Lögberg - 06.01.1938, Blaðsíða 5

LÖGBEÍBG, FIMTUDABINN 6. JANtJAB, 1938
5
Bobríkoff böðill Finnlands og Dagmar
keisaraekkja
Nýlega hafa fundist merkileg
bréf, sem farið hafa milli Dag-
mar keisaraekkju og sonar
hennar, Nikulásar hins síðasta
Rússakeisara. Bréfin lýsa
þeim báðum vel og sýna, að
gamla konan hefir haft betri
skilning á því, sem var að ger-
ast, en hinn sljói keisari, sem
jafnan lét stjórnast af spiltri
hirðmannaklíku sinni.
Danska prin/sessan Dagmar
Kristjánsdóttir níunda hefir feng-
ið betri dóma hjá eftirtið sinni en
flestar drotningar Rússlands. Vera
má, að þeir dómar hafi meÖfram
mótast af samúð með henni í taun-
um hennar, sem voru henni þung-
bærar á efri árum, en þó mun hitt
ráða meiru, að Dagmar hefir ver-
ið mannkostiamann'eskja og miklu
frjálslyndari en hið rússneska um-
hverfi hennar. Ýmsar sannanir eru
til fyrir j>essu og ein sönnunin felst
í hinu merkilega bréfi hennar, sem
fer hér á eftir og hún skrifaði syni
sínum Nikulási keisara öðrum út
af Bobrikoff landsstjóra Rússa í
Finnlandi. Hefir bréf þetta nýlega
orðið heyrum kunnygt og er hið
merkilegasta pjagg, eigi síður en
bréf keisarans er iýsir mæta vel
þessu viljalausæ ómenni, sem að
vísu mun (hafa vitað greinarmun
góðs og ills en aldrei hafði þrek
til að gera það sem rétt var. Það
er táknrænt fyrir hann, að þegar
hann svarar hinu alvöruþrungna
bréfi móður sinnar þá byrjar hann
með því að fárast yfir því, að hann
hafi mist hundinn sinn! Seppinn
var honum mikilsverðari en hagur
ríkisins.
Bobri'kof f var rússneskur hers-
höfðingi og var skipaður landstjóri
í Finnlandi árið 1898. Finnland var
þá rússneskt stórhertogadæmi og átti
Bobrikof f að gera það rússneskt og
undirbúa algera innlimun þess í al-
rfkið. Að þessu vann hann svo ó-
sleitilega að hann þverbraut þráfald-
lega stjórnarskrá þá, sem Finnlend-
ingar höfðu fengið af hendi keisar-
ans. Hann nam úr gildi landdaginn
finska og þar með alla íhlutun Finn-
lands um eigin málefni sín, hann tak-
markaði premtfrelsið og innleiddi
ritskoðun, bannaði félagsskap og
fundi svo freklega, að jafnvel vís-
indafundi mátti ekki halda nema
með leyfi hans. Embættismenn sem
ekki töluðu rússnesku voru umsvifa-
laust settir af. Árið 1903 fékk hann
raunverulegt einræðisvaid og sendi
þá andstæðinga sína hópum saman
til Síberíu. Aðfarir hans vöktu
gremju um' allan heim — en keisar-
inn lét þetta gott 'heita. Loks stóð-
ust Finnar ekki mátið og 16. júni
1904 skaut finski stúdentinn Schau-
mann Bobrikoff til bana og sjálfan
sig á eftir. Er Sdhaumann tignaður
sem þjóðhetja síðan.-----
Það er gegn þessum aðförum í
Finnlandi sem Dagmar snýr sér í
bréfinu til sonar síns. Bréf hennar
er skrifað 14. október 1902, eftir að
ákveðið hafði verið að veita Bobri-
koff einræðisvald. Dagmar var þá
orðin 55 ára og hafði verið ekkja í
átta ár, en lét sig stjórnmálin all-
miklu skifta, því að hún treysti lítt
syni sínum og það hafði faðir hans
sömuleiðis gert. Honum hafði verið
það mikið á'hyggjuefni að Nikulás
tæki við völdum, því að hann væri
enginn maður til þess. — Dagamar
varð heitmey Nikulásar ríkiserfingja
Rússa árið 1864 aðeins 17 ára, en
hann dó ári síðar og var hún þá
gefin Alexander bróður hans, hin-
um nýja ríkiserfingja og giftist hon-
um árið 1866 og varð þá að taka
grísk-kaþólska trú og fékk nafnið
Maria Feodorovna. Árið 1881 drápu
Beztu Jóla og Nýársóskir!
BRICKMAN'S
High-Class Confectionery,
Frnits, Chooolates,
Cigarettes and Tobacco
664 SAKGENT AVE.
Phone 37 673
anarkistar tengdaföður hennar og
tók Alexander maður hennar þá ríki
undir nafninu hinn þriðji, Faðir
hans hafði verið frjálslyndur maður
og hafði viðleitni á umbótum í ríki
sínu en í tíð Alexanders III. sótti í
gamla horfið og þó enn betur eftir
að hann lézt árið 1894 og hinn þrek-
lausi vingull Nikulás tók völdin.
Dagmar hafði ekki verið gæfu-
manneskja, en þó biðu hennar mestu
harmar hennar í ellinni, er sonur
hennar, tók við völdum, drotningin
og börn þeirra öll voru tekin af lífi
austur í Síberíu eftir að bolsjevikar
náðu völdum. Henni var þó þyrmt
og var hún flutt til Krim og höfð
þar í gæslu unz Englendingum tókst
að koma henni úr landi. Fluttist
hún þá til Danmerkur og dó þar i
hárri elli í sumarhöll sinni á Hvid-
övre, þar sem hún hafði lifað á-
nægjulegustu daga æfi sinnar.
Dagmar elskaði Finnlendinga og
unni þeim alls góðs og tók því sér
sárt hve hundeltir og kúgaðir þeir
voru undir stjórn Bobrikoffs. Hún
grátbænir son sinn í bréfinu að hætta
þessu grimdaræði, reynir að finna
orð, sem vekji tilfinningar hans,
reynir að sannfæra hann um, að
hann geri aðeins það, sem rétt er.
Maðurinn, sem keisaraekkjan
kallar Björneborg og sem hafði
renyt að koma vitinu fyrir keisar-
ann, var Fredrik Björnberg land-
stjóri í Vasa. Hann hafði alist upp
í Pétursborg, Ýerið í lífverði keis-
arans og var kunningi hans á yngri
árum. Hann fór þrásinnis til Pét-
ursborgar til þess að tala máli Finn-
lendinga við keisarann. “Elias
nokkur Eaunrok” sem Dagmar
minnist á, var Elias Eöroth, hinn
frægi endurvekjandi “Kalevala”-
kvæðanna.
Hér kemur svo bréf keisaraekkj-
unnar:—
# # #
Eg skrifaði áður til að segja þér
hve vænt mér þótti þegar eg heyrði
að Bobrikoff ætti að víkja úr sessi.
En nú hefi eg frétt — með örvænt-
ingu og gremju — um allar þær að-
gerðir, sem hann leggur til við þig
að framkvæma skuli, og sem þú
hefir lagt blessun þina yfir. Og
hér sit eg sorgmædd og vonsvikin.
Mér er það fullkomin ráðgáta
hvemig þú, elsku góði Nicky minn,
sem ávait hefir haft svo næma til-
finningu fyrir réttlætinu, fæst nú til
að láta leiða þig og blekkja þig af
öðrum eins lygara og Bobrikof f! Og
vongbrigði mín eru því meiri fyrir
þá sök, að seinast þegar við ræddum
um þetta mál — það var í marz í
skrifstofu þinni í Vetrarhöllinni —
þá lofaðir þú mér að skrifa honum
og skipa honum að hægja á sér. Þú
manst þetta áreiðanlega — eg stóð
UPP °g þakkaði þér fyrir loforðið
með kossi.
En síðan þetta skeði hefir hann
sjálfur verið á ferð í Pétursborg og
hefir tekist að telja þér hughvarf og
snúa þér í öllum atriðum. Þú hefir
hvað eftir annað lýst yfir því, að þú
ætlaðir þér ekki að gera neinar
breytingar á stjórn Finnlands, og að
þetta væri fastur ásetningur þinn—
og nú gerir þú þveröfugt. Þar í
landi, sem alt gekk svo vel,- og fólk-
inu leið svo vel og var ánægt, er nú
ailt bnotið niður, öllu breytt, þið sáið
sæði óróa og haturs — og alt er
þetta gert í nafni svo kallaðrar
“ættjarðarástar.” Hvílíkt ágætis
dæmi um sanna þýðingu þessa
orðs!
Alt það, sem gert hefir verið í
Finnlandi síðustu árin er bygt á
lygum og svikum og stefnir beina
leið til byltingar. Þú hlustaðir aldrei
á neinn, sem1 gat sagt þér sannleik-
ann um Finnland nema Björneborg,
og hann var auðvitað talinn lygari
og þú studdir aldrei hans mál.
Þeir fáu þingmenn, sem Bobri-
koff hefir Tátið þig hitta voru skrið-
dýr hans, sem lugu að þér, þegar
þeir sögðu, að öllum liði vel, og að
það væri aðeins lítill minnihluti í
Finnlandi, sem væri óánægður. Þeir
sem segja þér, að kúgun þessa lands
verði fegursta blaðið í sögu þinni
eru þrælmenni. Hér og um alla
Evrópu, raunverulega allstaðar, ríkir
megnasta fyriríitning á stjórn þinni
á Finnlandi. Það er þetta, sem
fyrst og fremst bakar mér kvöl, því
að eg elska Finnland, eins og eg
elska alt Rússland, og það sem bakar
mér örvæntingu er að þú, sonur
minn, sem eg ann svo heitt, skulir
hafa látið fleka þig til að fremja
þetta hrópandi ranglæti, sem þú
aldrei hefðir gert þig sekan um, eí
þér hefði verið sjálfrátt. Með blæð-
andi hjarta neyðist eg til að skrifa
þér um þetta ógeðfelda mál, en ef eg
segi þér ekki sannleikann — hver
ætti þá að gera það ? Þú verður að
skilja, að það er aðeins ást mín til
þín, sem knýr mig til að skrifa.
Og nú ætla eg að vara þig við síð-
ustu gerræðum Bobrikoffs; Hann
ætlar að setja upp sérstakan herrétt,
setja 'herlög í landinu og veita sjálf-
um sér einræðisvald til þess að fang-
elsa, ákæra og hafa í haldi hvern
þann, sem honum sýnist og láta
flytja menn úr landi, án þess að mál
þeirra verði sótt og varin fyrir dóm-
stólunum. Eg grátbæni þig um, að
gefa ekki samþykki þitt til þessa —
minstu þess hve mikla ábyrgð þú
tekur á þig með því — minstu þess,
hve margir saklausir mundu líða, ef
þetta djöfullega áforrn kæmist í
framkvæmd!
Og hversvegna er þetta gert.
Hvað hafa vesalings Finnlending-
arnir gert fyrir sér, að þeir verð-
skuldi þessa meðferð? í guðanna
bænum, hugsaðu um þetta einu sinni
enn og reyndu að stöðva hermdar-
verk Bobrikof fs ! Einasta úrræðið,
sem' eg get séð er það'að kalla hann
heim sem fyrst. — Nafn hans eitt
er hatað af allri þjóðinni. Plevhe
(rússneski forsætisráðherrann í
Helsingfors) sagði mér áður en
hann fór, að hann hefði meira að
segja ráðlagt þér eitthvað í þessa
átt, svo að þú sérð, að eg er ekki
eina manneskjan, sem álítur þetta
nauðsynlegt.
Eftir nökkra daga á að afhjúpa
minnismerki yfir Elias nokkurn
Eounrok og þar verður óefað f jöldi
fólks viðstaddur. Bobrikoff hefir
þegar bannað að syngja þjóðsöng-
inn við þá athöfn (í þessu tilfelli
Várt land; en Finnlendingar eru
vanir að syngja hann við öll hátíð-
leg tækifæri, líka þegar við erum
viðstödd — pabbi þinn bað um að
hann væri sunginn).
Óefað verða óeirðir út af þessu
banni — en af því að hann hagar
öllu eins og honum þykir bezt, mun
hann nota óeirðirnar sem vitnisburð
um, að þjóðin sé að móðga þig, og
kallar herliðið á vettvang, alveg eins
og þegar hann kallaði á kósakkana
í vetur. Hann bíður aðeins eftir
hentugu tækifæri til þess að fá að
nota vopnað lið og kóróna með því
hið háleita kall sitt!
Elsku góði Nicky, eg bið guð, að
hann megi opna augu þín og leiða
þig. Trúðu mér og settu Bobrikoff
af, 'hinn illa anla þinn; fáðu starf
hans í hendur manni, sem hægt er að
treysta, manni, sem er heiðarlegur
og svo sjálfstæður að hann þori að
segja þér sannleikann. Gefðu hon-
um ráðrúm til að líta kringum sig
og kanna ástandið eins og það er —
og þá mun Ihann innan skamms vera
þess umkominn að ráða þér það sem
rétt er og koma friði á aftur i land-
inu og kyrra ofsa þann, sem nú er
vakinn.
Eg er sannfærð um, að þetta er
bezta leiðin sem hægt er að fara,
eins og nú er ástatt. Eg er svo á-
hyggjufull út af þessu bréfi og Svo
hrædd við að baka þér raunir, en eg
get ekki annað en skrifað það. Eg
finn, að það er heilög skylda mín að
segja þér sannleikann. Eg er á-
hyggjufyllri en orð fá lýst — eg
hefi verið tvo daga að skrifa þetta
bréf og svaf ekkert í nótt, en það
gerir minst til, ef orð mín geta kom-
ið þér að gagni.
# # #
Eins og allir vita skaut keisarinn
skolleyrunum við þessari innilegu
bón móður sinnar. Hann var á
valdi Bóbrikoffs og annara siðspiltra
klíkuhöfðingja við hirðina. Loks
svarar hann bréfi móður sinnar eftir
hálfan mánuð og svarið er á þessa
leið:
ELg hefi alveg nýlega orðið fyrir
miklum persónulegum harnii — að
missa blessunina hann Iman, gamla
vininn minn — það gerðist i byrjun
október, nærri sama daginn sem
vesalingurinn hann Raven dó. Hann
hafði verið veikur síðan í sumar og
þegar við komum' hingað lét eg dýra-
lækninn undir eins fara að stunda
hann, Hánn var einangraður og eg
lét gera sjúkrastofu handa honum á
neðstu hæð í höllinni. Sárin á hon-
um gréru fljótt, en svo fór máttur-
inn að dvina og hann sálaðist eina
nóttina. Eg verð að segja það eins
og er, að síðan þetta gerðist hefi eg
ekki getað varist gráti á hverjum
einasta degi — eg sakna hans svo
átakanlega, þegar eg er úti að ganga.
Hann var svo reyndur, góður og
trúr hundur.
Nú kem eg, elsku mamma, að við-
kvæmu málefni — eg á við það, sem
þú skrifar um í síðasta bréfi þínu.
Tveimur eða þremur dögum eftir að
eg fékk það, heyrði eg að Bobrikoff
og frú hans væru komin til Jalta i
nokkurra. daga frí. Eg gerði undir
eins boð eftir hortum til þess að tala
við hann um það, sem þú mintist á.
Svör hans voru skipuleg, ítarleg og
róleg. Eg get ekki viðurkent, að
hann segi annað en sannleikann.
Hvað snertir “Várt land,” þá full-
vissaði hann mig um, að hann hefði
aldrei bannað að syngja það. Þegar
það er sungið í viðurvist hans, þá
stendur hann upp •— eins og vera
ber — en þegar söngurinn er endur-
tekinn 10—15 sinnum þá finnur
hann að því og eins ef hann er sung-
inn á lélegum f jölleikahúsum, þar
sem ekki ætti að leyfa að sygja þjóð-
sönginn, þvá að það er óviðurkvæmi-
legt.
í sambandi við afhjúpun minnis-
merkis yfir eitthvert skáld, sem þú
nefnir, gerðist óvæntur og örlaga-
ríkur viðburður : nóttina áður en at-
höfnin átti að fara fram, var hjúpn-
um svift af minnismerkinu. Finn-
Iendinga grunar, að einhver í sænska
flokknum hafi gert þetta — Bobri-
koff og Plehve fengu hótunarbréf
um það úr þeirri átt. Eg hefi sjálf-
ur séð bréfin.
Þessir tveir flokkar hafa lengi
verið andvígir hvor öðrum í þinginu,
sérstaklega síðan finsk tunga var
innleidd hjá dómstólunum og öðrum
stofnunum. Finnlendingar eru nú
í miklum meirihluta og Svíum sárn-
ar þetta mjög. Þetta er staðreynd,
sem finsku blöðin bera vott um, og
Plehev sendir mér úrklippur úr þeim
við og við.
LTppreisnarhreyfingin í Finnlandi
hófst raunverulega með tilskipun-
inni 15. febr. 1899, en sem betur fór
kom hún frá yfirstéttunum en ekki
almúganum sjátfum. Nokkrir em-
bættismenn, blaðamenn o. fl. fóru
að ala á og dreifa út falsfréttum,
sérstaklega í sambandi við herskyld-
una og þeim tókst að afvegaleiða
nokkurn hluta almúgans.
Það verður að gera öruggar varn-
arráðstafanir gagnvart þessum
mönnum. Það er ófrávíkjanlegt
boðorð stjórnarinnar að þola ekki,
að þjónar hennar gagnrýni aðgerð-
ir hennar opinberlega og gangi svo
langt að óhlýðnast gefnum fyrir-
skipunum.
Eg veit vel að í Finnlandi bíða
okkar erfiðir tímar, en með guðs
hjálp verður att fallið í ljúfa löð
aftur eftir tvö til þrjú ár. Reyndu
að minnast þess, mamma, hvaða
uppþot Þjóðverjar gerðu í baltisku
héruðunum í tíð pabba — og þó
tókst með festu og einbeittni að
friða héruðin á ný og nú eru allir
þeir erfiðleikar gleymdir. Það er
altaf hættulegt að nema staðar á
miðri leið, því að það er jafnan talið
vottur um breytta stjórnarstefnu;
ekkert er verra en það, fyrir innri
frið í nokkru landi.
Þessvegna er það, elsku mamma,
að þó að það sé mjög erfitt fyrir
son að segja nei við heittelskaða
móður sína, þá get eg skyldu minn-
ar vegna ekki verið sammála þér urn
ástandið í Finnlandi. Gagnvart
skapara mínum ber eg hræðilega á-
byrgð á herðum og verð þess vegna
ávalt að vera viðbúinn að standa
honum reikningsskap ráðsmensku
minnar. Eg verð ávalt að halda fast
við sannfæring mína og hlýða rödd
samvizku minnar.
Eg segi ekki, að eg sé óskeikull—
öllum mönnum getur skjátlast —
Kveðjur til vorra íslenzku vina og Lögbergs, frá
RICHMOND’S
DRUG STORES
495 SARGENT, at Spence - - - Sími 27 515
616 ELLICE, at Maryland - - - Sími 30120
Peningar og bögglar sendir til íslands
frá báðum búðum vorum
en skilningur minn segir mér að eg
breyti rétt. Það væri hægur vandi
fyrir mig að segja við Bobrikoff:
"Látið þá fá það sem þeir vilja,
látið þér alt fara í fyrra horfið.”
Þú mundi alt falia í ljúfa löð og
vinsældir mínar mundu vaxa hröð-
um skrefum — þetta er freistandi—
en þó ekki fyrir mig! Eg kýs að
fórna liýðhyllinni fyrir það ástand,
sem er nú, hversu alvarlegt og í-
skyggilegt sem það er, vegna þess
að eg er sannfærður um, að mér ber
ekki að breyta öðruvási.
HjátrúarfuJlur hræsnari og liðleskja
ofurseldur hrappmensku sér verri
manna — það var hinn sáðasti keis-
ari Rússa. Og því hlaut að fara
sem fór.—Fálkinn.
El UM OF
Syng eg óð um last og lof,
iMfs á slóðum fníjum,
þó misbjóði ei um of
andar sjóði 'hlýjum.
Jóhanna S. Thorzvald.
Fyrirgefðu ihreinskilni mína, elsk-
aða móðir, eg skil vel að þessar lín-
ur færa þér ekki þá huggun, sem þú
máske hefir vonast eftir. Eg skal
aðeins geta þess, að eg hefi ávalt
haft minn elskaða föður og þig í
huga meðan eg skrifaði bréfið. . . . .
Keisaraekkjan fékk þannig enga
bænheyrslu hjá syni sínum, “keisara
allra Rússlanda.” Vera má að hann
hafi síðar minst þessa bréfs, þegar
vald hans var farið að ramba á
barmi byltingarinnar, og jafnvel
þegar hann stóð augliti til auglitis
við böðla sína austur í Síibeníu. Það
mun jafnan verða sagt um Nikulás
II., að hann hafi verið allra þrek-
lausasta mannleysan, sem setið hefir
í valdastól á þessari öld og hafi i rík-
um mæli haft til að bera alla þá ó-
kosti, sem einn mann mega óprýða.
Frú Mary Wetjen í enska bænum
Addiscombe er nýlátin. Hún lét
eftir sig eignir og peninga, sem nema
um 700,0000 krónum. í erfðaskrá
hennar er svo mælt fyrir að maður
hennar skuli njóta vaxtanna af þess-
um fjármunum svo framarlega sem
hann kvænist ekki aftur. Ef hann
skyldi ganga í hjónaband á hann að-
eins að fá 20 krónur á viku!
Finska flugfélagið ætlar á næsta
sumri að halda uppi föstum flug-
ferðum milli Englands og Lapp-
lands. A 16 klukkustundum eiga
flugvélarnar að flytja ferðamenn frá
London til Lapplands, þar sem menn
geta dást að miðnætursólinni.
1