Lögberg - 19.09.1935, Blaðsíða 3

3
LÖŒBERG, FIMTUDAGINN 19. SEIPTEMBER, 1935
Vestan hafs og austan
—1— •
Framh.
Sný eg mér þá aÖ spurningunni:
Hvernig líst þér nú á þig hér heima?
Þessi spurning felur í sér margar
spurningar, svo sem: Hvernig lízt
þér á landið, fólkið, athafnalífiÖ,
menninguna o. s. frv. Þessu verð-
ur auðvitað ekki gerð nein skil á ör-
fáum mínútum og verð eg því að láta
mér nægja að tæpa á einhverju af
þvi, sem í hugann kemur og verður
þá fyrst fyrir landið sjálft.
Okkur, sem fluttumst vestur börn
að aldri, og sem ekki höfum landið
augum litið síðan, máske í 40—50
ár, er ísland nokkurs konar drauma.
og töfraland. Þetta virðist mér
margir hér skilja, og eru svo hálf-
hræddir um, að við verðum fyrir
vonbrigðum, þegar við komum til
að svala margra ára þrá, að sjá það
aftur. Mér er kunnugt um nokkur
slík vonbrigði. Þau eru máske eðli.
leg, því “sínum augum lítur hver á
silfrið.” Þessu reyndi eg að gera
mér sem ljósasta grein fyrir, áður
en eg fór að vestan. Hn það gera
ekki allir, og suma skortir, ef til
vill, skilyrði til þess að geta það.
Ýmsir drættir í mynd þess lands,
sem þeir hafa lengi búið í, eru þeim
bugstæðir og kærir. Þeir sakna
þeirra hér og þeim þykir því landið
ljótt. Til dæmis eru skógarnir. í
náttúrunnar ríki er máske ekkert,
sem tekur hug og hjarta fastari tök-
um en tré og skógar, ef maður kynn-
ist því til lengda"r. Og hér eru eng-
ir skógar. Þetta verður maður að
hafa hugfast, þegar maður kemur.
Það skal játa, að við fyrstu sýn er
landið kalt og bert, þó svipurinn sé
mikilúðugur og tignarlegur, og
manni dettur ósjálfrátt í hug: “Sjá
hversu eg er beinaber” o. s. frv. En
þegar maður fer að kynnast betur,
mætir manni, næstum því við hvert
fótmál, ný opinberun fjölbreytts og
ilmríks jurta- og blómlífs. Grænir
hvammar og blómabrekkur heilla
hugann og seyða mann í faðm sinn.
Svipur móðurjarðarinnar mýkist og
hýrnar og fyllist ástúð og yndi.
Móðirin breiðir út faðminn móti
barni sínu, og Steingrímur svarar
fyrir mann: “Ó, tak mig í faðm
þér.” Nú fær móðirin mál og talar
til manns í orðum skálda sinna og
maður skilur þau betur en áður.
■“Fjalladrotning móðir mín, mér svo
kær og hjartabundin. Sæll eg bý
við brjóstin þín, blessuð aldna fóstra
mín. Hér á andinn óðul sín, öll sem
verða á jörðu fundin.” Nú er þetta
ekki lengur aðeins djúpur grunnur,
heldur óhagganleg vissa; sannindi,
sem ekki verða framar rengd. Eg
veit að hér talar hjartað; en enginn
getur að ósekju neitað því um sitt.
Eg liefi líka reynt að lita á landið
með augum hins óviðkomandi ferða.
manns, og það er enn heillandi. Ekki
af því, að það sé í sjálfu sér öllum
löndum fegra, heldur af því, að feg-
urð þess er með öðru móti. Hún er
sérstæð. “Það líkist engum lönd-
um,” segir Þorsteinn Erlingsson, og
það er rétt. Hér verður auga ferða-
mannsins aldrei þreytt, því að hvar-
vetna ber fyrir það eitthvað nýtt og
óvænt. Eilífar andstæður búa hér
hlið við hlið: grænar grundir og
gróðurlausir sandar; grónar hlíðar
og grýtt hraun; sjóðandi hverir og
snækrýnd fjöll — 0g svona mætti
lengi telja. Því er ísland sjálfkjör-
ið ferðamannaland,, ef það er nægi-
lega kynt út á við og rétt með ferða-
manninn farið meðan hann dvelur
hér. Nei, eg hefi ekkf orðið fyrir
vonbrigðum, og þegar aftur “íslands
tindar sökkva í sjá,” heldur landið
áfram að vera mér “Töframynd í
Atlants ál,” og “Nóttlaus voraldar
veröld, þar sem viðsýnið skín.”
En hvað um blessað fólkið?
Hvernig lízt mér á það ? Hér lend_
ir maður út á þann hála is, af tveim-
ur ástæðum. Fyrst er það nú æfin.
lega vandi að svara svona spurningu,
hver sem í hlut á, og vernda hvort-
tveggja í senn; hreinskilnina og
vináttuna. Og svo er hitt, að hvað
sem eg segði um íslendinga, segði
eg líka um sjálfan mig, því “skylt
er skeggið hökunni.” En á það
verður nú þó að hætta. íslendingar
eru dulir og tómlátir. Þeir eru
seinteknir og fyrsta viðkynning við
þá verður gjarnan dálítið þur og
strembin. Þessa urðum við bræður
varir, þegar við fyrst komum í hóp
þeirra um borð í Brúarfossi í Leith.
Við settumst þar inn í reykingar-
sslinn, þar sem margt fólk var í
samræðum hvað við annað; en eng-
inn yrti á okkur, né leit til okkar
öðruvísi en hálf forvitnislegum, en
þó tómlátum hornaugum. Þögnin
og viðkynningarleysið var að leggj-
ast á okkur eins og farg, þegar ein-
hver hending varð þess valdandi, að
tilefni gafst til kynningar. En úr
því gekk alt ágætlega, og getum við
nú, eftir tveggja mánaða kynningu,
sagt að við förum héðan með ljúf-
ar minningar um samveruna. Þess-
ari hlið skapgerðarinnar, sem eg
hefi nú lýst, verður sennilega ekki
breytt og ber þess ekki að óska, en
hitt mætti að ósekju gera, að slípa
og fága ögn yfirborðið á henni.
Fyrir sjónum gestsins er margt af
fólkinu seint og silalegt í hreyfing-
um og ekki eins fallegt að vallarsýn
eins og það gæti verið, því í sjálfu
sér er það myndarlegt og fallegt.
Þetta hafið þið sjálf séð og er nú
margt gert til að laga þetta, enda er
árangurinn mjög áberandi, en þó má
enn betur vera. Alt þetta gleymist
gjarnan við nánari viðkynningu,
því fólkið er yfirleitt vel skapað,
bæði líkamlega og andlega. Á Stú-
dentagarðinum hér í Reykjavík sá-
um við, þegar við komum, hóp af
skólapiltum, sem þá voru enn ófarn-
ir í sumarleyfi sitt. Eg minnist ekki
að hafa nokkursstaðar séð eins ásjá.
legan hóp ungra manna saman kom-
inn og spáir það góðu um framtíð-
ina. En nú sér á að eg gerist gaml-
aður, því náttúrlega áttu stúlkurnar
rétt á því, samkvæmt öllum viðtekn.
um reglum siðaðra manna, að þeirra
væri getið fyrst. Skal nú fúslega
játað, að eg fer héðan, ekki með
öllu ósnortinn af fegurð þeirra, þó
gamall sé. Og það get eg sagt þeim
til huggunar, að það á fyrir þeim
að liggja, að eignast alla þessa
myndarlegu pilta. Þetta er eins víst
eins og það, að sólin kemur upp i
austri. Og það hlæir huga minn,
að sjá í anda þá kynslóð, sem landið
á að erfa. Af öllum stéttum lands-
ins lizt mér bezt á tvær: prestana og
sjómennina. Prestarnir—eða þeir
sem eg hefi kynst—eru víðsýnustu,
sannfrjálslyndustu og velviljuðustu
menn landsins. Þess má geta, í
þessu sambandi, að' það eru alt
yngri menn þessarar stéttar, sem eg
hefi kynst Eg vil kannast við, að
eg hefi oft verið með í því, sem er
almenn dægrastytting í öllum lönd-
um nú á tímum, að henda gaman að
prestunum og finna þeim margt til
foráttu. En þó eg sé einn þeirra,
sé eg ekkert á móti því að láta þá
njóta sannmælis, þegar þeir eiga
hrós skilið. Þjóðinni hefir aldrei
verið meiri þörf á slíkum mönnum
en einmitt nú. Um sjómennina er
það að segja, að þeir eru, eins og
þeir hafa alt af verið, sú stétt, sem
öllum öðrum fremur, bera uppi bar-
áttuna fyrir lífinu. Þeir skipa fylk-
ingarbrjóstið. Þar er enn hættan
og mannfallið mest, og enn er þvi
mætt, eins og til forna, með þreki og
þögulli ró. Þessir menn eiga, máske
öðrum fremur, heimting á um-
hyggjusemi þjóðarinnar fyrir kjór-
um þeirra. Nú var það ekki tilgang-
ur minn að gera upp á milli manna
og stétta, þó á þessar tvær hafi verið
sérstaklega minst. Meðal allra
stétta hefi eg fundið prýðilegt fólk.
Og ekki get eg annað sagt en mér
virðist þjóðin yfirleitt, enn bera
“ættarbrag frá fyrri tíðum,” og að
þrátt fyrir nokkrar sýnilegar leifar
frá niðurlægingartímabili hennar, í
háttum og hugsun, er hún enn í raun
og veru glæsileg þjóð. Mun þetta
verða öllum ljóst þegar hún hefir að
fullu kastað álagahamnum.
En hvernig lízt þér á athafnalífið
og allar framfarirnar ? Framfarirn-
ar á þessu sviði eru næstum ótrúlega
miklar, þegar á það er litið, að hér
eru að verki aðeins liðug 100,000
manna í erfiðu landi, þar sem bygð„
in er dreifð og strjál. Á fáum árum
hefir verið komið upp vegakerfi,
símakerfi og skipastól. Nýjar og
betrj byggingar hafa verið reistar,
bæði í sveitum og bæjum. Töluvert
hefir verið gjört að nýrækt og bú-
skaparlag gjörbreyzt. Rafvirkjun
og innlendur iðnaður er komið á
góðan rekspöl, og margt fleira mætti
telja. Þetta lízt mér alt vel á i sjálfu
sér og dáist að því hve mikið hefir
unnist undir kringumstæðunum, sem
fyrir hendi eru. Ýmislegt hefi eg
þó séð í þessu sambandi, sem mér
finst að betur mætti fara. Er hér
enginn tími til að taka það til íhug-
unar. Eg get samt ekki varist því,
að benda á vist viðhorf, sem getur
orðjið dálítið kátbroslegt fyrir ó-
kunnan ferðamann. Menn eru hér
yfirleitt upp með sér af öllum þess-
um framförum, og þeir mega vera
það. En þá skortir samanburð og
rétt hlutföll. Þeir ætlast til að
ferðamaðurinn falli í stafi af undr-
un yfir stórum mannvirkjum. Eg
hefi átt íhálfgerðum vanda með
þetta. Til dæmis var mér bent á
brúna yfir Hvítá í Borgarfirði, sem
“afskaplegt mannvirki,” og þegár
mér gekk illa að sýna nokkurn
undrunarsvip, varð fólkið óánægt
við mig. En þegar eg svo bætti gráu
ofan á svart með því að gefa i skyn,
að eg hefði séð eins mikla eða jafn-
vel meiri brú, snéru menn alveg baki
við mér og vildu ekki hlusta á mig.
Nú var minn eini tilgangur sá, að
veita þessu fólki þann samanburð,
sem það skorti, svo það yrði ekki
fyrir kýmni annara ferðamanna.
Ferðamenn frá öðrum löndum koma
ekki hingað til að sjá stór mann-
virki. Þeir koma til að sjá sérkenni_
legt land og sögufræga þjóð. Þar
eigið þið að vera sem bezt við því
búnir að svara spurningum þeirra
og sýna þeim landið og þjóðina í
sem beztu ljósi. Og svo er annað,
sem eg tel mikils um vert. Fyrir-
myndir ykkar i verklegum fram-
kvæmdum hafið þið að mestu sótt til
Evrópulandanna. Eg er sannfærð-
ur um, að þetta veldur ykkur tafar
og skaða. Eg hefi séð hér mörg
sýnishorn af úreltuin vinnubrögð-
unþ sem menn mundu vera hæddir
fyrir í Ameríku, en sem við könn
umst þar við hjá nýjum innflytj-
endum frá Evróþu. Hvað sem þið
annars kunnið að hugsa um ame
ríska menningu (og hér hefi eg orð_
ið var við hinar fáránlegustu hug-
myndir um það, þó út í það sé ekki
timi til að fara), þá er það að minsta
kostí víst, að tækni og vinnubrögð
er ykkur hagur í að sækja þangað
fremur en til nokkurs annars lands
í heiminum. Þetta skildi Soviet-
Rússland, og hvers vegna ekki ís
land. Mér er þetta áhugamál, því
þið megið ekki við því að eyða kröft-
um yk^ar til ónýtis í hinu mikla
starfi, sem fyrir ykkur liggur, með
an þið eruð að nema þetta land á ný.
En hvað er þá að segja um menn-
ingu þjóðarinnar yfirleitt? Þessi
spurning felur einnig margt í sér,
svo sem: uppeldis- og fræðslumál,
stjórnmál, kirkjumál, almenna sið-
fágun o. fl. Sú skoðun er ríkjandi
hjá þeim útlendingum, sem til ís-
lands þekkja, að alþýðan þar sé bet.
ur mentuð en alþýða nokkurs ann
ars lands. Benda þeir á ýmislegt í
því sambandi, svo sem það, að hér
sá enginn, sem ekki er læs og skrif-
andi, meiri og minni bókakostur á
svo að segja hverju heimili, merki-
leg bókasöfn á heimilum bænda og
annara alþýðumanna, bóka- og
blaðaútgáfur langt fram yfir vonir,
l’egar gætt er fólksfæðarinnar, o. s.
frv. Nú eru vitanlega nýjar og
meiri kröfur gerðar í þessu efni. En
mér sýnist að íslendingar séu vel
vakandi á þessu sviði. Um það ber
\
vott: barnaskólar, lýðskólar, gagn-
fræðaskólar, mentaskólar og háskóli.
Sjálfsagt eru þessar stofnanir ekki
fullkomnar, en eg hefi Iika orðið var
við vakandi áhuga í því að bæta þær.
Einstöku menn hefi eg heyrt fást
um það, að skólarnir væru orðnir of
margir, en þeir eru, sem betur fer,
undantekningar. Annars lízt mér
yfirleitt vel á, í þessu efni. En ein
mitt á þessu sviði liggur framtíðar
frami íslendinga, eins og líka þéirra
fortíðar frægð. Þessu má aldrei
gleyma og þetta verður ætið að
♦ Borgið LÖGBERG!
skipa öndvegissessinn, þegar um
hag þjóðarinnar er hugsað, rætt eða
ritað. í stjórnmálum er alt í öng-
þveiti eins og víðar, á þessum síð-
ustu og verstu tímum. Þetta kemur
öllum saman um, sem eg hefi heyrt
á það minnast, en þar endar líka
samkomlagið. Ekkert er nú við það
að athuga, þó menn greini á um
þessi mál og þó þeir skiftist i flokka
um þau. Það er eðlilegt. En það
er ekki eðlilegt að finaa hjá jafn
lítilli þjóð, sem þar að auki er
mynduð af einum þjóðstofni, og þar
sem allir menn i landinu eru liklega
meir og minna skyldir hver öðrum,
jafn illvíga flokkapólitík, eins og
hér á sér stað. Það er freistandi að
fara frekar út í þetta, en það á ekkj
hér við. Enda hefi eg þá trú, að
þetta fyrirbrigði vari ekki lengi, en
að það sé eðlileg afleiðing af nýlega
fengnu frelsi og því róti, sem nú er
á þessum málum í öllum löndum. Eg
ætla því aðeins að biðja ykkur að
vernda þrent í lengstu lög: fengið
frelsi, lýðræðið og samvinnuna. En
alt þetta verður nú að heyja baráttu
fyrir tilveru sinni um gjörvallan
heim. IAtið það aldrei bíða ósigur
á íslandi. Því eftir þessum vitum
einum verðitr að lokum stýrt fram
hjá þeim skerjum og boðum, sem
mannkynið nú siglir um.
Hvernig lizt þér svo á kirkjumál.
in? Ýmsir vestra, sem hingað hafa
ferðast, virðast vera áhyggjufullir
út af hnignun trúarlífsins hér á
landi. Engum svefni tapa eg fyrir
slíkar áhyggjur. Eg veit að íslend-
ingar hafa verið, eru og verða trú-
menn—á sina vísu. En þeim er
ekki eðlilegt að v^ra eldheitir ofsa-
trúarmenn, eða láta ýmsum fárán-
legum látum í sambandi við trúrækni
sína. Þeir bera rneiri virðingu fyr.
ir sjálfum sér og helgidómi sínum
en svo. Og þeir heimta yfirleitt að
trúarkend þeirra sé upplýst og leidd
af heilhrigðu viti. Það er kvartað
um, að þeir sæki ekki kirkjurnar
nógu vel. Sé það rétt, þá er að
finna orsakirnar til þéss. Hverjar
senr þær kunna að vera, þá er þeirra
ekki að leita í verulegu trúleysi. Mér
finst að það, sem hér er að gjörast
sé eðlileg og yfirleitt æskileg þrosk-
un trúarlifsins, og mér lízt vel á
það.
Eg hefi nú tæpt á ýmsu, en engu
gjört nein veruleg skil. og vil eg nú
enda með því að flytja einlæga þökk
öllum þeim, sem hjálpað hafa til að
gera þessa ferð okkar bræðranna
skemtilega og eftirminnil.ega. Við
komum hingað í þeim einfalda til-
gangi, að sjá aftur æskustöðvarnar.
Erindinu er lokið. Það hefir tekist
miklu betur en við þorðum að vona.
Við höfum verið velkomnir gestir á
fæðingarstað okkar, Ytri-Tungu á
Tjörnesi, og séð þaðan miðnætur-
sólina og Jónsmessudýrðina. Við
vonum, að engir af vinum okkar taki
sér það tfl, þó við nefnum, í þessu
sambandi, sérstaklega Tjörnesinga
og Húsvíkinga, því að það var á
þeirra valdi að gera ferð okkar góða.
Meðal annars, sem sagt var í sam-
sæti, er Tjörnesingar héldu okkur i
Ytri-Tungu, var ljóðlínan: “Hér
búa hjörtu, hér lifir sál.” Ástúð
okkar gömlu sveitunga, sem ekki
höfðu gleymt okkur eftir 47 ára
fjarveru, lét okkur finna til sann-
indanna i þessum orðum. Hjartans
þökk Tjörnesingar og Húsvíkingar.
Þið hafið gert heimkomu okkar til
æskustöðvanna ógleymanlega. En
svo vona eg að mál mitt heyrist
einnig út í Vattarnes, til Akureyrar
og Mývatns, og allra þeirra staða,
þar sem vinsamlega og höfðinglega
var móti okkur tekið. Ef íslend-
ingar gætu orðið hver öðrum eins
góðir og ástúðlegir, eins og þeir
hafa verið okkur, sem gestum þeirra;
þá yrði sálum þeirra borgið. Kæra
þökk Islendingar í landi Ingólfs.
Við förum héðan með ljúfar minn-
ingar um land og þjóð og síðasta
kveðjan til ættjarðarinnar, sem
geymir lika þjóðina, verður ekki
betur flutt, en í orðunum, sem við
öll syngjum austan hafs og vestan:
“Drjúpi’ ’ana blassun Drottins á,
um daga heimsins alla.” En nú
kallar land Leifs, “Vínjand hið
góða.” Hjartans þakkir. Góða
nótt!
—Nýja Dagbl.
Business and Professional Cards
PHYSICIANS and SURGEONS
DR. B. J. BRANDSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone 21 834—Office tlmar 2-3 Heimili 214 WAVERLEY ST. Phone 403 288 Winnipég, Manitoba DR. B. H. OLSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone 21 834—Office tlmaj- 4.30-6 Heimili: 5 ST. JAMES PLACE Winnipeg, Manitoba

DR. J. STEFANSSON 216-22 0 Medical Arts Bldg. Talslmi 26 688 Stundar augna, eyrna, nef og kverka sjúkdöma.—Er aö hitta kl. 2.30 til 5.30 e. h. Heimili: 638 McMILLAN AVE. Talsimi 42 691 J Dr. P. H. T. Thorlakson 206 Medlcal Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Bt». Phonee 21 21*—21 144 Res. 114 GRENFELL BLVD. Phone 62 200

Dr. S. J. Johannesson G. W. MAGNUSSON
Nuddlœknir
Viötalstlmi 3—5 e. h. 218 Sherburn St.~Sími 30877 41 FURBY STREET Phone 36 127 Slmlð og semjið um samtalstlma

w DR. E. JOHNSON 116 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy St. Talslmi 23 739 Viðtalsttmar 2-4 Heimili: 776 VICTOR ST. Winnipeg Simi 22 168
BARRISTERS, SOLICITORS, ETC.
H. A. BERGMAN, K.C. tslenzkur lögfrœOingur Skrifstofa: Room 811 McArthur Building, Portage Ave. P.O. Box 1656 PHONES 95 052 og 39 043 G. S. THORVALDSON B.A., LL.B. tslenzkur lögfrœöingur Skrifst. 702 CONFEDERATION LIFE BUILDING Main St„ gegnt City Hall Phone 97 024

J. T. THORSON, K.C. tslenzkur lögfraeðingur 801 GREAT WEST PERM. BLD. Phone 92 755 W. J. LINDAL K.C. og BJORN STEFANSSON tslenzkir lögfrœöingar 325 MAIN ST. (á öðru gólfi) PHONE 97 621 Er að hitta að Gimli fyrsta miðvikud. I hverjum mánuði, og að Lundar fyrsta föstudag
DRUGGISTS DENTISTS
DR. A. V. JOHNSON tsienzkur Tannlœknir 212 CURRY BLDG., WINNIPEG Gegnt pösthúsinu Slmi 96 210 Heimilis 33 32g Drs. H. R. & H. W. TWEED Tannlœknar 406 TORONTO GENERAL TRUSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONE 26 545 WINNIPEG

* DR. T. GREENBERG Dentist Hours 10 a. m. to 9 p.m. PHONES: Office 36 196 Res. 51 455 Ste. 4 Norman Apts. 814 Sargent Ave., Winnipeg
BUSINESS CARDS
A. S. BARDAL 848 SHERBROOKE ST. Selur llkkistur og annast um út- farir. Allur útbúnaður sá beztl. Ennfremur selur hann allskonar minnisvarða og legsteina. Skrifstofu talslmi: 86 607 Heimilis talslmi: 501 562 J. J. SWANSON & CO. LIMITED 601 PARIS BLDG., WINNIPEG Fasteignasalar. Leigja hús. Ot- vega peningalán og eldsábyrgð af öllu tægi. Phone 94 221

A. C. JOHNSON 907 CONFEDERATION LIFB BUILDING, WINNIPEG Annast um fasteignir manna. Tekur að sér að ávaxta sparifé fólks. Selur eldsábyrgð og bif. reiða ábyrgðir. Skriflegum fyrir- spurnum svarað samstundis. Skrifst.s. 96 7 57—Heimas. 33 328 C. E. SIMONITE TLD. DEPENDABLE INSURANCE SERVICE Ilcal Estate — Rentals Phone Office 96 411 806 McArthur Bldg.
HÖTEL / WINNIPEG ,
ST. REGIS HOTEL 285 SMITH ST„ WINNIPEG pœgilegur og rólegur bústaóur i miöbiki borgarinnar. Herbergi 3.2.00 og þax yfir; með baðklefa $3.00 og þar yfir. Ágætar máltíðir 40c—60c Free Parking for Guests THE MARLBOROUGH SMITH STREET, WINNIPEG “Winnipeg's Doton Town HoteV' 220 Rooms with Bath Banquets, Dances, Conventions, Jinners and Functions of all klnds Coffee Shoppe F. J. FALL, Managgr

CorntoaU ^otel Sérstakt verð á viku fyrir námu- og fiskimenn. Komið eins og þér eruð klæddir. J. F. MAHONEY, framkvæmdarstj. MAIN & RUPERT WINNIFEO SEYMOUR HOTEL 100 Rooms with and without bath RATES REASONABLE Phone 28 411 277 Market St. C. G. Hutchison, Prop. PHONE 28 411