Lögberg - 17.09.1936, Blaðsíða 6
G
LÖGrBERO, FIMTUDAtílNN 17. SEPTEMBER, 1936.
I
Garðurinn hennar Marits
“Lektor — lektor Bauer!”
Ungur maður með veski undir liandleggn-
um nam staðar og sneri sér við.
“Viljið þér tala við mig?” spurði hann
undrandi, þegar hann sá hver kallaði til hans,
og eitthvað sem líktist brosi, brá fyrir á hin-
um alvarlegu andlitsdráttum.
“Já, afsakið, hr. lektor, að eg kallaði til
yðar, en þér genguð svo hratt, að mér var
ómögulegt að ná yður, má eg verða sam-
ferða?”
Tveir stúdentar gengu fram hjá. heils-
uðu og litu um öxl.
“Hum, Due og bókaormurinn samferða,
sjaldgæft að sjá, hefir eitthvað að þýða, þú!”
“Já, máske Due hafi fengið samvizkubit
og ætli að skrifta,” sagði hinn hlæjandi.
“Ætli þar sé enga víxla að fá fyrir vin-
áttuna; eg veðja. “Due svaf illa í nótt . . . .
en svei, sagði hann — með ríkan föður, hvað
gerir það?”
“Kvelur hitinn yður* Due, þér virðist
vera svo þjáður?” spurði Bauer lektor.
Due dró andann eins og hann væri að
kafna. “ Það er óvanalega heitt í maí,” sagði
hann.
Þeir voru mjög ólíkir þessir tveir menn.
Fyrir Bauer var hver dagur mikils virði.
Stúdentarnir kölluðu hann bókaorminn, en
allir litu aðdáandi til hins alvarlega, duglega
unga manns. Að hann var kominn svo langt,
jafn ungur, öfimdaði enginn hann fyrir; því
allir vissu að hann hafði brotið sér braut með
litlum efnum.
Arnold Due og fáeinir aðrir, forðuðust
hinn fátæka, unga lektor.
Due hafði þar á móti alt af pepninga-
pyngju sína fulla, sem hann var örlátur að
tæma handa félögum sínum, er sóttust mikið
eftir samvistum hans þess vegna. og smjöðr-
uðu við hann í meira lagi.
Due tók eftir því að Bauer liorfði á hann
spyrjandi og rannsakandi. “Hvernig gat
mér hugsast að halda mér föstum við þenna
ísjaka, ” hugsaði hann, “hvað veit hann um
unga menn og lífið; hann hefir eflaust fæðst
gamall.”
“ Elf eg get hjálpað yður á einhvern hátt,
segið þá frá því hiklaust, það er alt af bezt,”
sagði Bauer alúðlega.
‘ ‘ Eg veit ekki hvort þér getið skilið mig.
Þér eruð svo rólegur og alvarlegur, svo
sterkur og óhultur um sjálfan yður. Eg get
ekki hugsað mér mögulegt að þér látið freista
yðar.” Hann leit niður fyrir sig, honum
fanst eins og hann yrði að fara úr fötunum
og standa nakinn frammi fyrir þessum vand-
látu augum. Hann leitaði eftir tækifæri tiJ
að komast burt. En Bauer sagði alvarlega:
“Eg skil, að yður líður illa; og ef þér
haldið að eg geti hjálpað yður, þá vitið þér
líka að þér megið treysta mér. ’ ’
Þér eruð göfugmenni að öllu leyti, Bauer
lektor. Já, eg er illa staddur, sokkinn niður
í skuldir. Það eru ekki skraddarar né skó-
smiðir, það er spilaskuld.” Hann roðnaði
og fölnaði á víxl, og leit ekki á Bauer.
“Eg ætla ekki að afsaka mig, en Ilagen,
Binge og öll sú klíka, hefir haft slæm áhrif á
mig. Fyrst vann eg, það hvatti mig, og þegar
eg tapaði, áleit eg, að eg mundi vinna aftur,
en eg tapaði meiru og meiru. I gærkvöldi
komst vitleysan á hæsta stig. Vinge hafði
gesti — við drukkuð mikið — þar var líka
kvenfólk.”
Bauer lét brún síga. “Ungar, saklausar
stúlkur?” spurði hann hörkulega.
“Ó-nei, það verða þær nú naumast kall-
aðar, en þær hvetja — léttúðin vex.”
Bauer hreyfði sig óþolinmóðlega. Due
sá það og áttaði sig. “Faðir minn er mjög
frjálslyndur, ” sagði hann eftir augnabliks
þögn. “Ráðspakari maður er exki til, en þeg-
ar hann álítur það við eiga, getur hann verið
eins þverúðugur og hafur. Nú er svo komið,
að eg get ekki fundið neitt áform til að fá föð-
ur minn til að borga, án þess að—”
“Þér verðið að vera alveg hreinskilinn
gagnvart föður yðar,” sagði Bauer rólegur.
“En hvað á eg þá að gera? Nú grunar
mig að faðir vilji ekki hjálpa mér. Mamma
er annars vön að Jijálpa, en nú er upphæðin
of stór. ”
Bauer hugsaði sig um. “Ef þér viljið
verða samferða heim, þá getum við talað um
þetta í ró,” sagði hann.
“Heim til yðar?” í huga sínum sá Duo
fátæklegan afkima uppi undir }>akinu í einum
jaðri bæjarins. Látum svo vera, hugsaði
hann kæruleysislega, en furðaði jafnframt á
því, hvað hefði komið sér til að gera Bauer
lektor að trúnaðarvini sínum. “Eigum við
að fá okkur bifreið?”
Bauer brosti. “Eg hefi ekki efni til þess,
og þér heldur ekki, eins og stendur. ”
“Sporvagninn þá. ”
“Bf þér viljið það. Eg er annars vanur
að ganga; eg kann bezt við það og hefi auk
þess gott af því.”
Due kom ekki með fleiri mótmæli. Hann
furðaði annars á því, hvernig fátækt fólk gæti
fundið gleði í lífinu.
“Það er annars merkilegt, hve mikið
gagn maður getur haft af því að ganga í þess-
um stóra bæ. Það koma svo margar hugs-
anir, svo margar gátur, sem maður reynir að
ráða,” sagði Bauer.
“Eins og eins konar undirsöngur við
‘hávaðann og vagnskröltið, ” bætti Due við.
, “Það truflar mig ekki.”
“Ó-nei, jafn sterkur andi og yðar getur
eflaust dregið saman . . . búið þér héma?”
sagði hann.
Þetta kom óvænt. Fegursta deild bæjar-
ins var það ekki, en virðingarvert var það
samt. Bauer gekk út á rönd gangstéttarinn-
ar og leit upp til þriðja gólfs, svo gaf hann
bendingu og bros lék um varir hans. Þrjá
stiga upp, Bauer opnaði, og ung persóna kom
á móti þeim.
“Gunnar, en hvað þú ert seinn — eg hefi
beðið.” Hún varð feimin og stóð kyr, eins og
barn, sem ekki er vant við gesti. Hún var
líka næstum því barn. Due fanst hann hefði
aldrei séð neitt jafn nett og yndislegt. Ljósi
kjóllinn fór svo vel beinvaxna líkamanum, og
ljósu flétturnar láu eins og blómsveigur um
fallega höfuðið.
“Systir mín, Marit Bauer. Stúdent
Due, ’ ’sagði Bauer þegar hann kynti þau.
Hún rétti Due hendi sína og brosti svo
tælandi, að hann gleymdi hvers vegna hann
var þar. Þeir töluðu stundarkorn um hitt og
þetta, svo stóð Bauer upp.
“Komið þér, Due, við skulum spássera í
Marits garðinum meðan hún hjálpar Maren
mcð að bera á borðið.”
“Garðinum!” sagði Due, liann hafði ekki
tekið eftir neinu auðu svæði þar. Bauer opn-
aði dyrnar að næsta herbergi, og undrunar-
ópið sem Due æpti, kom báðum systkinunum
til að hlæja hátt. Þetta var líka undravert
herbergi, með gluggum til suðurs. Þar voru
margir og grænir balar hingað og þangað,
með stjúpblómum, þúsundkæti og mörgum
öðrum blómum. Þar voru gangstígir með
pálmum, rósum og ýmiskonar jurtum, smekk-
lega niðurraðað, þar voru barkarbekkir og
hér og hvar héngu fagurlitaðir, japanskir
ljósberar. Hið undarlegasta voru máske
veggirnir. Þar voru hinir fjörlegu litir vors-
ins, beitiland með mörgum kúm — þarna
bóndabýli, barn og hundur að leika sér — hér
var ás, fjall, rennandi lækur og einmana birki-
tré — alt með vorsins og sumarsins fögru
litum.
. “Eg — eg skil þetta ekki, eru veggirnir
málaðir?” spurði Due.
“Já,” sagði Marit, eldlegur áhugi flutti
roðann fram í kinnar hennar. “Mér var í
marga daga bannað að koma í garðinn. Ei-
ríkur lokði sig inni allan daginn. Einn dag-
inn sagði hann svo, að eg mætti koma inn.
Eg get ekki lýst tilfinningum mínum; garð-
urinn minn hafði nú engin takmörk. Nátt-
úran var nú komin hingað með sléttlendi,
skóga, fjöll og firði, dýr og manneskjur —
ó, hve yndislega rík eg var orðin. Eg get
setið hér tímunum saman, undrandi yfir þess-
um myndum. ”
“Hver er Eiríkur?” spurði Due. “Br
hann málari?”
“Ekki beinlínis,” sagði Bauer. “Hann
er læknir, og hefir síðustu tvö árin dvalið í
Frakklandi með frænda sínum. Það er svo
margt á þessum hryllilegu tímum, að sjá og
læra fvrir lækni.”
“Er hann vinur yðar?”
“Já, mjög góður vinur. ”
“En húseigandinn, ” sagði Due, “levfir
liann þetta?”
“Ó, hann er mjög elskulegur,” sagði
Marit og roðnaði. “Þér sjáið, að vatnið get-
ur ekki komist inn, við höfum séð um það . . .
og húseigandinn er Eiríkur.”
“Marit er alin upp úti á landi,” sagði
Bauer. “Hún er hrifin yfir fegurð náttúrunn-
ar, og þegar það varð nauðsynlegt fvrir hana
fyrir fáum árum síðan, að flytja hingað til
mín, datt okkur þetta, Eiríki og mér, í hug,
að gera henni heimilið eins viðfeldið og mögu-
legt væri.”
“Og svo hin indæla hugsun Eiríks, að
flytja náttúruna hingað inn,” sagði Marit.
Due fann alt í einu einhverja óvild gegn
þessum lækni. “Þér hljótið að sakna hans
mikið, ungfrú Bauer?”
“Ó, yður grunar ekki hver hátíð það er
fyrir okkur tíunnar, að fá bréfin hans; en—”
andlit hennar varð alvarlegt. “Eg finn oft
til kvíða yfir því, að honum hafi viljað eitt-
hvað til.”
“Eg hefi sagt þér, Marit, að Eiríkur
tekur ekki þátt í stríðinu, hann heldur til í
sjúkrahúsunum,”sagði Gunnar blíðlega.
“ Já, eg veit það,” sagði hún kyrlát, “en
blöðin tala um púðurkúlur og sprengikúlur,
sem fleygt, er til sjúkrahúsanna, og gagnvart
loftskipum eru þau aldrei óhult.”
Marit gekk inn í borðstofuna. “Nú,”
sagði Gunnar, “vil eg ráðleggja yður að
skrifa föður yðar, og segja honum hiklaust
frá öllu. • Þér vitið bezt, hvort þér getið líka
sagt honum, að þetta skuli aldrei endurtekið. ’ ’
“Þér þekkið ekki föður minn, Bauer.
Hann getur verið afar vandlátur og harður,
þegar hann vill það.”
“Þér segið að hann sé mjög frjálslyndur
við yður — verðskuldar hann þá ekki traust
yðar ? Faðir getur fyrirgefið að sonur hans
breytir heimskulega, en aldrei, að hann með
ásetningi segi ósatt.”
Due þaut á fætur.
“Eg ráðlegg yður aðeins, eins og eg í
líkum kringumstæðum hefði gert,” sagði
Bauer fast.
Due rétti honum hendi sína.
“Þökk fyrir, eg skil yður, í kvöld skrifa
eg pabba.”
Marit kom og bauð þeim að neyta matar.
Það voru ekki margir réttir, en alt var indælt
og aðlaðandi. Eftir kvöldvei’ðinn lék Marit
á hljóðfæri, og þau sungu saman, þangað tiJ
nemendur Gunnars komu, sem hann kendi
heima hjá sér.
Marit og Due gengu inn í garðinn.
‘ ‘ Eg get ekki sameinað þetta heimili með
yður og Bauer,” sagði hann.
Hún leit spyrjandi á hann. “Hvers-
vegna ekki?”
Hann varð dálítið feiminn. “Eg hélt að
Bauer hefði það takmark, að komast upp á
efstu rim vísindastigans, Jiraðara en allir
aðrir. Auk þess liélt eg að hann væri fá-
tækur.”
“Ef þér álítið að allir séu fátækir, sem
ekki hafa fulla pyngju af peningum, þá erum
við fátæk. En mér finst margt meira virði en
peningar.”
“Getur verið,” sagði Due, “en það gágn-
ar ekki í hversdagslífinu. Sé einhver svang-
ur, gleymist það ekki við að heyra hljóðfæra-
slátt, lesa bækur, eða horfa á blóm. Sé mag-
inn tómur, deyr hugmyndaaflið bráðlega.”
Hún leit á hann stónim, spyrjandi aug-
um, svo hristi hún höfuðið. “Eg veit ekki
hvað það er,” sagði hún, “því eg hefi aldiæi
verið svöng.” Svo liló hún. “En eg skil nú
hvers vegna Mia notar sömu afsökunina, þeg-
ar liún vill fá mat.”
“Hver er Mia?”
“Lítil stúlka, sem bróðir minn fann eitt
sinn grátandi á götunni, og sendi hana upp til
mín til að fá mat. Síðan kemur hún alt af og
segir: “Bróðir yðar sagði það, hann sá—”
“Raunar,” sagði hún hugsandi, “það sem eg
meina, er, að Gunnar finnur mesta ánægju í
vinnunni, eins og nú með drengina þarna
inni.”
Due skildi aðeins, að hann og hún stóðu
sitt hvoru megin við ókleift gil, en hvort
þeirra stóð hentugra megin, gat hann ekki á
þessu augnabliki vitað. Þegar hann kom
heim þetta kvöld, skrifaði hann föður sínum.
Myndin hennar Marit með garðinn sem um-
gerð, stóð fyrir innri sjón hans; þessvegna
sagði hann sannleikann eins og hann var. En
þegar hann var búinn að lesa það, varð hann
efandi. Það er ekki nauðsynlegt að senda
það strax, hugsaði hann; dálítil umhugsun
um málið getur ekki skemt. Það óþægilega
kemur ávalt nógu snemma. Hann huggaði
sig með því, að hann hafði þó skrifað.
Hann kom aftur til systkinanna, og fékk
þar alúðlegar móttökur. Sú eina persóna,
sem ekki líkaði heimsóknir hans, var Maren,
hin gamla barnfóstra þeirra, sem nú annaðist
heimilið fyrir þau. Hún hafði ekkert sér-
stakt að finna að honum, vissi aðeins, að hxín
kunni ekki við hann, og þessvegna gat hún
heldur ekki sagt neitt við Gunnar eða Marit.
Aðeins einu sinni sagði hún með varkárni:
“Hann Eiríkur var nú allur annar en þessi.”
Due varð að lokum neyddur til að senda
bréfið, og eitt kvöldið kom hann allhnugginn
upp til þeirra. Meðan Maren var að bera á
borðið, sagði hann Bauer, að faðir sinn ætlaði
að koma til bæjarins að fáum dögum liðnum.
■ “Eg get ekki neitað því, að eg kvíði fyrir
því,” sagði hann.
“Það skilur eflaust faðir þinn,” sagði
Gunnar huggandi.
“Já, pabbi er í rauninni ágætur maður,
en hann getur líka verið þver.”
“Allra beztu manneskjurnar hafa oft
þenna galla. ”
“Ó, þér steingervingar, hafið þér nokk-
uru sinni orðið ástfanginn, Bauer?”
Bauer hló. “Líf mitt hefir verið bundið
um of við vinnu til þess,” svaraði hann ró-
legur.
“Ilamingjan góða!” sagði Due, og
klappaði höndum saman með skringilega ör-
vilnuðum svip. “Eg get ekki talið allar mín-
ar atlögur. Alvarlegasta tilviljanin mín, var
sú fyrsta. Eg var sextán ára, og varð ákaf-
lega ástfanginn af okkar nýju mjaltastúlku.
Hún var frá Þelamörk, og hét Ingibjörg. Eg
lá vakandi um nætur og reyndi af öllu megni
að yrkja kvæði, eg rannsakaði alls konar bæk-
ur, til þess að geta þetta, en alt varð gagns-
laust gagnvart þessari fögru Ingibjörgu.
Svo gerði eg árás á kastala hennar — fjósið.
Hún rak mig út og hló að mér. En sökum
þess fór ást mín vaxandi. Einn morgun, þeg-
ar liún stóð og var að mata kálfa, kom eg
aftan að henni, en liún sá mig ekki, og alt í
einu lagði eg handleggina um háls hennar
og kysti hana. Eg var jafnhár þá eins og
núna, en hún var lítil. Eg fann til sællrar
ánægju, en hún varð stutt. Á sama augna-
bliki Íét hún fötuna á básinn og eg fékk snopp-
ung, fyrst á aðra kinnana og svo á liina.
“Sneypstu út,” byrjaði hún, en varð trufluð
af háltrasköllum — og þar stóð pabbi með
tveimur ókunnum mönnum. Hann hefir svo
mikla ánægju af að sýna öðrum fjós og hest-
hús, sem heimsækja liann. Eg læddist burt
eins og hundur, sem hefir verið barinn.
Mamma varð afar reið, þegar pabbi sagði
frá þessu. Að leyfa sér að berja mig — son
mömmu. Mamma hefir víst álitið, að Ingi-
björg ætti að skoða ást mína sem heiður fyrir
sig. Hún krafðist þess, að Ingibjörg yrði
rekin, en þá reiddist pabbi, og sagði að Ingi-
björg skyldi vera þar, eins lengi og hún vildi,
og ef hann heyrði einu orði meira um þetta,
skyldi þessi framhleypni strákur verða bar-
inn af honum líka. Niðurstaðan varð sú, að
eg var sendur til frænda míns í Kristjaníu.
Litlu síðar giftist Ingibjörg ökumanninum.
Bg varð utan við mig af sorg, og sór að hefna
mín á ökumanni. Þau eru enn á heimili pabba
og mömmu.”
# # *
“ Hvers konar félag er það, sem þú hefir
hér inni?” þrumaði óðalseigandinn Due.
“Dikka frænka segir, að þú hafir ekki heim-
sótt þær í fleiri vikur, og heldur ekki hefir
verið mögulegt að liitta þig í herbergi þínu. ”
‘>Ef þú vilt vera hreinskilinn, pabbi, þá
finst þér heldar ekki, að það sé mjög við-
feldið hjá Dikku frændu.”
Faðirinn strauk hendinni um höfuðið.
“Helen segir—”
“Ó, pabbi — þú mátt ekki ásaka Helenu
fyrir að hún sé segulmögnuð. ”
“Nei, frænka áleit líka, að aðdráttaraflið
kæmi frá öðrum.” Ilann leit yfir gleraugun
á son sinn.
Arnold ypti öxlum, en svaraði engu.
“Jæja, þú vilt ekkert segja, drengur
minn, eg verð þá sjálfur að rannsaka þetta.”
Aftur leit hann rannsakandi yfir gler-
augun.
Arnold þaut á fætur. “Rannsaka hvað
—hvar — við hvað áttu?” hrópaði hann á-
kafur. “Pabbi—”
‘ ‘ Þú verður að flýta þér, drengur, annars
kemur þú of seint til fyrirlestursins. Við
finnumst á Grand til dagverðar. Vertu sæll!”
# # #
Óðalseigandi Due leitaði í öllum vösum
sínum. Hvar lét eg heimilistilvísanina, sem
Helen gaf mér? Ung stúlka, sagði hún. Hún
og bróðir liennar hafa oft sézt í félagi með
Arnold; hann er eflaust yfirburða ástfang-
inn, sagði Helen. Yfirburða ástfanginn —
já, eflaust —strákhnokkinn . . . Kvenfólk er
nú ekki skapað til annars en að eyðileggja.'—
“Konan, sem þú gafst mér,” sagði Adam—
já, þú Adam; þær hafa nú ekki breytt eðli
sínu til muna, síðan á þínum dögum, það er
áreiðanleg't. Eli við verðum að haga okkur,
eins og Adam gerði, og kenna guði um þetta.
Hann hefir hlotið að vita hver niðurstaðan
yrði, þegar liann skapaði Evu.—
Loksins fann hann heimilistilvísanina;
hann fékk sér bifreið og bjó vel um sig í henni,
en hann var ekki mjög ánægður yfir þessu
áformi.
Jæja, það er þá hér; á þriðja lofti, sagði
Helen. Hann bað ökumanninn að bíða, og
stóð efandi fyrir utan dyrnar. “Hum — jé
—hum. Til hvers er nú Helen að grafa á
annara manna landi? Kvenfólk skiftfr sér( af
öllu — dreypir eitri tortrygðarinnar í blóðið.
Setjum nú svo að þetta fólk hrindi mér á
höfuðið ofan stigann? Það væri ef til vill
sanngjarnt.” Hann snéri sér við. Nei, eg
vil ekki gera mig að fífli. Arnold er nú held-
ur ekki hvítvoðungur, og verður nú í þetta
eina skifti að gæta sín. Mæður eru svo und-
arlegar. Þetta, að berjast fyrir afkvæmi
sínu, er eðli allra lifandi skepna, alla leið frá
manneskjunni til hins minsta orms. En nú
ætlaði hann að leysa úr þessu, þá gæti Aletta
gengið um kring nöldrandi og ckki talað í
heila viku . . . svo fengi!—
Hann hafði næstum dottið um litla
stúlku, sem var að aka sér upp stigann. Hann
greip í hana.
“Barn, getur þú ekki gengið!” hrópaði
hann ilskulega.
“Jú, það get eg vel; en það er skemti-
legra að ganga þannig. Allir geta gengið
þannig niður stigann, en enginn gengið þann-
ig upp nema eg, ’ ’ sagði hún mikillát.
“Já, og ganga svo á höfðinu ofan stig-
ann einhvern daginnJ’
“Ó-nei,” sagði hún hlæjandi; það var
líka hlátur í dökku augunum, þegar hún bætti
við. “Það voruð þér, sem voruð nærri dott-
inn . . . að hugsa sér, ef þér hefðuð dottið.
Eg er viss um að stiginn hefði brotnað, jafn
digur og þér eruð.”