Lögberg - 05.05.1938, Blaðsíða 7

LÖGBEÍRG, FIMTUDAGINIs 5. MAt, 1938
7
Fridtjof Nansen
Eftir Sigurð Einarsson. dósent
Fridtjof Nansen er einn merkasti
vísindamaður, stjórnmálamaður og
mannvinur, sem nokkru sinni hefir
verið uppi á Nórðurlöndum. Hann
fæddist io. ókt. 1861 að Tröen við
Oslo, og fluttu foreldrar hans al-
farin til borgarinnar, er hann var á
15. ári. Gekk hann þar á lærðan
skóla, tók stúdentspróf 19 ára gam-
all og innritaðist í háskólann í Oslo
1880. Tók hann þá að leggja stund
á náátúrufræði, með dýrafræði sem
aðalgrein. En hugur hans hneigðist
þá þegar til sæfara óg rannsókna.
Sumarið 1882 tekur hann sér far
með selveiðaskipinu Viking til
Grænlandshafa og byrjar þá rann-
sóknarstörf sín. Þegar heim kom,
fær hann lítilf jörlega stöðu sem að-
stoðarmaður við náttúrufræðisafnið
í Bergen, Stundar hann nú nám sitf
í kyrþey næstu ár og vissu fáir,
hvað honum leið. Sumarið 1886 fær
hann að dvelja um stund við dýra-
fræðirannsóknarstöðina í Neapel og
lýkur þar við rit, er hann hafði í
smíðu'm- um gerð og samband vef ja i
mænukerfi dýra, og kom það rit út í
Bergen árið eftir. Varði hann það til
doktorsna fnbótar við háskólann í
Osló og lauk doktrosprófinu með
mikilli sæmd 1887. Hafði hann þá
og ritað margt annað merkilegt um
uppgötvanir sínar í náttúrufræðum,
og þótti þá þegar einn af efnilegustu
vísindamönnum Norðmanna,
En þetta sania ár fer Nansen að
búa út hinn m-ikla leiðangur s>nn
þvert yfir ísbreiðu Grænlands. Tók
hann með í þann leiðangur þá Otto
Sverdrup, Deetricsen, Trana og tvo
Lappa. 1888 lagði leiðangurinn af
stað frá Leith, kom við hér á fs-
landi, og fóru þeir félagar hér um
borð í selveiðaskip, er flutti þá til
Austur-Grænlands. 16. ág. byrjuðu
þeir að klifa innlandsísinn í ægileg-
um stormum og kulda; 5. sept. eru
þeir komnir upp á hájökulbunguna
í 8.920 feta hæð, og 28. sept. eru
þeir komnir ofan í Ameralikfjörð-
inn á vesturströndinni. Vetursetu
höfðu þeir í Godthaab, og þar við-
aði Nansen að sér merkilegu efni í
rit sitt Eskimo Life, sem út kom
í London 1893. Leiðangurinn héh
heim í maí 1889, °g ritaði* Nansen
um árangur fararinnar í ýms vís-
indarit víðsvegar um heim. Gerðist
hann nú við heimkomu sína umsjón-
armaður náttúrufræðisafns háskól-
ans í Oslo, og gekk að eiga heitmey
sína, Evu, dóttur prófessors Micliael
Sars, eina glæsilegustu söngkonu
Noregs á þeirri tíð. Annars varð
hún skammlíf, dó 1907.
Arið 1890 leggur hann fyrir land-
fræðifélagið í Osló ráðagerð um
norðurheimskautsleiðangur, og féll-
ust sérfræðingar á ráðagerðir hans.
Norska þimgið veitti tvo þriðju
kostnaðar til framkvæmda, en
Oskar II. Svíakonungur, sem var
hinn mesti vinur lista og vísinda, og
aðrir einstaklingar. lögðu fram
það, sem á vantaðl. Skip l|ans,
“Fram,” sem hann lét smíða til
þessarar farar, var alveg óvenjulegt
að allri gerð, óhemju-sterkt og svo
hallfleyttar síðurnar, að ætlað var
að það myndi lyftast, þegar það
kæm.i í umbrota ís, í stað þess að
merjast milli jakanna, eins og orðið
höfðu örlög margra norðurhafsfara.
24. júní 1893 sigldi Fram frá Oslo.
Sverdrup var skipstjóri, Sigurd
Hansen ungur sjóliðsforingi, átti að
annast stjörnufræði- og veðúrfræði-
mælingar. Með var einnig Hinrik
Blessing, doktor í jurtafræði, og
Johansen. 22. september fraus Fram
inni á 78. gr. 50. mín. n. breiddar,
og nú byrjaði hið langa rek með
isnum yfir hina endalausu auðn ís-
'hafsins. Na-nsen sá brátt, að Fram
þoldi þrýsting íssins prýðilega, svo
að skipinu var engin hætta búin, og
14. marz lagði hann af stað í leið-
angur frá skipinu með Johansen, á
84. gr. n. breiddar. 8. apríl sneru
þeir aftur á 86. gr. 14 mín. n. br., og
var það lengst norður, er nokkur
iiiaður hafði komist, og lögðu þá
leið sína til Franz Joseps lands.
Komust þeir nú í matarskort og hin-
ar mestu hörmungar og urðu að
dveljast á Frederik Jacksons eyju
við Franz Joseps land frá 26. ágúst
1895 til 19. maí 1896. Lögðu þeir
þá af stað þaðan og ætluðu að ná
Spitzbergen, en 17. júní hittu þeir
flokk úr leiðangri Bretanna Jackson
og Hamworth og fóru til Noregs
með skipi þeirra Windward, og
komu til Vardö 13. ágúst. Viku
seinna kom Fram til Noregs heilu
og höldnu. Var Nansen nú tekið
eins og þjóðhetju og nafn hans á
hvers manns vörum. Ferðaðist
hann nú víðsvegar um álfuna og
skýrði frá rannsóknum sínum í vis-
indafélögum. 1896 er stofnað
handa honum prófessorsembætti i
Osló. Er svo það í skemstu máli af
Nansen að segja, að á þessari braut
heldur hann áfram, þangað til 1916.
Hann gerist forgöngumaður í al-
þjóða hafrannsóknum og fer hvern
vísittdaleiðangurinn á fætur öðrum,
en kennir þess á milli við háskólann
í Oslo og heldur vísindafyrirlestra
víða um lönd. Síðasta hafrann-
sóknaleiðangur sinn fer hann 1914
utn austan vert NorÖur-Atlantshaf,
til Portúgal, Madeira og' Azore-
eyjar, og aftur til Noregs. Er ó-
hætt að fullyrða, að Nansen var þá
orðinn einn allra kunnasti vísinda-
maður Norðmanna um allan heim.
En nú urðu vegamót í æfi Nan-
sen. Hann var orðinn heimsfrægur
visindamaður og háskólakennari,
viðurkendur afreksmaður til allra
mannrauna, og bráðskarpur athug-
andi. En hitt vissi enginn, að í
þessum röska og glæsilega visinda-
tnanni, bjó mannvinur og stjórn-
málamaður á heimsmælikvarða.
Upphaf þessa máls er það, að
matvælaskortur verður mikill i
Noregi af völdum styrjaldarinnar,
einkum kornskortur. Er Nansen þá
fenginn til þess, að vera forseti
nefndar, sem send var til Bandaríkj-
anna, til þess að reyna að komast að
samningum við Bandaríkjastjórn
um kornsölu. Þetta var 1917.
Nansen tókst að komast að hinum
beztu smaningum, og var þó við
ærna örðugleika að stríða. Nú líður
að ófriðarlokum, og eru þá á þriðju
miljón heimilislausra herfanga og
pólitískra flóttamanna í Norðurálfu
og í Austurlöndum. Enginn þóttist
neitt geta gert fyrir þá, og enginn
vildi sinna þeim nema Rauðj kross-
inn, Eftir að vopnahlé var samið,
tekur Nansen að tala máli þessara
ntanna, og fóru svo leikar eftir
langa baráttu, að Nansen var falið
að hafa forgöngu um, að koma heim
og útvega borgararéttindi og föður-
land 500 þús. herföngum frá Sib-
eríu, Kina, Anneníu og Palestínu.
Var stofnuð nefnd, er aðsetur hafði
í París, til að afla fjár til starfans,
og fékst það helzt, en þó af skorn-
um skamti, hjá þingum hlutaðeig-
andi þjóða. Leysti Nansen þetta
geysi-torvelda verk svo vel af hendi,
að talið var, að enginn maður i
heimi annar hefði gert það svo vel.
Árið 1917 verður byltingin í
Rússlandi, eins og kunnugt er. Alt,
sem sagt er um, bolsana nú á dög-
um, er hégóminn einber á móti því
blossandi hatri, sem ríkti á Vestur-
löndum gegn RússÍandi og stjórn
þess þá. Ofan á hið pólitiska hatur
bættist svo það, að Bretar og Frakk-
ar og bandamenn þeirra, litu á Rúss-
land sem svikara og liðhlaupa í
styrjöldinni, því að þeir höfðu gert
sérfrið við Þjóðverja undir eins og
bolsar voru komnir til valda.
Síðan er friður hafði verið sam-
inn, réðust jýmsir innrásarherir í
Rússland, og hugðust að steypa
veldi bolsanna, og næstu ár geisar
blóðug styrjöld milli þeirra og rauða
hersins. Rússland var þá þegar, er
innrás innrásarherjanna byrjaði
undir forustu Denikin og Koltschak,
máttvana eftir hina hroðalegu
heimsstyrjöld. Ofan á alt þetta
bættist nú uppskerubrestur og gaus
upp ógurleg hungursneyð i landinu,
einkum i Volga- og Ukraine-héruð-
um. Nansen sá, að þarna myndu
miljónir manna deyja bjargarlausar
úr sulti, ef ekkert yrði að gert.
Hann fór til Bandaríkjanna og átti ^
viðræður við Hoover, siðar forseta, |
en hann var þá matvæla úthlutunar-
... I
stjori 1 Bandaríkjunum og stjórn-
aði hjálpinni til viðreisnar Belgíu.1
Hét hann á Hoover að láta til skar-
ar skriða og hjálpa þessu fólki á
svipaðan hátt og Bandarikjamenn
gerðu þá við íbúa Belgiu. Banda-
ríkjastjórn félst á að veita aðstoð
með því skilyrði, að allur ófriður í
Rússlandi félli niður. En Denikin
og Koltschak voru þá í framsókn
og neituðu því algerlega. Þetta var
1921. Nansen fer til Genf og.fær
48 Rauðakrossfélög og fulltrúa 12
ríkisstjórna til að fallast á að veita
þessu máli lið. Síðan fer hann til
Moskva og gerir samning um það
við þáverandi utanrikismálafulltrúa
Sovét-Rússlands, hvernig hjálp-
seminnj skuli hagað. Sá samningur
var undirritaður 27. ágúst 1921. í
samningi þessum voru settar trygg-
ingar fyrir því að alt fé og öll að-
stoð kæmi einungis hinu bágstadda
fólki að notum. En á því var mikil
tortryggni á Vesturlöndum, að Nan-
sen værj að afla nauðsynja fyrir
rauða herinn.
Með gögn þessi fór Nansen til
Genf, og bað um 5 milj. sterl.pd.
alþjóðalán til hjálpar á hungur-
svæðunum. Þvi var neitað. En
Nansen lét ekki hugfallast. Hann
íerðaðist úr einni höfuðborg í aðra
og flutti fyrirlestra. Hann vakti
nætur og daga. Hann setti sig í
samband við öll félög, er hann áleit
geta komið að liði. Honum tókst,
þrátt fyrir alla tortryggni, að koma
þvi til leiðar, að Rauðakrossfélögin
og einstakir aðilar, lögðu fram svo
mikið fé, að hægt var að fæða og
klæða eina miljón og 600 þúsund
manns á hallærissvæðunum við
Volga og í Suður-Ukrainu. Hann
fór til Bandaríkjanna, ferðaðist
borg úr borg, talaði, ákallaði, grát-
bændi þúsundir manna, sat á enda-
lausum ráðstefnum við stjórnmála-
menn og yfirvöld, og hætti ekki fyr,
en hann hafði stappað upp úr jörð-
unni fé til að fæða 10 miljónir
manna í 11 mánuði. Ssetti í gang
alt úthlutunarstarfið, skipulagði öll
kaup og alla flutninga. Og á meðan
skrifaði hann eina af merkilegustu
bókum sínum: “The Peace and
Russia,” þar sem hann rifur niður
allar blekkingarnar um ástand
Sovét-Rússlands, hag þess og
stefnumið, og hreinsar rússnesku
þjóðina af öllum ásökunum um svik
í heimstyrjöldinni. Hann spáir þar
um framtíð Rússlands á nákvæm-
lega þann hátt, sem hún siðan varð,
svo að varla hefir neinu skeikað.
En langmerkilegasta atriðið í allri
þessari baráttu Nansens er það, að
það er sál hans og samvizka, sem
segir honum fyrir verkum, ekki það,
hvort hann er með einhverjum eða
móti. Hann er sterkasti persónu-
Ieikinn, sem fram kemur í opinberu
Kfi i álfunni eftir ófriðinn.
Eg sá einu sinni Fridtjof Nansen.
Það var í Kaupmannaliöfn 1928.
Hann hafði fengið friðarverðlaun
Nobels 1923. Hann hafði með per-
sónulegum vilja sínum kúgað Þjóða-
bandalagið til þess að taka upp á
arma sina Nansens-skrifstofuna,
hæli allra flóttamanna. Honum var
tekið eins og þjóðhöfðngja í Kaup-
mannahöfn, og blaðið Politiken hélt
móttökuhátið fyrir hann. Eg hafði
þá unnið dálitið fyrir Politiken, og
hafði blaðamannskort, og átti k-ost
á að vera með. Mér liður aldrei úr
minni þessi kempa, hár og beinn,
hvítur fyrir hærum, með hina djúpu
dráttu langra rannsókna norður-
heimseinverunnar rista óafmáanlega
í andlit sitt. Og þá skildist mér, að
hér stæði eg frammi fyrir holdi
klæddri sál mannkynsins og sam- J
vizku. Eg man ennþá, hvað hann
sagði.
Aldrei hefir hið þjáða og villu-
ráfandi mannkyn beðið með sterk-
ari þrá eftir friðarfurstanum, mann-
inum, sem þekkir köllun sína, kon-
ungj mannkærleikans, sem lyftir
hinum hvíta fána, þar sem aðeins
eitt stendur skráð með gullnum.
stöfum: Vinna.
Og hver og einn af oss getur orð-
ið verkamaður í fylkingu hans, á
sigurför hans yfir jörðina, til þess
að reisa á legg nýja kynslóð, til
þess að skapa kærleika og ærlegan
friðarvilja, til þess að færa mönn-
um aftur viljaþrek og starfsgleði —
færa trúna á mórgunroða nýs dags.
Einu sinni sagði Fridtjof Nansen :
Hinir miklu siðbótarmenn koma all-
ir frá’eyðimörkinni eins og Jóhann-
es. I einveru skóga og fjalla, í ein-
veru hins mikla íshafs, undir hinum
stjörnuibjörtu viddum norðurhvels-
ins og i karlmannlegri baráttu við
hörku þess, varð Fidtjof Nansen
hinn hugdjarfi spámaður kærleikans
og mannlegra dáða, á svörtustu dög-
um, sem komið hafa yfir mannkyn
vestrænna landa.
Eg man hann til dauðadags,
bjartan á svip, gráan fyrir hærum,
heljarmenni, með bergfasta dráttu í
andliti. Hann var stemningsmaður,
sonur náttúrunnar, mikill maður, en
einfaldur eins og barn í heiðarleika
sínum í fjölþættri glímu við hrekk-
vísi og flækju afvegaleiddrar ver-
aldar.
Hann var glöggur, nákvæmur,
vísindalegur, forsjáll, en þó um
leið lyriskur, söngvinn listamaður í
eðli, stórbrotinn, með trú á hið ó-
mögulega. Hann var strangur við
sjálfan sig, og þó nægjusamur og
glaður eins og drengur. Hann átti
í sér þá kolhörku viljans, sem ekki
kunni að hika, en sem sá mannleg
málefni í óendanlegum víddum, og
krafðist að mega plægja eins og stál
í gegnum vitleysuna. En samtímis
átti hann i sér dúnmjúkan undirtón,
sem enginn gat staðist, og bláu aug-
un hans gátu orðið skær og dulúðug
eins og hjá barni, sem ekkert ilt
veit sér úr neinni átt.—Dvöl.
Fáein orð í fullri
meiningu
Með því að nú er farið að líða að
Kirkjuþingi, og þeim tíma, er söfn-
uðir halda fundi til þess að kjósa
erindreka á Kirkjuþing, jafnframt
því að glöggva sig á þeim málum,
sem væntanlega verða á dagskrá
þingsins, vil eg leiða athygli að einu
velferðar- og vandamáli félagsins,
er eg hefi haft nokkur afskifti af
síðustu árin, það er útgáfa Sam-
einingarinnar. Rit þetta er í fjár-
þröng, eins og venjulegast að und-
anförnu. . Hvaða leiðir eru líkleg-
astar til bjargráða? Kaupendum er
árlega að fækka. Þegar eldra fólk-
ið kveður, eru engir, sem fvlla vilja
skörðin, með því að unga fólkið
les ekki ritið; þó styður þetta fólk
engu að síður flest önnur fyrirtæki
kirkjufélagsins í fylztu einlægni.
Eitthvað raunhæft þarf að taka til
bragðs.
Mig langar til að leggja fram
fjórar spurningar, sem eg tel næsta
mikilvægar:
1. Er ykkur ant um að Samein-
ingin haldi áfram?
2. u.r pao æskiiegt ao hun
25 oz......$2.15
40 oz. $3.25
G&W
OLD RYE
WHISKY
(Gamalt kornbrennivín)
GOODERHAM & WORTS, LIMITED
Stofnsett 1832
Elzta ðlengisgerC 1 Canada
—
Thl« aa verxTsenient la not lnaerteð by the Qorernment I.lQUor Control Commlealon. The
Commlaaion la not reaponalble for atatementa mada aa to thr quallty of producta advertlaed
gefin út þriðja hvern mánuð, og þá
í stærra formi?
3. Á hún að vera prentuð á is-
lenzku og ensku ?
4. Verður það notasælla, að hver
söfnuður kaupi vissan eintakafjölda,
selji þau og ábyrgist greiðslu til fé-
hirðis? Þessi aðferð viðgengst í
mörgum félögum, og hefir gefist
vel. Því ekki að reyna hana?
Með línum þessum er ennfremur
skorað á þá kaupendur Sameining-
arinnar, sem enn hafa eigi greitt á-
skriftargjöld sín, að senda þau nú
þegar til féhirðis, svo að útgáfu-
skýrslan verði sem allra þolanlegust,
er hún verður lögð fyrir þing.
Virðingarfylst,
F. Bcnson,
féhirðir “Sam.”
693 Sargent Ave.
Winnipeg
GEFINS
Blóma og matjurta frœ
ÚTVEGIÐ EINN NÝJAN KAUPANDA AÐ BLAÐ.
INU, EÐA BOBGIÐ YÐAR EIGIÐ ASKRIFTAR-
GJALD FYRIRFRAM.
Fræið. er tiakvæmlega rannsakað og ábyrgst að öllu leyti
TAKIÐ ÞESSU K0STAB0ÐI!
%
Hver gumall kaupandi, sem borgar blaðiC fyrirfram, $3.00 áskrift-
argjald til 1. janúar 1939, fær að velja 2 söfnin af þremur númerum,
1., 2. og 3 (í hverju safni eru ðtal tegundir af fræi eins og auglýsingin
ber með sér).
Hver, sem sendir tvö endurnýjuð áskriftargjöld, $6.00 borgaða
fyrirfram, getur valið tvö söfnin af þremur, nr. 1., 2, og 3, og fær nr. 4
þar að auki.
Hver, sem útvegar einn nýjan kaupanda og sendir áskriftargjald
hans, $3.00, fær að velja tvö söfnin úr nr. 1., 2. og 3., og fær nr. 4 þar
að auki. Hinn nýi kaupandi fær einnig að veija tvö söfnin nr. 1., 2. og
3., og fær nr. 4. þar að auki.
Allir pakkar sendir mðttakanda að kostnaðarlausu.
No. 1 COLLECTION—Vegetables, 15 Packets
RKKTS, Detroit Dark Red. The best all round Beet. Sufficlent
seed for 20 feet of row.
CABBAGE, Knkliui/.en. Good all round variety. Packet will grow
1,000 lbs. of cabbage.
OAKROTS, Half Dong Chantenay. The best all round Carrot.
Enough seed for 40 to 50 feet of row.
CKCl'MBER, Early Fortune. Pickies, sweet or sour, add zest to
any meal. This packet will sow 10 to 12 hills.
IiETTKCE, Grand Rapids. Loose Leaf variety. Cool, crisp, green
lettuce. This packet will sow 20 to 25 feet of row.
LETTKCE, Hanson, Head. Ready after the Leaf Lettuce.
OXIOX, Yellow Globe Danvers. A splendid winter keeper.
ONION, White Portugal. A popular white onion for cooklng or
pickles. Packet will sow 15 to 20 feet of drill.
PAKSNIP, Half Long Guemsey. Sufficient to sow 40 to 50 feet of
drill.
PKMPKIN, Sugar. Packet will sow 10 to 15 hills.
RADISH, Freneli Bréakfast. Cool, crisp, quick-growlng variety.
This packet will sow 25 to 30 feet of drlll.
TOMATO, Earliana. The standard early variety. This packet will
produce 76 to 100 plants.
TKRNIP, Wlilte Summer Table. Early, quick-growing. Packet
will sow 25 to 30 feet of drill.
FLOWER GARDEN, Surprise Flower liílrture. Eaeily grown
annual flowers blended for a succession of bloom.
SPAGHETTT, Malabar Melon or Angel’s Halr. Boil and cut off the
top and the edible contents resemble spaghetti.
No. 2 COLLECTION
SPENCER SWEET PEA COLLECTION
8—NEW BEAKTIFKTi SHADES—8
Regular full size packets. Best and newest shades in respective
color class. A worth-while saving buying two. See regular Sweet
Pea List also.
SEXTT7T QITEEN. Pure White. GEO. SHAWYER. Orange Pink.
Five and six blooms on a stem. WELOOME. DazDzling Scarlet.
WHAT JOY. A Delightful Cream. MRS. A. SEARLES. Rich Pink
BEATJTY. Blush Pink. shading Orient Red.
SMILES. Salmon Shrimp Pink. RED BOY. Rich Crimson.
No. 3 COLLECTION
EDGING BORDER MIXTKRE.
ASTERS, Queen of the Market,
the earliest bloomers.
BACHELOR’S BKTTON. Many
new shades.
CALENDKLA. New Art Shades.
CALIFORNIA POPPX. New
Prize Hybrids.
CLARKIA. Novelty Mixture.
CLIMBERS. Flowering climb-
ing vines mixed.
COSMOS. New Early Crowned
and Crested.
EY’ERTiASTINGS. Newest shades
mixed.
—Flowers, 15 Packets
MATHIOLA. Evening scented
stocks.
MIGNONETTE. Well balanced
mixtured of the old favorlte.
NASTTTRTTKM. Dwarf Tom
Thumb. You can never have
too many Nasturtlums.
PETKNIA. Choice Mixed Hy-
brids.
POPPY. Shirley. Delicate New
Art Shades.
ZINNIA. Giant Dahlia Flowered.
Newest Shades.
No. 4—ROOT CROP COLLECTION
Note The Ten Big Oversize Packets
BEETS, ITalf Long Blood (Large
Packet)
CABBAGE, Enkhuizen (Large
Packet)
CARROT, Cliantenay Half Long
(Large Packet)
ONION, Yellow Globc Danvera,
(Large Packet)
LETTTTCE, Grand Rapids. This
packet will sow 20 to 26 feet
of row.
PARSNIPS, Early Short Round
(Large Packet)
RADISH, ....French .. .Breakfast
(Large Packet)
TKRNIP, Purple Top Strap
Ii°af. (Large Packet). The
early white summer table
turnip.
TI’RNIP, Swéde Canadian Gem
(Large Packet)
ONION, White Pickltng (Large
Packet)
Sendið áskriftargjald yðar í dag
(Notið þennan seðil)
To THE COLUMBIA PRESS, LIMITED, Winnipeg, Man.
Sendi hér með $...........sem ( ) ára áskriftar-
gjald fyrir “Lögberg.” Sendið póst fritt söfnin Nos.:
Nafn .......
Heimilisfang
Fylld