Lögberg - 10.09.1936, Blaðsíða 6

6 LÖGrBERG, FIMTUDAGINN 10. SEPTEMBER, 1936
Snjóflóð
Ejtir Kristma/nn Guðmundsson.
Bóndinn á Klettum stóð úti á túni og
svipaðist um. Það var kyrt veður, molluhríð,
en hvinur var í fjöllunum og boðaði ofviðri.
Langt niðri í dal sást til gangandi manns.
Asmundur, bóndinn á Klettum, þekti hann.
Þetta var Bárður, einkasonur hans, sem þenn-
an vetur var í búnaðarskóla niðri í dalnum.
Eftir liálfa klukknstund mundi hann Vera
kominn heim — rétt í þann mund er jólahá-
tíðin átti að hef jast.
Klukkan var nú bráðum orðin sex og öll-
um heimilisönnum var lokið.
Bóndinn á Klettum brosti ánægjulega —
nú ætlaði hann að ganga inn og fara í spari-
fötin. En áður en hann gerði það fanst hon-
um að hann yrði að fara út í brugghúsið og
ná í eina eða tvær flöskur af “landa.” Son-
urinn var nú fullorðinn, svo að hann gat vel
þoláð eitt eða tvö staup. Hann á*tti líka að
taka við búinu næsta vor.
Á meðan Asmundur rendi á flöskurnar,
hugsaði hann um framtíð sonar síns, og þá
kom áhyggjusamleg hrukka milli brúna hans.
Ungur bóndi verður að eignast konu, og
áreiðanlega voru þær ekki margar stúlkurn-
ar í sveitinni, sem mundu neita því að verða
húsfreyja á Klettum.
En eftjr því sem Ásmundur vissi bezt,
hafði Bárður þegar valið sér konuefni. Það
var fóstursystir hans, fegursta konan í hér-
áðinu, hún Lína Sólmundardóttir.
En hún var einkennilega undarleg stúlka.
Það var ekki víst hvort hún vildi piltinn eða
ekki. Og eftir því sem Asmundur fékk bezt
séð voru horfurnar ekki góðar. Hún hafði
víst gleymt því að hún var fátæk stúlka, og
tekin þangað í gustukaskyni þegar foreldrar
hennar dóu, og að hún hafði verið alin þar
upp eins og heimilisbarn.
1 æsku höfðu börnin hvorugt mátt af
öðru sjá, og honum sjálfum hafði þótt vænt
um telpuna, og í rauninni talið það sjálfsagt
að þau skyldi giftast.
Hún Lína var af gömlum og góðum ætt-
um, enda þótt foreldrar hennar væri fátækir.
En sonurinn á Klettum átti að eignast nóg
handa þeim báðum.
Og einmitt þess vegna sárnaði Ásmundi
það hvað hún var eitthvað treg. Það voru
nú víst tvö ár síðan að hún varð köld og kæru-
laus gagnvart Bárði, alveg eins og hún vildi
ekki sjá hann framar.
Máske lagaðist nú alt um jólin. Hann
liafði ekki orðið var við það að hún hefði
lagt ást á neinn annan.
Á leiðinni heim til bæjarins staðnæmdist
Ásmundur. Hvaða gauragangur var þetta?
Það var engu líkara en verið væri að mala í
óhemju stórri kvörn uppi í hlíðinni.
Þá fölnaði Ásmundur. Já, það lá við að
hann misti flöskurnar. Snjóflóð var að koma.
Það hafði hlaðið niður snjó í viku, og í
gær hafði rignt, svo að öll hlíðin fyrir ofan
Kletta mátti lieita ein gljá. Þarna höfðu
snjóflóð komið áður, en aldrei hafði Ásmund-
ur séð annað eins snjóflóð og nú braust þar
fram, og stefndi beint á bæinn. Hvínandi,
æðandi kom niður fjallið geysilegur snjó-
mökkur og skriðan sópaði með sér grjóti úr
fjallinu, stækkaði og stækkaði og skildi eftir
kolsvarta rönd þar sem hún fór yfir.
Asmundi varð fyrst hugsað til sonar síns.
Hann sá að Bárður hafði tekið eftir snjóflóð-
inu og tók til fótanna. En það var engin von
að hann kæmist heim, því að brátt myndi bær-
inn hverfa í kaf undir snjóflóðinu. Eina
vonin var að Bárður gæti náð hestliúsinu
niðri á túninu, það var hlaðið úr torfi og
varla hætta á að það félli, að minsta kosti var
það jafn traust og bærinn. Bara að Bárður
gæti nú komist þangað! Það var auðséð að
honum liafði dottið það sama í hug, því að
hann hljóp eins og fætur toguðu í áttina tii
hesthússins, vissi að hann átti fótum sínum
fjör að launa, en færðin var þung.
Nú varð Asmundur að flýta sér að kom-
ast í bæinn. Drunurnar frá snjóflóðinu hækk-
uðu alt af og voru orðnar eins og reiðarslög,
en jörðin skalf og nötraði undir fótum As-
mundar. Það var engu líkara en dómsdagur
væri kominn.
t bæjardyrunum staðnæmdist hann
snöggvast og horfði út um hálflokaðar bæjar-
dya*nar á son sinn hlaupandi upp á líf og
dauða að hesthúsinu. Hann átti enn langt
eftir.
Yfir öxlina á Ásmundi horfði ung stúlka
út í gegnum bæjardyrnar. Asmundur skeytti
því engu, örvílnun greip hann. Þetta var
vonlaust — drengurinn átti alt of langt eftir
til hesthússins.
I sama bili lék allur bærinn á reiðiskjálfi.
Það brakaði og brast í þökum og veggjum.
Og á samri stundu skeltist bæjarhurðin aftur,
rétt fyrir framan Ásmund. Þung druna
heyrðist, eins og hún kæmi upp úr, iðrum
jarðar. Svo lækkaði hún og hvarf, en myrkur
og kyrð varð í bænum, eins og hann hefði
sokkið í afgrunn niður.
—Heldurðu að hann hafi náð hesthús-
inufvar hvíslað hljótt og angurvært að baki
Asmundar.
—Nei, er það þú, Lína, sagði Ásmundur
og hrökk við. — Nei, eg er hræddur um að
hann hafi ekki náð þangað — og svo hefir
verið erfitt að opna dyrnar.—
Þetta datt honum nú fyrst í hug, og þá
fanst honurn öll von vera úti. Það gat verið
að Bárður hefði komist að hesthúsinu, en það
var hreint ekki víst að hann hefði getað opn-
að hurðina og lokað henni á eftir sér.
—Við skulum koma inn, Lína.
Það var þögult í gömlu baðstofunni.
Vinnumennirnir sátu hver á sínu rúmi og
biðu þess að húsbóndinn segði eitthvað. 1
súðinni hékk olíulampi og blakti ljósið á hon-
um.
Asmundur settist á rúm sitt og studdi
hönd undir kinn, eins og hann væri að hugsa
sig um, eða biðjast fyrir. í]llin var nú að
færast yfir hann. Konuna hafði hann mist í
hittifyrra, og síðan hafði hann ekki verið eins
og hann átti að sér. Hann hafði treyst því að
með vorinu myndi hann fá búið og jörðina í
hendur ypgri og styrkari kynslóð.
Eftir nokkra stund réttist hann í sætinu
og svipaðist um baðstofuna. Það var eins og
hana hefði náð jafnvægi aftur. Vinnufólkið
gaf honum gætur í laumi — það vissi hvað
honum leið.
—Berið jólamatinn inn, stúlkur, skipaði
Asmundur. Við verðum þó að halda hátíð-
leg jól.
Og maturinn var borinn inn í stórum leir-
skálum. Að vanda var það kjötsúpa með róf-
um á jólanóttina. Sem betur fór hafði súpan
verið fullsoðin áður en snjóflóðið skall á bæn-
um og eldinn varð að slökkva. Auk súpunnar
fékk fólkið hingikjöt, flatbrauð, sperðla og
annað góðgæti. Ilver settist á sitt rúm og
borðaði þar, og Lína gekk á milli og helti
heimabruggi í glösin jafnharðan og þau
tæmdust. Hún var há og vel vaxin stúlka,
ljóshærð og létt undir brún vanalega, en nú
var hún alvarleg og þögul.
Það var vant því að vera glatt á hjalla á
Klettum á jólunum. Húsbóndinn var híbýla-
prúður maður og sonur hans ekki síður. Auk
þess sparaði Ásmundur aldrei heimabruggið,
þótt hann vildi helzt að menn drykki í hófi á
jólanóttina. En nú var ekki sagt eitt orð
meðan á máltíð stóð, og ekki heldur á meðan
þau Ásmundur og Lína úthlutuðu jólagjöf-
unum. Hver maður fékk tvö stór kerti og
auk Jiess einhverja aðra gjöf, svo sem sokka,
vasaklút, trefil og þess háttar. Hver maður
stóð á fætur og þakkaði fyrir sig með handa-
bandi og kossi, eins og siður var, en allir
þögðu. Svo voru jólaljósin kveikt og jóla-
sálmar sungnir. Á hverjum rúmstuðli stóð
logandi kerti, svo að það var bjart og hátíð-
legt í baðstofunni.
En allir voru í daufu skapi. Allir sátu
hljóðir og hver hugsaði sitt.
Fólkið var ekki í neinum iífsháska, að
minsta kosti ekki fyrst um sinn. Bærinn var
traust bvgður og hann fór ekki að hrynja
þótt nokkrar smálestir af snjó legðust á haníi.
Og nóg var loftið, því að húsin voru mörg og
stór og innangengt milli þeirra allra. Matur
var líka nægilegur, en það var ekki hægt að
komast í fjósið til að mjólka kýrnar og gefa
þeim, og hver gat ætlað á hvenær nágrann-
arnir vrðu varir við snjóflóðið og kæmi þeim
til bjargar?—
Þetta voru þó smámunir móts við óviss-
una um það, hvernig Bárði hefði reitt af.
Hafði hann komist inn í hesthúsið eða eigi?
()g hafði hesthúsið staðist snjóflóðið?
Þegar jólalesturinn hafði verið lesinn í
húspostillunni og seinasti sálmurinn sunginn,
lagðist enn lamandi þögn yfir baðstofuna.
Húsbóndinn fól aftur andlitið í höndum sér.
Lína fór fram í eldhús.
Alt í einu varð öllum litið upp í senn.
Lína hafði komið inn í baðstofu með reku í
hendi. Ásmundur leit undrandi á hana og
spurði livað hún aúlaðist fyrir.
—Það er ekki til nema ein reka innan-
bæjar, mælti Lína með áherslu, en ef við
hjálpumst öll að, þá getum við grafið okkur
göng út að hesthúsi, því að við vitum upp á
hái' hvar þess er að leita.
Asmundur horfði undrandi á fósturdótt-
ur sína.
—Áttu við það að við eigum að grafa
göng niður að hesthúsi?
Lína kinkaði kolli.
Asmundur stóð á fætur og eitthvað, sem
líktist brosi, lék um varir hans.
—Þú veist ekki hvað þú talar um, heillin
góð, sagði hann. Það væri að minsta kosti
viku verk og þá----------, en það væri ef til
yill reynandi að grafa sig upp úr fönninni.
Nú fserðist líf í fólkið. Allir töluðu í
einu. Auðvitað ætti menn að grafa sig út!
En að engum skyldi detta þetta fyr í liug! Ef
þeir kæmust út, þá hlyti þeir að geta fundið
hesthúsið.
Og þá var hispurslaust byrjað á verkinu.
Menn skiftust á að moka. Alla nóttina var
unnið hvfldarlaust. Þeir rákust á stóra steina
og urðu að sveigja göngin til hliðar við þá,
og sperra við þá svo að þeir hryndi ekki niður
og eyðilegu alt. Lína Sólmundardóttir var
með. Hún stóð þar með flösku og glas og gaf
piltunum hressing-u þegar þeir þreyttust. En
hún var annars hugar. Hún var að hugsa
um hann, sem lá nú máske limlestur og stirðn-
aður skamt frá þeim. Hún skildi það nú; að
væri hann dáinn, myndi hún aldrei framar á
æfinni líta glaðan dag. Og hún iðraðist þess
innilega hvað hún hafði verið kuldaleg í hans
garð að undanförnu. Því að hún elskaði
Bárð, hún fann það nú, að hún hafði alt af
elskað hann. Henni hafði aðeins sárnað það,
að þeir fegarnir höfðu talið það alve g sjálf-
sagt að hún skvldi verða húsfreyja á Klettum.
Þeir hefði þó að minsta kosti getað grenslast
eftir því hvað hún sjálf vildi.
Bárður hafði meira að segja aldrei haft
svo mikið við að biðja hennar; hann hafði
látið eins og það væri ákveðið að þau skyldi
giftast. Ástúðlegur og góður hafði hann alt
af verið, og hún þekti engan mann jafn nær-
gætinn. En hún var þó ekki eign hans, enda
þótt hún væri fátæk og umkomulaus stúlka.
Það var hinn gamli ættarmetnaður, sem kom
upp í henni. Og þótt hún iðraðist þess nú,
fanst henni samt að hann hefði getað beðið
sín eftir gömlum og góðum sið.
Um dagmál komst fólkið út. Hvert á eftir
öðru skreiddist það upp úr snjógöngunum og
svipaðist um. Það var ófögur sjón, sem við
aug-ym blasti. Snjóflóðið hafði farið yfir alt
túnið og langt niður í dal.
í]n nú var ekki tími til að hugsa um það.
Enginn mátti unna sér hvíldar fyr en hest-
húsið var fundið og grafið upp. Menn voru
ekki sammála um það, hvar hesthússins væri
að leita. Það var heldur ekki gott að segja
það með missu, þegar menn urðu að fara
eftir minni, því að snjóflóðið hafði skeflt yfir
alt, hóla og lautir. Það var áreiðanlega hrein
tilviljun, ef þeir skyldi rekast á húsið þar sem
þeir byrjuðu að grafa. En eftir ýmsar bolla-
leggingar fram og aftur kom þeim J)ó saman
um hvar þeir skyldi reyna að finna liúsið. Og
þar grófu þeir djúpar grafir í fönnina með
stuttu millibili.
Eftir nokkra stund kom til þeirra hópur
manna af öðrum bæjum með rekur og járn-
karla. Fyrst óskaði hver öðrum gleðilegra
jóla. Svo var talað um snjóflóðið. Gestirnir
fengTi hressingu af heimabrugginu, og svo
tóku allir til starfa.
Þeir höfðu unnið þarna all-lengi og marg-
ar grafirnar voru orðnar djúpar og stórar.
Þá kom alt í einu reka upp úr skaflinum
skamt þaðan. Lína rak upp óp og allir stukloi
upp úr gröfunum og- spurðu hvað gengi á. En
þá sáu þeir líka rekuna; henni var snúið og
ósýnilegar hendur drógu hana niður í skafl-
inn aftur. Og rétt á eftir stakk dökkhærður
maður kollinum upp um gatið, sem rekan
hafði gert. Hann horfði í kringum sig, en
dagsbirtan blindáði hann. Svo sá hann fólk-
ið, sem glápti undrandi á. Þá rak hann upp
hlátur og braust upp úr skaflinum.
—Komdu með flöskuná, Lína, þetta hefir
verið ljóta gamanið.
Það var ekki fyr en mennimir sáu að
hann saup á flöskunni, að þeir áttuðu sig, og
hrópuðu dynjandi húrra.
Ásmundur á Klettum gekk fram og faðm-
aði son sinn að sér. Hann táraðist af fögn-
uði. Þau Lína hjálpuðu Bárði á fætur, því
að hann var enn nokkuð stirður.
# # #
Skömmu seinna sátu þau Bárður og Lína
tvö ein í litla loftherberginu hans.
Þú hefir átt óskemtilega jólanótt, vesl-
ingur, sagði hún og strauk blíðlega um kinn
hans.
—Skyldi þér hafa liðið betur? mælti hann
gletnislega. Og á eg að segja þér hvað eg
var alt af að hugsa um á meðan eg var að
grafa mig upp úr fönninni í nótt ? E'g vann
J)ess dýran eið, að kæmist eg lífs af og' hitti
þig lifandi, þá skyldi eg ekki vera í Jæssari ó-
vissu lengur. Þú hefir ekki verið vingjarn-
leg við mig upp á síðkastið, en þó hefir mér
alt af fundist að þér ])ætti vænt um mig. Og
]>ess vegna verðurðu nú að svara hispurslaust
því, sem eg spyr þig um: Yiltu verða konan
mín, Lína? Eg skal reyna að vera þér alt af
góður — eins góður og eg get verið.
—Já, já, já, fyrst þú hefir hug til að bera
upp bónorðið, ]>á skal eg segja þér, að eg
elska þig af öllu hjarta.
Um kvöldið var haldln trúlofunarveizla á
Klettum. Þá höfðu vinnumennirnir grafið
göng niður að heimabrugginu, og það varð
meiri fögnuður í bænum en nokkur mundi
eftir. Arni Óla, þýddi.
—Lesb. Morgunbl.
VONIR ,SEM LIFA
(Smásaga)
Eftir Axel Thorsteinson
Þegar farið er inn á afréttarlöndin kring-
um Hvítavatn, úr vesturlireppunum er um
tvær leiðir að velja. Önnur liggur yfir liraun
og melabreiður alt frá því, er komið er í
mynni Hvítadals, og er víðast ógreiðfært,
nema á melunum. Hin liggur vestar og eru
])á þræddir gamlir götutroðningar, víðast á
grónum eyrum. En hvor leiðin sem farin er
blasir sama fegurð við sjónum til beggja
handa. Vestan Hvítár er hver múlinn öðrum
fegurri, grasi vaxnar eyrar handan árinnar
og milli þeirra og hlíðajaðranna gömul tún,
því að þarna voru góðar jarðir fyr á tímum,
en eru fyrir löngu kornnar í eyði og nú notað-
ar sem afréttir. Inst í dalnum gnæfir Græna-
i'jall, vaxið grænleitum mosa upp á koll, en að
austanverðu eru einnig múlar, sumir grónir
allangt upp eftir hlíðunum. En sumstaðar, á
milli þeirra, eru gamlir útbrunnir gíg'ir, og
raunar hingað og þangað um dalinn allan og
því þéttari, sem innar dregur. Og víða eru
vikurhólar ýmislega rauðir, innan um grá-
svartar melöldur og grasi vaxna geira. Klífi
menn einhvern vikurhólinn eða múlann, sézt
vítt yfir, inn til jökla og út á sjó,.þar sem eyj-
arnar sumstaðar mynda samfeldan garð, að
því er virðist í f jarskanum, fram undan lágri
mýraströndinni.
En öll hin mikla og sérkennilega fegurð
þessa litauðga lands veldur því eigi, að ferða-
manninum gleymist gömlu túnin vestan ár-
innar, sem nú eru bithagi fvrr stóðhross og
sauðfé, og vart sér votta fyrir bæjarrústum
eða túngarði.
Þarna lifðu mepn, störfuðu, vonuðu —
öld fram af öld, unz bæirnir lögðust í eyði,
einn af öðrum, á dögum harðinda og mann-
skæðra farsótta.
Þarna voru lönd þeirra, sem fóru á brott,
af því að vonir þeirra dóu.
Við vorum allmörg í flokki, sem lögðum
leið okkar um þessar slóðir, og var förinni
heitið að Hvítavatni. Var þetta á miðsumri
og veður hið bezta, sólskin og blíða og ilmur
úr hverju grasi.
“Þarna er ])ó búsældarlegt,” sagði ein-
hver í hópnum.
“Þetta voru ágætisjarðir,” sagði bónd-
inn, sem var fylgdarmaður okkar og öllu-
kunnur ]>arna og' líka sögu gamla tímans. “En
sagan endurtekur sig, þótt tímarnir séu
breyttir ,og allar aðstæður manna. Fólkið
flýr sveitirnar og fjallabæirnir leggjast tíð-
um í eyði fyrst. ”
Svo datt þetta tal niður og mér varð star-
sýnt á grænan blett neðarlega í einum múl-
anum að austanverðu dalsins. Féll lækur all-
vatnsmikill að norðanverðu við hann beint
niður múlann og var foss í honum í gljúfur-
skorningi rétt við túnjaðarinn.
“Þarna er víst gamalt tún,” sagði ein-
hver okkar. ,
“Þarna er enn búið,” sagði fylgdarmað-
ur okkar, “cn hús öll eru lágreist og þó traust
og snotur. Gljúfrasel heitir kotið og' hefir
þar verið sæmilega búið svo langt sem eg
man.”
Eg leit aftur á litla græna blettinn þama
uppi í hlíðinni. Og mér varð starsýnna á
hann en áður. Því að þarna bjó fólk, sem eg
þekti dálítið, en hafði þó aldrei séð. Og eg
ásetti mér að spyrja fylgdarmann okkar nán-
ara um kotið og þá, sem þar bjuggu, er heim
til hans kæmi um kveldið, þar sem okkur var
gisting ætluð.
Þarna var þá gamli bærinn öldruðu hjón-
anna, sem eg þekti, en ekki hafði augum litið,
og búið til heila sögu um í huganum.
Valgerður hét hún, húsfreyjan, og það
var í rauninni hún, sem eg þekti, því að luin
hafði skrifað mér bréfið, sem eg eitt sinn fékk
frá þeim. Það var svar við viðskiftabréfi, en
það var kafli í því, sem eg hefi aldrei glevmt,
en hann var á þessa leið:
“Við erum nú tvö ein hér í gamla bæn-
um okkar, — börnin eru löngu komin út og
suður. Á veturna eru bækurnar okkur til
mestrar ánægju. Og svo eru alt af einhverj-
ar vonir, sem lifa. ”
—Þau höfðu búið þarna alla sína búskap-
artíð, sagði leiðsögumaður okkar mér um
kveldið, er við vorum komin heim til hans,—
en hann bjó í miðsveitinni — eftir unaðslega
ferð inn að Grænafjalli við Hvítavatn. Og
börnin höfðu farið út og suður, eins og í bréf-
inu stóð, en gömlu hjónin héldu trygð við
fjallabýlið sitt, en heilsa beggja var tekin að
bila. Erfiðleikarnir höfðu aukist, ár frá ári
eftir að þau voru orðin ein, og loks átti að
selja jörðina á nauðungaruppboði fyrir all-
mörgum árum. En því var afstýrt. Og um
líkt leyti kom einn sona þeirra heim frá sjón-
um með ungan son sinn. Hann leitaði lieim
með hann, er kona hans var nýlátin, á þær
slóðir, þar sem hann sjálfur hafði troðið