Lögberg - 16.01.1936, Blaðsíða 4

4
LÖGrBERG. FIMTUDAGINN 16. JANÚAR 1936
Xögterg
GefiS út hvern fimtudag af
THE COLXJMBIA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Hveitiverzlunarsamtökin og
takmark þeirra
Útvarpserindi flutt af L. G. Brouillette
6. nóvember, 1935
Frá fyrstu dösirm hveitiræktúnarinnar á
canadisku sléttunum, höfðu allmargir bænd-
ur ]>á sannfæringu að höndlun og sala hveit-
isins lieyrði alveg eins til búnaðarmálum og
framleiðslan sjálf.
Með því að bændur höfðu ekki ráð á svo
miklu fé, sem til þess þurfti að færast slíka
verzlun í fang, fanst þeim sjálfsagt að stjórn-
in hlypi undir bagga með framleiðendunum
og legði fram fé þessu nauðsynja fyrirtæki til
styrktar — og stofnun samvinnu kornhlað-
anna í Saskatchewan og Alberta sýndi og
sannaði að hér var um enga glæfrastofnun að
ræða; fyrirtækið var auðsjáanlega heilbrigt
og arðvænlegt.
En þrátt fyrir það þótt þessar kornhlöðu-
stofnanir sköpuðu nýtt tímabil í sögu búnað-
arins, þá voru þær fremur til þess að höndla
korn en selja. Næsta og erfiðasta sporið var
að geta selt kornið með hagnaði fyrir fram-
leiðandann; geta selt það með eðlilegum á-
góða, í stað þess að láta óviðkomandi verzl-
unarbraskara pranga með það og ráða verð-
inu; en láta kostnaðinn yfirleitt falla á herð-
ar framleiðandans og neytandans.
Að stofna félag sem höndlaði og seldi alt
korn, var afar umfangsmikið starf og marg-
brotið. En á meðan stríðið stóð yfir var
bönnuð prangaraverzlun frá því í maí 1917,
þangað til í ágúst 1920 að undantekinni einni
viku í júlí 1919, og hagnaður sá, sem bóndinn
hlaut af höndlun hveitinefndarinnar 1919—
1920, sýndi greinilega hvað hægt var að gera.
Þegar allar tilraunir til þess að endur-
vekja hveitinefndina mishepnuðust á hinum
erfiðu árum 1920—1923, myndaði allur fjöldi
framleiðenda sjálfviljug samtök og stofnuðu
hveitisamlögin. Viðurkenning sambands-
stjórnarinnar í júlímánuði síðastliðnum um
skyldu sína gagnvart sölu og höndlun liveit-
isins og skipun hveitinefndar í Canada var
annar stórsigur fyrir bændur Vesturlandsins.
Við það mikla fyrirtæki að höndla og
selja hveiti var það óumflýjanlegt að fá sam-
vinnu og aðstoð bæði sambands-.og fylkja-
st jórna, og hafa hveitisamlögin komið til leið-
ar margs konar umhótum og lagabreytingum
til hagnaðar akuryrkjumönnum. Hveitisam-
lögin áttu ærinn þátt í lögum þeim, er léttara
gerðu mönnum fyrir um samning skuldalúkn-
inga; þau áttu sinn þátt í undirbúningi að
stofnun canadiska þjóðbankans; þau stucldu
lögin um sölu iandsnytja yfir höfuð, sömu-
leiðis lögin, er heimilpðu skipun liveitinefnd-
arinnar; þau hafa veitt óskift fylgi ýmsum
öðrum bótum og breytingum innanlands sem
utan, og þau hafa lagt fram krafta sína og
beitt áhrifum sínum til stuðnings frjðar með
því fvlgi sem þau hafa veitt alþjóðasamband-
inu.
Síðan hveitisamlögin voru stofnuð, hafa
þau orðið að skifta við stjórnir ýmsra flokka
bæði í fylkjum og sambandi: bændaflokka,
liberal flokka og conservative flokka, og hef-
ir það komið í ljós að allir flokkar voru til
þess fúsir að líta á málið með sanngjörnum
augum þegar þeir sáu að það var alment
heillamál; á meðan þeirri stefnu er fylgt sem
hingað til hefir átt sér stað er það ljóst að
allir flokkar verða viljugir til samvinnu,
hvaða stefnu sem þeir annars fylgja. Með
því að styrkja þau mál, sem öllum hændum
eru hagfeld; með því að styðja stefnur, en
ekki flokka; með því að taka saman höndum
við aðra bændur um önnur mál, sem þeim eru
hugstæð, er það skoðun vor að vér stefnum
að því marki sem upphaflega var til ætlast.
Yér trúum því ekki að nokkur stjórn neiti
sanngjörnum kröfum, sem með rökum eru
frambornar “öllum bændum til sameiginlegra
heilla; eða ef nokkur st jórn gerði það, þá trú-
um vér því ekki að hún yrði langlíf. En vegna
þess að einungis er hægt að hafa áhrif á
stjórnirnar með öflugum samtökum og sam-
vinnu meirihluta bænda, þá er það skylda
bænda að halda við samtökum sínum og hopa
hvergi né láta bug á sér finna; með því móti
einungis geta þeir mætt með nokkurri von um
sigur hinum öðrum öflum, sem þeim eru and-
stæð og bundin föstum samtökum — öflum,
sem fremur láta sér ant um eiginhagsmuni
en almenna vellíðan.
*Eg hefi þegar farið nokkrum orðum um
samvinnufélög eins og vor, og afstöðu þeirra
gagnvart öðrum bændafélögum, svo sem til-
raunabúsfélögum, rannsóknarfélagi landbún-
aðarmálanna og annara stjórnarstofnana í
líka átt.
En þótt það sé hverju orði sannara sem
eitt aðal samvinnufélagið í Quebec hefir sagt:
“að það sé virðingarvert að stjórnin hjálpi
til þess að láta tvö strá vaxa þar sem eitt hafi
vaxið áður, þá er hins að gæta að ábyrgð
stjórnarinnar nær lengra en það — hún verð-
ur að hafa vakandi auga á framleiðslunni frá
byrjun til enda, þangað til afurðirnar eru
I höndlaðar og seldar með sem mestum hagn-
aði fyrir þann, sem þær framleiðir.
Með því að hveitis, sem framleitt er í
Vestur-Canada, er mestmegnis neytt utan-
lands, þá er það eðlilegt að hveitisamlögin láti
sér ant um alheimsmarkaðinn. Þau færa út
kvíarnar ]>annig að láta samtaka sinna verða
vart ekki aðeins í sínu eigin héraði eða lands-
hluta, heldur í öllu landinu og í víðri veröld;
því það er sannfæring vor að einungis með
meiri og víðtækari samvinnu í stað samkepni
verði komið á heilbrigðara fjármála fyrir-
komulagi.
Af þessum ástæðum er það að eitt aðalat-
riði hveitisamlaganna er það að koma á betra
samkomulagi og meiri samvinnu við fram-
leiðendur og neytendur í öðrum löndum.
Með því nú að stjórnir allra hveitilanda
hafa hindrað innflutning hveitis fyrir lágt
verð, og gert það í því skyni að verja sína
eigin borgara fyrir því að þeir neyðist til að
selja svo lágt að ekki svari kostnaði, þá ligg-
ur það í augum uppi að nauðsyn er á vin-
gjarnlegum samræðum milli þeirra þjóða,
sem hveiti hafa til sölu og hinna, sem hveiti
verða að kaupa.
Hveiti, sem haugað er inn í eitthvert land
í svo stórum stíl og með svo lágu verði að
hveitimarkaður innanlands er í hættu, verður
alvarlegt viðfangsefni. Flutningafélögin
fagna yfir því, þeim er um það eitt hugað að
sem mest sé til að flytja, þeirra áhugi nær
ekki lengra, en vér höldum því fram að þeir
sem aðallega beri að athuga séu framleiðand-
inn og neytandinn.
Takmark vort verður að vera það, að
framleiða nóg af góðu hveiti handa þeim, sem
þess neyta og sjá um að framleiðslan gefi
nægilega mikið í aðra hönd.
Hvort hveitiverðið er $1.00 eða 50 cents
skiftir engu fyrir flutningsfélögin; þau fá
jafnmikið hvort sem er; en það munar því
fyrir bóndann að hann geti verið sjálfstæður
maður fái hann $1.00 fyrir mælirinn, en verð-
ur ef til vill gjaldþrota fái hann aðeins 50
cents. Ef hann selur 1,000,000 mæla fyrir
$1.00 hvern, fær hann $1,000,000 í aðra hönd,
en til þess að fá $1,000,000 fyrir 50 centa
hveiti verður hann að selja 2,000,000 mæla —
framleiða helmingi meira.
Iíveitisamlögin, eins og önnur samvinnu-
félög eru aðallega stofnuð og starfrækt í þjón-
ustu fjöldans.
Vér trúum því að í nálægri framtíð verði
hér allsnægtir fyrirliggjandi, og sem fram-
leiðendur er hjálpa til þess að framleiða þess-
ar allsnægtir er oss ant um að allsnægtunum
fylgi sanngjörn miðlun. Til þess að það megi
verða hlýtur samvinna að koma í stað hinnar
eyðileggjandi samkepni — ágóði fvrir alla. í
staðinn fyrir örfáa.
Samvinnan ryður sér til rúms nú á dög-
um um alla víða veröld. Þegar hún hefir full-
komiegá fest rætur skapast, heilhrigð verzlun-
arsambönd og vöruskifti milli allra þjóða til
hagnaðar fyrir alla.
Þá fyrst er upprunnin heillaökl vfir
heim allan þegar það skilst að sama vinsemd
og hugarþel, sem oft ríkir milli einstakiinga,
þarf einnig að ríkja milli þjóða og landa.
Málverk af Islandi
Inntak greinar þeirrar, sem hér fer á
eftir, er úr vikublaðinu Western Producer, og
er höfundurinn W. A. McLeod, fræðslu- og
útbreiðslustjóri hveitisamlagsins canadiska:
“Málverk af Islandi, tuttugu og þrjú að
tölu, hafa verið sýnd undanfarandi í helztu
borgum Canada og Bandaríkjanna; eru þau
eftir Eímile Walters. Dvaldi listamaðurinn
freklega hálft ár á Islandi 1934, og eiga mál-
verk þessi rót sína að rekja til þeirrar dvalar
hans þar; hafa þau hlotið ágæta dóma í stór-
borgum sunnan landamæranna, og tvö fræg
listasöfn, hafa að minsta kosti aflað sér sýn-
ishorna af málverkum Mr. Walters, sem sé
Municipal Gallery of Modern Art í Dublin og
Luxenbourg-safnið í París.
Maður þarf ekki að vera róttækur list-
dómari til þess að njóta málverka þessara.
Við fyrstu sýn, stóð sá, er línur þessar ritar
beinlínis á öndinni, fullur undrunar
yfir óvæntum og óvenjulegum viS-
brigðum,; hér sýndist alt framundan
manni eins og opin bók; engin hula,
ekkert mistur; ekkert af þessum
venjulega samruna himins og mold-
ar út við hinn fjarsta sjóndeildar-
hring. í þessu einkennilega lofts-
lagi norðursins, skýrist útsýnið svo,
að augað getur auðveldlega glöggv-
að sig á hvers konar fyrirbrigðum,
þó í ómælisf jarlægð sé. Þvi er eins
háttað og Vilhjáimur Stefánsson
kemst að orði, að á íslandi sjá menn
eins langt og augað eygir, án nokk-
urrar þeirrar hindrunar, er jafnan
fylgir hinu þyngra loftslagi. ísland
er' ennfremur eldf jallaland; jarð-
skorpa sú, er hylur hraun og kletta,
er næfurþunn; þó er gróðrarríki
mikið sakir sólauðugs langdegis, og
beitilönd góð.
Listamanninum hefir tekist meist-
aralega til um viðfangsefni sín við-
víkjandi veðrabrigðum og jarð-
myndun. Drættir hans eru sterkir
og dirfskufullir; jafnvel hrjúfir með
köflum. Bláfjöllin bera hnarreist
höfuð mót heiðum himni og sól;
grasið sýnist undarlega eða jafnvel
alveg óvenjulega grænt; þó er það
ekki grænna en það i raun og veru
á a<5 sér, að því er íslenzkum vini
minum, er eg hitti á sýningunni,
sagðist frá. Listamanninum er sýnt
um blöndun lita; enda vafalaust úr
nógu að velja með undralandið ís-
land að bakgrunni. Málverkið
Glazier Blink (jökulblik), er stór-
kostlega hrífandi og mikilúðugt.
Blaðið Christian Science Monitor,
fyrir munn listdómara síns, likir
málverkinu við lifandi lýsingu úr
sögu norðursins.
“Myndin “Apríl-þíða” og “Stór-
viðri í nánd,” eru báðar hinar feg-
urstu og þrungnar töfrandi litbrigð-
um.
Tvö málverk af Þingvöllum, hin_
um forna þingstað, þar sem víking-
arnir tjölduðu búðir sínar, prýddu
þetta einkennilega og jafnvel sér-
stæða málverkasafn Mr. Walters.”
í niðurlagi greinar sinnar, rekur
Mr. McLeod allitarlega hinn marg-
þætta listamannsferil Mr. Walters,
frá fyrstu tilraunum til fleygrar
listar.
“Jökulblik” er yndislegt málverk.
Vitað er að oft hafi Islendingar
vestan hafs lyft þyngra hlassi en því,
að kaupa það að listamanninum og
koma því fyrir á málverkasafni
Winnipegborgar í samkomuhöllinni
miklu. ✓ s
Mackenzie King
(Framh.)
Það er þrent, sem að því hefir
stuðlað hversu óvenjulega vel King
hafa heppnast öll hans opinberu
störf. í fyrsta lagi hans miklu
stjórnmálahæfileikar; í öðru lagi á-
hugi hans fyrir opinberum málum,
sumpart meðfæddur áhugi og sum-
part vakinn af lestri um æfiferil for-
feðra hans, og í þriðja lagi sú regla,
sem hann hefir tamið sér, að vera
bæði nemandi og kennari í almenn-
um mannfélagsmálum.
Síðasta atriðið finst mér að beri
að leggja á mesta áherzluna, því það
er ábærilegra en hin bæði og honum
sérkennilegra og einnig vegna þess
að það snertir yfirgripsmikla póli-
tíska mentun. Aðrir menn hugsa
stjórnmál frá heimspekilegu sjónar-
miði, eða jafnvel með þeirri stefnu
og í þeim tilgangi að verða æfðir
bragðarefir og láta krók koma á
móti bragði í viðskiftum við and-
stæðinga sína. King aftur á móti
les og hugsar stjórnmál grandgæfi-
lega með opnum augum vísinda-
mannsins. Hann skoðar þau sem |
aðra fræði er læra eigi og kenna |
blátt áfram og samvizkusamlega. |
Þegar það er thugað hvernig
hendingar einar ráða oft úrslitum
pólitískra mála, þar sem algert af-
skiftaleysi ræður tímum saman og
svo fárra vikna ofsi og æsingar rétt
fyrir kosningar; þegar þess er gætt
að kosningar eru oft unnar á ein-
hverju slagorði þar sem málinu er
áfrýjað til hlutdrægni og flokks-
fylgis, þá er ekki úr vegi að íhuga
mismuninn, sem ætti sér stað, ef
menn gerði sér það alment að reglu
að hugsa stjórnmálin, skoða þau
niður í kjölinn, vigta og mæla og
bera saman það sem fram er fært á
hvora hlið.
Þegar King talar ber einnig mest
á hugarfari og framkomu náms-
mannsins. Hann talar með skýring-
um. Hann talar eins og sá, sem
finnur það og veit að hann hefir
lesið, lært og skilið, og telur sér
skylt að láta aðra verða þeirrar
þekkingar aðnjótandi, . sem hann
hefir öðlast sjálfur. Hann talar al-
veg eins og læknir mundi tala við
stéttarbræður sina á læknaþingi.
Hann talar aldrei eins og sá, sem
yfirburði þykist hafa yfir aðra;
aldrei eins og sá, er miklast af ment-
un sinni. Hann reynir að láta menn
skilja að ekki sé um neinn leyndar-
dóm að ræða þegar hann fæst við
eitthvert málefni; hann lætur mönn-
um þann skilning í ljós að hér sé um
efni að ræða, sem allir menn og allar
konur með meðal skynsemi geti
skilið og dæmt um, ef hugsuninni
sé aðeins beitt og tími tekinn til í-
hugunar. Öll aðferð hans er tilraun
til þess að vekja fólk til hugsunar.
Af þessum ástæðum er það að
heilmikill persónulegur ávinningur
fylgir því að hlusta á King og kvnn-
ast honum; vita um alt lífsstarf
hans og gera sér grein fyrir því.
Mikil mælska, stjórnmálakænska,
tilkomumikil framkoma og fegurð
—alt þetta er mikilsvert fyrir póli-
tískan leiðtoga, en allir þessir kostir
heyra einungis til hinum einstaka
leiðtoga en geta aldrei orðið eign
annara; hann getur ekki veitt þá
öðrum og aðrir geta ekki tileinkað
sér þá nema að mjög litlu levti,
hversu fegnir sem þeir vildu.
Öðru máli er að gegna með reglu-
bundið og stöðugt nám pólitískra
málefna eins og eg hefi tekið fram
um King; sú regla er eins og f lestar
aðrar reglur, að því leyti að hana
geta menn lært og tileinkað sér, og
væri það gert alment yrðu menn
betur að sér í stjórnmáíum en nú á
sér stað, og færari um það að greiða
atkvæði samkvæmt viti og skilningi.
Eitt f því sem enn er að mestu
lega i flestum öðrum löndum, er al-
mennur skilningur á almennum mál_
um.
♦ BORGIÐ LÖGBERG!
“Á hágöngum”
Skyldi nokkur þjóð eiga eins
mikla mannskaða- og hrakfallasögu
eins og ísland, að meðtekinni stærð
lands og þjóðar? Landið, sem er nú
lofað mjög í ljóði og ræðu.
“íslands óhamingju verður alt að
vopni,
eldur úr æðum þess, ár úr fjöllum
þess,
breiðum bygðum eyða.”
Svo segir Bjarni Thorarensen.
Ef til vill er bezt að láta alt þetta
liggja í þagnargildi. Enda leggur
Steingrímur Thorsteinsson alt þetta
út á bezta veg: “Á samt til blíðu, það
meinar alt vel.”
Samt mun það tryggast. að standa
á varðbergi, þegar um islenzka nátt-
úru er að ræða. Er það stór furða
hve menn voru íhaldssamir að leggja
upp á fjöll og fyrnindi um hávetur
litt klæddir og nestaðir. Mér skilst
að nú sé nokkur breyting i þess.:
efni. En tæplega getur maður lesið
um mannskaða að fornu og nýju á
íslandi, án þess að manni ofbjóði sá
mikli skari. sem hefir farist fyrir
ofríki náttúrunnar.
Minnist eg viðburðar, sem gerð-
ist fyrir hér um bil sextíu árum. Var
það ráðgáta og margar getur leidd-
ar að þessu. en skýring fékst engin
að svo komnu.
Það var eitt sinn um veturnætur,
að veður voru stilt og færð góð og
ísalög um vötn og voga.
Þá fýsti hugann að hefjast yfir
þröng og þokudrunga sveitarlífsins,
pg leita æfintýra og hvíldar innan
tómlegra. þögulla og leyndardóms-
fullra hdmkynna afréttarinnar.
Ekki heldur óhugsandi að kind og
kind kynni að vera á stangli, sem
ekki hefði fundist í síðustu göngum.
Þá tók sig til maður á bezta aldri
og göngufrár, þegar bjart var veður
og færð góð, og lagði upp í eftirleit;
gekk hann við staf ; fylgdi honum
fjárhundur hans. einn af þessum ó-
brigðulu og þrautseigu hollvættum
íslenzkra fjármanna. Gekk hann
þann dag að kvöldi, án þess að verða
f jár var og náttaði sig í húsi á eyði-
býli.
bjóst við að láta fyrirberast næstu
nótt á sama stað.
Snjór var og svipaðist hann eftir
slóðum mikinn hluta dags; kom hann
að síðustu á slóðir eftir þrjár eða
f jórar kindur, ásetti hann sér að ná
SANNLEIKUR
Forna heimspekinga deildi mjög á um það: “Hvað ..
er sannleikur.” í mörgum bókasöfnum nútímans, er
marga þykka bók að finna, sem hefir að geyma rök-
ræður þessara manna.
Einn þessara gömlu garpa, spakhyggjumaðurinn
Gorgias, lagði svar sitt fram í spurningarformi: “Hvað
er rétt,” spurði hann. “Það, sem vér SÖNNUM að sé
rétt.” Og það er sú skýring, sem vér höllumst að.
Um alla VERÐSKRÁ EATONS, gætum vér þess
að sannleikur skipi það öndvegi, er ekki verði mist sjón-
ar af. Nákvæmni í lýsingum er oss ástríða. En þá
komum vér að þessu:—vér gerum aldrei yfirlýsingu,
nema vér getum SANNAÐ að hún sé rétt. Hver ein-
asta vörulýsing verður að hafa staðist vísindalega eld-
raun, áður en rannsóknardeild vor heimilar henni sess í
vöruskránni. Sérfræðingar gera ekki yfirlýsingar um
neitt, fyr én víst er að þær séu sannaðar. Leiki nokk-
ur vafi á, gera þeir nýja rannsókn til þess að leiða sann-
leikann í ljós, áður en lengra er haldið.
Arangur? Sannleikur glitrandi á hverri blaðsiðu
------og hundruð þúsunda manna og kvenna vestan-
lands VITA hve trygt það er að kaupa hjá Eatons.
VT. EATON CZunm
WINNIPEG CANADA
Að morgni var bjart og kalt og ó-
leyti ólært hér í Canada — og lík- | ákveg;g veður. Snæddi hann af
nesti sínu og skildi eftir afganginn;