Lögberg - 17.09.1936, Qupperneq 5

I
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. SEPTEMBER, 1936.
5
grjótmelum og fúamýrum í ná-
grenni bæjarins í 8oo—i,ooo kýr-
fóður-velli.
Þó er Reykjavik enn at5 ýmsu
leyti á gelgjuskeiÖi. Fer það að
vonum. Allmargir af hinum starf-
andi og atorkusömu aðkomumönn-
um borgarinnar hafa ekki enn tekið
því ástfóstri við staðinn, sem æski-
legt væri. Þeir hafa leitað hingað
“fjár og frama,” án þess að hugsa
sér að flytja með sér hingað frá
æskustöðvunum þá átthagaást, sem
er prýði allra íslendinga, og þeim
eðlileg.
En með hverju ári sem líður, fær_
ist þetta i réttara horf. Virðingin
fyrir Reykjavík vex. Menn, sem
aðkomnir eru, og flust hafa hingað
fulltíða, finna, hvernig þeirra eigið
líf færist til samræmis við æðaslög
borgarinnar, finna, að þeirra hagur
er hagur bæjarfélagsins, þeirra heið-
ur er bæjarins 'heiður. Hið aðkomna
fólk nálgast að verða hin samstilta
heild, hin lifandi borg, sem vex og
dafnar í lífrænu sambandi við þjóð-
ina alla.
Gerðar hafa verið nokkrar til-
raunir til þess á hinum síðari árum,
að rjúfa samband Reykjavíkur við
þjóðina, bera rógsorð á milli bæjar.
ins og sveitanna, sá öfund j hug
þeirra, sem eftir sitja í sveitunum,
að búum sínum, og telja þeim trú
um, að Reykjavík, höfuðstaður
landsins, væri einskonar tvíhöfða
flagð, sem gerði hvorttveggja í senn,
að eyða fé landsmanna og spilla ís-
lenzkri menningu, og með því mögu.
leikum og rétti Islendinga til sjálf-
forræðis.
Umtalið um Reykjavík sem ó-
maga á þjóðinni, en útkjálkana sem
fjárhagslega “þungamiðju,” er nú
aðeins á tungu þeirra manna, sem
enn hafa takmarkalausa oftrú á
skilningsleysi kjósendanna.
En misskilning manna um háska-
lega fstöðu Reykjvíkur til þjóðlegr.
ar menningar okkar íslendinga, er
vert að leiðrétta gagngert, svo hann
stingi ekki lengur upp höfði.
I Reykjavík eru flestar helstu
mentastofnanir þjóðarinnar. Hvergi
annars staðar eru svipuð skilyrði
Ovönduð bardagaaðferð
Andstæðingar núgildandi kornsöluaðferða, beita óspart
hinum og þessum óvönduðum vopnum með það fyrir augum, að
varpa skugga á kornverzlanirnar og reyna með því að ryðja til
rúms stefnum sínurn í landinu og ná ósanngjörnuhi hlunnind-
um fyrir Samlögin á þeim stöðum, sem kornhlöðurnar eru.
Eftirgreind' atriði eru sönn:
1. Samlögin vestanlands eru og hafa verið frá byrjun
meðlimir í Winnipeg Grain Exchange. Þau notfæra sér út-
búnað kornmiðlarahallarinnar viðskiftavinum sinum til þæginda.
2. Þegar fulltrúum kornverzlananna var falið að láta í ljós
álit sitt og leiðbeina Sambandsstjórninni 1935 viðvíkjandi stofn-
un hveitiráðs, mættu þeir á fundi þingnefndarinnar, sem um
málið f jallaði. Þeir ráðlögðu stjórninni að setja á fót hveitiráð
eða nefnd; þeir ráðlögðu henni ennfremur að setja lágmarks-
verð á hveiti til þess að tryggja hagsmuni bænda og að notfæra
jafnframt öll þau gildandi tæki, er til þess yrði æskileg talin. að
afla markaðar fyrir canadiska hveitiframleiðslu og tryggja með
því álit hennar á heimsmarkaðinum. Málsvarar hveitisamlag-
anna kröfðust hveitisölunefndar í hennar gamla formi, þar sem
engin ákvæði um lágmarksverð var að finna, heldur aðeins fyr.
irmæli um lögskyldaðar markaðsaðferðir eftir þeirra eigin höfði.
3. The Winnipeg Grain Exchange er hlekkur í keðju
heimsmarkaðarins á korni. Það er miðstöð jafnt fyrir kaup-
anda og seljanda. Kornverzlanirnar eiga ekki í nokkrum minstu
erjum við þá, sem svo líta á, að hagkvæmlegri aðferðir megi
finna. En upp til þessa verður ekki um það deilt, að nota-
drýgri markaðs- eða söluaðferðir bændum til handa, eru enn
ekki fyrir hendi, en þær, sem kornverzflanirnar bjóða.
4. Það er kornverzlununum að sjálfsögðu fyir beztu, að
bændur fái sem bezt hugsanlegt verð fyrir uppskeru sína. Það
er siður en svo, að hagsmunir þessara tveggja aðilja rekist nokk-
ursstaðar á, heldur stefna þeir að einu og sama marki. Korn-
verzlununum er það ljóst, að undir velfarnan akuryrkjunnar er
eigi aðeins þeirra sjálfra velfarnan komin, heldur og alls iðnað-
ar og þjóðarinnar í heild.
5. Ekkert einka kornhlöðufélag, fremur en samlagsfélag,
æskir þess að fá ágóða af dagprísum á korni, sem orsakast af
ýmsum ástæðum, sem hvorki kornverzlanir né hveitisamlög að
neinu leyti ráða yfir.
6. Eins og margtekið hefir verið fram með skýrum orð-
um, hafa hvorki kornverzlanirnar né Winnipeg Grain Exchange
farið þess á leit við stjórnina að hún fastsetti hæzta lágmarks-
verð, né heldur að hveitiráð.ið yrði leyst upp, eða athafnir þess
hindraðar á einn eður annan hátt.
Eftirgreind atriði eru ósönn:
1. The Western Producer, sem er málgagn Samlaganna í
Saskatchewan, segir þann 10. september, 1936, að stjórnin hafi
kveðið upp dauðadóm yfir hveitiráðinu og með því farið að vilja
kornverzlananna. ÞETTA ER ÓSATT. Kornverzlanirnar hafa
aldrei farið fram á eða kosið nokkuð slíkt.
2. Sama blað segir: “Athafnir heillar kynslóðar eiga að
verða að engu gerðar, og ef farið verður eftir því næsta ár, sem
nú er í bruggi, þá verður uppskerunni fleygt í úlfana í Grain
Exchange.” Þessi staðhæfing er b‘látt áfram ósvífin og það,
sem í henni felst meiðandi. Sé meiningin með þessu sú, að
Winnipeg Grain Exchange, sem innibindur öll kornhlöðufélög
(samlagsfélögin líka), kornmyllur, kornkaupmenn útanlands og
innan, er keppa um sölu canadisks hveitis á opnum markaði vítt
um heim, vinni ekki verk sitt méð hagsmuni framleiðandans
fyrir augum, heldur starfi aðeins í eiginhagsmuna skyni, þá er
það eigi aðeins gersamlega ósatt, heldur hlýtur og ritstjóra fyr.
greinds blaðs og eigendum þess, að vera kunnugt um að svo sé.
3. Eftirgreind staðhæfing er gerð í bæklingi, sem sendur
hefir verið hinum ýmsu félagssamtökum í Vestur-Canada af
forseta Co-operative Commonwealth Federation í Saskatche-
wan: “Stjórnin hefir, með því að setja lágmarksverð 87l/tC á
No. 1 Nor., Fort William — 73C handa bóndanum — tekið
peninga frá yður til þess að gefa þá Grain Exchange.” Þetta er
alrangt og ber vott um fáránlega vanþekkingu eða óviðjafnan-
lega illkvittni. Ekkert einka kornhlöðufélag fremur en sam-
lagsfélag, kýs að hagnast af óstöðugum dagprisum. Kornverzl.
anirnar skora á þann mann, er ofanskráða staðhæfingu gerði, að
skýra hana og sanna, sé hann maður til. Það er óskiljanlegt að
Samlögin vestanlands er starfað hafa dyggilega í þjónustu fram-
leiðenda um langt ára skeið skuli vera viljug til þess að tilheyra
áfram stofnun, sem starfrækt á að vera í illum tilgangi.
4. Hinar ýmsu staðhæfingar, sem flogið hafa landshorn-
anna á milli, um það, að kornverzlanirnar sé óvinveittar bónd-
anum, eða þær hafi á nokkurn hátt reynt til þess að hafa áhrif á
stjórnina eða skapa stefnu hennar viðvíkjandi hveitiráðinu eða
hveitisölunni, eru með öllu ósannar.
ATHS.—Þess er vænst að skipuð verði konungleg rann-
sóknarnefnd til þess að rannsaka hag og háttu kornverzlunar
þjóðarinnar yfirleitt. Kornsölufélögin krefjast þess, að þeir,
sem ofanskráðar staðhæfingar hafa gert, mæti fyrir þeirri nefnd
og komi þar fram með varnir sínar.
Local Line Elevators
ZIGZAG
5'
Drvals pappír í úrvals bók
5'
SVÖRT KAPA
Hinn upprunalegi þunni víndl-
inga pappir, sem flestir, er
reykja “Roil Your Own” nota.
, Biöjið um
“ZIG-ZAG” Black Cover
2 Tegundir
BLA KAPA
"Egyptien” úrvals, h v í t u r
vindlinga papptr — brennur
sjálfkrafa — og gerir vindUng-
ana eins og þeir væri vafðir t
verksmiðju. Biðjið um
“ZIG-ZAG” Blue Cover
fyrir íslenzkt menningarlíf. Ef þjóð.
leg íslenzk menning á líf og framtíð
fyrir höndum, þá er það hér, og að-
eins hér, sem hún getur átt sitt höf.
uðból.
Menn geta farið hvert á land sem
er, inn til dala, út til stranda, bent á
íslenzk heimili, íslenzka andans
menn, einn og einn á stangli, og
sagt, að hvergi sjái þeir eða finni
neitt íslenzkara en þenna stað, þenna
blett, þenna mann. En “hvað má
höndin ein og ein” hjá því, þegar
fjöldi beztu manna þjóðarinnar eru
samankomnir, til þess að vinna að
sama settu marki, að hef ja alt, sem
er bezt í íslenzkri ménningu og
mentalífi, til vegs og virðingar?
Þetta er meginhlutverk Reykja-
víkur á næstu árum.
Þegar menn draga í efa, að
Reykjavik sé þess megnug, horfa
þeir í þá smámuni, að hér í marg-
menninu viðgangist eitt og annað,
sem tniður fari, og beri keim af er-
lendri eftiröpun og yfirborðs tísku.
En aldrei hefir íslenzk menning
átt sér auðugastar lifsuppsprettur í
einangrun og innilokun.
Til hins forna höfuðstaðar íslend-
inga, Þingvalla, komu hin sterkustu
og ómenguðustu erlendu áhrif. Þar
mun á þjóðveldistímanum hafa ver-
ið freklegar en annars staðar á land-
inu. um að ræða skartklæðnað og
gjálífi, glaum og glys. Eigi forðuð.
ust menn staðinn fyrir þá sök, þó
vera kunni að ráðsettu útkjálka-
fólki hafi í þá daga þótt nóg um,
hvernig lífinu var lifað i Bláskógum
þann hálfa mánuð, sem þingið stóð,
milli vor- og heyanna ár hvert.
Þingvöllur varð alt fyrir það, og
engu siður, ' miðstöð islenzkrar
menningar hálfsmánaðar háskóli
þjóðarinnar.
Til Reykjavíkur hefir fólkið
strevmt úr öllum héruðum landsins.
Það sem Þingvellir voru hálfan
mánuð á ári á þjóðveldistímunum,
það getur Reykjavík verið alt árið
nú.
Hér skaJ engu spáð utn framtíð
hins íslenzka höfuðstaðar, fólks-
f jölgun hin næstu 50 árin, eða ann-
að. Meðan svo er ástatt í heimin-
um, að hver þjóðin af annari lendir i
örtröð, fyrir innbyrðis úlfúð og ó-
stjórn, en stórþjóðir heimsins her-
væðast í tryllingi gegn utanaðkom-
andi voða, sjáandi ekki, að hver ein
þeirra eykur og margfaldar voða
þann, sem hún býr sér og öðrum,
með undirferli, tortrygni og klækj-
urn, þá fara menn varlega í að spá
um langa framtíð.
En á þessum timamótum höfuð-
staðarins er vert að minnast þessa
sérstaklega:
Höfuðstaður, sem. er miðstöð í
samgöngukerfi landsins og er svo
fólksmargur, að þar búa nálega 30
af hverjum 100 íbúum landsins, hlýt
ur að hafa alveg gagngerð áhrif á
efnahagsafkomu og alt menningar-
lif þjóðarinnar.
Það er lífsskilyrði fyrir þjóðar-
heildina, að sem nánast samband sé
jafnan milli þess höfuðstaðar og
annara bygða og vaxandi samgöngu-
möguleikar um landið fái að styrkja
þetta samband, svo náin samvinna
og viðkynning haldist milli bæjarins
og sveitanna. Að milli höfuðstaðar.
búa og annara landsmanna riki ein-
drægni og samúð. Rofni það sam-
band, hlýst af því andleg meinsemd
fyrir höfuðstaðinn, og þjóðmenn-
ingin bíður við það hnekki, það
verður þjóðarheildinni bæði andlegt
og efnalegt böl.
Héðan eiga að koma, eins og á
undanförnum árum hver nýungin
annari nýtari, til þess að þjóðinni
vaxi ásmegin við hið nýja landnám
sitt. Héðan eiga að koma hvatning.
ar í orði og verki, til áframhaldandi
stórræða á braut íslenzkra framfara.
En jafnframt verða Reykvikingar að
hafa það hugfast, að sú kynslóð,
sem nú er að alast upp, er hin fyrsta
íslenzka borgarkynslóð.
Alveg ný verkefni blasa við, þar
sem er, að gera borgar Islendinga
öllum horfnum kynslóðum færari,
til þess að sigrast á erfiðleikunum i
atvinnuvegum og daglegu lífi Is-
lendinga.
Hér þarf að alast upp hraust kyn-
slóð djarfhuga framtaksmanna. Hér
þurfa að alast upp menn með ríka
þjóðernistilfinning og fórnarlund,
menn, sem læra að notfæra sér tækni
og nútíma vísindi i lífsbaráttu sinni,
en hafa jafnframt fengið tækifæri
til að njóta hollra áhrifa þjóðlegrar
menningar.
Takist þetta, verður Reykjavik í
framtíðinni, sem vera ber, sannkall-
að höfuðból íslenzkrar menningar,
miðstöð íslandsbygða, hjarta hins
íslenzkra þjóðlífs, útvörður gegn er.
lendri óhollustu, og verndari þess
sjálfstæðis, sem öll íslenzk alþýða
ann og þráir af alhug.
Vel færi á, að Reykvíkingar
gleymdu því aldrei, að það var
vegna afnáms hinnar drepandi ein-
okunar, sem kaupstaðurinn fékk
réttindi sin. Verzlunarfrelsið var
vöggugjöf Reykjavikur. Mætti
borginni auðnast í framtíðinni að
varðveita það sem best.
Að lokum vil eg benda lesendum á
kvæði það, eftir Einar Benediktsson,
sem prentað er á öðrum stað hér í
blaðinu, og kom út í kvæðabók hans
“Hrannir” fyrir 23 árum.
Með meistaralegri skarpskygni
lýsir skáldið “Ingólfsbæ,” hlutverki
hans, samstarfi við þjóðina, foryst-
unni, sem höfuðstaðnum er lögð á
herðar, í andlegum og verklegum
efnum', og í sjálfstæðismálinu ekki
sizt.
Kvæðið er hér prentað, til þess
atmenningur rifji það upp að nýju,
og festi sér í minni hvernig þetta
skáld og spekingur lýsir með listar-
innar orðgnótt þeirri stefnu, sem
Reykvíkingum ber að fylgja.
Valtýr Stefánsson.
—Mbl. 18. ágúst.
ANOTHER WIN FOR
7716 D O MIIMIO N
BUSINESS COLLEGE!
Miss GWYNETH BELYEA, student
for five months at The DOMÍNION
BUSINESS COLLEGE. won second
place in the All-Canada Champion-
ship Typewriting Contest held at The
Toronto Exhibition on Wednesday,
September 2nd, 1936. It pays to at-
tend the College whose students excel!
JOIN NOW
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
On THE MALL and at ST. JAMES,
ST. JOHN'S and ELMWOOD