Lögberg - 10.11.1938, Blaðsíða 4

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. NÓVEMBER 1938
l
Högtjerg
OefiS út hvern fimtudag af
r a E COLUMBIA PRE8S LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOH LÖGBERG, ó»6 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Editor: EINAR P. JÖNSSON
VerO $1.00 um áriO — Borgist fyrirfram
Tbe “Lögherg" is printed and published by The
Coiumbía Prees, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnlpeg, Manitoba
PHONE 86 327
Frumkostir lýðræðisins
Þó illu heilli fækki nú þeim þjóðum, að
minsta kosti um stundarsakir, er við lýðræði
búa, þá er það þó <yigu að síður ljóst, jafnvel
Ijósara en nokkru sinni fyr, hve brennandi á-
hugamenn það á innan vébanda sinna; nægir
í því efúi að vitna í þá Lloyd George, Winston
Churchill og Anthony Eden á Englandi, þá
Hérriot og Blum á Frakklandi, Roosevelt
Bandaríkjaforseta, Benes, fráfarandi forseta
hins afkvistaða Czechoslóvakíu lýðveldis,
að ógleymdum forustumönnum sjálfstjórnar
ríkjanna brezku. Norðurálfu þjóðirnar allar
búa við lýðræði og unna því hugástum; þær
eru alment taldar til fyrirmyndar á sviði
stjórnarfarslegrar þróunar, og una glaðar við
sitt. 1 þessum löndum öllum, er sjálfsákvörð-
unarréttur einstaklings takmarkaður einungis
af viturlegum lögum, er ná jafnt yfir alla,
ríka sem fátæka; stoðir samfélagsins eru
frjálsir, framtakssamir og djarfhuga þegnar;
ríkið byggir |>ar tilveru sína á þroskuðum
einstaklingum í mótsögn við kúgaða múg-
hyggju, er einkennir Fasistalöndin. —
Vitaskuld á það enn langt í land, að lýð-
ræðið hafi náð' þeim háþroska, sem því er
ætlað að ná, og það fyr en síðar hlýtur að ná,
þrátt fyrir tímabundna sviksemi við hugsjón-
ir þess; það hefir vitanlega enn sem komið
er hvergi nærri læknað allar þær meinsemdir,
sm því var ætlað að lækna, hvað þá heldur
skorið fyrir rætur þeirra; þó er lýðræðið ein-
asta og eina bjargráða von mannkynsins í
þessari fögru veröld.
I einræðisríkjunum eru flestir skotn-
ir, sem öðruvísi líta á málin en þeir, sem við
atýri sitja; þar má einstaklingurinn enga
aðra skoðun hafa en þá, sem einvaldshöfð-
inginn skipar fyrir. Ekkert segist á því á
Englandi þó Chamberlain sé úthúðað niður
fyrir allar hellur, og ávalt er þar einhver til
taks að mynda lýðræðisstjórn án tillits til
flokka; hér í landi geta menn helt sér yfir
Mr. King eins og þeim bezt líkar, og ef vera
vill fengið aðra lýðræðisstjórn í staðinn í lok
kjörtímabils; það er alveg á valdi kjósenda
hvaða stjórn fer með völd; þeir geta með at-
kvæðaseðlinum skapað stjórn sína og afvopn-
að hana með sama hætti; þeir eru sjálfir
stjórnin. Kjörseðillinn er einn af frumkost-
um lýðræðisins; en þeir eru margir fleiri.
1 lýðríkjunum má fólkið tilbiðja guð sinn
á þann hátt, er því bezt þóknast. Á Þýzka-
landi er lagt við slíku blátt bann; þar má ekki
aðra guði hafa en Hitlers guði. 1 Alberta
er lítið sem ekkert amast við því, þó Mr.
Aberhart leggi út af guðspjöllunum og Social
Credit glingrinu í senn, því þar er enn enginn
Gleipnisfjötur á samvizku og hugsanafrelsi
fólksins; hvar sem er í þessu landi, að Quebec
fylki undanskildu, mega menn hnakkrífast
um alla skapaða hluti milli himins og jarðar
án þess að talið verði til sakar; veldur slíkt
að minsta kosti nokkurri fjölbreytni í þjóðlíf-
inu, auk þess sem það að jafnaði vekur til
margháttaðra umbóta. Skólar lýðríkjanna,
j)ó þeim sé í mörgu ábótavant, hafa það fyrst
og seinast á dagskrá sinni, að búa nemendur
sína undir lífið, í stað þess að einvaldsríkin
týgja þá til tortímingar á vígvelli. Lýðræðið
sætir oft og einatt þungum ágjöfum; en meðal
höfuðkosta þess má telja það, að'samkvæmt
innya eðli skilar það venjulegast sjálfu sér
aftur á réttan kjöl.
Einræðisríkin viðurkenna aðeins einn
sjtórnmálaflokka; aðeins þann flokk, er ein-
valdsherrann sjálfur hefir skapað og náð
finnur fyrir augum hans. Alt öðru máli
gegnir um lýðræðislöndin; þar úir og grúir
af öllum hugsanlegum og óhugsanlegum
stjórnmálaflokkum án þess að við þeim sé
amast af hálfu ríkisvaldsins. Jafnvel á Is-
landi mun fyrirfinnast um þessar mundir
dálítil vasaútgáfa af flestum j>eim stjórn-
málastefnum, sem skotið hafa rótum í lífi
annara þjóða. A Alþingi Islands eiga Komm-
únistar sæti með sama rétti og Sjálfstæðis-
inenn, Framsóknarmenn, Bændaflokksmenn
og Jafnaðarmenn; lýðræðishugsjónin nær til
ellra stétta þjóðfélagsins jafnt; hún fer ekki
í manngreinarálit; í því er falinn einn af
hennar höfuð kostum.
Afkomu almennings er í öllum löndum
harla ábótavant; þó er það ekki samanberandi
hve verri hún er hjá einræðisþjóðunum; lýð-
ræðisþjóðirnar reyna að smábæta til í þessu
efni og viðurkenna misbrestina. 1 löndum
einræðisherranna er því gersamlega haldið
leyndu hvernig hag alþýðunnar sé í raun og
veru farið; öll fræðslu- og auglýsingatæki eru
í höndum hins alvalda einræðisherra; blöðin
verða að sitja og standa eins og þeim er
fyrir skipað; þau auglýsa velsæld í volæðis-
stað; hjá einræðisþjóðunum eru vinnulaun
margfalt lægri en viðgengst í lýðstjórnarríkj-
unum, og aðbúð vinnustéttanna á langtum
lægra stigi. Einræðisríkin eru krök af spæj-
urum landshornanna á milli. Ekki eru nú
einvaldsherrarnir vissari í sinni sök en það,
að þeir telja sér trú um að sýknt og heilagt
sé setið um líf þeirra. 1 nafni réttvísinnar
hafa fallexin og byssan síðasta orðið.
1 lýðstjórnarríkjunum skiftist fólkið í
eins marga pólitíska flokka og því bezt líkar;
við það hefir ríkisvaldið ekkert að athuga og
telur slíkt beinan vott um heilbrigða og eðli-
lega þróun. Lýðræðið reisir hinar stjóm-
skipulegu hallir sínar á frjálsbornum, sjálf-
byrgum þegnum, en einræðið á viljalausri
múghyggju, er siga má á hvaða forað sem er
í nafni ímyndaðra, þjóðernislegra ógæta.
Lýðræðið telur sjálfstæðan einstakling
ríkisins dýrmætustu eign, og byggir á honum
framtíð'arvonir sínar. Lýðræðið mótast af
einstaklingsfrelsinu; einræðið stimplast
þrælslund og þýmensku.
Glæsileg sönghátíð
Á miðvikudagskveldið íor fram sönghá-
tíð harla vegleg í Fyrstu lútersku kirkju,
er telja mun mega lokaþáttinn í glæsilegum
hátíðarhöldum í tilefni af demantsafmæli
safnaðarins. Kirkjan var þéttskipuð fagn-
andi hlustendum, er óspart létu ánægju sína
t ljós yfir fögrum og ógleymanlegum söngva-
seið. Voldugur kór blandaðra radda skemti
um kveldið undir forustu hr. Sigurbjörns
, Sigurðssonar, söngstjóra Fyrsta lúterska
safnaðar; var samstilling radda hin bezta og
hljómmagn flokksins voldugt og breitt; ná-
kvæmni söngstjóra í túlkun látlaus og grein-
argóð. Ógleymanleg verður með'ferð frú
Sigríðar Olson á dásamlegum tónljóðum
Schumanns; röddin blóðrík og tær; tjáning
mild og meginstyrk. Islendingar vestan hafs
standa í djúpri þakkarskuld við frú Sigríði
fyrir mikilvægt menningartillag hennar á
sviði sönglistarinnar. Að loknum söng sín-
um var frú Sigríður sæmd fögrum blómvendi,
auk þess sem forseti safnaðarins, Dr. B. J.
Brandson afhenti henni ávarp það, sem hér
fer á eftir:
As we express our enjoyment of your
beautiful contribution to this evenings pro-
gram we wish also to avail ourselves of this
opportunity to assure you of our sincere ap-
preciation of the numerous other occasions
in the past when your time and talent have
been as genrously given. We are referring
especially to the period during which you
conducted the choir; your assistance at that
time will always be remembered with grati-
tude.
On behalf of
The First Lutheran Church
President. ‘
Blómvöndinn afhenti Salene Jónasson.
Paul Bardal, bæjarfulltrúi, söng með
flokknum einsönginn í laginu ‘ * Sjá þann hinn
mikla ílokk,” og naut hin karlmannlega og
blæhreina rödd hans sín ágætlega, eins og
venja er til. Fiðluspil Pálma Pálmasonar
var hið fegursta; tæknin mikil og vaxandi
þróttur.
Dr. B. J. Brandson flutti ræðu, kjarn-
vrta og markvissa.
Við sönglok safnaðist margmenni fyrir í
samkomusalnum og naut þar ríkmannlegra
veitinga; var presthjónunum fagnað þar, og
írú Eylands sæmd blómum, er Doris Blöndal
afhen|;i.
Kirkjan var fagurlega skreytt, og fyrir
miðjum stafni voru þrjár upphleyptar mynd-
ir af kirkjum safnaðarins, snildarlega gerðar
eftir Dr. A. Blöndal.
Þessi áminsta sönghátíð var hin virðu-
legasta, og þeim öllum er að stóðu til hinnar
mestu sæmdar. Organisti safnaðarins, ung-
frú Snjólaúg Sigurðson var við hljóðfærið,
og leysti hlutverk sitt af hendi með hinni
mestu snild.
Atkvœðagreiðslan
18. þ. m.
Islendingar í norðurhluta Nýja
Islands eiga að birta sinn innra
mann með atkvæðagreiðslu næsta
föstudag. Þeir eiga að skera úr því
hvort þeir vilja láta mannskemda-
stofnanir þær, sem þar eru nú,
halda áfram eyðileggingarverkum
sínum eða ekki.
Eg ætla ekki að skrifa langa pré-
dikun í sambandi við þetta. Þess
ætti ekki afð þurfa. En mig langar
til að endurbirta hér stutta sögu.
sem eg þýddi fyrir aldarfjórðungi.
Hún er sjálfsagt öllum gleymd nú
og væri ekki úr vegi fyrir þá, sem
atkvæði eiga að greiða 18. þ. m., að
lesa hana, hugsa um efni hennar og
festa í minni myndina, sem hún
sýnir. Sú mynd á alstaðar heima.
alveg sama hvort bærinn heitir Win-
nipeg, Árborg eða Riverton og alveg
sama hvort drengurinn heitir
Thomas Brown, Jón Jónson, Árni
Árnason eða eitthvað annað. Hér
birtist sagan:
TÚMÁS IATLl BROWN
“Hvað heitir þú, drengur minn?’’
spurði kennarinn.
“Tómás Brown,” svaraði piltur-
inn.
Það var ómögulegt að horfa á
hann án þess að vikna. Andlitið var
magurt, augu stór, kinnarnar fölar
og þunnar. Útlitið lýsti langvar-
andi skorti. Það var auðséð að þessi
piltur hafði oft verið svangur.
Hann var í fötum, sem auðsjáanlega
höfðu verið búin til handa öðrum.
Þar að auki voru þau öll bætt með
mislitum bótum.
Skórnir hans voru gamlir og slitn-
ir. Hárið var klipt þannig að á því
voru stallar hér og þar. Það hafði
sýnilega verið klipt af þeim, sem
ekki kunni.
Veðrið var nístandi kalt; og samt
var Tómás litli ekki í neinni yfir-
höfn. Hann var berhentur og
hendurnar voru holdgrannar og hel-
bláar af kulda.
“Hvað ertu gamall, Tómas litli?”
spurði kennarinn.
Níu ára í apríl-mánuði næstkom-
andi,” svaraði Tómás: “Eg hefi
lært að lesa heima og get svolítið
bjargað mér í reikningi.”
“Það er svei :mér tími til þess
kominn fyrir þig að byrja í skólan-
um. Ilvers vegna hefirðu ekki
komið fyrri?” spurði kennarinn
Tómas litli þuklaði húfuna sína með
höndunum og svaraði ekki undir
eins; það var gömul og bætt húfa
og svo upplituð að ómögulegt var að
vita hvernig hún hafði verið lit upp-
haflega.
Loksins sagði Tómas svo látt að
tæpast heyrðist: “Eg hefi aldrei
getað farið á skóla — af því — af
því — ja — af — af því mamma
mín þvær fyrir fólk, og hún gat ekki
mist mig að heiman. En nú er
Sissa orðin nógu stór til þess að
hjálpa henni svolítið, og svo getur
hún líka litið eftir barninu.”
Það var ekki alveg kominn skóla-
tími. Umhverfis kennarann og
nýja lærisveininn þyrptust allir
drengirnir í skólanum. Á meðan
Tómás litli var að reyna að leysa
úr spurningum kennarans, og átti
erfitt með það vegna feimni, fóru
allir strákarnir að hlæja. Einn
þeirra kallaði upp og sagði: “Heyrðu
Tommi! hvai er kraginn þinn ?
gleymdirðu að láta hann á þig ?”
Og annar strákur sagði skelli-
hlæjandi: “Þú hlýtur að sofa i
öskustónni eftir því að dæma hvern-
ig fötin þin líta út.”
Áður en kennaranum tókst að
hasta á strákana og þagga niður í
þeim, kallaði einn þeirra hátt og
hæðnislega, og sagði:
“Þessi strákur er sonur hans
Símonar sífulla, sem altaf er eins
og svín. Við þekkjum allir hann
Símon sífulla, við höfum oft strítt
honum og hent í hann snjókögglum.”
Veslings Tómás leit alt í kring
um sig í óútmálanlegum vandræðum.
Einungis þeir, sem skilja saklausar
og viðkvæmar barnssálir, geta gizk-
að á hvaða kvalir hann leið. Hann
gerði sitt ítrasta til þess að gráta
Borgarabréf yðar,
Eignarbréf,
Vátryggingarskírteini, o. s. frv.
eru verðmæt—geymið þau örugglega!
Þau eru trygg í öryggishólfi yðar í bank-
getið opnað það'; kostar
Látið útibússtjórann
anum; þér einir
innan við
sýna yður hólfið.
cent á dag.
T H E
ROYAL BANK
O F CANADA
■ Eignir yfir $800,000,000 ——————
ekki, þrátt fyrir ósegjanlegan and-
legan sársauka. Hann þaut út úr
skólanum í hendings kasti og var
horfinn sjónum allra áður en kenn-
arinn gæti talað við hann. Hann
kom aldrei í skólann aftur.
Kennarinn var stúlka. Hún tók
til starfs á réttum tíma eins og hún
var vön; en henni leið illa um dag
inn. Litli drengurinn fátæki stóð
henni altaf fyrir hugskotssjónum.
Hún gat ekki gleymt angistinni, sem
máluð var á litla, magra andlitið
þegar hann flýði jjurt úr skólanum.
Um kveldið lagðist kennarinn til
er þarna í flatsænginni,” svaraði
móðir hans: “Hann er veikur . Já,
hann er veikur og læknirinn heldur
að honum geti ekki batnað.” Um
leið og hún sagði þetta lét hún and-
litið hníga niður á höfuð barnsins,
sem hún hélt á, og tárin streymdu
niður eftir sinufölum kinnunum.
“Hxað gengur að honum ?” spurði
önnur stúlkan.
“Hann hefir aldrei verið hraust-
ur,” svaraði móðir hans: “og — og
— og svo hefir hann orðið að taka
of nærri sér við vinnuna; hann hef-
ir orðið að sækja vatnið og hjálpa
svefns eins og hún var vön; en mér til þess að lyfta þvottabalanum,
hana dreymdi litla drenginn. Henni
fanst hún verða að grenslast eftir
því hvar Tommi ætti heima, og hún
hætti ekki fyr en það tókst. Svo
fékk hún tvær stúlkur úr Hvíta-
bandinu til þess að heimsækja hann.
Tommi átti heima í húsræfli rétt
við sjávarmálið — eða ekki eigin-
og svo margt fleira.”
“Er faðir hans dáinn?” spurði
önnur stúlkan.
“Dáinn — nei — nei; hann er
ekki dáinn. Hann var ágætis mað-
ur mesti starfs- og eljumaður, og
við áttum gott og friðsælt heimili;
en nú fer alt, sem hann vinnur sér
lega í húsinu sjálfu, heldur uppi á jnn fyrir áfengi. Ef hann bara léti
lofti yfir skúr, sem bygður var við mjg ; friÖi með það litla, sem eg
húsið. Stúlkurnar klifruðu upp^ vinn mér inn fyrir þvottinn, þá gæt-
stigaræfil, sem lá þangað upp að j um viö komist af; en hann tekur það
utanverðu. Þegar þær fyrst komu 0ft líka fyrir áfengi — og svo svelta
upp sáu þær ekki handa sinna skil ^ blessuð börnin.” . '
fyrir gufu, því móðir Tomma hafði j Hún tók barnið, sem nú var sofn-
verið að þvo. Tveir litlir gluggar i ag Upp v;g brjóst hennar, og lagði
voru á herberginu, en hár múrvegg-
ur á öðru húsi skygði alveg á alla
birtu. Veðrið var dimt og drunga-
legt úti og ekkert, sem mint gæti á
sólskin eða birtu á nokkurri mynd.
Kona stóð á gólfinu við þvptta-
bala. Þegar stúlkurnar komu inn,
þurkaði hún hendurnar á svunt-
unni sinni og kom á móti þeim. Það
leyndi sér ekki að þetta hafði ein-
: það þvert yfir kjöltu sína; svo hélt
hún áfram:
“Tomma litla dauðlangaði til að
fara á skóla. Mér var ómögulegt
að vera án hans i vetur. Hann hélt
að ef hann gæti fengið dálitla ment-
un, þá kynni hann að geta hjálpað
mér að vinna fyrir Sissu og barninu.
Hann var heilsutæpur og vissi þess
vegna að hann gæti aldrei orðið fær
hvem tíma venð falleg kona; en I m ag yinna erfi8isvinnu Eg bæUi
æskuljóminn, andlitsfegurðin og ! >vi {ötjn hans eins vel Qg eg gat> Qg
skerpa augnanna höfðu horfið í i
baráttunni við bölstorma lífsins.
Hún var eins og fölnaðar glóðir,
sem minna á útbrunninn eld eða
bliknandi hausthaginn, sem hélu-
fingur kuldans hafa svift allri íeg- j ” sér þ, ^ þag
urð. Sorgin hafði ritað rumr sinar ■
á enni hennar og kinnar. Að horfa
á hana vara sama sem að lesa langa-
langa sögu.
Konan bauð stúlkunum sæti, og
var eins og hún talaði orðin hugs-
unarlaust — eða jafnvel meðvitund-
svo fór hann af stað , skólann í vik-
unni sem leið. Eg var dauðhrædd
um að skóladrengirnir mundu hlæja
að honum og striða honum; en hann
hélt að hann mundi geta harkað það
I af sér þó þeir gerði það. Eg stóð
í dyrunum og horfði á eftir bless-
uðum drengnum múium þegar hann
fór af stað. Eg get aldrei gleymt
því hvernig hann leit út------” (Nú
gat hún ekki haldið áfram lengur;
augun fyltust af tárum og röddin
bilaði).-------Eg horfði á bættu
arlaust. Svo settist hún sjálf og { fotin hans gömlu skóna hans, rifnu
. «c:„,.„ CAic.. ' t >• ’ ’
sagði: “Sissa, fáðu mér barnið.”
Lítil stúlka kom út úr dimmu
skoti í herberginu og hélt á ungbarni
í fanginu. Hún lagði það i kjöltu
móður sinnar. Barnið var hold-
grant og veiklulegt. Það hafði
sömu stóru augun og Tommi, og
andlitið sagði sömu söguna um sult
°& bágindi: “Barnið þitt lítur ekki
út fyrir að vera vel hraust,” sagði
önnur stúlkan.
“Nei, hún er fremur veikluleg
blessað barnið,” svaraði móðir þess:
“Eg verð að leggja talsvert á mig,
og eg býst við að það hafi áhrif á
hana.”
Um leið og hún sagði þetta þrýsti
hún barninu fast upp að brjósti sér
og hóstaði veiklulega.-------
í þessu litla herbergi átti alt fólk-
ið heima. Þar var borðað, þar var
sofið, þar var unnið og þar var
dvalið öllum stundum. Enginn dúk-
ur var á gólfinu; þar var gamalt
borð, fjórir brotnir stólar, brotin
eldavél; rúm úti í einu horninu og
i hinu horninu á móti því var flat-
sæng, — ekkert annað þar inni.
“Hvar er hann Tommi litli sonur
þinn ?” spurði önnur stúlkan : “Hann
húfuna hans — og gegnum alt þetta
gat eg séð saklausu og hreinu sálina
hans, sem enginn þekti nema eg.
Hann leit aftur um leið og hann fór
og sagði: “Vertu ekkert hráedd um
mig, mamma; eg ætla að reyna að
kæra mig ekkert um það þó strák-
arnir hlæi að mér. Eg ætla ekkert
að skifta mér af þvi hvað þeir
segja.”
“En honum var ómögulegt að
halda það út. Hann var4cominn heim
aftur innan klukkustundar. Það var
eins og hjarta hans hefði sprungið;
mitt hjarta var sprungið fyrir löngu,
en eg held að það hafi sprungið i
annað skiftið þegar blessaður litli
drengurinn minn kom heim aftur af
skólanum; og eg vissi hvers vegna
það var. Sjálfsagt get eg þolað
flest — nú orðið — en guð minn
góður, eg hefi ekki þrek til þess að
vita börnin min liða — líða svona
mikiðc”
Þegar hér var komið, fékk hún
svo mikið ekkakast, að hún gat ekki
lengur komið upp nokkru orði.
Litla Sissa kom hljóðlega til mömmu
sinnar, lagði annan granna hand-
legginn utan um hálsinn á henni og