Lögberg - 23.05.1935, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 23. MAÍ, 1935.
5
Jakobína Johnson, skáldkona
Eins og kunnugt er, hefir frú Jakobínu Johnson skáldkonu nú verið boðið
heim til Islands til sumardvalar. Hefir sérstök heimboðsnefnd, sem frú Guðrún
J. Erlings (ekkja porsteins skálds Erlingssonar) er formaður fyrir, gengist fyrir
því. að greinar hafa verið ritaðar um skáldkonuna í islenzk blöð. Einnig gekst
nefndin fyrir þvf, að Sigurður Skúlason magister las nyiega upp nokkur af
kvæðum frú Jako,bínu I íslenzka ríkisútvarpið, og flutti hann við það tækifærl
stutt erindi, sem birtist hér á prenti með örlitlum breytingum, sem höf. hefir
siðan gert við það. En kvæðin, sem hann las, voru þessi: 1. Islenzk örnefni,
2. Vitinn, 3. Vor, 4. Spörfuglinn, 5. Hugsað til St. G. St., 6. Hugsaö á heimleiö,
7. fslendingur sögufróöi.
Kapprœða! Spennandi Kapprœða!
Á fimtudagskvöldiS >ánn 30. þ. m., kl. 8.30, fer fram
kappræfia í lútersku kirkjunni á Gimli, til arÖs fyrir söfnu'Öinn.
Kappræðumenn:
SÉRA JÓHANN BJARNASON
og
DR. SIG. JÚL. JÓHANNESSON
Á þessari skemtisamkomu flytur J. T. THORSON, K.C. einnig
stutta tölu. Sitthvað fleira til skemtunar.
Samkomu þessa sœkja vafalaust allir, sem vetlingi geta valdið!
Háttvirtu áheyrendur!
Þann 24. október 1933 varð ís-
lenzka skáldkonan Jakobina John-
son, sem búsett er í Vesturheimi,
fimtug, og var þess atburðar minst
með virÖingu bæÖi vestan hafs og
austan. Nú hefir veriS hafist handa
um það, að bjóða hinni merku skáld-
konu heim til íslands á vori kom-
anda, oghefir verið kosin sjö manna
nefnd til að annast þetta heimboð að
öllu leyti. Hefir formaður nefnd-
arinnar, frú Guðrún J. Erlings,
beðið mig að lesa hér nokkur kvæði
eftir frú Jakobínu að fengnu leyfi
útvarpsráðsins, sem þegar var góð-
fúslega veitt.
Þar sem nú er séð svo til, að hin
merka skáldkona fær tækifæri til
þess að vitja ættjarðar sinnar sem
gestur íslendinga hérna megin hafs.
ins og á vegum þeirra, er vel við-
eigandi að skáldkotían sé kynt sem
■ bezt fyrir þjóð vorri með nægum
fyrirvara. Veit eg, að heimboðs-
nefndin mun sjá fyrir því, og að
þessi upplestur minn hér í útvarp-
inu verður aðeins lítilvægur þáttur
í þeirri kynningu. Því mun eg ekki
leitast við að rekja hér æfiatriði frú
Jakobínu til neinnar hlítar, enda
skortir mig til þess bæði tíma og
næga þekkingu. En það vill svo vel
til, að hér heima er völ á ýmsum
ágætum mönnum, sem eru skáld-
konunni nákunnugir eða hafa að
minsta kosti notið ógleymanlegrar
gestyisni á heimili hennar.
Eg hefi aldrei getað felt mig við
heitið Vestur-íslendingar, sem oft
er viðhaft um landa okkar þá, er búa
vestan Atlantshafs. Ekki stafar
þetta þó af því, að eg sé hræddur
um, að r-ið í fyrra orðinu hverfi i
framburði, eins og stundum vill
verða um framburð sumra sam-
hljóðenda í inálinu, og að úr nafn-
inu verði vestu! íslendingar. Það
er sjálfsagt engin hætta á slíku. En
mér finst orðið spegla einhvern ill-
an grun um það, að hér sé að ræða
um einhverja aðra manntegund en
okkur, sem forlögin hafa leyft að
byggja þetta land, og naumast hefi
eg heyrt nokkurn mann tala um
Austur-Islendinga, sem væri þó
varla fráleitara nafn á okkur, fjöl-
mennara þjóðarbrotinu, sem býr
austan hafsins,
Mér finst útflutningur Islendinga
til Kanada og Bandarikjanna á öld-
inni, sem leið, vera ein af slysaleg-
ustu blóðtökunum, sem þjóðin okkar
hefir orðið fyrir. Og ekki verður
því neitað, að heldur er það nötur-
leg tilhugsun að vita nálega 30 þús-
undir manna, sem eru af íslenzku
bergi brotnir, eiga ;fyrir sér “að
verða úti” vestur i tröllauknum arm-
lögum hinnar “bresku” menningar í
Vesturheimi.
Góðir Islendingar! Verum jafn-
an minnugir þessa fólks, fólksins,
sem hinn kuldalegi straumur örlag-
anna skolaði héðan af Iandi burt á
ofanverðri 19. öld, áður en Reykja-
vík og önnur kauptún hér á landi
urðu þess megnug að stöðva flóðið.
Látum það aldrei henda okkur að
sýna tómlæti gagnvart þessu fólki
og afkomendum þess. Það hefir
gert miklu meira en rétt að tóra eins
og við heimalningarnir, því að það
hefir varðveitt íslenzka menningu i
harðri baráttu við miklu voldugri
menningarelfi. Það hefir verið eins
og dropi í hafinu, en íslenzku heim.
ilin vestan hafs eru mörg hver að
sögn ramíslenzk, því að þar er ekki
daðrað við bókmentir okkar og
tungu, heldur haldið dauðahaldi
tröllatrygð við hvorttveggja.
Islenzka þjóðarbrotið í Vestur-
heimi hefir lagt geysimikinn skerf
til nútíma bókmenningar okkar og
þarf í því efni ekki annað en minna
á nöfn eins og Jakobínu Johnson,
Stephan G. Stephansson, Sigurbjörn
Jóhannsson, Kristinn Stefánsson,
Þorskabít, Jóhann Magnús Bjarna-
son, Einar P. Jónsson, Kristján N.
Július, Guttorm J. Guttormsson og
Þorstein Þ. Þorsteinsson, svo að
nefnd séu nokkur skáldanöfn af
handahófi.
En íslendingar í Vesturheimi
hafa í menningarbaráttu sinni átt
því láni að fagna sumir hverjir, að
þeir hafa megnað að vera útverðir
íslenzkrar menningar. Þeir hafa
auk móðurmáls síns kunnað til hlít-
ar enska tungu og hafa þannig átt
sér tæki til þess að kynna hinum
brezka heimi bókmentir þjóðar
sinnar. I þvi merka starfi hefir frú
Jakobína Johnson átt mjög mikil-
vægan þátt. Leikur það ekki á
tveim tungum, að frúin er svo mikið
skáld á enska tungu, að fiún er í
fremstu röð þeirra manna, sem þýtt
hafa íslenzk ljóð á erlend mál og
færst þannig út landmörk íslenzkra
bókmenta. Er þess ekki að dyljást,
að Ijóðaþýðingar frú Jakobinu á
enska tungu munu lengst varðveita
nafn hennar og frægð setn skálds,
því að þær eru að því leyti annað
og meira en kveðskapur hennar á
íslenzku, að þær eru landnámsstarf,
glæsilegt útbreiðslustarf í þágu ís-
lenzkrar mennningar.
I þessu sambandi má geta þess,
að í safni því af íslenzkum ljóðum,
er prófessor Richard Beck sá um
útgáfu á árið 1930, og Þórhallur
prentari Bjarnason kostaði, eru 79
íslenzk kvæði birt á frummálinu og
jafnframt í enskri þýðingu, og hefir
frú Jakobina Johnson þýtt ekki færri
en 23 þessara ljóða eða meira en
fjórða hluta þeirra að tölunni til.
Eru sum veigamestu kvæðin í þessu
prýðilega safni einmitt þýdd af frú
Jakobínu, svo sem: Ó, guð vors
lands, Norðurljós eftir Einar Bene-
diktsson, Kvöld eftir Stephan G.
Stephansson og Kanada eftir Gutt-
orm J. Guttormsson. En fleiri eru
þó hugljúfu smákvæðin, sem hún
hefir þýtt þarna, m. a.: Eg bið að
heilsa eftir Jónas Hallgrímsson,
Svanasöngur á heiði eftir Steingrím
Thorsteinsson, Sönglistin eftir sama
höfund, Tárið eftir Kristján Jóns-
son o. fl.
I Tímariti Þjóðræknisfélags ís-
lendinga hinu myndarlega ársriti,
sem gefið er út vestan haft, hafa
birst mörg kvæði eftir frú Jakobínu
Johnson og í ritinu Vestan um haf,
sem Menningarsjóður gaf út árið
1930, og þeir, dr. Guðmundur Finn-
bogason og Einar H. Kvaran skáld,
sáu um, eru tekin upp 13 kvæði eftir
hana. Dr. Guðm. Finnbogason
kemst þannig að orði um skáldkon-
una í inngangi bókarinnar, Vestan
um haf:
“íslenzkar konur eiga góðan full-
trúa í skáldahópnum, þar sem frú
Jakobína Johnson er. Virðist hún
hafa þroskast jafnt við að hlusta á
raddir náttúrunnar, sem á frásögn
íslendings sögufróða. I kvæðum
hennar er mildi og aiúð göfugrar
konu, sem lætur ekki blekkjast af
fánýtu glysi, né bugast af önnum
og áhyggjum, heldur leitar hinna
andlegu gæða, andar að sér styrk
og heilbrigði með þvi að líta á
blómguð trén út um gluggann sinn
og finnur “æðstu laun, sem’guð á
til” í ástinni til barnsins síns.
Þessi fögru ummæli eru að minu
áliti bæði sönn og glögg eins og
vænta mátti frá hendi jafnfrábærs
ljóðkannaðar og dr. Guðmundur er,
og er því ekki ástæða til að bæta
neinu verulegu við þau hér. —
sér langflest, að hún hefir ort þau
sér til skemtunar og dægradvalar,
eins og frú Aðalbjörg Johnson hefir
tekið fram í fróðlegu útvarpserindi
um skáklkonuna, sem hún hefir góð-
fúslega léð mér til yfirlestrar. Kvæð_
in Iýsa áhuga fyrir sögufróðleik, og
jafnframt vitna þau um mannkosti
trúaðrar konu, sem ann fegurð í
stóru og smáu.
Þú gullna blóm, þú græna blað,
þú gjöf frá lífsins hjartastað,
er lít eg inn í auga þitt,
mér opnar drottinn veldi sitt,
. /
segir hún í smákvæðinu, Þú gullna
blóm. Henni virðist létt um að
yrkja, enda yrkir hún einatt um dag-
inn og veginn. Hún hefir vald á
allf jölbreyttum háttum, ef því er að
skifta, og stendur þekking hennar
í þeim efnum langt aftur í öld eins
og sumir þeir atburðir, sem hún
hefir valið sér að yrkisefni. Þannig
yrkir hún kvæði sitt um Roald
Amundsen undir fornyrðislagi, og
það er danskvæðakeimur að að einu
kvæði hennar, sem eg hefi lesið,
og hún nefnir Illagil.
Frú Jakobína Johnson er fædd að
Hólmavaði í Aðalreykjadal i Suður-
Þingeyjarsýslu 24. október 1883, og
voru foreldrar hennar þau, María
Jónsdóttir frá Höskuldsstöðum i
Reykjadal og maður hennar, Sigur-
björn Jóhannsson skáld frá Fóta-
skinni. Fluttust foreldrar Jakobínu
vestur um haf, þegar hún var 5 ára
gömul, og hefir hún ekki séð ætt-
jörð sína síðan.
Þau María og Sigurbjörn, for-
eldrar Jakobínu settust að i hinni
frjósömu og vinalegu Argylebygð
i Manitobafylki. Þar varð hið nýja
heimkynni Jakobínu, og er enginn
vafi á því, að sú bygð hefir átt all-
mikinn þátt í því að móta skáldeðli
hennar.
Á fögrum júnídegi, þú friða, kæra
sveit,
eg fagna því að minnast þín í ljóði,
segir skáldkonan í kvæði því, er hún
hefir ort fyrir minni Argylebygðar.
Og víðar í því kvæði má sjá þess
vott, að hún er heilluð af þessu vina-
lega bygðarlagi.
Snemma þótti Jakobína gáfuð, og
fékk hún að ganga mentaveginn sem
svo er nefnt. En innan við tvítugt
gerðist hún kenslukona og giftist
skömmu siðar Isaki Jónssyni, bróð-
ur þeirra skáldanna Einars Páls
Jónssonar og Gísla Jónssonar, frá
Háreksstöðum í Norður-Múlasýslu.
Hafa þau hjónin síðan lengst af bú-
ið vestur á Kyrrahafsströnd, og er
heimili þeirra mjög rómað fyrir
gestrisni. Er orð á því gert, að það
hafi jafnan staðið öllum þeim opið,
er þangað hafa viljað koma, og hafa
þeir verið ærið margir.
Á þessu heimili hefir skáldkonan
alið upp sjö börn, sint margvíslegum
félagsstörfum, fagnað ótal gestum
og ort og þýtt fjölda ljóða. Þar
hefir hið tvíþætta nám hennar,
kennaramentunin enska og íslenzku-
námið í foreldrahúsum og í bóka-
söfnunum vestan hafs, borið mikinn
og merkilegan ávöxt. En auk þessa
heimilis hefir sál skáldkonunnar
löngum dreymt um að fá að vitja
heimkynnisins forna, þar sem vagga
hennar stóð fyrir hálfri öld. Og nú
er vonandi, að sá draumur muni
brátt rætast, og að skáldkonan megi
á komanda vori líta með eigin aug-
um það land, sem hún kveður þann-
ig um:
Þú ástkæra land minna áa,
unlgirt af hafinu bláa
með kórótju jökla, sem byrgja’ inni
bál.
Eg vildi mega óska þess, að heim-
boðsnefndinni mætti takast að gera
skáldkonunni förina til íslands ó-
gleymanlega, og að ekkert verði til
þess að vekja vonbrigði hennar, er
hún sér landið sitt aftur í sumar-
dýrðinni, eftir að hafa orðið að laða
það fram úr blámóðu endurminn-
inga og fjarlægðar frá því er hún
sá það síðast, 5 ára gömul árið 1889.
Við bjóðum hana innilega vel-
komna heim til gamla Fróns, lands
veruleikans og allra þeirra margvis-
legu athafna, sem hér eru að gerast
á 20. öldinni.
Sigurður Skúlason.
Ritgerð þessi var Lögbergi send
í handriti og þakkar það hér með
alúðlega fyrir.—Ritstj.
Borgið^Lögberg!
Kaffið fanst fyrst í
Arabíu
Eftir Joan Lee.
Þýtt af Mrs. Jakobinu J.
Stefánsson.
Á æðislegum flótta undan ofsókn.
um, útlægur orðinn frá heimkynn-
um sínum i Mocha, hafði dervishinn
Hadji Omar, sem liklegast hefir
framið eitthvert afbrot, leitað sér
hælis lengst uppi í fjallendi Arabiu.
Hann var bæði hungraður og þyrst-
ur; þá vildi svo til, einn dag, að
hann kom auga á litinn hnöttóttan
ávöxt, sem leit út nokkuð líkt berj-
um. Hann át af honum, en þótti
þessi “ber” alt annað en góð. En
hungrið kendi honum að leita ráða,
svo hann steikti nokkuð af þeim.
Þá fanst honum þau vera betri.
Hann bleytti svo nokkuð af þess-
um steiktu “berjum” sínum i lækj-
arvatni, og þá urðu þau eins góð og
hver annar átmatur. Þetta skeði á
þrettándu öld.
Upp> frá þessum degi hafa allir
Arabar neytt kaffis, meira og
minna—þvi þetta var kaffi-ávöxt-
urinn sem dervishinn fann. Píla-
grímar Múhameðs átrúnaðar, sem
flyktust til Mecca árlega, komust
þegar upp á að neyta þessa nýstár-
lega drykkjar, og ekki einasta það,
þeir fluttu kaffið með sér í hnakk-
töskum sinum til allra staða heims-
ins þar sem Múhademstrúarménn
voru. Smátt og smátt tóku frétt-
irnar um Arabíska kaffið og gæði
þess að breiðast út, unz fregnin var
komin alla leið að hinum gömlu
múrum Medína-borgar, Damaskus
og Aleppó.
Voru nú opinberlega kaffihús
sett á stofn um alla Arabíu, Egipta-
land og Tyrkland.
Á síðari helmingi sextándu aldar
kom kaffi fyrst til Konstantinópel,
og stóð af styr mikill meðal fylgj-
enda Múhameðs átrúnaðar, i hinni
Tyrknesku höfuðborg. Musteri
spámannsins urðu nú oft og tíðum
fámenn mjög, því borgarbúum þótti
kaffið og ikaffiHúsin ánægjulegri
Leist nú yfirvöldunum ekki á blik-
una. Gáfu þeir nú út valdboð gegn
kaffinu, fyrir að það væri tælandi
og ginnandi, og þessvegna sintu ekki
hinir rétttrúuðu bænahöldum í must.
erinu, og bönnuðu kaffidrykkju. En
þetta valdboð prestahöfðingjanna
varð árangurslaust. Ilmur kaffis-
ins komst jafnvel inn í hin luktu
kvennabúr Soldánsins sjálfs.
Lúðvík 14. reyndi kaffið.
dögum Múhameðs 4. kom tyrk-,
neskur sendiherra, Salomon Aga að
nafni, með kaffi til frönsku hirðar-
innar. Það var árið 1669. Lúðvík
14. sat þá að völdum. Kaffidrykkja
sú er tyrneska sendisveitin efndi til
var í afar stórum stíl, og kaffið
var framlborið í samræmi við sið-
venjur Austurálfumanna. Dúkar
þeirra og handklæði með gullkögr-
inun og litfögru, örþunnun postulins
bollarnir gengu mjög í augun á hinu
glysgjarna, gjálifa hirðfólki, og ekki
þótti lítið til kaffisins koma; það
var heitt, sterkt og ilmandi. Sjálfur
konungurinn, Lúðvíð 14. hefir án
efa skoðað kaffið við konunga hæfi,
því skömmu seinna var byrjað á
kaffirækt í ríki hans. Fáein kaffi-
tré, sem gróðursett voru á eynni
Martinique (sem er ein af hinum
frönsku Vestur-Indíum) 1720,
urðu fyrsti vísirinn að hinni miklu
kaffitrjárækt í Vestur-Indíum, Mið.
og Suður-Ameríku.
Árið 1672 hafði Armeníumaður-
inn Pascal komið alla leið frá Kon-
stantínópel, til að setja á stofn við
markaðsh^ldið í St. Germain, hið
fyrsta kaffisöluhús i París,—það
fyrsta, sem þar var til.
Nú á timum eru kaffisöluhús um
heim allan. Hið fyrsta almenna
kaffihús, sem til varU Lundúnum,
var sett á laggirnar árið 1652.
Enskur kaupmaður, Edvvards að
nafni, hafði komist upp á að drekka
kaffi á Tyrklandi, hafði svo búið til
kaffi handa vinum sinurn, þegar
heim til Englands kom. En þá urðu
vinirnir svo margir að kaupmaður-
inn varð að láta vinnumann sinn búa
til kaffi og hafa til sölu, og stór-
græddi þessi þjónn hans á þvi.
Eyrsta kaffihús í New York.
Hið fyrsta kaffisöluhús í New
York var Burns kaffihúsið svo
nefnda, norðvestur af Bowling
Green, þar héldu frelsis-vinirnir
ungu fundi sína, til skrafs og ráða-
gerða um að steypa af stóli George
Englakonungi þriðja.
Arabía, Braziliia, Mið-Ameríka,
Venezuela, Columbia, Mexico og
Austur- og Vestur-Indlandseyjar
eru aðal framleiðslulönd kaffisins.
I hlíðum hálendisins í þessum lönd-
um eru kaffitré i miljónatali. Upp-
skeran byrjar í maí og stendur yfir
alt fram i septembermánuð. Þá er
svonefnd þurkatið; þá er veðrið
hagstæðast bæði til að vinna að upp-
skerunni, og eins til að flytja burtu
ávöxt trjánna að verkinu loknu.
Kaffið, meðan það er ósnert af
manna höndum, lítur öðruvísi út en
menn alment halda—það er að segja
þeir, sem ekki eru nærri framleiðslu
stöðvunum, og vinnan við það, áður
en það er markaðsfært, er meiri en
margir gera sér hugmynd um. Þeg-
ar kaffibauna-“berið” á trjánum er
móðnað, líkist það blóðrauðu kirsi
beri; þetta “ber” eins og sumir
kalla það, hefir inni að halda hnatt-
myndaðan kjarna, utan um hann er
hvít kvoða, innan í hinu rauða hýði.
Það þarf að ná kjarnanum innan úr
taka hann sundur, og þá er lögunin
á baununum eins og allir vita, kúpt
öðru megin en flöt hinu megin. Svo
er eftir að hreinsa það og þurka.
Hreinsunin er all-tafsamt og mikið
verk, því þegar kaf fiávöxturinn er
tíndur af trjánnum, þá er trjágreinin
sveigð niður með vinstri hendinni,
en með þeirri hægri er strokið frá
trénu, eftir greininni, alt til enda. Þá
strýkst ávöxturinn af, og um leið
lauf og smástönglar, sem lenda inn.
an um kaffið. Við þetta vinna
jafnt karlar sem konur og börn.
Einn maður getur tínt svo mikið af
kaffibaunum á dag, að það verði
fimtíu pund þurkað. Svo er ekki
allur kaffiávöxtur algerlega sömu
tegundar, og^verða þá æfðir menn
að blanda saman tegundunum, eftir
því sem kaupendum líkar bezt.
HVORKI UMBREYTING NÉ
UMBREYTINGARSKUGGI
Af því get eg enn mig stært
að engu breytt er hér.
Ekkert hef eg af öðrum lært
og enginn neitt af mér.
K. N.
BAT HVOLEIR
Ólafsfirði 27. apríl.
Um þrjúleytið í gær var opinn
iiárabátur á leið úr fiskiróðri til Ól-
afsfjarðar. Á bátnum voru þrír
bræður, Ingimarssynir. Um 30—
40 metra frá landi, við svonefndan
Hrafnavog, lenti báturinn á blind-
skeri, og sökk, en skaut fljótt upp
aftur, og hvolfdi.
Allir bræðurnir lentu í sjóinn. Sá
yngsti, Ragnar Ingimarsson, 17 ára,
var einn syndur þeirra bræðra.
Tókst honum fljótlega að koma elsta
bróðurnum að bátnum, og hélt hann
sér þar, á meðan Ragnar synti með
hinn bróðurinn til lands. Þá synti
Ragnar út aftur og bjargaði í land
þeim, sem á bátnum var.
Ragnar synti i þriðja sinn til
bátsins, og komst að raun um að
fangalína hans var föst undir steini,
og kafaði Ragnar og losaði hana.
Batt hann svo streng við fangalín-
una, og synti með hana í land. Drógu
svo bræðurnir bátinn að landi.
Hyldýpi er við skerið, og tal-
ið víst að allir bræðurnir hefðu far.
ist, ef Ragnar hefði ekki verið
syndur.
Þeir bræður komust heim hjálp-
arlaust á bát sinum. Veður var
gott, enda þótt talsverður stormpr
væri af suðri, og alda mikil við
skerið, og gerði það Ragnari erfið-
ara fyrir með björgunina.
Þeir bræður voru allir furðu
hressir eftir hrakninginn, og fóru
aftur í róður í morgun. Er þetta
talið þrekvirki af svo ungum pilti,
og dást menn að þreki hans og
dugnaði.
I Ólafsfirðji eru róðrar alment
byrjaðir, bæði á stærri og smærri
bátum, en afli er tregur. Hæst hef-
ir fengist 2000 kilógrömm í róðri.
Mbl. 28. april.
FLUGSAMGÖNGUR UM
ISLAND
Frá London er símað til Ber-
lingatíðinda:
Xú leikur enginn efi á því Iengur,
hverjar fyrirætlanir hollenska flug-
félagsins eru viðvíkjandi flugsam-
göngum yfir norðanvert Atlantshaf,
því frá skrifstofu hins hollenska
flugfélags hefir það nú verið tilkynt
að félagið ætli að koma á föstum
flugferðum milli Evrópu og Ame-
riku um ísland og Grænland.
Ætlar félagið að efna til fyrstu
reynsluferða á þessari leið nú í
sumar.
Mbl. 2. maí.
Myndin sýnir tvo þekta hnefaleikara, til vinstri er negrinn Joe Louis,
til hægri Jack Dempsey, sem eitt sinni bar heimsmeistaratitil.