Lögberg - 21.10.1937, Page 7

Lögberg - 21.10.1937, Page 7
LÖGBERG, FIMTUDAíxíNís 21. OKTÓBER 1937 7 Blindi maðurinn við þjóðveginn Eg naut mín aldrei nema þá eg kvaS— en áttum skiftu amaverðin hörSu. —Tegner. Á almennum umræSufundi um stjórnmál, er haldinn var í alþýÖu- skólanum á Laugum fyrir nokkrum árum kom fyrir dálitiÖ atvik, sem vakti mikla athygli. Af ræöumönnum bar einna mest á tveimur byltingarsinnuÖum ungl- ingum, er töluöu af miklum fjálg- leik um nauÖsyn gagngerðrar þjóÖ- skipulagsbyltingar hér á landi — en þó höfðu þeir veriÖ bljúgir í máli og þózt fara vægt í sakirnar, svo þeir hugÖu sér enga hættu búna af hálfu tilheyrendanna. En þeim varð nú ekki kápan úr þvi klæðinu — þvi óÖar er þeir höfðu lokiÖ máli sínu reis upp gam- all maður og blindur, sköllóttur, loð- brýndur, sviphreinn og skörunglegur og kvaddi sér hljóÖs. Hann var mikill vexti og höföinglegur í fasi og minti nokkuð á enskan aðals- mann, þó væri hann klæddur mó- rauÖum vaðmálsfötum og dúðaÖur hálstreflum. Hann var studdur upp að ræðu- borðinu, og er hann tók til máls sló djúpri þögn alvöruþrunginhar at- hygli á fundannenn — end var mál- far hans þróttmikið, orðavalið fjöl- skrúðugt og áherzlur hans sannfær- andi og hugsunin svo leiftrandi, ljós og lifandi, að undrum sætti. Ræðu sinni beindi gamli maður- inn til byltingapostulanna og spurði þá, hvort þeir hefðu lesið nokkuð eftir brezka heimispekinginn Stuart Mill. Við þessari spurningu glottu sumir af innibyrgðri heimsku, eða útvortis oflátungsskap — en gamli maðurinn lét sér hvergi bregða. —Það var vitur maður og sann- gjarn, hélt hann áfram, og eigi minni mannvinur en Karl Marx, að honurn alveg ólöstuðum. Hann skrifaði f jölda bóka um þjóðskipulagsmál og utn það, hvernig mannkynið gæti lif- að hamingjusömustu og þroskuðustu lífi. Meðal annars skrifaði hann bók um frelsi manna, er var þýdd á íslenzku. í þeirri bók farast honum orð eitthvað á þessa leið: Hvert það þjóðfélag, sem tekst að móta alla einstaklinga sína í sama mótið — gera alla menn eins — tekur um leið fyrir allar framfarir —allan þroska. Og þegar framfara- þróuninni sleppir er niðurhruns- timabilið á næsta leiti. Stuart Mill, þessi djúpvitri mann- vinur, vildi ekki hlífa fólkinu við að hugsa, eins og mér skilst að sé höf- uðmarkið þessara drengja, sem boða okkur byltingu og bræðravíg í nafni frelsisins. I>eir álíta það affara- sælast að fólkið hlýði eins og vélar —hlýði í auðsveipni sljóleikans ofanaðkomandi skipunum. En þetta er, eins og öllum ætti að vera ljóst, bein svik við sjálf stefnumiðin, svik við grundvöllinn að frelsi manna — blekking, sem miðar að því að ntyrkra hugarfarið og fyrirbyggja andlegan þroska. Þetta var upphafið að langri og spakri ræðu, sem þessi blindi, elli- grái maður hélt til stuðnings sínum frelsisskoðunum — og enn er sú ræða i fersku minni þeim, er þenna fund sátu. Ræðumaður þessi var Sören Jóns- son, sem kendur er við Glaumbæjar- sel við Þingey — því þar bjó hann flest sín hokurár. \ Sören frá Glaumbæjarseli er fæddur 27. des. 1857, og verður hann því áttræður á þriðja i jólum næstkomandi. Saga hans er i skemstum dráttum á þessa leið: Á barnsaldri kom frarn hjá hon- um frábær nærni og óvenjulegar námsgáfur. Hneigðist hann mjög að bóklestri, og svo var hann minn- ugur, að hann gleymdi nálega engu, sem hann las. Jafnframt var hann vandur að virðingu sinni i vali bóka og vildi einvörðungu lesa bækur klassiskra höfunda — bækur um heimspeki, sagnfræði, þjóðskipu- lagsfræði og fagurfræðilegan skáld- skap, og var þetta merkileg hót- fyndni pnglings á þeim tíma, sem átti úr jain litlum bókakosti að velja og hann. Hann hafði og mikinn hug á að ganga skólaveginn, en til þess voru engin efni fyrir hendi og enda lítill skilningur á þvi, því Sören var ann. að elzta barn foreldra sinna af tíu, og því ein aðal fyrirvinna þeirra. Og “strákinn” langaði ekkert í skóla með það fyrir augurn að verða læknir, lögfræðingur eða prestur — og um annað var tæplega að velja fyrir íslenzka námsmenn af alþýðu- ættum í þá daga. Hann vildi læra stjórnskipulagsfræði og bókmenta- sögu — og hver gaf slíkum og því- líkumi draumórum gaum fyrir 65 árum? Hver gat styrkt sljkan hug- sjónamann til náms og horft upp á hann eyða tíma og fé í gjörsamlega fánýtan lærdóm? Enginn — og það gerði það held- ur enginn. Þannig hjöðnuðu draumar og áform þessa frábæra unglings fyrir andstreymi lífsirus. Seinnla skaut þeim upp í huga hans í ímynd sárs- auka og eftirvæntingar. Lífið hafði skyldað hann til að vinna sér brauð úr sveita síns andlitis — og hann vann sig þreyttan og las sig þreyttan. Og hann mundi alt, sem hann vann, alt sem hann lifði og las — og hann man það enn. Og hann gerði sér grein fyrir öllu, sem fyrir hann bar, reyndi að skýra, skilja, meta og vega það, sem hann heyrði, sá, reyndi eða las. Svo kvæntist hann og byrjaði bú- skap — en búmaður var hann eng- inn, enda var hann heilsuveill og lítt fær til erfiðisvinnu. Hann lifði hamingjusömu hjóna- bandi, en aldrei varð þeim hjónum barns auðið, og eiginlega liggur ekki annað eftir þenna óvenjulega gáfaða mann en nokkrar spaðasléttur og vallargarður í Glaumbæjarseli — en það kot fór í eyði skömmu eftir að Sören flutti þaðan blindur og elli- hrumur fyrir nokkrum árum. Þá hreiðruðu þau gömlu Glaumbæjar- selshjónin um sig í baðstofunni á Brún — en sá bær stendur við þjóð- veginn þegar ekið er upp á Mý- vatnsheiði að vestan. Og það var í heiðarbýlinu við þjóðveginn, sem eg kom að máli við þenna hugsandi öldung fyrir nokkr- um dögum — þar sem hann lá ofan á uppbúna rúminu sínu, strauk i þaula rúmstokkinn með hægri hendi og starði slokknuðum augunum' út í septembersólina. Eg spurði hann strax hvar konan hans væri og tjáði hann mér, að hún hefði dáið í fyrra — og um leið brá fyrir klökkva í hljómsterkri rödd hans, eins og eg hefði fálmað ógætilega í viðkvæman streng í veiku hjarta. Og svo var það gamli maðurinn, sem spurði, talaði og ræddi um trú- fræði, skáldskap og stjórnmál — íslenzk stjórnmál. Hann sagði: “Það er vandi að vera sannur og óbrotinn maður, en það er þriðjungi meiri vandi að vera sannur stjórn- málamaður. Sannur maður lætur sér auðvitað ekkert mannlegt óviðkomandi, en aðallega ber honum að taka tillit til sjálfs sín og meðbræðra sinna — en auk þess verður stjórnmálamað- urinn að vera heill og sannur þeim málstað, sem hann hefir gerst mál- svari fyrir. Og það er mikil vand- hæfni á því að vera stjórnmálamað- ur og standa flekklaus frammi fyrir sjálfum sér, málstað sínum, fylgis- mönnunt sínum og andstæðingunr — og þó er það ekki nema rétt og sjálf- sögð siðferðiskrafa á hendur hverj- um leiðtoga. Eigi hamn ekki að missa marks verður hann að geta sagt það, sem hann þarf að segja, hver sem í hlut á, án þess að flekka sjálfan sig á því. Og það, sem eg áfit að okkar litla og lýðfrjálsa þjóðfélagi standa mest liætta af i stjórnmálalegu tilliti, er óhreinlynd. ið í reifun mála og rekstri mála — en það leiðir til flokkahaturs og ann- ara pólitískra siðspillinga. Dæmin eru deginum ljósari: 1 þessum eða hinum flokknum er skýrt frá einhverjum hlut, sem er réttur og sannur og mun betri en hjá andstæðingunum — en svo er hlaupið yfir þá hluti, þann tnála- rekstur, sem er miklu verri. Og þetta orsakast meðal annars af því, að stjórnmálamennirnir kjósa sér ekki fyrir vini þá menn, sem líta öðrum augum á hvert mál — þann- ig, að þeir geti bætt hvern annan upp — heldur halla þeir sér, í veik- feika sínum, að þeim, sem eru á sömu skoðun. Þetta er alvarlegra mál og þýð- ingarmeira en menn alment gera sér í hugarlund — og ef skilningur leið- andi manna á þessu ykist til muna, mundi okkar málum betur borgið í framtíðinni. Eg lit svo á, að tveir menn, sem um eitt skeið stjórnuðu' Sviariki, ihafi fyrst og fremst tekist að fleyta Svíum fram hjá blindskerjumi þeirr. ar aildar, af þvi þeir voru andstæðir að eðlisfari, en mátu hvorn annan og skildu, vildu þjóð sinni báðir vel og voru aldavinir. Þessir menn voru þeir Gustav Adolf og Axel Oxenstjerne. Þeir voru gjörólíkir menn í skoðunum— en þeim tókst að vinna saman og sameina það, sem þeim, hvoruni um sig, var bezt í brjóst lagið. Einhverju sinni er sagt, að' þá hafi greint á um fjárframlög til hersins og hafi Axel Oxenstjerne talið ýms tormerki á því, að hægt væri að fullnægja kröfum konungs í því efni. Á þá konungur að hafa á- varpað ráðgjafa sinn þessum orð- um: “Ef hitinn í mér kveikti ekki líf í yðrum kulda, þá stirðnaði þar alt og frysi.” En Oxenstjerne svaraði: ,'Ef kuldinn í mér kældi eigi þenna hita, þá væri yðar hátign þeg- ar brunnin.” 'Eða eitthvað var svarið á þessa leið, ef eg man rétt. Þessa er getið i mannkynssögu Páls Melsted, sem eg las og lærði utanað, er eg lá í brjósthimnubólgunni sumarið 1883. í þeirri legu ofþreytti eg mig víst á lestri, eða að minsta kosti hefi eg aldrei verið samur maður eftir. En svo eg snúi mér aftur að stjórnmálamönnum vorum, þá er mér það áhyggjuefni, hversu eg held að flokksmálin, og öll þessi ábyrgð- arlausa barátta um aukið fylgi, völd og peninga, spilli þeim, geri þá að verri mönnum. Þeir verða hver um sig ætíð að vera við því búnir að geta staðið fáliðaðir sannleikans meginn; og það geta menn því að- eins, að þeir hafi varðveitt til þess tíma hreinleika síns eigin hugarfars. Annars geta þeir ekki barist til hlítar fyrir neinum málstað. Eg hefi aldrei, og mun heldur aldrei geta fylgt Byron að máli, .er hann segir: Sá, sem vill drotna, hlýtur æ að hlýða, smjaðra og smjúga og sitja um sér- hvert færi — og lifa á tómri lýgi .... Það er hægt að vera drengilegur stjórnmálamaður, og það er hægt að heyja drengilega stjórnmálabaráttu. En llyron var í hvívetna svo harð- ur, svo miskunnarlaus í dómum sín- um, þó hann væri jafuvel flestum öðrum skáldum vitrari og meiri fagurfræðingur. Mér hefir sarnt alt af fundist meira til um sænska stór- skáldið Tegner — og eg lit svo á, að hann hafi ort Hverju skáldi betur, hugsað nákvæmar og beitt fyrir sér meiri fagurfræðilegri þekkingu í orðavali og stil; en nokkurt annað skáld, sem eg þekki. Og yfir ljóð- um hans hvílir þessi seiðandi, þung- lyndislegi blær, sem byggir út hörk- unni og hefir bætandi áhrif á fólk. Þegar eg var unglingur og sat yfir íé, eða fór einförum, hafði eg yndi af því að kyrja upp og bera saman þýðingar á ljóðum þessara tveggja skálda — og mér fanst eg vaxa á þvi . . . .” En blindi maðurinn við þjóðveg- inn brýtur heilann um ýmislegt ann- að en íslenzk stjórnmál og skáld- skap. Hann kann mannkynssöguna utanbókar og talar um viðburðarás hennar eins og hann hafi sjálfur ver- ið þátttakandi á hverjum tíma — og hann hefir meðaumkvun með sum- um þjóðhöfðingjum liðinna alda, af því honum finst söguritararnir hafa halla á þá. Hann talar um Hómer, Sókrates, Sólon, Krösus og Alex- ander mikla og um grisku goða- fræðina, eins og gamall prestur um biblíusögurnar. Hann talar um hrun hins rómverska heimsríkis, um stjórnarbyltinguna frönsku, urnupp- eldismál og trúmál — og áhrif þeirra á hverdagslíf manna. Sérstaklega beinist hugur hans nú að ráðgátum og hugarórum spíritista um framhaldslíf og sambandið milli þeirra, sem eru horfnir okkar sjón- um og þeirra, er lifa lífinu á meðal okkar — því nú er hann kominn á þann aldur, að hugur hans beinist til hæða, yfir þjóðveg þjóðmálanna og dægurþjark lifsbaráttunnar. Nú veit hann það fyrir, að hann á að bera beinin við þjóðveginn —- og gleymast þar. En sé það rétt að tala um íslenzka alþýðumentun, sem eitthvert fágæti veraldarinnar, þá er líka rétt að tala um Sören frá Gláumbæjarseli sem fágæti íslenzkrar alþýðumentunar. —Lesb. Morgunbl. Kveðja frá Vesturheimi feerð í Ijóðlínur af Gesti Jóhannssyni, Poplar Park, Man. tileinkuð hr. Guðjóni Ingimundsyni, 812 Jcssie Ave., Winnipeg, við för hans til Islands, árið 1902. Nú burt frá Vesturs bjartri storð til baka lít í anda; eg kýs að senda kveðjuorð til kærra fóstur stranda, er mig þeim hrifu ástar óm, sem óð frá vörum hvetur; á þessum ströndum þroskast blóm, sem þola frost og vetur. Þau andans blóm ei falla föl, sem fegurst rós á engi. Eg hafði skamma heimadvöl, en hins eg minnist lengi, hve lund var frjáls, hve létt hvert spor, hve ljúfir vinafundir, og ljúft að hugsa um lífsins vor og liðnar æskustundir. # # * Um vetrar blítt og kyrlátt kvöld frá kvikum Ránar meyjum, til hafnar fluttist fley með öld að fögrum Vestmannaeyj um. Eg gekk á land, þar grúfði ský, sem grafar minnisvarði. Á leiði forn, á leiði ný eg leit í kirkjugarði. Eg hafði áður fengið frétt af föður láti og móður, við leiðið — þennan bleika blett— sem barn eg dvaldi hljóður. Hve ljúft var samt að líta beint til liðinna, horfnu daga — því beggja líf var bjart og hreint og beggja æfisaga. Eg blessaði minning þeirra þá, og þaðan gekk svo bráðum með löngun sterkri, ljúfri þrá, að líkjast mætti báðum; að fengi i móður fótspor náð, sem flestra að létta trega, að nálgast föður dug og dáð, en drengskap einkanlega. Nú flest eg hugði fölt og kalt, sem fyrrum hér eg unni, en fjöldi vina — fólkið alt— mér fagnaði bezt sem kunni. Það söng mér nýtt um lífið lag og lög þess dýrstu gjafa, og sumarblíðan sólskinsdag það sýndist geymt mér hafa. Hin öldnu sprund sem mæður mig á mundum vildu bera, og hver ein mær, það sýndi sig, mér systir kaus að vera. Mér sveinar lögðu hönd um háls sem hlýja mætti kæru; með gömlum höldum fylgd var frj áls ,sem feður og afar væru. En blessuð fósturfoldirt rik af fegurð grænna dala, þú varst nú föl sem liðið lík og lögst í vetrardvala. Og fjarri vorsins fuglahljóm, mér fanst eg horfinn vinum, mér gátu ei fagnað broshýr blóm með börnunum þínum hinum1. En nú hefir siðan vorsins vald þér veitta ásýnd prúða; sem gyðja barst þú geislafald i grænum kyrtilskrúða. Og þú hefir síðan sumarskraut til síðu lagt á hausti, og blómunum skýlt í bleikri laut und blæju fanna traustri. Þig blessi drottinn ár og öld, mín ættjörð f jarst í höfum ; hann blessi þína barnaf jöld og blóm á þeirra gröfum, á meðan sunna lýsir lönd og leysir vetrarsnjóa, á meðan bára berst að strönd og blóm í dölum gróa. * * * Kvæði þetta er eftir Mr. Gest Jó- hannsson, að Poplar Park hér i fylk- inu, gáfaðan mann og prýðilega skáldmæltan. Gestur er ættaður úr Húnaþingi, eni býr nú í hárri elli hjá Óskari syni sínum; er Gestur blindur fyrir nokkurum árum, en minnugur og greinargóður sem ungur væri.—Ritstj. Baldursbrá Fyrsta blaðið af f jórða árgang af barnablaðinu “Báldursbrá” er nú nýútkomið. Er hugmyndin að blað- ið komi út vikulega þetta ár í 25 vikur. Það efast enginn um nauð- syn eða nytsemi þessa starfs og ætti því ekki að þurfa að biðja fólk um áskriftargjöld. Börnin langar til að eignast blaðið og það kostar aðeins 50 cent um árið og borgast fyrir- frarn. Þar sem þetta starf er í þarfir ís- lenzkrar æsku þá ættu allir starfandi ísíenzkir prestar að finna hvöt hjá sér að útbreiða blaðið í sínum presta- köllum, einnig væri það göfugt starf fyrir íslenzk kvenfélög að auka út- breiðslu meðal æskulýðsins. Þeir 3 árgangar sem út hafa kom- ið af Baldursbrá hafa nú verið bundnir í eina bók og verður hún send póstf rítt hvert sem er fyrir $1.50. Er það gagnleg jólagjöf fyr- ir unglinga og eina bókin af siíku 'tægi hér vestanhafs. Mig langar að þakka þeim mörgu, sem að undanförnu hafa tekið á móti áskriftargjöldum og greitt götu blaðsins á annan hátt, og eg hefi tekið það Bessa-leyfi á ný að birta nöfn þeirra, sem eg vonast til að taki við gjöldum fyrir blaðið: Sigurður Indriðason, Selkirk, Man. Johann K. Johnson, Hecla, Man. Páll Guðmundsson, Leslié, Sask. Jón Jóhannson, Wynyárd, Sask. Miss K. Fjeldsted, Lundar, Man. Jón Gíslason, Bredenbury, Sask. Mrs. Aldís Péeterson, Víðir, Man. John Arnórson, Piney, Man. Séra S. Ólafsson, Árborg, Man. Mrs. T. J. Gíslason, Brown, Man. Mrs. S. O. Sveinson, Keewatin, Ont. Th. Thorfinnson, Mountain, N. D. Oli Anderson, Baldur, Man. María G. Arnason, Minneota, Minn. Andrés Skagfeld, Oak Point, Man. Marino Briem, Riverton, Maxf. Arni Björnson, Reykjavik, Man. Mrs. L. Bjarnason, Langruth, Man. Páll ísfeld, Winnipeg Beach, Man. Séra A. Kristjánson, Seattle, Wash. S. Laxdal, Garðar, N. D. Elin Bildfell, Foam Lake, Sask. G. Hjartarson, Steep Rock, Man. Bjarni Marteinsson, Hnausa, Man. B. Eggertsson, Vogar, Man. Mrs. C. Kernested, Oakview, Man. Kristín Skúlason, Geysir, Man. Séra B. Bjarnason, Gimdi, Man. Árni Símonarson, ;RR i,Box 88, Blaine, Wjash. Ilosias Hosiason, Mozart, Sask. Mrs. Thor Johnson, Winnipegosis Mrs. J. F. Stephenson, Kandahar Mrs. Ingi Brynjólfsson, 3836 Tripp Ave., Chicago, 111. Mrs. H. Sigurdson, Árnes, Man. Mrs. Thori Goodman, Glenboro. Eg veit að bæði íslenzku viku- blöðin eru viljug að taka á móti á- skriftum ef það væri til hægðarauka fyrir suma. Öll bréfaviðskifti og peningasend- ingar sendist til ráðsmanns blaðsins B. E. Johnson, 1016 Dominion St., Winnipeg, Man. ! INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS í I 9 k 9 9 9 9 \ : Amaranth, Man..............B. G. Kjartanson Akra, N. Dakota...........B. S. Thorvardson Arborg, Man.........................Tryggvi Ingjaldson Árnes, Man.................Sumarliði Kárdal Baldur, Man..............................O. Anderson Bantry, N. Dakota.........Einar J. Breiðfjörð Bellingham, Wash..............Arni Símonarson Blaine, Wash. .............Arni Símonarson Bredenbury, Sask.................S. Loptson Brown, Man. .....................J. S. Gillis Cavalier, N. Dakota.......B. S. Thorvardson Churchbridge, Sask...............S. Loptson Cypress River, Man.......................O. Anderson Dafoe, Sask................J. G. Stephanson Edinburg, N. Dakota.......Jónas S. Bergmann Elfros, Sask.......Mrs. J. H. Goodmundson Foam Lake, Sask.........J. J. Sveinbjörnsson Garðar, N. Dakota.........Jónas S. Bergmann Gerald, Sask.....................C. Paulson Geysir, Man.........................Tryggvi Ingjaldsson Gimli, Man....................F. O. Lyngdal Glenboro, Man............................O. Anderson Hallson, N. Dakota.......S. J. Hallgrimsson Hayland, P.O., Man.......Magnús Jóhannesson Hecla, Man...............Gunnar Tómasson Hensel, N. Dakota......................John Norman Husavick, Man...................F. O. Lyngdal Ivanhoe, Minn......................B. Jones Kandahar, Sask.............J. G. Stephanson Langruth, Man..............John Valdimarson Leslie, Sask............................Jón Ólafsson Lundar, Man.............................Jón Halldórsson Markerville, Alta. ............O. Sigurdson Minneota, Minn.....................B. Jones Mountain, N. Dak..........S. J. Hallgrimson Mozart, Sask............J. J. Sveinbjörnsson Oak Point, Man...............A. J. Skagfeld Oakview, Man............................Búi Thorlacius Otto, Man...............................Jón Halldórsson Point Roberts, Wash............S. J. Mýrdal Red Deer, Alta................O. Sigurdson Reykjavík, Man................Árni Paulson Riverton, Man.........................Björn Hjörleifsson Seattle, Wash..................J. J. Middal Selkirk, Man............................Th. Thorsteinsson Siglunes P.O., Man.......Magnús Jóhannesson Silver Bay, Man.........................Búi Thorlacius Svold, N. Dak. ...........B. S. Thorvardson Tantallon, Sask..............J. Kr. Johnson Upham, N. Dakota........Einar J. Breiðfjörð Víðir, Man..............Tryggvi Ingjaldsson Vogar, Man...........................Magnús Jóhannesson Westbourne, Man.........................Jón Valdimarsson Winnipegosis, Man.......Finnbogi Hjálmarsson Winnipeg Beach................F. O. Lyngdal Wynyard, Sask...............J. G. Stephanson

x

Lögberg

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.