Lögberg - 27.02.1936, Blaðsíða 4

4
LÖGrBERG. FIMTUDAGINN 27. FEBRtJAR, 1936
Högberg
GefiO út hvern fimtudag af
TUE COLUMBIA PRE8S LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjðrans:
EDITOR LÖGBERG, 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Verö J3.00 um árið—Borgist fi/rirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Spor í rétta átt
Fregnir þær, er borist hafa frá Ottawa
þessa síðustu daga viðvíkjandi afstöðu nú-
verandi stjórnar til þjóðbrautanna, Canadian
National Railwavs hafa vakið almennan fögn-
uð um land alt. Stjórnin hefir með öðrum orð-
um ákveðið að breyta þannig til, að í stað
meðráðamanna, eius og nú á sér stað, komi
framkvæmdarstjórar, er ábyrgir séu gagnvart
stjórn og þingi, en starfi að öðru leyti sam-
kvaant viðteknum venjum tilsvarandi einka-
fvrirtækja. Tekið skal það fram, að þessar
fvrirhuguðu breytingar, varpa ekki á nokkurn
minsta hátt skugga á starfsemi Fullerton’s
dómara, sem formanns meðráðanefndarinn-
ar; hann hefir hvívetna reynst hinn nýtasti
maður, þó hann á hinn bóginn hafi ekki notið
sín til fulls, sakir fávíslegra hindrana, sem
afturhaldsliðið á síðasta þingi setti í veg
hans.—
Afturhaldsflokkurinn, undir foustu Mr.
Bennetts, fór þannig að ráði sínu í fyrra, í
sambandi við þjóðeignabrautirnar, að ætla
mátti helzt sem um gjaldþrota fyrirtæki væri
að ræða, eða að minsta kosti stofnun, sem
væri þá og þegar að lenda á vonarvöl; hann
skipar meðráðamenn alveg eins og gengur
og gerist þegar um er að ræða ófullveðja ein-
staklinga. Allur þessi tvískinnungur leiðir
svo til þess, að fólkið veður í villu og svíma,
og veit ekki hvaðan á sig stendur veðrið.
1 síðustu kosningahríð fer það svo að
skýrast hvert stefni með tilliti til Þjóðeigna-
brautanna; mikill meiri hluti kjósenda blátt
áfram krefst þess og sýnir það í verki, eða
með atkvæði sínu, að svikráðum við þetta
mikilvæga samgöngukerfi verði ekki tekið
með þegjandi þögninni. Fólkið snéri sér til
Mr. Kings, sem þess mannsins, er af reynslu
undangenginna ára mætti öruggast treysta í
þessu máli sem öðrum. Og Mr. King brást.
heldur ekki því trausti, með því að eitt af
fvrstu þingmálunum, sem hann tekur til með-
ferðar á yfirstandandi þingi, lýtur að því að
tryggja velfarnan Þjóðeignabrautanna og
endurvekja með þjóðinni traustið á gikli
þeirra og nauðsvn.
1 ræðu, sem Mr. S. W. Fairweather,
forstjóri hagstofunnar (Bureau of Beono-
mics) flutti þann 17. þ. m. í borginni Moncton,
bendir hann ljóslega á það, hver hætta þjóð-
eignabrautunum stafi frá hvíslingaleik hinum
viðurstyggilega, er viss öfl, bæði heima og er-
lendis, jafnt og þétt geri sig sek um; árásimar
séu sjaldnast háværar, heldur sé hinum og
l>essum hviksögum laumað út, er ti), þess miði
að veikja traust þjóðarinnar á nytsemi fyrir-
tækisins. Mr. Fairweather lýsti yfir því, að
þegar alt kæmi til alls, þá reiddi Þjóðeigna-
brautunum alla jafna engu ver af, en við-
gengist alment um járnbrautafyrirtæki í álfu
þessari; enda benti margt til þess, að er fram
liðu stundir, myndi þetta “óskabam þjóðar-
innar,” eigi aðeins reynast henni hollur afl-
gjafi, heldur og líka meira en bera sig fjár-
hagslega; samsteypa við önnur járnbrautafé-
lög gæti ekki undir nokkrum kringumstæðum
komið til mála. Á því riði vitanlega mest að
þjóðn í þessu efni, sem og reyndar á öðrum
sviðum, reyndist sjálfri sér trú.
Gengið er út frá því, að núverandi for-
seti, Mr. S. J. Hungerford, gegni embætti sínu
áfram, þó skipuð verði ný framkvæmdar-
stjóm. Þess er og vænst, að í nefnd þeirri eigi
sæti, fyrir stjórnarinnar hönd, vararáðgjafi
járnbrautarmálanna,
Stjórnin er ábyrgðarfull gagnvart þing-
inu um starfrækslu og hag þjóðeignabraut-
anna. Þess vegna verður það eigi aðeins
æskilegt, heldur og beinlínis sjálfsagt, að hún
hafi einhvern íhlutunarrétt um þær stefnur,
sem farið skal eftir í starfrækslunni.
Meðferð afturhaldsflokksins á Sir Henry
Thomton, og afstaða hans til Þjóðeignabraut-
anna á síðasta þingi, hefir opnað svo augu
þjóðarinnar, að hún felur þeim mönnum ein-
um völdin, er kunnir eru að hollustu við þetta
mál málanna hinnar canadisku þjóðar.
Ársþing Þjóðraeknisfélagsins
Síðastliðinn mánudag, um tíuleytið fyrir
hádegi, var hið seytjánda ársþing þjóðræknis-
félags Áaiendinga í VesturHimi sett; fór sú
athöfn fram í Goodtemplarahúsinu; aðsókn
við þingsetningu í allra lakasta lagi. Athöfn-
in hófst, venju samkvæmt, með sálmasöng og
bænargerð; við hljóðfærið var frú Guðrún
Helgason, en bænina flutti séra Jakob Jóns-
son frá Wynyard.
Forseti Þjóðræknisfélagsins, hr. J. J.
Bíldfell setti þing; flutti hann afarlanga
greinargerð um Japan og Italíu, eða réttara
sagt þéttbýlið þar; dáði mjög þjóðrækni hinn-
ar fyrnefndu ])jóðar, og varð mál hans naum-
ast á annan veg skilið en þann, að þangað
bæri oss að sækja þjóðræknis fyrirmvndir
vorar; var ræðan, eða fyrirlesturinn, óvið-
komandi að langmestu leyti þjóðræknissam-
tökum íslendinga vestan hafs, ])ó vel hefði
getað farið við eitthvert annað tækifæri, eða
á þeim vettvangi, er heimsmálin sérstaklega
skyldi rædd.
Lagðar voru því næst fram aðrar skýrsl-
ur embættismanna, og hinum ýmsu málum
vísað til nefnda. Með því að fundargemingur
félagsins mun birtur verða í blöðunum í heild,
yrði það óþörf tvítekning, að rekja sögu
þingsins hér á þessu stigi máls.
MacKenzie King
MAÐUHINN OG AFREKSVERK IIANS.
Eftir John Lewis.
(Sig. Júl. Jóhannesson þýddi)
Þegar King dvaldi á Italíu fékk hann
skeyti frá póstmálastjóranum í Ottawa; var
honum skýrt frá því að stjórnin hefði í hyggju
að stofna verkamáladeild og boðið að takast
á hendur ritstjórn blaðsins “Labor Gazette.”
Honum hafði boðist staða sem kennari í
fjármálafræði við Harvard háskólann og neit-
aði hann því tilboði Canada-stjómarinnar.
Síðar sá hann sig þó um hönd. Honum
hafði alt af leikið hugur á þess konar störfum,
sem verkamáladeildinni hlutu að verða sam-
fara. Hann skrifaði því stjórninni,. og tók
boði hennar.
Niðurstaða hans á þessum vegamótum
varð til þess að hrynda honum út á svið
stjórnmálanna, og leiddi síðar til þess að hann
varð leiðtogi frjálslynda flokksins og forsæt-
isráðherra í Canada.
Árið 1900 — fimm árum eftir að hann I
útskrifaðist frá háskólanum í Toronto — tók
hann við sinni nýju stöðu og varð þá aðstoð-
ar verkamálaráðherra og ritstjóri “Labour
Gazette.” Var hann þá 25 ára að aldri.
Átti King afar annríkt í þessari stöðu;
hann varð að undirbúa stofnun deildarinnar,
og þegar hún var byrjuð, varð hann að semja
lög og reglur, sem leggjast. þurftu fyrir þing-
ið. Hann varð að miðla málum og semja
frið þegar verkamönnum og vinnuveitendum
kom ekki saman. Höfðu víða komið upp
verkamáladeilur um það leyti og hepnaðist
honum undur vel að koma á sættum.
Árið 1905 var King skipaður sérstaklega
til þess að rannsaka sviksamlega félagsstofn-
un á Englandi, sem gerði sér það að gróða-
brellu að senda menn til Canada í því skyni
að evðileggja verkföll (strike breakers).
Næsta ár var hann sendur til Englands í því
skvni að tala við stjórnina sjálfa um þetta
mál og fá hana til þess að leggja frumvarp
fyrir þingið, er hegning legði við slíku athæfi.
Þessu kom hann til leiðar og var það stór
sigur fvrir verkamenn. Samskonar löggjöf
var borin upp og samþykt í Canada. King j
var því næst falið að hefja svipaða rannsókn
viðvíkjandi svikafélagi á ttalíu, sem sams-
konar brögð hafði í frammi.
Árið 1907 var hann nefndur umboðsmað-
ur krúnunnar til þess að rannsaka orsakirnar
að upphlaupi í British Columbia gegn Austur-
landafólki. Að þeirri rannsókn lokinni var
honum falið að virða það tjón, er japanskir
og kínverskir menn höfðu beðið í þessu upp-
hlaupi, og ákveða skaðabætur fyrir það. Enn
var hann í konunglegri rannsóknarnefnd til
þess að leiða í ljós aðferðir, sem til þess höfðu
verið hafðar að ginna Indverja, Kínverja og
Japana til þess að flytja til Canada.
Árið 1907 sendi hann canadisku stjórn-
inni greinilega skýrslu þar sem hann sýndi
fram á hve nauðsynlegt það væri að hindra
ópíum flutning frá Kína til Canada. Var
honum þá falið að semja frumvarp til laga
um það mál. Þetta leiddi til þess að næsta ár
skipaði brezka stjórnin hann í alþjóðanefnd
til þess að íhuga, rannsaka og leggja fram til-
lögur um ópíum-málið. Kom sú nefnd saman
í Shanghai. Þegar hann fór í þessa ferð fól
canadiska stjórnin honum það sem aukastarf
að íhuga innflutning frá Indlandi til Canada
og gera tillögur um það mál. %
Á þessu sézt það í fyrsta lagi hversu ó-
venjulega mikils trausts hann naut bæði
heima fyrir og meðal annara þjóða, og eins
hitt hversu margbreytta og víðtæka þekkingu
hann hefir hlotið á heimsmálunum yfirleitt.
Þann stutta tíma, sem King var aðstoðar
verkamálaráðherra var hann sáttasemjair í
Verzlunarmentun
Oumflýanleg nú á tímum!
Vaknandi viðskiftalíf krefst vaxandi vinnukrafts. Við-
skiftavenjuí nútímans krefjast sérþekkingar á öllum
sviðum. Þessvegna er verzlunarmentun blátt áfram
óumflýjanleg. Enda er nú svo komið, að verzlunar-
skólanám er talið óhjákvæmilegt skilyrði fyrir atvinnu
við skrifstofu- og verzlunarstörf.
UNGIR ITLTAR og UNGAR STÚLKUR, sem ætla
sér að ganga á verzlunarskóla (Business College) í
Winnipeg, ættu að spyrjast fyrir á skrifstofu Lög-
bergs; það verður þeim til drjúgra hagsmuna.
Komið inn á skrifstofuna, eða skrifið
The Columbia Press Limited
TORONTO og SARGENT, WINNIPEG
->r><-->r><-->n<--->n<---tru--->oc~~^>QcrrrDO<____>o<___>Q<——-------------------------->Q<--->OC
fjörutíu deilumálum milli verka-
manna og vinnuveitenda. Kom hann
fram með tillögur í sambandi við
þrjú þessara deilumála sem í þá daga
þóttu mjög róttækar og verkamönn-
um í vil.— (Framh.).
Fjallvegafélagið
Ágrip af sögu þcss
Bjarni Thorarensen skáld hafði
mikinn áhuga fyrir vegbaótum
og hann komst á laggirnar merki-
legum félagsskap hér á landi,
sem hét Fjallvegafélagið. Hefir
litið verið um það ritað, nema á
víð og dreif. Nú eru hundrað ár
siðan félag þetta leið undir lok,
og hefi eg tínt saman hið helzta,
sem eg hefi getað um það fundið.
Heimildir þær, sem eg hefí stuðst
við, er að finna í formála að
hinni nýju útgáfu Fræðafélags-
ins af Ljóðmælum Bjarna, Skírni,
Sunnanpóstinum, Árbókum Esp-
hólíns og Landfræðissögu Þorv.
Thoroddsens.—Árni óla.
Þegar Bjarni var sýslumaður í
Ásnessýslu fékk hann sýslubúa
til þess að vinna að vegabótum
m. a. leggja nýjan veg yfir ól-
afsskarð á Hellisheiði. Einu sinni
er yfirréttardómarar voru í sam-
kvæmi hjá stiptamptmanni, bár-
ust vegabætur i tal, og eggjaði
Bjarni til að láta Borgfirðinga og
Árnesingja ryðja Kaldadalsveg,
en Magnús Stephensen taldi á þvi
öll tormerki. Tók Bjarni það þá
til bragðs, mest af þrjósku, að
kosta sjálfur ruðning á versta
kaflanum, Skúlaskeiði. Kostnað-
urinn varð ekki nema 26 rd., eij
þetta þótti merkileg nýbreytni og
Bjarni hafði af þessu þann hagn-
að, að tveir sýslumenn fyrir norð-
an, Esphólín og Blöndal, þökk-
uðu honum opinberlega þessa
vegarbót, fyrir hönd sýslubúa
sinna, einmitt i Klausturpóstin-
um, sem Magnús Stephensen
stýrði.
Fjallvegafélagið stofnað
Hinn 28. janúar 1831, á afmæl-
isdegi konungs gáfu þeir Bjarni
Thorarensen og Þorgrímur Tóm-
asson á Bessastöðum út boðsbréf
um stofnun félags til þess að end-
urbæta fjallvegi hér á landi. Tóku
allir málsmetandi menn hér um
slóðir vel i það og var svo stofn-
fundur Fjallvegafélagsins hald-
inn 22. marZ þá um veturinn og
þar gerðar samþyktir fyrir fél-
agið. f þeim segir svo um tilgang
þess:
Tilgangur félagsins
Hann er fvrst og fremst að
ryðja þá fjallvegi, sem liggja
landsfjórðunga milli, taka þá
þeirra fyrst fyrir, sem mest er
umferð um og einna helzt fjölga
vörðum á vetrarvegum, og byggja
á þeim sæluhús hvar þurfa þykir,
og auðkenna vörður, svo að af
þeim megi þekkja áttir.
Félagið byrjar fyrst á að láta
ryðja veginn yfir Sand svokallað-
an til Norðurlands, og á endur-
hót á vörðum og bygging á sælu-
húsum, ef þess gerist þörf, á
Holtavörðuheiði. Síðan skal það
láta endurbæta svokallaðan Ey-
firðingaveg og setja vörður á
hann — sem og einnig gera það
frekara við aðra þjóðvegu mill-
um Norður- og Suðurlands, sem
þess stýrandi nefnd þykir þörf
að vera — og loksins sjá til að
vörður og sæluhús verði bygð á
þeim vegi milli Múla- og Þing-
eyjarsýslna, hvar póstur skal um
fara á vetrardag.
Alkunnugt er að landið fyrir
norðan Skaftafellssýslu jökla
millum Rangárvalla- og Múla-
sýslna er að mestu ókunnugt, en
mikils um varðandi ef þar yfir
fyndust vegir frá Suðurlandi til
nefndra sýslna. Félagið vill því,
að fyrnefndum vegaruðningum,
ef þess efni leyfa, láta leita uppi
vegi yfir nefndan hluta lands
vors.
Eins og Bókmentafélagið vill
árlega kostu nokkru til landkorta
yfir bygðir hér á landi, ætlar
þetta félag, þegar áður nefndar
vegabætur eru skénar, kosta upp
á að nefndir höfuðfjallvegir verði
rétt settir á fslands kort, ef fél-
agsins efni þá leyfa það.
Þegar þessu er aflokið, og al-
þjóðarvegirnir millum 1 a n d s-
fjórðunga endurbættir, mun fél-
agið hyggja að styttri fjallvegum
sýslna á milli, sem og éinnig
vegum í býgð. . . . Og þar eð
félagsins hérbúandi limir ei geta
haft þekkingu á þeim miður
kunnu fjalla,- og hygðarvegum
í landsins öðrum ömtum, svo
jafnvel óskum vér að aukafélög
verði stofnuð í þessum ömtum—.
Landkönnunin
Eins og sjá má á þessu, sem
sagt er um tilgang félagsins, ætl-
aði það sér að færast all mikið í
fang, eigi aðeins vegabætur, vega-
varðanir og sæluhúsbyggingar,
heldur einnig landkönnun. En á
þeim árum var það mjög erfitt
fyrirtæki, því að menn voru afar
tregir að fara upp um öræfi. Var
það þá almenn trú, að fjöldi úti-
legumanna héldi til á öræfunum
og enginn bygðamaður kæmist
lífs af, ef hann lenti í höndum
þeirra. Kvað svo ramt að þess-
um útilegumannaótta, að útlend-
ingar áttu ilt með að fá fylgdar-
menn yfir Kaldadal. Og þá má
nærri geta hvort menn hafi ver-
ið fúsir að koma í námunda við
ódáðahraun, því að þar átti að
v e r a stórbygð útilegumanna.
Þessi hjátrú styrktist af því, hve
illar voru heimtur mörg haustin.
Var það kent útilegumönnum. En
orsökin til þeirra var sú, að
hvorki norðlenskir né sunnlensk-
ir gangnamenn þorðu að hætta
sér upp á öræfin, og varð því
margt fé þar úti á hverjum vetri.
En stjórnendur Fjallvegafél-
agsins trúðu ekki á þessar bábylj-
ur og tóku öruggir til starfa og
Virðingarteikn
Kveðjur til íslenska mannfélagsins
í Canada
HlutdeilcL yðar í þróun kjörlands yðar, er vissulega
glœsileg. Iðni, ráðvendni og framtak, hafa skipað
yður í fylkingarbrodd þess fólks, er þjóð þessi sam-
anstendur af.
Á þessu seytjánda ársþingi Þjóðræknisfélagsins
grípum vér tækifærið til þess að óska yður til ham-
ingju með það virðidega álit, er þér njótið, um leið
og vér þókkum viðskifti yðar á umliðnum árum. Megi
þessi ánægjulegu sambönd vara sem lengst!
<*T. EATON C?,.,™
WINNIPEG CANADA