig. Júl. Jóhannesson er ritstjóri að.
Auk íslenzkra nemenda á ýmsum aldri,
sækir skólann fólk af enskum, frönskum og
amerískum stofni, og ef til vill víðar að í
þjóðernislegum skilningi.
. Allmargt fólk hinnar yngri kynslóðar
vorrar finnur sárt til þess, að hafa ekki orðið
aðnjótandi á fyrstu æskuárum, þeirrar til-
sagnar í í.slenzku, að það mætti í því tilliti
sjálfbjarga kallast, er fram á fullorðinsárin
kæmi. Fólki, sem þannig er ástatt með, ætti
kenslan í laugardagaskólanum að reynast
veruleg hjálparhella.
•
# * #
Sextándi árgangur Prestafélagsritsins
hefir oss nýverið borist í bendur; kunnum
vér útgefendum alúðarþakkir fyrir. Ritstjór-
inn er, sem að undanförnu, prófessor Sigurð-
ur P. Sívertsen, en Prestafélag íslands gefur
ritið út. Efni þess er sem 'hér segir:
Samvizkuhetjan Marteinn Lúther, eftir
dr. theol. Jón Helgason biskup; Verður til-
vera Guðs -sönnuð? eftir dr. theol. Magnús
Jónsson prófessor; Kristur og mótlætið, eftir
séra Friðrik Hallgrímsson; Öminn; Makræði
eða manndómur, eftir Stanley Jones; Beztu
verðir menningar vorrar; Um Oxfordhreyf-
inguná nýju; Undirbúningur undir prédikun;
Hinn dýrlegi dagur, sálmur þýddur af Vald.
V. Snævarr, skólastjóra; Vilhelm Beck, eftir
séra Bjarna Jónsson prófast; Frá heimavist-
arskóla; Kirkjan og vorir tímar, eftir séra
Benjamín Kristjánsson; Mannvinurinn og
friðarvinurinn Fridtjof Nansen, eftir dr.
Richard Beck prófessor; Kagawa, eftir séra
Björn Magnússon; Kiistilegt félag ungra
kvenna, eftir frú Guðrúnu Lárusdóttur; Til
þín, minn frelsari’, eg flý, eftir Kjartan Ól-
afsson, lag eftir séra Halldór Jónsson; Um
líknarstarfsemi í Danmörku, eftir séra Guð-
mund Einarsson prófast; Nýútkomin bók um
John R. Mott, eftir S. P. S.; Prestafélagið,
eftir S. P. S.; Frá kirkjuráði; Prestkvenna-
fundurinn 1934; Kírkjufundur 1934; Full-
trúafundur presta og kennara 1034; Bamá-
heimilisstarf þjóðkirkjunnar, eftir séra Ás-
mund Guðmundsson, próf.; Skipulagsskrá
fvrir barnaheimilið “Sólheima” í Hverakoti
í Grímsnesi; Erlendar bækur, eftir dr. M. J.
og ritstj.; Reikningur Barnaheimilissjóðs
þjóðkirkjunnar 1933; Aðalreikningur Presta-
félags Islands 1933.
Af tímaritum þeim, er um þessar mundir
eru gefin út heima, ber að telja Prestafélags-
ritið með þeim fremstu, ef ekki fremst.
Standa að því bjartsýnir alvörumenn í ríki
kristninnar á Fróni.
Einn Vestur-lslendingur, dr. Ridhard
Beck, á ritgerð í þessum árgangi Prestafé-
lagsritsins; er hún um Norðmannahetjuna
Friðþjóf Nansen; glögg ritgerð og góð; fær-
ist dr. Beck mjög í aukana að stílþrótt upp á
síðkastið.
# # #
Forsætisráðgjafi Manitobafylkis, Hon.
John Bracken, flutti ræðu í canadiska klúbbn-
um hér í borginni síðastliðinn fimtudág, og
verður hún tæpast lofuð sem vera ætti;
talaði hann þar ein«s og sá er vald hefir; eigi
aðeins sem stjórnarformaður og hagsýnn bú-
höldur, heldur og sem reyndur sérfræðingur
í búnaðarvísindum, um héruð þau innan vé-
banda þessa fylkis, sem og annarsstaðar í
Canada, er væru að blása upp, og jafnvel að
leggjast í auðn sökum skorts á regni; svo mik-
il glöggskygni kom í ljót hjá Mr. Braoken á
kjarna þessa máls, og svo ákveðnar voru til-
lögur hans í umbótaáttina, að það hlýtur að
skipa honum í öndvegi meðal þeirra stjórn-
málamanna, en ant láta sér um þetta mikil-
væga velferðarmál Vesturlandsins. Afstaða
Mr. Bracken til þessa máls, hefir að sjálf-
sögðu þunga og víðtæka ábyrgð í för með sér,
því eins og hann benti á, verður að sameina
þau öfl öll, er stjórnir héraða o«g fylkja, auk
fulltingis sambandsstjórnar, eiga yfir að
ráða, að viðbættum járnbrautarfélögunum,
er óumflýjanlega verða að leggja sinn skerf
til úrlausnar þessum vanda. Þá vék Mr.
Bracken og jafnframt að því, að óhjákvæmi-
legt yrði að leitað yrði samvinnu við stjóm-
ina í Washington, sem og stjómir hinna ein-
stöku ríkja innan takmarka ríkjasambands-
ins ameríska um málið, með því að sameigin-
legir hagsmunir þjóðanna beggja krefðust
þess. Það liggur í augum uppi að hér sé ekki
um að ræða neitt áhlaupaverk. Það þarf oft
til þess langan tíma, að sannfæra næstu ná-
granna um óhjákvæmilega nauðsyn samstarfs
að sameiginlegum hagsmunum. Það er þess-
vegna ekki nema eðlilegt að slíkt útheimti
þráláta elju, að knýja stjórnir þjóða til sam-
vinnu um nýmæli. Uppástungu Mr. Brackens
um að láta þetta endurræktar og endurbóta
mál skipa öndvegi á fundi þeim, sem ákveðið
er að haldinn verði á næstunni milli sam-
bandsstjórnarinnar og stjórna hinna einstöku
fylkja, hefir hvarvetna verið vel tekið, og það
öldungis án tillits til skoðanamismunar í póli-
tískum efnum. Mr. Bracken
fer fram á- það, að sýknt og
heilagt verði unnið að fram-
gangi þessa mikilvæga máls
næstkomandi tíu árin; að öllum
hugsanlegum samstarfsöflum
verði beitt í þá átt, með áveit-
um og endurgræðslu tilraunum,
að gera hin uppblásnu héruð
byggileg á ný; að láta þau f ara
í auðn sé ósamboðið frjáls-
mannlegri bardagaþrá hinnar
canadisku þjóðar. Mr. Braoken
staðhæfði í ræðu sinni, að sam-
bandsstjórnin gæti ekki undir
neinum kringumstæðum varið
fé sínu betur en með því, að
beita sér fyrir framkvæmdum í
máli þessu í samráði við fylk-
in, með því að fyllilega mætti
ætla að frekari dráttur hefði
aukinn kostnað í för með sér.
“Bændur í hinum aðþrengdu
héruðum hafa * haldið uppi
hraustri vörn; það er skylda
vor að koma nú þegar til liðs
við þá,” sagði Mr. Bracken í
lok ræðu sinnar.—
(Inntök þessarar greinar er
úr blaðinu Winnipeg Tribune).
Hugðnæmar sögur
Axel Thorsteinsson: DokaS
viS í Hraunahreppi og
Hannibal og Dúna.
Reykjavík, 1934.
Axel Thorsteinsson hefir ekki lát-
ið smitast af þeirri öfgahneigð, sem
einkennir sögur margra nýliðanna í
íslenzkri skál clsagnagerð. í augum
hans er “hið einfaldasta fegurst.”
Trúr þeirri kennirfgu segir hann
sögur sínar tilgerðarlaust og eÖli-
lega, en með glöggskygni og næmum
skilningi; og hefir að launum hlotið
almennar vinsældir. Þessar síðustu
sögur hans sverja sig ótvírætt í
ættina, og eru því líklegar til aÖ
eignast hylli smekkvísra og heil-
skygnra lesenda.
Ekki tekur skáldið hér til með-
ferðar stórbrotna atburði eða af-
reksverk, í venjulegri merkingu;
hann sækir söguefnin beint í hvers-
dagslíf alþýðunnar og verður ]>ar
gott til fanga; hann veit fullvel, að
ósjaldan eru það smáatvikin, sem
örlagarík reynast í lífi manna.
“Dokað við í Hraunahreppi” er
ferðasaga borgarbúa á fornar stöðv.
ar í sveit hans, snauð að óvenjuleg-
um eða æsandi viðburðum, en svo
vel á efninu haldið, að frásögnin
heldur athygli lesandans óskiftri.
Mörgum mun þó þykja saga þessi
hvað merkilegust fyrir hina heil-
brigðu lífsskoðun höfundarins, en
henni er glegst lýst og réttilegast i
orðum sjálfs hans:
“Ýmsum, sem i borgum búa,
verður tíðrætt mjög um það, hversu
erfitt sé og fábreytilegt líf þeirra,
sem ala aldur sinn í sveitunum, og
undir þetta taka oftast þeir, sem
ekkert kjósa frekara en að geta
dvalist í sveit að sumarlagi sér til
hressingar./ Því verður eigi neitað,
að mörg er þar stundin erfið,, en
þar er líka hins vegar margt, sem
bætir upp fyrir alla erfiðleikana, alt
stritið og vosbúðina, þegar tíðarfar
er slsémt. Góðu dagarnir eru langt-
um færri en erfiðu dagarnir. En
menn búa lengi að einum góðum
degi. Það, sem einn skólskins- og
blíðviðisdagur lætur í té, endist
lengi. Minningarnar eru fagrar og
ríkar og ganga ekki til þurðar
hversu langvinn, sem hausthretin
reynast eða hríðarveður vetrarins.
Og ótalið er, að hið nána samband
við náttúruna og skepnurnar hefir
svo mikilvæg áhrif á andlegt lif
manna, að það meir en vegur upp á
móti því, sem fjölmennið hefir að
bjóða. Borga og bæjarmenningin
lætur mönnum í té mikil þægindi og
gæði, en hún hefir sínar skugga-
hliðar, sína erfiðleika og fátækt.
Hvergi er lífsbarátta fjöldans erfið-
ari en í borgunum og fábreyttari,
og hvergi eru mannsálirnar oft og
tíðum einmanalegri, því að menn-
irnir geta verið einmana, þótt þeir
viti af mörgum í kringum sig. Lífs.
barátta þeirra er þar oft einhæft
strit, sem ekki færir þeim sanna
hamingju.
Er það ekki öflugasta stoð lífs-
hamingjunnar, að menn geti verið
trúir sjálfum sér, unað glaðir við
t meir en þriðjung aldar hafa Dodd’s
Kidney Pills verið viðurkendar rétta
meðalið við bakverk, gigt, þvagteppu
og mörgum öðrum sjflkdðmum. Fást hjá
öllum lyfsölum, fyrir 50c askjan, eða
sex öskjur fyrir $2.50, eða beint frá The
Dodd’s Medicine Co., Ltd., Toronto, ef
borgun fylgir.
sitt, verið í samræmi við störf sín
og umhverfi, skilið til hlítar það
samband, sem er í lífi þeirra milli
þess, sem liðið er, þess sem 'er og
verður? En hvar — ef ekki við
faðm náttúrunnar, við að erja jörð-
ina, geta menn öðlast þann þroska,
er skapar sanna hamingju? Ef
borgarlífið, með alla sína óvægilegu
baráttu, óeðlilega kapp, hraða og
eril, hefir í sér fólgið meira af því,
sem getur þroskað mennina, en ein-
falt líf bóndans, þá befi eg ekki
getað fundið það. Borgamenningin
á fullan rétt á sér. Þróunin í heim-
inum hefir farið í þá átt, að borgir
hafa myndast, en því verður ekki
neitað, að mennirnir, sem byggja
þær, verða að leita út fyrir takmörk
þeirra til þess að geta fundið sjálfa
sig. Borgirnar eiga sína þreyttu, út-
slitnu menn í þúsundæ, tugþúsunda
tali, lamaða, óhamingjusama. Og
þeir eru þeim mun ver farnir í fá-
tækt sinni en þeir, er við faðm nátt-
úrunnar búa, að þeir eru ófrjálsir í
örbirgð sinni og striti. Milli þeirra
og jarðarinnar, sein vér erum allir
af komnir, er kaldur, harður steinn-
inn, lif þeirra er hrakningslíf, í and-
legum skilningi. En í allra hugum |
býr í rauninni löngunin til þess að
sprengja steininn, sem varnar því,
að menn geti dregið til sín af þeirri
orku, sem undir býr.”
Axel ber bróðurorð milli borgar-
búa og sveitamanna: “Við eigum í
rauninni velferð og gengi hvor til
annars að sækja . . . Við megum
ekki gleyma því, að við erum öll
börn sömu móður og því höfum við
sameiginlegar skyldur að rækja,
skyldur, sem oss er um megn að
rækja vel, ef við erum ekki sam-
huga og rik af samúð.”
Höfundurinn má djarft úr flokki
tala. Hlýr blær ríkrar samúðar með
smælingjunum og öðrum þeim, sem
heyja harða lífsbaráttu, andar les-
andanum í fang hér sem jafnan í
sögum Axels. Eftirfarandi orð bans
eru ekki sprottin upp úr jarðvegi
ábyrgðarleysis eða ófrjóss kald-
lyndis:
“Minningarnar vaka, kaldar,
dimmar rriinningar, um erfiða
göngu um steinlögð stræti, innan
um tugþúsundirnar, i erfiðustu leit-
inni, sem nokkur getur lent í, leit
öreigans að atvinnu, dag eftir dag,
án þess að hafa nokkra vissu fyrir,
að þeir, sem heima biðu, fengi bita
sér til matar næsta dag. Eg komst
klaklaust úr þeirri leit, án þess að
missa hæfileikann til að sjá, að ekk-
ert ský er svo svart, aÖ einhver silf-
urbjartur hnoðri boði ekki, að hand-
an við skýin sé bjart af sólu. Eg
geng áfram, þar sem ilmar af gróðri
í hverju spori, en að baki mér ómar
enn af fótataki tugþúsundanna, í
erfiðri leit um kaldan, grýttan veg,
þeirra, sem gengu sömu braut og eg
—og ganga enn—án þess nokkru
sinni að ná sólarmegin þessa lífs.”
Seinni sagan í bókinni, “Hannibal
og Dúna,” segir frá vestfirskum
bóndasyni, er sigrast á öllum erfið-
leikum með ódrepandi þrautseigju
sinni; er seiglunni hér maklegt lof
sungið. Sagan er einnig í alla staði
hin skemtilegasta; þar bregður víða
fyrir þeirri hæglátu kímni, sem höf-
undurinn á til, þegar hann vill það
við hafa.
Sögur Arels eru eigi sízt hress-
andi lestur fyrir þá sök, að hann
hefir ekki glatað trú sinni á menn-
ina og mannlífið. Hann er bjart-
sýnn, fundvís á hið góða í fari
manna og í lífinu, þó hann loki ekki
augunum fyrir . skuggahliSunum.
Hins vegar er það helber glám-
skygni, en ekki raunsæi, að snúa að-
eins upp dökka borðinu og kalla það
hina einu og sönnu mynd mannlífs-
ins; eða er hið góða ekki eins raun-
verulegt og hið illa, hið fagra sem
hið ljóta?
Axel Thorsteinsson er einn þeirra,
sem fasttrúaðir eru á framfara-
möguleika mannanna, reynist þeir
-trúir hinu göfugasta í sjálfum sér.
En aldrei var það skráð, að trúleys-
ið flytti fjöll.
Richard Beck.
Alþingi
Á fundi í Nd. í gær fór fram
kosning í fastanefndir deildarinnar.
Kosning fór þannig:
Fjárhagsnefnd: Ólafur Thors,
Jakob Möller, Sigfús Jónsson, Ásg.
Ásgeirsson, Stefán Jóh. Stefánsson.
Samgöngumálanefnd: Gísli
Sveinsson, Jón Ólafsson, Gísli Guð-
mundsson, Jónas Guðmundsson,
Bjarni Bjarnason.
Landbúnaðarnefnd: Jón Pálma-
son, Guðbrandur ísberg, Bjarni Ás-
geirsson, Héðinn Valdimarsson, Páll
Zophoníasson. »
Sjávarútvegsnefnd: Jóhann Jós-
efsson, Sigurður Kristjánsson,
Finnur Jónsson, Bergur Jónsson,
Páll Þorbjarnarson.
Iðnaðarnefnd: Guðbr. ísberg,
Jakob Möller, Páll Zophoníasson,
Emil Jónsson, Bjarni Ásgeirsson.
Mentamálanefnd: Pétur Hall-
dórsson, Gunnar Thoroddsen, Ás-
geir Ásgeirsson, Emil Jónsson, Gísli
Guðmundsson.
Allsherjarnefnd: Thor Thors,
Garðar Þorsteinsson, Héðinn Valdi-
marsson, Bergur Jónsson, Stefán
Jóh. Stefánsson.
N. dagbl. 3. okt.
Leiðrétting.
Eg hjá þinni vöggu vaki,
vörður trúr, að ekkert saki;
verndarkross að brjósti og baki
ber, ef hættur ógna þér.—
Yfir hinstu hvílu þinni
—hvar sem slitur æfi þinni—
planta eg hljótt með hendi minni
heilög blóm, sem enginn sér—
enginn nema sálin sér.
Vísa þessi úr kvæði því, eftir Dr.
Sig. Júl. Jóhannesson, er birtist í
síðasta blaði, er hér endurprentuð
vegna prentvillu, er í henni varð.
Fljót, örugg og
þœgileg ferð
Sé yður umhugað um að helmsækja vinl yðar á Islandi
um jðlin, ættuð þér að ráðstafa ferðum nú þegar.
Siglingar með fdrra daga m íllibili
priðja flokks far yfir hafið frá Montreal til Reykjavíkur
Aðra leið ..........$111.50 og hærra
Báðar leiðir .......$197.00 og hærra
Upplýsingar hjá umboðsmanni vorum á staðnum, eða skrifið:—
R. W. Greene,
106 C.P.R. Bldg.,
Edmonton, Alta.
G. R. ðwalwell,
C.P.R. Bldg.
Saskatoon, Sask.
J. B. MacKay,
King & Younge Sts.,
Toronto, Ont.
W. C. CASEY, Steamship Gen’l. Passeng’r. Agent.
372 MAIN STREET, WINNIPEG, MAN.
CANADIAN PACIFIC STEAMSHIPS
/