Lögberg - 23.05.1935, Blaðsíða 6

LÖGBBRG, FIMTUDAGINN 23. MAI, 1935.
6
Grímur hinn sterki
Eftir Joham Skjoldborg.
I.
Einu sinni var drengur, sem hét Knútur.
Hann var stór eftir aldri og sterkari en flest-
ir jafnaldrar hans, bjartur á hár og ljós yfir-
litum.
P1aðir hans bjó á afskektum stað í Ryde,
þar sem landinu hallar að Limafirði. Niðri
á flatlendinu voru fjölbygð þorp, en uppi í
brekkunum kot á strjálingi.
Skamt frá bænum var fornmannahaugur
með lítt haggaðri grafþró, og eignaði Knútur
sér liauginn. Þegar hann stóð þarna uppi,
sá hann vítt yfir landið, margar mílur til allra
hliða. Yfir marga aðra hauga eygði hann haf-
ið í norðri, er virtlst sameinað bláleitum
skýjunum. Og skamt til suðurs teygði blíð-
legur fjörðurinn arma sína inn í hæðótt land-
ið.
Uppi á þessum haugi lá Knútur oft mar-
flatur á grúfu, studdi höndum undir þrýstnar
kinnarnar, horfði dreymandi í fjarskann og
lék ,sér í huganum um landið, hvort heldur
það brosti við honum baðað í sólskini eða var
þokuhjúpi vafiS.
Afi lians var dáinn, en Knútur hafði þó
áður heyrt hannn segja frá orustunni við
Kaupmannahöfn og ýmsum fleiri vopnaskift-
um við Englendinga. I huga Knúts var minn-
ingin um gamla manninn þrungin orustugný
og vopnabraki. Amma hans var í horninu hjá
syni sínum og var annáluð fyrir sögur sínar,
æfintýri og söngva. Rún sat í tágastól við
ofninn og muðlaði brauðbita meðan hún
þeytti rokkinn. Andlit hennar var gulnað af
elli og hrukkótt, og um höfuð sér hafði hún
bnndinn strút.
I rökkrinu var Knútur oftast hjá ömmu
sinni. Hún raulaði þá við hann og sagði hon-
um sögur. Á meðan mvrkrið læddist út lír
hornunum og breiddist um stofuna, seiddi
gamla konan fram riddara og álfa, konungs-
svni og konungsdætur, hetjur og sjóræningja,
er síðan brugðu á tryllingslegum leik og döns-
uðu í tjöldum rökkursins.
Oft svaf hann hjá henni um nætur í lok-
rekkjunni hennar.
II.
Knútur bjó sér í húsi í grafþrónni. Fyrir
dyrnar setti hann hlera. Þetta var vopna-
búr hans. Stóran hlemm hafði hann fyrir
skjöld. Trésverð hafði hann smíðað sér og
ekki vantaði hann heldur boga. Steinöxi, er
fundist hafði í hauginum, batt hann á tré-
skaft. Vopn hans héngu á veggjunum, en
sjálfur sat hann á steini. Oft bjóst hann her-
tygjum sínum og kallaðist þá Gramur hinn
sterki.
Fólki þótti hann undarlegur, en börnin
frá kotunum í kring komu oft að sjá hann og
heyra. Þá hallaðist hann fram á sverð sitt
og sagði sögur ömmu sinnar.
Og börnin stóðu með galopin augun af
undrun og hlustuðu á sögumar um afreks-
verk Grams hins sterka.
Þegar sag.an var búin snéri hann sér
snögt við og skelti hleranum fyrir dyrnar.
Börnin horfðu hvert á annað; ekkert þeirra
þorði að trufla hann. Þau gengu hljóðlega
spölkorn frá og fóru að leika sér.
Dag nokkur kom Ellen Östergaard þarna
upp eftir. Hún var grannvaxin og fíngerð,
barn ríkra foreldra. Og augu hennar voru
dimmblá og djúp. Þegar Krnítur hafði lokað
sig inni stundarkorn klappaði hún á dyrnar.
—Ilver er sá, er ber að dyrum mínum?
sagði Knútur rámri röddu.
Með beyg í barnslegri rödd sinni svaraði
hún: Gramur sterki, má eg koma inn til þín?
Knútur opnaði dyrnar og lokaði þeim
aftur á eftir Ellen.
Hún laumaði litlu hendinni í lófa hans:
Má eg eiga heima hjá þér, Gramur sterki?
—Þú ert kóngsdóttir og eg er kóngsson.
Seztu hérna hjá mér og svo skal eg segja þér
frá afreksverkum mínum.
0g hin dimma grafþró varð að hárri,
bjartri höll, er ljómaði af gulli og dýrum
steinum. En Gramur hinn sterki sat í hásæti
með kóngsdótturina við hlið sér.
III.
A sumrin var Knútur í Östergaard. Hann
gætti kipma á enginu niðri við sjóinn. Þegar
hann, með uppbrettar buxnaskálmarnar, var
að vaða í flæðarmálinu, furðaði hann sig á
þvf, hve brimsorfnir smásteinarnir voru
margvíslegir að lit og lögun. Með priki sínu
teiknaði hann stafi og mvndir í hálfþurran
sandinn, eða hann fór upp í gamla, gisna
fleytu, er þarna var á þurru, og starði þaðan
stundum saman til hafs á öll skipin, er fram-
lijá fóru.
Skamt vestan við lá nes út í fjörðinn. Ef
hann væri víkingur, þá myndi dreki hans koma
þarna fyrir nesið með þanið þversegl og bár-
ur fyrir 'bógi. Hann myndi standa hátt í
stafni og hugleiða, hvort hér skyldi land taka
eður eigi. Hið fullsetna skip myndi á meðan
bruna fram, en skéggjaðir rekkamlir ekki
liafa augun af foringja sínum, til þess að vera
viðbúnir, að hlýða hverri bendingu hans.
--------Kvöld eitt varð honum gengið
hjá trágarðinum. Út yfir skurðinn héngu
blóm og runnar. Súran ilminn lagði fyrir,
af votu trjálaufinu. Alt í einu féll epli í gras-
ið fyrir fætur honum. Hann tók það upp, en
í gegnum grænt net greinarinnar sá hann fölt
stúlkuandlit, augun voru dimmblá og djúp og
hún kinkaði til hans kolli. Hann velti eplinu
í hendi sér og sá, hve hyítt og rautt og gult
J>að var.
Þegar hann um kvöldið lagðist til svefns
í vinnumannaherberginu, við rúmföt, er voru
stöm af svita og óhreinindum, hafði hann
eplið hjá sér. Hann ýmist gældi við það, eða
bar það að tönnunum, en gat þó ekki fengið
sig til að bíta í það. Og svo hugsaði liann um
fölleitt stúlkuandlit. Augun voru dimmblá
og djúp og.brostu við honum.
Eftir þetta kom það oft fyrir, að epli
féll í grasið fyrir fætur honum, er hann gekk
framhjá trjágarðinum.
VI.
Knútur óx mikið. Hann fann hve vöðv-
arnir stæltust og kraftarnir ukust. Það var
sem hann fyndi strauma lífsaflsins þjóta um
æðarnar. Þannig er hin þögla þróun ungs
líkama.
Á sumrin var hann hversdagslega ekki
klæddur öðru en buxum og léreftsskyrtu og
með húfu á höfði. Hörund hans varð dökt
sem á villimanni. Varirnar voru rauðar og
þykkar. Augun blá og skær, en í þeim logaði
enginn eldur. Bf til vill hefir hann þó verið
falinn bak við hið daufa og reikula tillit.
Knútur rækti ekki störf sín jafntrúlega
og áður. Stundum stóð hann sem í leiðslu
með strá í munni sér í stað þess að stýra
plógnum. Þegar hann rankaði við sér, hrökk
hann við og gekk þá að vinnunni á ný með
æðisgengnum ákafa.
Nú fékk enginn hann til að segja sögur
og fáorður var hann í meira lagi.
—Bara hann verði ekki að viðundri,
sögðu sumir. Honum var nær að hanga ekki
öllum stundum í hauginum. Og svo hristu
menn höfuðið.
Sunnudag einn skrifaði Knútur erindi á
bréf utan af reyktóbaki. Hann hafði fundið
þau í blaði og þau hrifu hann einkennilega.
Hann sat í vinnumannaherberginu og urgaði
blýantinum þunglega eftir ójöfnu undirlag-
inu:
Eg þrái — en með köldum kvíða
er kætinni frá mér bægt.
Hver dagur er lengi að líða,
sem líkfylgd ’ann mjakast hægt.
Það svíður í hreldu hjarta.—
Eg horfi’ um ófarinn stig:
Eignast eg æfi bjarta?
Eða — er nokkur von fyrir mig?
Stundum mig grípur gleði
með gjallandi fagnaðs-óm,
en samt grúfir sorg í geði,
Elg sé aðeins myrkra-tóm.
Eg skil ei minn hug, né heldur
hvernig eg lifa má
þeim örlögum ofurseldur,
að aldrei mín rætist iþrá.
Ellen Östergaard varð há, fögur og bein-
vaxin eins og lilja. Það vottaði fyrir dauf-
bláu neti æðanna undir Ijósu hörundinu.
Þegar Knútur leit stór, dimmblá augu henn-
ar, var eins og hann drægist niður í eitthvert
djúp, og hann sundlaði.
En þau hittust sjaldan. Leiðir þeirra
lágu heldur ekki saman. Oft komu gestir til
hinna ríku Östergaards-hjóna. Ellen var oft
að heiman og væri hún það ekki, lágu leiðir
hennar um stórar og skrautlegar stofurnar
eða trjágarðinn, — en hann vann sér brauð
við allskonar erfiðisvinnu í þjónustu föður
hennar.
V.
Ellen Östergaard var sú bleikasta brúð-
ur, er sézt hafði þar um slóðir.
Rjpð og sælleg hafði hún raunar aldrei
verið, en nú var hún enn fölari en áður og
með dökka bauga kringum augun.
Brúðkaupið kom öllum á óvart. Brúð-
guminn, Jens Bisgaard, og foreldrar beggja,
óskuðu að koma þessu í kring sem fyrst, og
það var svo sem ekki eftir neinu áð bíða.
Hann var einkaerfingi að frjósömum
ökrum, fríðum búpeningi og dýrmætum,
gömlum silfurborðbúnaði. Þar að auki var
hann myndarmaður, vammlaus og vitiborinn,
og hafði fyrstu æskuárin að baki sér.
Lengi hafði verið vinátta með þessum
t\reim ættum, östergaard og Bisgaard. Um
marga ættliðu höfðu stærstu búgarðarnir þar
um slóðir verið í eigu þeirra og ættatengslin
voru sterk. Norðan Limafjarðar var ekki völ
á öðru eins mannsefni og Jens Bisgaard.
Engin skynsamleg ástæða var fyrir hendi til
þess að neita lionum.
Þannig giftist Ellen. Hún var sjálf af-
skiftalaus og tók þessu öllu eins og þungum
en óhjákvæmilegum örlögum.
Svona tilkomumikið brúðkaup var eng-
inn hversdagsviðburður þama í sveitinni.
Fjölda vel efnaðra óðalsbænda, og fólki
þeirra var boðið. Stofurnar voru þéttskip-
aðar fólki, húsagarðurinn vögnum og hag-
arnir hestum. Hér var samankomið flest
J)að, er var í góðum holdum þama í grend-
inni, bæði menn og hestar. Skrautlegur
klæðnaður, dýr aktygi og bar þó alt hinn ein-
falda l>ændasvip. Hraustlegir óðalsbændur,
óbeygðir af þreytu og striti. Þreklegar
bændakonur með sælleg andlit, laus við
hrukkur þær, er áhyggjurnar skrifa á andlit
hinna snauðu kvenna og hið hræðslulega auð-
mýktaraugnaráð. Þetta var fólk, sem var að-
sjált í búrekstri sínum, f járhagslega trygt og
örugt í dómum sínum. Það vissi vel hvers
•virði það var og þó sérstaklega er það var
samansafnað í einn hóp.
Ölið, púnsið og kaffið rann í straumum,
kökurnar og góðgætið var í hrúgum og alls
konar steikur ilmuðu. Og meðan karlarnir
smástríddu hverir öðrum og röbbuðu yfir
púnsinu og konurnar töluðu um tóskap og
bresti náungans, steig unga fólkið dansinn í
stórstofunni og hvað sem um hann mátti
segja, var þó eitt víst að hann reyndi á kraft-
ana.
Og þannig stóð veizlan í þrjá daga og
þrjár nætur, með þeim hætti, er aðeins bænda-
melting, bændataugar og bændaskap er fært
um að leysa af hendi.
Bn brúðurin var hin bleikasta, er sézt
hafði þar um slóðir.
VI.
Knútur hafði mikið að gera veizludag-
ana. Störfin voru alstaðar aðkallandi og
hann lauk þeim í hálfgerðri leiðslu.
En það varð honum ljóst, að hann átti-
ekki heima meðal þeirra, er veizluna sátu.
Hans hlutverk var það eitt, að þjóna þeim og
vera einn þeirra, er mynduðu grundvöllinn að
valdi þeirra og velsæld. Það var þetta fólk,
sem tekið hafði frá honum stúlhuna, sem hann
elskaði. Inn í þennan 'hóp var hún horfin
honum fyrir fult og alt.
Ýmsar vondar og viltar hugsanir bloss-
uðu upp í sál hans þessa daga.
Honum varð eitt sinn gengið yfir stofu-
ganginn og kom þá brúðurin um leið út um
hliðardyr einar. Þau horfðust í augu. Það
var eins og heitir geislar tengdu þau saman,
eins og sálir þeirra mættust í innilegum faðm-
lögum og vefðu sig hvor að annari með blíð-
um atlotum og ástarjátningum, titrandi af
sælu og sorg,—alt sem falist getur í augna-
ráðinun, er sálirnar loga hvor á móti annari.
Ef þau hefðu ekki verið trufluð í sömu
svifum, þá hefði hann ef til vill tekið hana í
faðm sér, þrátt fyrir það, þótt hún væri öðr-
um föstnuð, og þá er ekki gott að vita, hvað
síðar hefði skeð.
Bn þetta var aðeins augnablik. Fólkið
var stöðugt á þönum fram og aftur.
Óskaplegt var um það að hugsa, hversu
dauðir hlutirnir gátu hrúgast upp og aðskil-
ið J)á, er saman vildu vera. Hvernig þeir gátu
hyrgt úti alt sólskin lífsins. Hann varð að
hafast eitthvað að. Hann fann til óstjórn-
legrar löngunar til að drýgja dáð, fremja af-
reksverk—eða brjóta—brjóta svo brothljóðið
gæti borið hann sjálfan upp yfir það, er
kraftar hans lögðu í rústir.
A Östergaard gat hann ekki lengur verið.
VII.
Knútur var stutt í hverjum stað og festi
hvergi yndi. Helzt vildi hann dvelja á herra-
görðunum því hjá óbreyttum bændum varð
lionum vistin of daufleg.
.Ekki leið á löngu þar til Knútur varð
frægur af framkomu sinni á mörkuðum og
danzsamkomum.
Það var á Lendum-markaði. Menn söfn-
uðust saman, mynduðu hring og horfðu á eitt-
hvað. Það var Knútur að slást við heilan
lióp. Hann var á skyrtunni, sveiflaði
handleggjunum og sló mótstöðumenn
sína niður hvern af öðrum, þar á
meðal syni ýmsra velmetinna óðalsbænda
þar úr sveitinni. Ekki leið á löngu þar til
hann stóð einn inni í hringnum, því jafn-
skjótt sem einhver andstæðinganna kendi á
hnefum hans, laumaðist sá hinn sami á braut.
Föt Knúts voru öll úr lagi og hatturinn
hékk aftur á hnakka. Hann var rjóður og
sveittur af púnsdrykkju og áflogum og augun
skutu gneistum, er hann leit í kringum sig
eftir fleiri andstæðingum. Hann sveigði sig
í mjöðmunum, spýtti mórauðu, lvfti höfðinu
og dró djúpt andann um flentar nasirnar.
Síðan leit hann út yfir mannfjöldann með
augnaráði, er greinilega gaf í skvn, að ekkert.
það væri til í veröldinni, er hann ekki þvrði
að gera.
Þá kom hann alt í einu auga áfölt stúlku-
andlit í mannþrönginni. Augun voru dimm-
blá og djúp og horfðu á hann blíðleg og
raunamædd.
Burt! öskraði liann og ruddist eins og
mannýgt naut á mannhringinn, þar sem hann
var þóttastur, smeygði sér síðan út milli
vagna og hesta—og hvarf.
En úti á heiðinni lagðist hann niður í
laut og grét með þungum ekka.
Ellen Östergaard dó úr tæringu tveim ár-
um eftir brúðkaupið.
Knútur var nú ekki lengur í vinnu-
mensku, heldur fluttist stað úr stað, í vega-
vinnu, við tígulsteinabrenslu, framræslu o. s.
frv. Helzt vildi liann vera þar, sem margt
var um manninn og mikill hávaðinn.
Ætíð var hann fremstur í flokki, liafði
liæst kaup, drakk flest glösin og sló þvngstu
höggin. Sögur um hann voru sagðar víðs-
vegar.
VIII.
Það var stríð milli Dana og Þjóðverja.
Knútur gekk þegar í herinn sem sjálf-
boðaliði.
Hann var hermaður af lífi og sál. Einu
sinni kom það fyrir í snarpri orustu, að fána-
sveinninn féll. Greip Knútur þá fánann og
bar hann eftir það.
Þetta voru þeir mestu gleðidagar, er
liann lengi hafði átt. Ljóminn af afreksverk-
um feðranna, sem hafði birst honum í sög-
um og' söngvum ömmu hans, lýsti nú skært í
gegnum aldirnar og varpaði gullnum geisluih
yfir stríðið. Knútur fvltist gleðivímu af æs-
ingunni, er því var samfara að vera stöðugt
á takmörkum lífs og dauða.
Horn hljóma. Fram! Danir fara á
harðahlaupum upp brekku. Á brúninni er
girðing og óvinirnir á bak við. Fallbyssu-
Jirumur! Skothvlkjadynkir! Hús að brenna
til beggja hliða. Dönsk stórskotaliðsdeild
æðir fram og hleypir af. Mannlaus hestur
þýtur fram hjá. Á hæð skamt í burtu sveiflar
vindmyllna vængjum sínum, sveipuðum loga.
Alt er á fleygiferð og jörðin er J>akin mönn-
um, hestum og hergögnum. Sendiboðar þeysa
fram og aftur. Vorhlýjan hefir þýtt' ofan
frosinn jarðveginn. Snjódílar eru hér og þar
í skugga.
Danir málgast brekkubrúnina. Knútur
heldur fánanum hátt. Skothylki springur
rétt hjá honum. Yfir hann rignir mold og
blóðugum líkamsleifum. Fram! Hjarta
Knúts berst af voldugri lífsgleði. Hann stíg-
ur fast til jarðar. Fram! Andlit lians er hul-
ið ryki og leðju, einkennishúfan hangir aftur
á hnakka, svo skygnið veit beint upp. Svit-
inn rennur af honum og myndar Ijósar rákir
í óhreinu andlitinu.i Augu hans ljóma.
Dannebrog blaktir yfir höfði hans.
Óvinirnir bak við girðinguna hleypa af.
Kúlurnar dynja á Dönum eins og haglél. Þær
hvína um höfuð þeirra og þjóta framhjá,
moldinni framan í Knút og félaga lians.
.skutlast eftir jarðveginum og þeyta votri
Hann fær skot í vinstri hlið. Um leið og
hann hnígur niður, finst honum lítilli, mjúkri
liönd smeygt í lófa sér, og veik barnsrödd
segir: Má eg eiga heima hjá þér, Gramur
sterki? •> I
—Þú ert kóngsdóttir — byrjar hann, en
deyr í sömu svifum.
Og fáninn breiðist vfir hann.
B. J. þýddi.
—Dvöl, fvlgirit N. Dagbl.
SVERÐFISKAR OG HÁKARLAR
VEIDDIR A STÖNG
Fjöldi Englendinga og Ameríkumanna
fer árlega til eyjanna austan við Ástralíu og
til Nýja Sjálands til þess að veiða þar á stöng.
En ])að er ekki lax, sem þeir veiða þar, heldur
beinhákarlar og sverðfiskar.
Mr. H. Withe-Wickham sem á heima í
London, fer þangað svo að segja á hverju ári.
Fyrir 5 árum veiddi hann hákarl, sem vóg
798 ensk pund, og er það stærsti hákarl, sem
enn hefir veiðst á stöng. Mr. White-Wich-
ham var í fullar tvær stundir að fást við há-
karlinn.
Annar enskur maður, Mitchell kafteinn,
hefir veitt þann stærsta sverðfisk, sem veiðst
hefir á stöng. Sá fiskur vóg 976 ensk pund.
Fyrir sverðfisk er beitt söltum laxi. Það
]>arf bæði sterkar taugar og- þolinmæði til
þess að fást við sverðfiskana, að sitja í völt-
um bát og þurfa að hafa sig allan við að
draga, eða gefa eftir á línunni, eftir því hvern-
ig sverðfiskurinn tekur sprettinn. Oft ráðast
sverðfiskar á bátana og þrátt fyrir það þótt
bátarnir séu hraðskreiðir og þeim vel stjórn-
að, kemur J>að oft fyrir að þessar ægilegu sjó-
skepnur, reka trjónuna, sem kallast sverð, í
gegnum véll>átana og mölbrjóta þá.
—Lesb. Mbl.