Lögberg - 04.03.1937, Qupperneq 3

iXKiBUiWi. i',IMTUDAGINN 4. MAR^, 1937
3
nights I ever savv the sky was a
jewelled rriosaic oí exquisite, in-
tensely burning colors, as if it Were
a ceiling over the harbor. Down be-
low the ships rose into the clear
frosty air with the precision of an
etching. “Bróarfoss” sailed past the
white-headed mountains out into the
open seas under a canopy of phos-
phorescent green and brilliant
purples and reds; I remember saying
in very bad Icelandic : “I’m glad I
don’t have to go 'home yet.”
Reykjavik is certainly not the
most attractive city 1 have seen,
though once I was almost intoxi-
cated with its beauty. Coming from
Akranes early one morning, the pale
gold of the sun was dripping on the
mountain peaks and running in
shiny little rivulets over the sea.
When it fell over flhe smoky harbor,
the whole city was shrouded in a
copper-colored haze, against which
the tower of the Catholic Church,
high on the hill, rose in solemn
beauty. Usually at this time of year,
Reykjavik is foggy and dismal,
swept by a strong wind that comes
up from the sea. Many of the
buildings are one or two story frame
structures, though of late the archi-
tecture has changed to what the in-
habitants are pleased to call a Riviera
style, a rather unsuccessful attempt
to make attractive homes out of
something that looks like a cheese
box. The incongruity is all the more
marked because the houses are so
beautifully furnished, and so vefy
attractive inside.
Father Jon Sveinsson remarks
somewhere t'hat Iceland is connected
geographically with America, but
politically with Europe. And in the
capital, the atmosphere is much
more jontinental than American. I
confess to a vague disappointment
that so many efforts are directed
towards absorbing European in-
fluences, when our own customs
and traditions are so unique. The
people of my generation appear to
want Parisian clothes and London
dance orchestras; not a few are in-
fluenced by German politics, and a
great many of them are socialists;
one of the most talented young
artists seems to be a disciple of
French Impréssionism. These
things I object to, not in themselves,
but I do object to their being super-
iimposed upon a structure that has
had a remarkable development, and
is worth maintaining. The influx
of foreign ideas, I think, is wholly
antagonistic to the logical direction
of affairs, and ludicrous when view-
ed in the light of the country’s re-
sources and population. This is not
an attempt to give the last word on
t'he financial and political conditions
in Iceland.
Apart flom this, life in Reykja-
vik is socially charming and intel-
lectually brilliant. A great many of
the women still wear the “peysuföt” ;
small girls curtsey to visitors, and
little boys bow very low; the mem-
bers of parliament gather at Hotel
Borg for afternoon coffee, and the
cafes are full. Much of the social
life centres around the University.
The erudition and intellectual
activity of tlhe Icelandic people have
always aroused amazed comiment.
About the year 1055 schools æere
established at Skálholt and at Hólar
in connection with the bishoprics, to
instruct young men in Latin, poetry
and music. Generation after menera-
tion have passed long dark hours
with stories of their forefathers and
viking exploits and t'he early history
of their country. And then the in-
credible diligence of the men that
recorded these things that we might
all read them one day. There is
hardlý a home in Iceland today that
has not its copy of Heimskringla;
hardly an Icelander who is not
learned in the sagas. The þjóösögur
and the stories of Einar Kvaran and
Gestur Pálsson are read avidly, and
consequently literary judgment has
been preserved. (This is no time to
go into the jx)llution of taste in
America by the availability of
magazines and bad literature, but
the contrast is grim). In the Uni-
versity itself there are outstanding
imen in literature and philosophy;
there is GuÖmundur Finnbogason m
the National Library; Matthia.
Ihordarson in the Þjóðminjasaín,
jJavíð Stefánsson is probably the
iinest lyric poet of our decade. (i
nad a most (happy introduction to his
poetry by hearing him read it him-
self almost continually for four days
on the boat from Reykjavik to
Leith).
One charming feature of life in
Iceland is the curious combination
of sophistication — as in the capita'i
— and naiveté, as founcr in the
country and in the small towns. The
tisherfolk are big and sturdy — as
befits the viking background, but
there is sonjething elemental about
their complete dependence 011 the sea
and on the weather. “Brim” and
“sjór” are two of the first words
I learned. If there is a large herring
catch, even the women help. They
are summoned at any hour of the
day or night to come and cut the
fis>h. There they stand wrapped in
shawls, at the long tables, going
through barrel after barrel of fish.
[ suspect I developed a social con-
science, watching them shiver in the
cold. Nothing is as grim as the
havoc wreaked by a storm. The
people who live close to the sea
move out of their homes in terror,
and the water comes through the
streets in great waves. There is an
intense and naive patriotism among
these families, a deeprooted love of
home, and a passionate desire to
maintain the old order.
Unfortunately the patriotism that
prevaiis in Iceland has limitations.
This leads me to a rather unpleasant
observation. The Icelanders at
home have little interest in the
Vestur-íslendingar, unless they have
relatives in this country. Otherwise
they are indifferent to our collective
progress and welfare, and almost un-
conscious of our achievements. We
Icelanders in America maintain an
almost one-sided connection with the
homeland, and I think it well not to
delude ourselves about the strength
of the bond.
The question has been brought
before rne of the problent of per-
petuating among ourselves national
traditions and national culture. My
generation, that is the people of
Icelandic origin who have been
brought up and educated in this
country — is a diffused one, and
it is going to be increasingly difficult
to maintain an organization which
will hold us together on purely racial
and social grounds. On the other
h'and there is the cultural background
which is probably greater than we
suspect, and no doubt accounts for
any achievements in educational and
professional fields that the Ice-
landers have made in America.
My contention is therefore, that
we will eventually reach the point
where a society will hold together
on cultural grounds onlv, and where-
as in my case, the interest was stimu-
lated first by seeing the land from
wfoich these traditions spring, that
is hardly prerequisite. We have
heard a great deal about our herit-
age and the wealth of aesthetic ex-
perience which can be ours after
some study in a fascinating and
unique field — Norse literature. It
is hardly out of point to refer to it
again on this occasion. I can only
urge my generation to take advant-
age of it — as I intend to do if I
ever learn the weak and strong de-
clensions of nouns masculine, femi-
nine and neuter. There has been
established a scholarship for Icelan-
dic students from the Old Country
to study in Canada. The objective
should be to establish a similar
sdholarship for Canadian students to
enable them to study their mother
tongue and native literature in Ice-
land.
We have a society which will be
able to do thís, if it has the proper
co-operation.
I only regret my inability to ex-
press adequately my obligation to
the land of my fatfiers, and the ex-
periences with which it has provided
ime.
Margaret A. Bj'órnson.
Erindi
Flutt á Fróns-samkomu í Winnipeg,
23. febrúar, 1937.
Eftir tíunnar B. Björnson
Eirihver hefir sagt, að það sé ein-
kenni surnra manna að ganga áfram
en horfa aftur á bak — to “move
forward with averted gaze.”
Okkur Islendingum hefir ekki
sjaldan verið nuddað þessu u?h nas-
ir — og það kannske ekki alveg að
orsakalausu. En þetca má nú segja
um íleiri en Islendinga.
Að gengnar kynslóðir geymi i
skauti sínu, sem séreign, fram-
kvæmd, hyggindi, hugrekki, guð-
rækni, ósérplægni, og óteljandi aðrar
dygðir, er yfirleitt almenn hugsun
eða hugtak. Þetta á rót sína að
rekja til vanans að horfa um öxl, og
þar eiga hlut að máli þjóðir, kyn-
slóðir, einstaklingar.
Nicholas Murray Butler, formað-
ur (president) Columbia University,
á ferð í kringumi hnöttinn, í viðtali
við blaðamenn í London fyrir aðeins
tiu árum síðan — 13. júlí, 1927 —
sagði: “í undanfarin tvö þúsund
ár hefir aldrei verið tímabil í sög-
unni að ekki hafi einhversstaðar ver-
ið uppi stórskáld, heimspekingur eða
vitsmunamaður af einhverju tæi sem
yfirgnæfði samtíðarmenn sína. En
í dag er ekki að finna nokkuð veru-
legt stórmenni í nokkru landi í
heiminum.”
Það mætti geta þess að þegar þessi
frábæri mentamaður sagði þetta, þá
var hann rétt nýkominn frá því að
heimsækja og hafa haft tal af Mus-
solini, hinum nafntogaða ítalska ein-
valdspostula. En, vel að merkja, var
það nú áður en Mussolini var bú-
inn að eyðileggja elzta konungdóm
heimsins og ganga með eld og egg
yfir varnarlaust land, og miskunn-
arlaust drepa og eyða, bara til að
geta ginið yfir stærra sviði og látið
lúta sér fleiri miljónir þrælkaðra
þegna.
í þessu sama samtali við blaða-
mennina í London, bætti Dr. Butler
því við, eins og til skýringar á stað-
hæfingunni að heimurinn ætti engin
mikilmenni á þessum tímum, að það
gæti skeð að það væri af því að
mentir og þekking á siðari árum
væru svo algeng, og alþýða manna
væri orðin svo upplýst og á svo háu
framfara stigi að miklu mennirnir
sýndust ekki lengur miklir, eins og
þegar að sléttlendið rís, þá lækka
f jöllin.
Erkibiskupinn af Canterbury, Dr.
Randall Tlhomas Davidsorl, þá átta-
tíu ára að aldri, tók undir mieð Dr.
Butler og sagði: “Það er ekkert
sem mér finst eins mikið um eins og
hve fá stórmenni eru nú uppi —
menn, sem andlega bera höfuð og
herðar yfir samtíðina, í samanburði
við það sem var fyrir fjörutiu ár-
um síðan.” Við könnumst öll við
það sem íslenzka skáldið segir:
“Fjarlægðin gjörir fjöllin blá og
tnennina mikla.”
Máske hneigir heimurinn sig ein-
hverntíma fyrir minningu Musso-
lini: kann vera að komandi aldir
hampi Hitler sem hetju og mannvini
sinnar tiðar. En slíkt skeður ekki,
nema með svofeldu móti að aldirn-
ar óbornu stryki yfir alla viðreisn-
ar viðleitni heimsins, á því sem okk-
ur nú þóknast að kalla þróunar og
þroska skeið mannkynsins, sem
ónýtt “frelsis fimbulfamb.”
Eg las í timariti ekki alls fyrir
löngu grein um Mussolini þar sem
hermt er eftir honum að hann 'hafi
átt að segja: “Frelsi! frelsi er bara
úldið hræ!” (“Liberty! Liberty is
nothing but a stinking corpse!”)
Það má með alvöru spyrja hvort
þetta s dómur, álit, útlistan þessara
síðustu tima á úrslitum frelsis-
baráttu kynslóðanna. Ekki ólíklegt
að svo sé — ef dæma má af því sem
nú sýnist að vera efst á teningnum
í orðum og gerðurn þjóðhöfðingja
hér og þar í heiminum.
Þegar að maður villist í þoku eða
blindbil er sagt að maður gangi í
hring, og það er reynsla margra, sem
þetta hefir hent, og sem riafa verið
svo heppnir að komast af — að þeir
eftir langa mæðu finna sig kornna
til baka til þess staðar þar sem þeir
hófu göngu sína.
ENDURVEKIÐ ÆSKUFJÖRIÐ
NUGA-TONE er dásamlegt meðal
fyrir sjúkt og lasburða fólk. Eftir
vikutima, eða svo, verður batans vart,
og við stöðuga notkun fæst góð heilsa.
Saga NUGA-TONE er einstæð í sinni
röð. Aliljónir manna og kvenna hafa
fengið af því heilsu þessi 45 ár. sem
það hefir verið í notkun. NUGA-
TONE fæst í lyfjabUðum. Kaupið að-
eins ekta NUGA-TONE, því eftirlíking-
ar eru árangurslausar.
Kaupið aðeins ekta NUGA-TONE 1
ábyggilegum lyfjabUðum.
Er heimurinn á þesskonar hring-
göngu nú? Eru leiðtogar þjóðanna
aö leiða fólkið í hringferð ? Okkur
hefir íundist að við alt af vera að
tara áfram, áfram í áttina að tak-
markinu. Hefir okkur verið gerður
gerningur, er eitthvað ósjálfrátt við
þetta alt saman ? Eru nornir einveld-
ís, kúgunar, ófrelsis og ómensku að
seiða okkur að ströndum þeun þar
sem endur fyrir löngu ríktu öfl sem
réðu láði og lýð eftir eigin geðþótta;
ströndum, þar sem lýðveldi á að
bíöa osigur fyrir einveldi!
Það var ræðusnillingurinn Patrick
Henry serrt sagði í hinni heimsfrægu
ræðu sinni: “Eg hefi aðeins eitt
ljós sem lýsir fótum mínum og það
er ljós reynslunnar. Eg kann ekki
að dæma um framtíðina nema með
tilliti til fortíðarinnar.” Það er alt
annað að reyna að starfa í ljósi
reynslunnar eða að gera að dýrðl-
ingum þá, sem Shafa starfað og strítt
á undantarinni tíð.
Sagan sýnir að það er ekki allra
meðfæri að fara vel með völdin.
íslenzkur málsháttur segir að “fáir
kunni eitt barn að eiga." Það er
víst alveg eins satt að fáir kunna
'fneð einveldi að fara. Mennirnir
hafa alt af verið að berjast á móti
einveldi í einhverri mynd. Það-eru
víst fáir, sem einvaldir hafa verið,
sem ekki hafa freistast til að nota
það vald sér og sínum í hag. Það
er svo auðvélt að telja sjálfum sér
og öðrum trú um að það sem eykur
manns eigin tign og völd og dýrð,
auki að jöfnu frama og velgengni
lands og þjóðar, kirkju og guðs-
ríkis.
Að reisa musteri sjálfum sér til
dýrðar í nafni Drottins er hreint
ekki fágætt í sögu heimsins. Ein-
’veldi hefir margar klær í frammi
þegar að til þess kemur að ná tök-
um á almúganum. Stjórnendur
ryðja sér til rúrns og seilast eftir
meiri og stærri völdum og ríkidænri
sjálfum sér til frama og uppgangs
og nota svo hjátrú, oftrú, föður-
landsást og annað því um líkt í fari
almúgans, sem vopn í baráttunni
gegn þeim sem vinna verður á ef
ásælni og ágirnd eiga að ná sinu sér-
plægnis takmarki.
Þetta kennir sagan okkur, kennir
okkur það með óendanlegum endur-
tekningum.
En hvað er sagan ? Án þess nokk-
uð að fara út í þá sálrna dettur mér
í hug það, sem einn mesti rit-
snillingur íslendinga í saintíðinni
sagði ekki alls fyrir löngu í einni
bókinni sinni:: “Sagan er sorp-
haugur aldanna.” Þetta niá skilja
og skýra á fleiri en einn veg. En
sleppum þvi. Ef sagan er sorp-
haugur, þá rná þó æfinlega nota
þann sorphaug sem- aðra sorphauga;
nota hann sem áburð á akurlendi nú-
tímans til að auðga jarðveginn og
margfalda, ef til vill, framtíðar
framleiðslu.
Lengra eða skernra aftur i fortíð-
ina horfa allir hugsandi menn, öll
þjóðbrot, allar þjóðir. Fyrir handan
fjöll tímans, hinu megin við tjaldið
sem aðskilur “þá” og “nú” ljómar
af sól liðinna gullalda. Tínrinn vef-
ur sigursveig úr árunum og leggur
hann á höfuð fornhetjanna — skap-
ar stundum hetjur úr þeim sem ekki
skipuðu það háborð í samtíðinni.
I huga fjöldans skipar það sem
“var” oft æðri sess en það sem “er.”
En tíminn jafnar alt, hann kemur
með lögmál launanna — og “er”
verður að “var.” Hvert augnablik
færir líðandi stund yfir takmörkin
sem aðskilja það liðna frá þvi líð-
anda, og kveðja kynslóðanna er
greidd fyrir borð, hlekk af hlekk, og
sekkur óslitin í haf aldanna, tengj-
andi hið liðna við nútímann, kyn
við kyn, frá eilifð til eilífðar.
Það er hægt að sýna of mikla og
líka of litla rækt við fortíðina —
það er hægt að lifa of mikið í því
liðna, og líka er hægt að sinna of
Business and Professional Cards
PHYSICIANS and SURGEONS
DR. B. J. BRANDSON
216-220 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 21 834-rOffice timar 2-3
Heimili: 214 WAVERLEY ST.
Phone 403 288
Winnipeg, Manitoba
DR. ROBERT BLACK
Sérfrœðingur I eyrna, augna, nef
og hálssjUkdómum.
216-220 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham & Kennedy
Viðtalstími — 11 til 1 og 2 til 5
Skrifstofusími — 22 251
Heimili — 401 991
PRESCRIPTIONS FIELED
CAREFULLY
Goodman Drugs
COR. ELLICE & SHERBROOK
Phone 34 403 We Deliver
Dr. S. J. Johannesson
Viðtalstimi 3-5 e. h.
218 SHERBURN AT.
Sími 30 877
DR. B. H.OLSON
Phones: 35 076
906 047
Consultation by Appointment
Oniy
Heimili: 5 ST. JAMES PLACE
Winnipeg, Manitoba
Dr. Herbert J. Scott
306-7 BOYD BLDG.
Stundar augna-, eyrna-, nef- og
kverka-sjUkdóma
Viðtalsttmi 2-5, by appointment
Simi 80 745
Oleraugu útveguð i
Dr. P. H. T. Thorlakson
205 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 22 866
Res. 114 GRENFELL BLVD.
Phone 62 200
DRS. H. R. & H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TORONTO GENERAL
TRUSTS BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 26 545 WINNIPEQ
BARRISTERS, SOLICITORS, ETC.
H. A. BERGMAN, K.C. íslenzkur lögjrœðingur J. T. THORSON, K.C.
Skrifstofa: Room 811 McArthur islenzkur lögfrœðingur
Building, Portage Ave. P.O. Box 1656 800 GREAT WEST PERM. BLD.
PHONES 9 5 052 og 39 043 Phone 94 668
BUSINESS CARDS
Ákjósanlegur gististaður Fyrir Islendingat Vingjarnleg aSbúS. Sanngjarnt verð. Cornwall Hotel MAIN & RUPERT Sími 94 742

A.S.BARDAL 84 8 SHERBROOKE ST. Selur ltkkistur og annast um út- farir. Allur UtbúnaSur sá bezti. Ennfremur selur hanti allskonar minnisvarSa og legsteina. Skrifstofu talsími: 86 607 Heimilis talsími: 501 562 J. J. SWANSON & CO. LIMITED 601 PARIS BLDG., WINNIPEG Fasteignasalar. Leigja hús. Út- vega peningalán og eldsábyrgS af öllu tægi. PHONE 94 221
A. C. JOHNSON
907 CONFEDERATIOÍST LIFE
BUILDING, WINNIPEG
Annast um fasteignir manna.
Tekur að sér að ávaxta sparifé
fólks. Selur eldsábyrgð og bif-
reiða ábyrgðir. Skriflegum fyrir-
spurnum svarað samstundis.
Skrifst.s. 96 757—Heimas. 33 328
ST. REGIS HOTEL
285 SMITH ST., WINNIPEG
Pœgilegur og rólegur bústaður i
miðbiki borgarinnar.
Herbergi $2.00 og þar yfir; með
baðklefa $3.00 og þar yfir.
Ágætar máltlðir 40c—60c
Free Parking for Guests
lítið því sem sagan kennir. Ætli við
þekkjum ekki öll, bæði menn og
konur, sem hafa komið hingað til
þessa lands á yngri árum æfi sinnar,
lifað hér mest allan sinn aldur, en
aldrei farið( frá Islandi? Náttúr-
lega er nú þetta sagt í óeiginlegri
merkingu, en nrikið er samt satt í
því. Hjá þeim sem svona er ástatt
fyrir er alt gott sem er gengið, alt
gott sem er gamalt, alt gott sem öld-
ur aldanna eru búnar að pólera,
fægja við strendur tímans. En svo
er það nú kannske alt gott og bless-
að.
En ihvaða erindi eiga nú þessir
sundurlausu þankar á þjóðræknis-
þing ? Eg veit að sú spurning berg-
imálar í huga ykkar. Því ekki að
tala bara um gullið sem aldirnar
geyma, því ekki að tala bara um
“ástkæra ylhýra málið,” því ekki að
verja stundinni til að skoða hina
“konungbornu” íslendinga í skugg-
sjá fornrar (að eg segi ekki horfnr-
ar) frægðar?
Til forna, stungu menn sér fyrir
borð með gullkistur sínar og lögðust
svo á gullið og urðu að feiknar stór-
um ormum, sem varðveittu auðinn.
Hefir ekki þetta sína endurtekningu
í því að steypa sér fyrir borð sam-
tíðarinnar með stúfana í handföng-
um gullaldar-kistunnar, og verða
svo að ornri serri hringar sig um
horfna frægð?
Nema að gullið konrist í einhverri
mynd í veltu veruleikans, er það
lítils virði. Það þarf að taka gullið
úr kistunni og gera það starfandi
áður en þáð getur orðið að veruleg-
um notum.
Meistarinn talaði ekki út í hött^
þegar hann sagði: “Lát þá dauðu
grafa sína dauðu,” og bætti svo við
hvötinni um að fara út á starfssvið-
ið meðal verkamannanna og taka
þátt í lífsstarfi lifandi manna.
Spekingurinn Ralph Waldo Em-
erson, hinn frumlegi, mikilhæfi rit-
höfundur og prédikari, sagði að það
væri nriklu meira varið í það að
framleiða það sem sagnritarar gætu
svo notað sem söguefni síðar meir,
en að einblína á myndir í gjörðabók
liðinna alda — að minsta kosti var
hugtakið hjá honum þetta þó orða-
valið væri öðruvísi.
Þetta ljúfmenni, sem var ljós og
lampi í andans heimi samtíðar sinn-
ar, reiddi samt til höggs þann Mjölni
sem braut veggi vanans og ruddi veg
(Framh. á 7. bls.)
♦ Borgið LÖGBERG!