Lögberg - 19.09.1935, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. SEÍPTEMBER, 1935
Ferð til Churchill
liftir scra Rúnólf Marteinsson.
Ekki dettur mér í hug aS segja,
að eg hafi verið mikill ferðamaður,
sízt að eg hafi nokkurntíma farið
þær ferðir, sem útheimtu mikið hug-
rekki eða táp. Að vísu var eg all-
mikið á ferðinni þau io ár, sem eg
átti heima í Nýja íslandi, og ekki
voru þær ferðir með öllu lausar við
erfiðleika, eins og vegum var þá
háttað í því bygðarlagi. Stundum var
kalt á vetrum á ísnum frá Sandy
Bar til Borðeyrar í Mikley. En
þetta er nú öllum gleymt og þvi ó-
hugsandi að eg geti sannfært nokk-
urn um, að þau ferðalög hafi verið
mér nokkur frægðarauki. Samt
verður ekki með sanni sagt að eg
hafi alt af setið á sömu þúfunni,
því eg hefi nú séð Ameriku frá
Panama til Hudson-flóa og frá At-
lantshafi til Kyrrahafs. En þær
ferðir hafa allar verið með beztu
tækjum nútíðarferðalaga, og þvi
lausar við öll óþægindi. Þær hafa
fært mér það sem eg þráði: unað
og fræðslu. Mig hefir alt af langað
til að kynnast fjarlægum stöðvum
fyrir eigin sjón. Myndirnar á eg
svo ógleymanlegar og óskemdar í
sálarlífi mínu.
Vorið 1927 var eg á förum frá
Seattle til Winnipeg. Með því að
leggja nokkurn krók á leið mína
fanst mér eg eiga kost á því að sjá
löndin langt í suðri með þvi að fara
til New York í gegnum Panama-
skurð. Reyndar hafði eg enn þá
stærra í huga þá, að fara til Islands
frá New York, áður en eg kæmi
heim. Af þessu varð ekki, en með
engu móti vildi eg hætta við að sjá
löndin i suðri. Þegar þeirri þrá var
svalað, hefir löngunin snúist að því
að sjá meira af löndunum í norður-
átt. sérstaklega Hudson-flóa og
Churchill. Óvist er samt, að af
þessu hefði nokkurntíma orðið, ef
sonur minn, sem er læknir í bæn-
um The Pas í þessu fylki, hefði ekki
gefið mér ferðina og alt sem til
hennar þurfti.
Ekki er það nein furða að mig
iangaði til Churchill. Það eru nú
full 52 ár síðan eg kom til Canada
frá íslandi. Allan þennan tíma hef-
ir fátt verið meir talað um hér í
Vestur-Canada, en járnbraut til
Hudson-flóa. Fyrir því var barist
ár eftir ár. Tiltölulega fáum árum
eftir að kom til þessa lands var jafn-
vel byrjað á lagning slíkrar járn-
brautar norðvestur frá Winnipeg.
Við það var samt fljótt hætt. Þegar
járnbrautin á endanum kom, var
hún ekki hafin frá Winnipeg, held-
ur frá bænum The Pas, sem er
nærri 500 mílur í norðvestur frá
þessari borg. Þarafleiðandi er
járnbrautarleiðin eins og hún nú
liggur til Hudson-flóa alls ekki bein.
asta leið þangað frá Winnipeg. En
brautin liggur framúrskarandi vel
fyrir Saskatchewan-fylki og vest-
asta hlutanum af Manitoba-fylki.
Enn er mikið rætt um Hudson-
flóa brautina og alt af kveður við
sama tóninn, að hún sé hið mesta
dýrmæti fyrir Sléttufylkin, én að
“óhræsis” Austur-fylkin, þar sem
peningavaldið hefir hásæti sitt, hafi
alt af verið og sé enn að spilla þessu
velferðar fyrirtæki Vesturlandsins.
Já, það var ekki ástæðulaust að
mig langaði til að sjá Churchill.
Fagnandi lagði eg af stað frá
Winnipeg föstudaginn 16. ágúst, og
þakklátur kom eg heim fimtudaginn
22. s. m. Ferðin stóð yfir nákvæm-
lega 6 sólarhringa, að viðbættum
hálfum klukkutíma.
Nú í ein þrjú ár hefir verið stofn.
að til sérstakrar skemtiferðar með
Hudsonflóabrautinni fil Churchill.
Fyrir þessari síðustu skemtiför stóð
félag hér í borg, sem nefnist
Paulin-Chambers. Hefir það verið
staffandi hér síðan 1876, og býr til
kökur og ýms sætindi, sem nemur
að verðlagi miljón dollurum á ári.
Jámbrautarlestin var löng; um
250 farþegar voru í förinni. Margt
var þar stórmenna, meðal annars
Mr. Bracken, forsætisráðherra
Manitobafylkis. Lestin var heimili
farþeganna allan tímann. Þar sváfu
og þar höfðu þeir máltíðir sínar.
Allur viðurgerningur Var hinn á-
kjósanlegasti. Þeir, sem önnuðust
svefnvagna létu ekkert ógjört til að
auka þægindi og vellíðan farþeg-
anna. Máltiðirnar voru svo góðar
að þær geta vart hugsast betri.
Sömuleiðis var þjónað að borðum
með allri snild. Menn höfðu líka
nógan tíma til að njóta máltíðanna,
enda virtist matarlystin aukast eftir
því sem norðar dró. Má vera að
loftið hafi þar verið hreinna. Um
það staðhæfi eg ekkert, en hitt er
víst, að eg naut lífsins þessa ferða-
daga i fylsta mæli.
Auk alls þessa var margt annað
gert til þess að gera lifið ánægju-
legra meðan á ferðalaginu stóð.
Meðal annars var gefið út daglega
dálítið fréttablað, vélritað í svo
mörgum eintökum, að sérhver sem
með lestinni var gat fengið eitt ein-
tak. Voru þar fréttir utan úr heimi
og margvísleg umsögn um það, sem
gerðist á ferðinni. Stundum söfn-
uðust allmargir saman til að syngja.
Dálítill strengjahljóðfæraflokkur
var með til að auka ánægju söngs-
ins. Síðasta kvöldið fór fram skop-
gifting, með ýmsum þar að lútandi
leikaraskap,—en þar var enginn
vígður maður viðstaddur. Eg tjáði
formanni nefndarinnar vanþóknun
mina á því að mér hefði ekki verið
boðið að vera þar viðstaddur. Má
vera, að eg hefði eitthvað getað lært
af þessari athöfn. Það var í það
heila meira félagslíf á þessari lest
en eg hefi nokkurntima áður orðið
var við á ferðalagi með járnbraut.
Mikið var t. d. um hlýjar kveðjur
að skilnaði. Bæði Paulin-Chambers
félagið og járnbrautarstarfsmenn.
irnir eiga alúðarþakkir skilið fyrir
framúrskarandi meðferð á ferða-
fólkinu. Hið sama má segja um
fólkið á öllum dvalarstöðum. Alt
ætta var samtaka um að gera ferð-
ina sem allra skemtilegasta og sem
allra nytsamasta. •
Það var enn eitt, sem var sterkur
þáttur í ferðagleðinni. Það var
veðrið. Stundum var það drunga-
legt, þegar við vorum á ferðinni. Þá
gerði það lítið til. En á öllum dval-
arstöðum, þegar veðrið hefði getað
orðið ánægjuþröskuldur, var það á.
kjósanlegt, aldrei mikill hiti, en al-
staðar glaðaskólskin. í Curchill var
dálítið svalur vindur, en sólskin var
allan daginn. Um morguninn, sér-
staklega þegar við fórum yfir höfn.
ina, fann eg það betra að vera í léttri
yfirhöfn, en þegar við vorum kom-
in á land aftur var hún aðeins til
erfiðleika.
í bænum Dauphin var fyrsta við-
dvölin. Bæjarbúar voru var til taks
með bíla til að flytja fólk til ýmissa
skemtana. Sumir léku “golf,” aðrir
“bowling,” aðrir óku um bæinn eða
út í Riding fjöllin, eða til Dauphin-
vatns. Eg fór þannig um allan bæ-
inn og töluvert út í Riding-f jöllin.
Dauphin er að öllu leyti snotur og
þúifalegur bær. Tvo klukkutíma
stóðum við þar við og höfðum mikla
■skemtun af. Rétt áður en lestin fór
af stað kom maður til mín og sagði
á islenzku, að hann þekti mig. Eg
horfði beint framan í hann og sagði,
“Hans.” Þetta var Hans Gillies,
sem einu sinni var í Vatnabygðinni
i Saskatchewan. Hann var lítill
drengur á sama bæ og eg áður en eg
fór frá Islandi. Mér þótti undur
vænt um að sjá hann, og við áttum
þarna dálitla skemtistund rétt áður
en lestin fór að hreyfast.
Næsta morgun var komið til The
Pas. Sá bær stendur á suðurbakka
Saskatchewanfljótsins. Er fljótið
breitt vatnsfall. Kemur það vestan
úr Klettafjöllum, og rennur í Win-
nipegvatn norðvestanvert.
The Pas er gamall bær eftir því
sem gerist í Manitoba. Þó er Fort
Cumberland, um 40 mílur lengra
vestur með fljótinu, eldra. Það var
stofnað af hinum fræga landkönn-
unarmanni Hudson Bay félagsins,
Samuel Hearne árið 1770. Um mið.
bik 19. aldar voru nokkrir Eng-
lendingar þar vetrarlangt. Voru
þeir að leita að Sir John Franklin,
^em var frægur ferðamaður um ís-
hafslönd. Seinna fengu menn að
vita að hann hafði dáið í norður-
höfuin árið 1847. Eitt af því, sem
þessir leitarmenn gerðu, var það að
smiða kirkjubekki. Þeir eru enn
notaðir í “Anglican” kirkjunni í
The Pas. Þeir eru stæðilegir og vel
gerðir.
Bærinn þessi telur nú um 4,500
ibúa og nefnir sig “The Gateway of
the North,” (hlið norðuríandsins),
og má það vel til sanns vegar færa.
Hann hefir lengi verið verzlunar
miðpunktur fyrir afarstórt land-
svæði. Þangað hefir safnast fjöldi
veiðimanna og námumanna. Þar
hefst hin eiginlega Hudsonflóa
járnhraut. Þar er feikna mikil sög.
unarmylna, sagt að sé mesta
“spruce” mylna í Canada. Allra
mesti fjöldi fólks hefir þar atvínnu.
Mikið af timbri fæst upp með Car-
rot-ánni, sem rennur í Saskatche-
wan-fljótið örskamt fyrir ofan The
Pas. Gufuskip sáum við flytja
timbrið að mylnunni.
Bærinn er snyrtilegur, með öll
menningartæki nútímans. Þar eru
ágæt gistihús, þar eru nokkrar
kirkjur og þar er sjúkrahús, er mun
hafa kostað um $400,000, yndislegf
í alla staði með hinum fullkomnustu
tækjum til að fást við allskonar
lækningar. Það er eign katólsku
kirkjunnar og nunnur sjá um hjúkr-
unina.
Við stönzuðum i alt þrisvar sinn-
um í The Pas^ meiri hluta dags—í
síðasta sinn, þegar komið var til
baka frá Churchill. Þann dag var
ýmislegt gert til að skemta ferða
mönnum. Meðal annars var þar
sýning á blómum, garðaávöxtum,
korni, málmum og loðfeldum. Þar
var mikið fallegt og athugunarvert
að sjá. Þann dag fór eg 17 mílur
út á land að fallegu stöðuvatni.
Fyrst var farið um Indíána-sveit,
sem er beint ámóti The Pas, hinu
megin fljótsins. Leiðin lá líka
þannig, að við sáum allmikið meira
af Saskatchewan-fljótinu. Miðdag
höfðum við þann dag hjá góðu vina-
fólki, sem við kyntumst í Winni-
peg, en kvöldverð höfðum við á is-
Ienzku heimili, þeirra Mr. og Mrs.
Jón Thorleifssons. Eg þekti þau
fyrir mörgum árum, áður en þau
giftust, þegar þau voru í Þingvalla-
nýlendunni í Saskatchewan. Nú
eiga þau uppkomin börn. Því miður
var Mr. Thorleifson ekki heima,
var að smiða austur við God’s Lake.
En eg átti engu síður indæla stund
í þessu boði.
Allan timann, sem eg var í The
Pas, var eg með syni mínum, og
þarf eg ekki að taka það fram, að
það var bezta skemtunin.
Á öðrum degi eftir að við lögðum
á stað frá Winnipeg, var farið frá
The Pas til bæjarins Flin Flon.
Hann er'um 90 mílur norðvestur af
The Pas, rétt á takmörkum Mani-
toba og Saskatchewan. Sá bær er
ekki meir en svo sem 5 ára gamall,
en telur þó milli 5 og 6 þúsund íbúa,
að sögn þriðji stærsti bærinn í Mani.
toba-fylki. Það er eingöngu námu.
bær. Náman er í Saskatchewan, en
bærinn í Manitoba og er þó náman
áföst við bæinn. Námufélagið
heitir HudSon Bay Mining and
Smelting Co. Ógrynni fjár hefir
verið lagt í þetta fyrirtæki, og er
sagt að það sé að mestu Bandarikja.
fé.
Farið var með ferðafólkið á dá-
lítilli járnbraut út að námunni. Við
sáum þar tröllaukið skarð, sem
höggvið hafði verið í mikla hæð.
Þaðan hafði málmurinn verið tek-
inn. Er hann allur í grjóti. Þetta
var nú ofanjarðar, en sagt er að
hann nái langt niður í jörð. Hvert
stórhýsið er við annað nálægt nám-
unni, alt fult af vélum til að vinna
málm úr grjótinu. Það sem mætir
auganu er margt svo stórkostlegt og
hrikalegt, að manni finst að hér
hafi verið jötnar að verki, en ekki
menskir menn. Auðvald og hugvit
hafa hér sameinað krafta sína og
afleiðingin er töfrakraftur, sem
heillar hugann og yfirbugar. Fyrst
er grjótið mulið. Á endanum verð-
ur það að mjöli. Að lýsa því sem
svo gerist þangað til þetta er orðið
bræddur málmur, er á engan hátt
meðfæri mitt.
í grjótinu er málmurinn blandað-
ur: eir, sink, gull og silfur. Þetta
er að nokkru leyti aðskilið í Flin
Flon, en gullið er látið vera í eirn-
um þangað til það er aðskilið í Mon-
treal.
Sagt var mér að nóg gull væri í
grjótinu til að borga alla starfræksl-
una. Þegar þetta starf var hafið var
eirinn í háu verði, en svo féll hann
svo lágt að það hefði líklega mátt
til að hætta við verkið, ef ekki
hefði verið fyrir gullið.
Þarna er stærsta málmvirkjun i
Vestur-Canada, þangað til komið er
í British Columbia. Málmgrjótið
sem unnið er úr hvern sólarhring er
4,400 tonn. Um 1400 manns hefir
þar atvinnu. Fyrir nokkru siðan
var kaup verkamanna lækkað, en nú
er það orðið eins hátt og áður.
Þreyttur og óhreinn kom eg til
baka að lestinni nokkru fyrir kvöld-
verð. Eg var samt ekki óánægður,
því þó eg skildi lítið í aðferðum
málmfræðinganna, hafði eg fengið
að líta það, sem greip hugann sterk.
um tökum.
Eg hefi áður getið þess að Mr.
Bracken, forsætisráðherra í Mani-
toba, hafi verið í förinni. Eg vissi
það alls ekki fyr en eg kom til Flin
Flon. Þar bar það við eitt sinn, að
við stóðum saman tveir einir. “Hvað
heitir þú?” spyr hann. Eg nefndi
nafn mitt. “Eg heiti Bracken,”
segir hann. Já, eg þóttist kannast
við hann. Eg sá hann oft eftir
þetta. Hann var ætíð glaður og
f jörugur, stimamjúkur við kvenfólk,
Indíána og alla aðra, sem á vegi
hans voru.
Eftir kvöldverð var stofnað til
dans-skemtunar, en sökum þess að
eg hefi aldrei lært þá list sneri eg
mér fremur a$ því, að Ieita uppi
landa mína, sem heima eiga i Flin
Flon. Einn þeirra hafði eg hitt
fyrir hendingu á lestinni út í nám-
una, Mr. Otto Bergmann, banka-
starfsmann. Fyrstan allra leitaði eg
uppi Dr. Pétur Guttormsson. Það
var auðgert, því allir þektu hann, og
ekki var heldur langt að fara; en
ekki var mjúkt undir fæti nokkurs-
staðar á strætum Flin Flon bæjar.
Þar eru miklar hæðir og djúpar
dældir. Nærri alstaðar er grjót.
Mikið hefir verið gert til að laga
strætin, en siðar er mulið grjót til
að stíga á. Dr. Guttormsson býr í
fallegu húsi uppi á hárri hæð. Eg
hitti þau hjónin bæði og átti þar
indæla komu. Dr. Guttormsson
hefir verið þar hér um bil frá því
bærinn varð til, og hefir honum
hepnast starf sitt frábærlega vel. I
byggingu næst við heimili sitt hefir
hann skrifstofu sína. Hann hefir
tvo lækna sér til aðstoðar.
Meðan eg stóð við hjá Dr. Gutt-
ormsson, bar þar að garði kimningja
minn, Guðmund Jónsson frá Vogar.
Var hann þar ásamt konu sinni, í
heimsókn hjá dóttur þeirra. Það
varð að ráði að hann skyldi fylgja
mér til þeirra íslendinga, sem hann
þekti i bænum. Úr þessu verð dá-
lítið ferðalag en þó komum við að-
eins á tvö heimili. Fyrst komum við
til Mr. og Mrs. Magnússon. Eg
þekti bæði hann og konu hans Helgu
frá Piney. Okkur þótti held eg
öllum vænt um að endurnýja kunn-
ingsskapinn. Einnig komum við
Mr. og Mrs. J. Bergmann, sem eg
ekki þekti áður. Fleiri hús hefðum
við komið í, en þar var fólkið ekki
heima. Þá lá leiðin aftur til Dr.
Guttormsons, og sat eg þar í kaffi-
veizlu með nokkrum fleiri kunn-
ingjum. Þar var Mundi Goodman,
er var nemandi minn á Wesley CoL
lege þegar eg kendi þar, ennfremur
Thorst«inn O. S. Thorsteinsson á-
samt frú sinni. Hann var áður
nemandi á Jóns Bjarnasonar skóla.
Hin síðari ár hefir rann gefið sig
við blaðamensku. Hann er nú með_
STYRKIR TAUGAR OG VEITIK
NÝJA HEILSU
N U G A-T O N E styrkir taugarnar.
skerpir matarlyst, hressir upp á melt-
ingarfæri, stuðlar að værum svefni. og
bætir heilsuna yfirleitt.
NUGA-TONE hefir gengið manna á
meðal í 45 ár, og 'hefir reynst konum
sem körlum sönn hjálparhella. Notið
NUGA-TONE. pað fæst f öllum lyfja-
búðum. Kaupið hið hreina NUGA-
TONE, þvl fá meðöl bera slíkan Srang-
ur.
Við hægðaleysi notið UGA-SOL —
bezta lyfið, 50c.
ritstjóri við blaðið Flin Flon Miner.
Ennfremur var þar bróðursonur
hans Kristján, einnig fyrverandi
nemandi Jóns Bjarnasonar skóla, nú
starfsmaður á skrifstofu námufé-
lagsins. Við áttum þarna verulega
skemtistund, enda gerði húsmóðir
ásamt húsbónda alt sitt til að auka
ánægjuna. Dr. Guttormsson og Mr.
Goodmanson fylgdu mér að vagn-
stöðinni. Þegar þangað kom, var
þar að leita að mér gamall vinur,
Sigurður Einarsson. Þau hjónin
höfðu verið að leita að mér og voru
því ekki heima þegar eg ætlaði að
heimsækja þau. Það var gaman að
hitta hann. Við ræddum saman allir
góða stund. Komið var fram yfir
miðnætti þegar eg fór inn í svefn-
pláss mitt.
Flin Flon er ungur bær og tilheyr-
ir unga fólkinu. Það er vist fátt
þar af gömlu fólki. Þar er ekki
atvinnuleysi. Fjöldi húsa var þar í
smíðum. Sem stendur er hann lik-
lega eini bærinn í Manitoba, sem er
að vaxa. Hinir ungu kraftar örfast
við tækifærið og viðfangsefnið að
þroska þarna gott mannfélag.
Framh.
Kenslukona: Hvað er það, sem
heldur okkur uppi í lífinu og gerir
okkur betri en við erum.
Anna litla: Lífstykkið.
Hún kemur inn í bókasafn og
spyr: Hvað merkja miðarnir sem
límdir eru á sumar bækurnar.
Bókavörður: í þeim bókum fá
þau hvort annað.
INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man......................B. G, Kjartanson !
Akra, N. Dakota..................B. S. Thorvardson j
Árborg, Man.....................Tryggvi Ingjaldson
Árnes, Man...........................F. Finnbogason
Baldur, Man............................O. Anderson
Bantry, N. Dakota................Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash...........................Thorgeir Símonarson
Belmont, Man...........................O. Anderson 1
Blaine, Wash.....................Thorgeir Símonarson ;
Bredenbury, Sask........................S. Loptson
Brown, Man..............................J. S. Gillis •
Cavalier, N. Dakata..............B. S. Thorvardson ]
Churchbridge, Sask......................:S. Loptson
Cypress River, Man.....................O. Anderson
Dafoe, Sask........................J. G. Stephanson
Edinburg, N. Dakota...............Jónas S- Bergmann
Elfros, Sask.................Goodmundson, Mrs. J. Hi 1
Foam Lake, Sask .............. J. J. Sveinbjörnsson !
Garðar, N. Dakota.................Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask............................ C. Paulson
Geysir, Man......................Tryggvi Ingjaldsson •
Gimli, Man...........................F. O. Lyngdal
Glenboro, Man...........................O. Anderson
Hallson, N. Dakota...............S. J. Hallgrímsson
Hayland, P.O., Man....................J. K. Jonasson
Hecla, Man........................Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota..............................John Norman
Hnausa, Man...........................B. Marteinsson
Ivanhoe, Minn.............................R. Jones
Kandahar, Sask.................. j Q. Stephanson
Langruth, Man.....................John Valdimarson
Leslie, Sask.............................Jón ölafson ]
Lundar, Man..........................Jón Halldórsson ;
Markerville, Alta.................................O. Sigurdson
Minneota, Minn.............................B. Jones
Mountain, N. Dak..................S. J. HallgrÍmson
Mozart, Sask...................J# J_ Sveinbjörnsson
Oak Point, Man........................A. J. Skagfeld ;
Oakview, Man.....................................Búi Thorlacius
Otto, Man.......................................Jón Halldórsson
Pembina, N. Dak...............................Guðjón Bjarnason
Point Roberts, Wash.....................S. T. Mýrdal
Red Deer, Alta........................O. Sigurdson ;
Reykjavík, Man........................Árni Paulson
Riverton, Man.................................Björn Hjörleifsson
Seattle, Wash..........................J. J. Middal
Selkirk, Man.................................... W. Nordal
Siglunes, P.O., Man. ...............J. K. Jonasson
Silver Bay, Man..................... Biúi Thorlacius
Svold, N. Dakota.................B. S. Thorvardson
Tantallon, Sask..................... J. Kr. Johnson
Upham, N. Dakota................Einar J. Breiðfjörð 1
Víðir, Man......................Tryggvi Ingjaldsson
Vogar, Man............................J. K. Jonasson «
Westbourne, Man.....................Jón Valdimarsson
Winnipegosis, Man.............Flnnbogi Hjálmarsson
Wynyard, Sask.......................J. G. Stephanson