Lögberg - 13.08.1936, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. AGCST, 1936.
Hógtjcng
Gefið út hvern ftmtudag af
THE COLUMBIA PRE8S LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórana:
EDITOR LÖ6BERG, 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Verf) <3.00 um áriO—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limííed. 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Maður, sem vert er að minnaát
Þeir eru engan veginn svo fáir, Islend-
ingarnir í hinum strjálu nýbygðum vorum
vestan liafs, er auðsýnt hafa stofnunum vor-
um beggja megin hafsins ra'ktarsemi og ör-
læti. Sumra þeirra hefir lítillega verið getið,
þó hinir séu vafalaust margfalt fleiri, er tóm-
læti samferðamanna hafa hlotið að launum.
Einn þeirra manna, er sannað hefir höfð-
inglega í verki rækt sína við íslenzkt mann-
félag í tveimur heimsálfum, er bændaöldung-
urinn Guðni Brynjólfsson, er dvalið hefir
langvistum í Lögbergs og Þingvallasveitun-
um í Saskatchewan. Þessi ágæti og yfirlætis-
lausi maður er fæddur á bænum Kálfhaga í
Kaldaðarneshverfi í Árnessýslu þann 27. dag
febrúarmánaðar árið 1856. Foreldrar hans
voru þau hjónin Brynjólfur Bjarnason frá
Laugardælum af hinni merku Laugardælaætt,
og Ingibjörg Jónsdóttir Álfssonar úr Saiul-
víkurhreppi í sömu sýslu; voru þau merk og
mæt hjón; efnahag þeirra var þó þann veg
farið, að Guðni fór ekki varhluta af harðrétti
í uppvextinum; lærði hann ungur að vinna
fyrir sér jöfnum höndum við sjósókn og
sveitastörf; síðan hefir honum, ef svo má
segja, aklrei sloppið verk úr hendi.
Arið 1895 kvongaðist Guðni og gekk að
eiga Jóhönnu Magnúsdóttur ættaða úr Rang-
árvallasýslu; var hún ekkja. Jóhanna lézt
árið 1932, og höfðu þau hjón þá verið þrjátíu
og níu ár í farsælu hjónabandi.
Guðni Brynjólfsson lét í haf frá íslandi
þann 17. júní árið 1893, og lenti í Quebec, eftir
rúma mánaðar útivist. 1 Winnipeg dvakli
hann svo fram í nóvembermánuð það sama
ár, er hann tók sig upp og flutti til Lögbergs
og Þingvalla nýbygðanna í Saskatchewan,
þar sem heimili hans hefir staðið jafnan síð-
an. Þeim hjónum farnaðist vel og komust, í
góð efni; trygð þeirra við íslenzkan ættstofn
og íslenzkt mannfélag einkendi jafnan athafn-
ir þeirra. Guðni skar heldur ekki við nögl sér,
er til þess kom að færa íslenzkum mannúðar-
stofnunum fórnir. Árið 1917 sendi hann
berklavarnarhælinu á Vífilsstöðum 1,000
krónur, og ekki alls fyrir löngu sæmdi hann
elliheimilið Betel á Gimli $1,000 gjöf.
Þeir eru ekki allir, sem gefa, er .kunna
að gefa. Guðni Brynjólfsson kann að gefa;
mannúðarmálin hafa ávalt verið honum liug-
stæðust, og þessvegna voru það vitaskuld
fyrst og fremst mannúðarstofnánirnar, er
hann fann sér skvlt að styðja.
Guðni Brynjólfsson er maður gerhugall
og hleypidómalaus; hann er bjarttrúaður,
víðsýnn og þjóðrækinn maður í hinni sönn-
ustu og fegurstu merkingu þess hugtaks.
Guðni Brynjólfsson var einn þeirra
mörgu, er heimsóttu Island í tilefni af Al-
þingishátíðinni 1930 og leituðu þangað and-
legrar næringar.
Nýtt sönglagahefti
I landnáminu íslenzka norður við Fljótið,
þar sem á Unalandi heitir, örskamt frá River-
ton bænum, festi rætur, þroskaðist og dó á
bezta skeiði, einn hinn fjölgáfaðasti Islend-
ingur vestan hafs, er sögur fara af, Gunn-
steinn Eyjólfsson, sagnaskáld og sönglaga
höfundur, Norðmýlingur að uppruna. Ekki
verður út í þá sálma farið hér hvar hann í
rauninni væri sterkastur á svellinu í listrænni
vi&leitni sinni; hann var næsta jafnvígur á
það flest, er hann fékst við. Smásögur hans,
sumar hverjar, eru prýðilega sagðar og hitta
vel í mark; þó hefir ritstjóri þessa blaðs það
■inhvernveginn á meðvitundinni, að ef Gunn-
steini hefði enzt heilsa og líf, myndi hann ekki
ósennilega hafa náð sér betur niðri og rist
dýpra í tónum, en á sviði skáldsagnagerðar-
innar.
Ekki alls fyrir löngu tóku börn Gunn-
steins heitins sig saman um að safna í heild
nokkrum af sönglögum hans og gefa þau út;
nú hefir þessu verið hrundið í framkvæmd og
ber það drengilegan vott um lofsverða rækt-
arsemi.
Ýms lögin í þessu prýðilega hefti, svo
sem “Mig hryggir svo margt, sem í hug mín-
um felst,” og “Eg uni á flughröðu fleyi,”
hafa þegar haslað sér varanlegan völl í með-
vitund íslenzku þjóðarinnar, og hin gera það
vafalaust líka, er almenningi veitist kostur
á að kynnast þeim. Islenzkri söngmenning er
ákveðinn gróði að þessu nýja safni.
Samkvæmt auglýsingu á öðrum stað hér í
blaðinu, fæst þetta sönglagahefti Gunnsteins
bókaverzlun O. S. Thorgeirssonar, 674 Sar-
jent Ave., og hjá dóttur tónskáldsins, frú
'órdísi Thompson í Riverton. Heftið kostar
' fallegri kápu $1.25.
Minni Islands
AÐ IÐAVELLI, HNAUSUM, 1. AG. 1936.
Eftir Dr. Thorberg Tkorvaldson.
llerra forseti,
herrar mínir og frúr,-*-
Það er mér mikil ánægja að vera staddur
hér að Iðavelli á þessum hátíðisdegi íslenzka
þjóðarbrotsins vestan hafs. Þessi bygð er,
’ield eg, íslenzkari en nokkur önnur íslenzk
nýlenda. Það væri því ekki mögulegt að
vel.ja stað í þessu landi sem væri betur til þess
fallinn að halda íslenzka þjóðhátíð. Þar að
auki er það ætíð hátíðisdagur fyrir mig, þeg-
ar eg heimsæki þetta bygðarlag. Það eru nú
rétt 36 ár síðan eg sem unglingur lagði af stað
frá Nýja íslandi. Mér finst eg ætíð kominn
eim þegar eg kem til baka.
Forstöðunefnd þessa dags hefir sýnt mér
nikla sæmd með því að bjóða mér að mæla
fvrir minni Islands. Þessi samkoma er hald-
n fyrst og fremst til þess að minnast Islands.
Sú minning hlýtur að taka sérstakt tillit til
ess fólks sem hér er samankomið og sem er
if íslenzku bergi brotið. Eg er viss um að,
hjá hverjum á sinn hátt, snertir ísland sér-
•staklega næma strengi í tilfinningum okkar
allra. Fyrir þá, sem voru fæddir á Islandi og
’om lifðu þar barns- og unglingsárin er það
máske nóg að nefna Island, til þess að setja
í stað ólgandi haf tilfinninga í sambandi við
æskudrauma og æskuvonir þeirra. Eða má-
ske er mynd sú sem nafnið Island kallar fram
af íslenzku sveitinni okkar, af “bláfjalla
fjallageimi með heiðjöklahring,” af “hlíð-
inni fríðu,” af “skrauti fossa og f jallshlíða,”
af liinni “nóttlausu voraldar veröld þar sem
víðsýnið skín,” nóg til að fylla hjörtu þeirra
með sárri þrá og söknuði.
En svo eru þeir sem ekki lifðu æsku sína
i íslandi, en sem hafa haft þá ánægju að
heimsækja ættlandið. Það kann að vera að
Fjallkonan hafi ekki náð eins sterkum tökum
á tilfinningum þeirra, að íslenzka skáldlistin
og lýsingar skáldanna af náttúrufegurð Is-
ands hafi ekki gagntekið þá eins og ef þeir
hefðu lifað unglingsárin á Islandi. En sam't
er eg viss um að landið og þjóðin geymist í
'iuga þeirra sem einstæð mynd, sem snertir
næmar tilfinningar þeirra en nokkur önnur
mynd sem hugurinn getur framkallað.
En hvað um flest yngra fólkið, sem hér
er í dag, sem aldrei hefir séð Island! Hvaða
strengi snertir orðið ísland í hjörtum þeirra?
Efalaust getur þeirra tilfinningasamband við
tsland ekki haft nema að litlu leyti sömu upp-
tök og hinna flokkanna, sem eg hefi minst á.
En eg álít, og fyrir mínu áliti hefi eg að parti
mína eigin reynslu, að orðtakið Island setji á
stað tilfinnngar sem auðkenni þau einnig sem
íslendinga, þótt þau að öðru leyti séu í fylsta
skilningi borgarar þeirra nýja fósturlands.
Þó að aðalsamband okkar, sem eldri er-
um við' Island sé í gegnum tilfinningalíf okk-
ar, þá hlýtur aðalsamband hinnar nýju ís-
lenzku kynslóðar í þessu landi að vera í gegn-
um þekkingu hennar á Islandi. Og því finst
mér að það ætti að vera aðal markmið allrar
íslenzkrar þjóðræknis viðleitni hér, og þar
með tel eg íslendingadagshald, að styrkja
þetta þekkingarsamband hinnar uppvaxandi
kvnslóðar við fsland, við íslenzka sögu og ís-
lenzka þjóð. Þessvegna ætla eg nú að tala
sérstaklega til þeirra af álieyrendunum, sem
eru fæddir í þessu landi og vona að eldri kyn-
slóðin misvirði þetta ekki.
Hver okkar sem les fornsögumar ís-
lenzku, hver okkar sem í ungdæmi hlustaði á
sagnir úr nútíðar íslenzku þjóðlífi, hefir veitt
því eftirtekt hve sterka trú Islendingar, bæði
að fornu og nýju, höfðu á því erfðalögmáli
að eiginlegleikar hvers manns væru þeir er
hann tæki í arf frá forfeðrum sínum, að ekki
væri hægt að búast við manndómi meðal niðj-
anna, ef forfeðurnir ekki hefðu sýnt af sér
manndóm, að það kæmi aldrei svanur úr
hrafnseggi. 1 fornsögunum er það þessvegna
a>tíð fyrsta spursmálið hvert að einstakling-
urinn sé ættstór, hvort hann geti talið til ætt-
göfugra frænda. Hugmynd þessi náði bæði
til andlegs og líkamlegs atgerfis.
Nú víkur því svo við, að nútíðar
vísindi hafa komist að .sömu niður-
stöðu og forn-lslendingarnir; meira
flð segja er hægt, undir vissum
kringumstæðum, að reikna út ná-
kvæmlega í hvaða hlutföllum vissir
eiginlegleikar ganga í erfðir. Auð-
vitað kemur arfleifðin vanalega
fram í flóknari mynd. Það er samt
tvent í þessum visindalegu ályktun-
um, sem eg vildi minnast á. Niðj-
arnir geta ekki erft eiginlegleika,
nema að forfeðurnir hafi haft þá
til að bera, og möguleikinn að erfa
yfirburði í rikum mæli veltur að
mestu leyti á því i hve ríkum mæli
forfeðurnir hafa átt þá. Góð lífs-
skilyrði geta aðeins hjálpað ein-
staklingnum til að þroska þá eigin-
legleika sem honum eru meðfæddir,
en geta ekki framkallað eiginleg-
leika nema að einstaklingurinn hafi
erft þá frá forfeðrum sínum.
Stundum máske finst okkur, sem
höfum alist upp og fengið alla okk-
ar inentun i þessu landi, að við séum
alveg canadisk, að samband okkar
við Island og íslenzka þjóð sé til-
viljun ein. En ef við tökum til
greina þessar ályktanir nútíðar vís-
inda, ályktanir, sem eru viðurkend-
ar um allan hinn mentaða heim, þá
finnum við að þann dýrmætasta arf
sem við eigum, þann eina arf sem er
nokkurs virði, höfum við erft frá
íslandi og íslenzkri þjóð, og að
framtíð okkar í þessu landi er undir
því kornin hve vel sá arfur er notað-
ur undir lifsskilyrðum þeim, sem
Canada býður.
En máske við spyrjum: Er and-
leg arfleifð okkar þess konar að við
getum verið stolt af henni ? Á fyrstu
dögum íslendinga vestan hafs voru
máske fáeinir, sem efuðust um það,
og sem vildu helzt ekki vera þektir
sem íslendingar. Nú held eg sá
hugsunarháttur sé alveg horfinn.
Höfum við þá sem Vestur-lslend-
ingar sýkst af þröngsýnu þjóðernis-
drambi, þeirri sýki, sem nú virðist
þeyta stórþjóðum heimsins áfram
til nýrrar styrjaldar? Eða höfum
við nú haft betra tækifæri til að
meta andlega arfleifð okkar á móts
við arfleifð annara þjóða? Eg álít
að árangurinn hafi orðið sá síðari.
Eg vil því taka til íhugunar, með
sérstöku tilliti til erfða. og fram-
þróunar-kennniganna, á hve traust-
um grundyelli þessi hugmynd sé
bygð, að þjóðararfleifð okkar ís-
lendinga sé að minsta kosti eins
göfug og nokkurrar annarar þjóðar.
(Framh.)
Þess verður getið sem
gjört er
Af þvi eg býst við að ýmsir ai
lesendum íslenzku blaðanna hafi
gaman af að frétta hvað er á dag-
skrá i hinum dreifðu bygðum ís-
lendinga, vil eg nú gefa Lögbergi
fregnir úr þjóðlífi þessa héraðs hin
síðustu missiri. Félagslíf hverrar
sveitar er þýðingarmikið málefni,
þvi það er samvaxið siðferði og
háttum fólksins, og ekki sizt ungu
og uppvaxandi kynslóðarinnar.
Frá byrjun ársins voru við og við
haldnar dansssamkomur og spila-
samkomur á kvöldin, til að gleðja
fólk í skammdegis og kulda-kyr-
stöðunni, sem ávalt er fremur
þvingandi.
En seint í marzmánuði, þegar
vetrarvertíð lauk, héldu fiskimenn-
irnir okkar — þessir ungu ofurhug-
ar, sem. berjast hart við óblíðu nátt-
úrunnar — fjölmenna samkomu og
veizlu þar sem allir voru velkomnir
að gleðja sig með þeim á þeirra
kostnað. Það var virt að verðleik-
um og drengjunum fagnað af vin-
um þeirra og vinstúlkum, eftir góða
vertíð og langa útivist á Manitoba-
vatni.
Snemma í vor kom hingað söng-
sveit sunnan úr Bandaríkjum, þeir
eru hjarðsveinar (cowboys) mjög
rómaðir og draga ætíð að sér fjölda
fólks, sem þykir hrífandi að dansa
eftir svo fögrum söng. Nokkrir ls-
lendingar spila í flokknum; víðast
hvar þykja þeir liðgengir. Sá flokk-
Borgarabréf
Ábirgðaskírteini
Eignabréf
THE
Verðmæt bréf sem þessi ættu ekki að vera
geymd heima, þar sem hægt er að stela
þeim, eða þau geta brunnið, eða glatast sak-
ir óvarfærni. — Geymið þau í ÖRYGGIS-
SKÁP YÐAR í næsta útibúi The Royal
Bank of Canada.
Eitt slíkt örugt hólf er í rauninni einka ör-
yggishólf, sem þér eigið, gert af stáli og
geymt á banka. Það er öruggur staður fyr-
ir skjöl yðar vegna þess að enginn annar
getur opnað hann. Forstjóri Royal Bank
útvegar yður með ánægju eitt þessara hólfa.
Kostnaðurinn er smávægilegur — minna en
cent á dag.
ROYAL BANK
O F CANADA
Eignir yfir $800,000,000
ur kemur hingað árlega og fær góð- Eg var fjarstaddur því hófi, og get
ar viðtökur. því ekki greint það nánar.
Sunnudaginn 21. júní hélt Sam-
bandssöfnuðurinn á Lundar veglegt
gullbrúðkaup fyrir hjónin öldruðu
Sigurjón Jónsson og konu hans,
bæði ættuð frá Hafnarfirði á Is-
landi.
Þau hjón eru mjög vinsæl, og
hafa búið hér um 40 ár, með sæmd
og heiðri, enda kom mikill fjöldi
fólks saman til að gleðja gömlu
hjónin á þeirra 50 ára heiðursdegi,
og færðu þeirn að gjöf góða gripi;
gullúr og góða klukku. Hinn prúði
prestur, séra Guðmundur Árnason,
stjórnaði samkvæminu og flutti
minningarræðu og nokkrir fleiri
tóku til máls að árna þeim heilla.
Tveir hagyrðingar fluttu þeim
kvæði, herra Vigfús Guttormsson
stjórnaði fjölmennum söngflokk,
sem hann hefir æft í sumar, 32
mönnum og konum, sem sungu
prýðilega fögur islenzk þjóðlög.
Vigfús er fjölkunnugur og listfeng-
ur .söngstjóri, það get eg hiklaust
fullyrt.
Kvenfélagið “Eining” hélt svo
rausnarlega veizlu brúðkaupsgest-
unum, og settu brúðhjónin í önd-
vegi að norrænum. sið, með börn
sín og vini til beggja handa. Öll var
sú athöfn “Eining” til sóma.
• Snemma í júlí sóttu oss heim og
settu hér þing fulltrúar íslenzku
kvenfélaganna i Canada; bæði kven-
félögin hér, “Björk” og “Eining,”
höfðu mikinn viðbúnað og létu sér
á allan hátt ant um að hinir göfugu
gestir, hefðu bæði gleði og ánægju
af heimsókninni. Að endingu var
eins og fyrri daginn slegið upp stór-
veizlu i skógarlundinum hjá kirkj-
unni, undir beru lofti. Þar var
sannarlega yndislegt kvöld, glaða
tunglsljós og svalur andvari og
hressandi skógarilmur í garðinum,
en söngflokkur undir stjórn Vigfús-
ar söng alt kvöldið norræn kvæði,
af hug og sál. Þá kom mér í h.ug
það sem Matthías Jochumsson orti
fyrir munn agentsins frá Ameriku:
“Þar finst engum æfin löng,
allir teljast jafnir,
og verða loks með svásum söng
í silfurkistum grafnir.”
Síðan hefir Sambandssöfnuður
hér á Lundar, ásamt kvenfélaginu
“Eining,” haldið einum af sínum
safnaðarbræðrum fagra minningar-
hátíð, silfur-brúðkaup. Það voru
hjónin Ingimundur Sigurðsson og
Ásta Jóhannsdóttir Straumf jörð;
um nafn Jóhanns hvílir helgiblær
hér í vatnabygðum, því hann var af-
bragðsmaður í hvívetna, en fyrir
skömmu látinn.
Hjónunum Ingimundi og Ástu
voru gefnir fríðir gripir til minja.
Ekki má ganga fram hjá íþrótta-
mótunum; þau byrjuðu hér 25. maí
og stóðu yfir í 2 mánuði; þau hafa
eitt samband með sér á þessari
braut, nefnilega Oak Point og
Gypsumville járnbraut, þó sóttu
fleiri flokkar hingað til að keppa
um verðlaunin, sem voru frá 30-60
dollarar á hverjum stað.
Eitt slíkt íþróttamót var hér á
Lundar 9. júlí, og var fjölsótt, þrátt
fyrir megnan sólarhita; þar var að-
dáanlegt að horfa á ungu kynslóðina
skemta sér við margskonar íþróttir
og Ieiki og gleðja sig á milli þátta,
við gullnar veigar.
Þessir dagar eru sérstaklega börn-
unum eftirsóknarverðir, þar fá þau
frían aðgang og frelsi til að taka
þátt í öllu, sem fram fer, og úrval
af alls konar góðgæti, og þau sýndu
það líka hérna, að þau voru góðs
verð, siðgæðið var svo gott, að eg
gat leikið mér með þeim allan dag-
inn, en átti að sjá um að siðareglum
þeim væri fylgt, sem forstöðunefnd
dagsins setti.
Eg horfði á úrslitaleik beztu Base-
ball flokkanna; þeir háðu 14 hildar.
leiki, og annar þeirra náði aðeins 1
marki, sem leit út fyrir að væri til-
viljun, svo voru þeir jafnir; annar
sá flokkur var íslendingar frá Siglu-
nesi, en hinn frá Winnipeg, líkl. úr-
val úr öllu fylkinu.
Þeir, sem þekkja þann harðfenga
og listhæfa leik, geta eigi annað en
dáðst að slikri útkomu, enda hróp-
uðu báðir húrra hvor fyrir öðrum,
og náttúrlega allir aðrir íþróttamenn
er þar voru staddir.
Enginn maður sást ölvaður þann
úag, og ekkert slys varð hér, og iná
það gott heita, því bjórinn fossaði
allan daginn til miðnættis; eg var
viðstaddur útgönguathöfnina, og
þurfti engan mann út að styðja, þeir
fáu, sem Bakkus hafði sigrað voru
heim leiddir af bræðrum sínum.
Þegar er rökkva tók var opnaður
danssalurinn og hljóðfærasveitin
seiddi að sér ungmeyjaskarann, og
ekki :stóð á ungu mönnunum að nota
tækifærið að kjósa sér dansmey, og
svífa þar í Sjafnardraum um sal-
inn og stíga dansinn eftir marg-
raddaðri músík, þar til næsti dagur
heilsaði með nýjum kröfum.
En minningin unaðslega er eftir;
þvi getur margur sagt eins og Sig-
uður Breiðfjörð:
“Þegar eg tók í hrunda hönd með
hægu glingri,
fanst mér, meðan eg var yngri,
eldur loga á hverjum fingri.”
3. ágúst, 1936.
Sigurður Baldvinsson,
Lundar.