Lögberg - 02.03.1939, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN ± MARZ 1939
3
Minni guðanna
(Flutt á Þorrablóti)
Eftir Benjamín Kristjánsson
(Framhald)
III.
Það er jafnvægið og víðsýnið
sem nauðsynlegast er af öllu tii
andlegrar menningar. í fleir-
gyðinu liggur fólgin hætta hins
hlinda ofstækis og þröngsýni. Þó
að Snorri Sturluson fylki goðum
vorum öllum i hina skemtileg-
Ustu fylkingu, þá var ' það þó
ekki algengt til forna, að menn
Þyðu á guðina á þann hátt eins
°g ætla má af Eddu. Eang al-
gengast mun það hafa verið, að
sumir hafi dýrkað Þór, aðrir Tý,
sumir Frey eða Óðin og surnir
u'reyju. Villan hjá þessum mönn
um lá reyndar aðallega í því, að
þeir dýrkuðu svo mjög einn guð-
lnn, að þeir gleymdu öðrum.
- Og þegar við förum að athuga
uuilin nánar, þá er þessi villa
reyndar býsna algeng ennþá.
Því að enda þótt svo heiti, að
V’Ö séum kristin, þá blótum við
samt ennþá hin fornu goð í
rruklu viðtækara mæli, en við
gerum oss alment ljóst. Það er
ekkert að rnarka hvaða trú vér
latum. Vor raunverulega trú
kemur fram í verkunmm. Og í
verkunum trúum við á hin
heiðnu boð, því miður ekki eins
°g vitringurinn Snorri, og jafn-
vel naumast eins og okkar ágæti
Orfaðir Helgi hinn magri. Villa
°kkar er sú, að við erum of ein-
hæf í trúnni. Það er ennþá til
menn, seni jrna að,al]ega á Þór
~~ eða fulltrúa hans á þessari
°hl, sem vér getum kallað véla-
kraftinn. Það eru þeir menn.
seni halda að járnöld hin nýja
geti bætt öll imanmanna mein.
^að eru til menn, sem dýrka
Oðin, eða vitsmunina á mjög
einhæfan hátt. Þetta eru vís-
"ulamennirnir, sem eyða allri
*fi sinni í það, að kljúfa atómin,
fða búa til eiturgias. Þá dreym-
lr að vísu um það, að vitið eitt
eða framfarir í vísindum megni
uð færa alt i lag á jörðinni, En
þess má um leið minnast, að
Óðinn.hafði það til, að skjóta
geiri sínum niður á jörðina og
sPruttu þá upp illdeilur og or-
ustur. Vísindin eru tvíeggjað
sverð, seni jafn reiðulniið er til
hjs eins og góðs. Framfarir í
V'sindum, geta jafnt leitt til böls
•sem batnaðar, eins og sjá má af
hnum vísindalega herbúnaði
vorra tíma.
Þá vitum vér hversu margar
af þjóðunum trúa ennþá á striðs-
guðinn Tý, og sjáum til hvers sú
trn leiðir. Ennþá er trúað á
•^gi og Frey til sjávar og sveita
ýnisir útlendir guðir eru nú
uninir til sögunnar eins og
punnion og vínguðinn Baklais.
Þ°ks megum vér ekki gleyma
,reyju, sem átt hefir marga ást-
y‘.ni fyr og seinna, með öllum
kjoðum, og eru þeir margir, sem
eita- sér yndis af hennar föru-
!K'-Vti. En Freyju fylgja kett-
'rn,r, sem draga vagn hennar, og
eru þeir bæði slægir og grinnmir
(1g hafa margir hlotið illar skrá-
Ve.lfur af þeirra völdum, sem of
jnJ°g hafa orðið handgengnir
Pessumi guðdómi.
r >annig má lengi hialda áfram,
g hnígur þá alt að hinni sötnu
l'1 nrstöðu, að etmþá blótum vér
^ 111 goð, bæði leynt og ljóst.
'k hví skyldum vér ekki gera
það, einungis á skynsamlegan
hátt? Öll standa þau sem full-
trúar ákveðinna lítssanninda og
nfsgæða.
Þor er góður — vélakraftur
tnn, þessi jötuorka, sem beizluð
hetir verið og á vafalaust eftir
að létta *imiklum hluta hins
þyngsta erfiðis af herðurn nrann-
kynsíns. En krafturinn dugir
ekki einn. Þór er heimskur og
það þarf að hafa vit fyrir hon-
um. Þá getur hann með Mjölni
sínum lagt að velli hin ægilegustu
tröll fátæktar og erfiðleika, sem
staðið liafa i vegi mannanna.
Óðinn er ágætur. Hvað er betra
en skilningurinn og vitið, ef þvi
er beitt til góðs. En Óðinn þarf
handleiðslu kærleikans.
Týr er fulltrúi hugrekkisins og
hreystinnar. Altaf er jafnmikil
þörf á því, þótt vér notum það
ekki til að drepa hvert annað. Og
hver vildi algerlega afneita ástar-
gyðjunni Freyju, þó að bann-
settir kettirnir séu í. fylgd með
henni, en það merkir, að ástin,
sem hún stendur sem fulltrúi
fyrir, geti orðið grimm, afbrýðis-
söm og undirförul.
Hver þessara guða er ágætur á
sínum stað. Þeir eru ennþá
förunautar vor allra. En hvað
er það, sem vér höfurn leitast
við að gera við þá í kristinni
trú ?
Vcr höfum leitast við að skipa
kraftinum undir vitsmunina og
vitsniununum undir kcerleikann.
Svo hét það að vísu, að Þór
væri sonur Óðins og Óðinn væri
því honum æðri. Ep gallinn á
Óðni var sá, að hann var kald-
rifjaður og slægvitur og verald-
arhöfðingi hinn mesti. Freyja
átti að sönnu nokkur ítök i hon-
um, en bæði var, að Freyja var
aðeins fulltrúi hinnar líkamlegu
ástar, enda var Óðinn marglynd-
ur í ástunuim, skreið inn í ham-
arinn til Gunnliaðar og átti vin-
gott við huldur og hamragýgi og
hiafði fjölmargar valkyrjur sér
við hlið.
En það sem forfeður vorir
áttu reyndar engan fulltrúa fyrir
meðal sinna vitru og ágætu guða
var hinn andlegi kærleikur, mis-
kunnarlundin, sem hafin er yfir
allar mannlegar ástríður. Þeir
áttu engan guðdómj fyrir líknar-
lundina, þá meðaumkun, sem
nær til aumra og volaðra, hinna
þjáðu og báðstöddu, nema ef það
væri Eir, þerna Friggjar, og er
þá þessari skapseinkunn ekki
gert hátt undir höfði — enda var
yfirleitt harðúðugt lundarfar
víkinganna og i'oru þeir hvergi
viðkvæmir fyrir sáruim eða bana.
IV.
Það var Hvíti-Kristur, sem
kom til að fylla upp i þetta
skarð. Hann líktist að vísu
Baldri í hreinleik og sakleysi, en
var honum þó stórutn öflugri í
miskunnarlundinni og kærleik-
anum. Engum efa er það orpið,
að upprunalega gerðu forfeður
vorir, eins og llelgi magri, lítið
annað en að bæta honum við i
guðahópinn. En smámsamati
varð mönnuim, það ljóst, áð hann
var um aðra fram fulltrúi hins
hæsta guðs, því að þeirra var
kærleikurinn tnestur".
Þá tóku sumir ofstækismenn
að yrkja níð um hin fornu goð
og segja:
“Grey þykkir mér Freyja.”
Hefir mér jafnan fundist, að
maklega hafi Hjalti Skeggjasoti
verið útlægur gerr :af landinu
fyrir svo heimskulegan kviðling,
því að það er eins og að níðast á
foreldrum sinum, að svívirða þá
helgu dóma, er vér tignuðum
áður, þó að síðar þykjumst vér
kornast til fyllri sannleikan| við-
urkenningar. Og mér leikur á-
valt grunur á, að þeir sem við-
liafa slíkan ofsa í trúarefnum
risti heldur aldrei djúpt í hinum
nýja sið og trúi sér því hvorki
til sáluhjálpar á einn guðdóm
eða annan. Þessvegna dáist eg
að Helga hinum ntagra, forföður
vorum, sem hét á Þór i sæförum
og harðræðum, þegar karlunensk-
unnar þurfti við, en trúði á Krist
til hinnar friðsamari iðju. Þessi
vitri og víðföruli maður, sent
bæði að uppeldi og ætterni stóð
með annan fótinn í heiðinni
mennngtt en hinn i kristninni,
kunni vafalaust vel að rneta þau
menningarverðmæti, sem hvor-
tveggi átrúnaðurinn hafði i sér
fó’lgin.
Því að í trúarbrögðum þjóð-
anna speglast þeirra andlega
reynsla í óteljandi ættliðu. Þar
er kristölluð skáldleg sýn og
hugsæisgáfa vitrustu manna kyn-
stofnsins. I vorum fornu guð-
um sjáuim vér þvi ekkert annað,
en þá kosti og bresti, þann heift-
areld og ástarbríma, sem dýpst
bjó í eðli vörs kyns frá örófi
alda. \ær sjáum hugsjónir
þeirra og drauma persónugervast,
véi; sjáuip raunir þeirra og von-
brigði, fögnuð þeirha og lífs-
þrótt.
í sögu guðanna, þeirra, sem
safnast saman undir Aski Ygg-
drasils, tré lífsins, og heyja þar
örlög sín, sjáum vér um leið sögu
ættar vorrar og hennar örlaga-
dóma. Þessvegna getum vér
heiðrað þessa glæsilegu guði
feðra vorra, enda þótt vér höfum
valið oss hinn hvíta Krist að
leiðtoga. Vér getum ennþá sagt:
Lifi vaskleikur og vit, lifi hug-
dirfð og hreysti, lifi fegurð og
frjósemi jarðar, ástir og endur-
fæðing!
Lifi Þór og Óðinn, lifi Týr
og Baldur og Freyr!
Lifi gyðjurnar Iðunn og
Freyja!
Bcnjamín Kristjánsson.
—Dagur 19. jianúar, 1939.
Friður og góðœri
fylgiál að
Svo sem kunnugt mætti vera
hafa margir dulspekingar fyr og
siðar, haldíð því fram að veður-
far og hugrenningar þjóðanna
stæðu í nánu sambandi hvað við
annað itmhyrðis. Svo áberandi
þótti þetta vera fyr á öldum þeg-
ar Asiumenn (Æ)sirnir) komu
fyrst til Svíþjóðar, Óðinn og alt.
hans fylgilið, sem mun hafa ver-
ið ærið margt að því er ráða
má af sögunni. Þar segir svo:
“Ok sá tími fylgdi ferð þeirra,
at hvar sem þeir dvöldusk i lönd-
um, þá var þar ár ok friðr: ok
trúðu allir at þeir væri þess
ráðandi, þvi at þat sá ríkismenn,
at þeir váru ólikir öðrum mönn-
um. Þeitn er þeir höfðu sét, at
fegrð ok svá at viti.”
Það eru margar sagnir, bæði í
fornsögum vorum og þjóðsög-
um um gerningaveður, og þótt
slíkar sögur kunni ef til vill að
hafa lítið vit og því mifíni þekk-
ingu við að styðjast, þá sýna þær
þó glögglega, ef iað er gáð, hvað
þessi grunur um dulið samband
milli veðurfars og hugarfars
manna hefir verið rótgróinn í
meðvitund iélenzku þjóðarinn-
ar fyr og síðar. Enn er
hægt að menda á ýmislegt
fleira sem styður eða sannar að
þetta hafi svo verið í raun og
veru. Þar á meðal vísur og
málshættir: “Það gefur hverjum
sem hann er góður til.” og aðr-
ir þóttu ótrúlega óveður heppnir.
Á þetta bendir visa eftir eitt af
vorum góðu þjóðskáldum:
“Mjög er fólkið mislynt téð
meina eg rök til standi,
eins og veðrið artast géð
á umhleypinga landi.”
M. I.
Business and Professional Cards
DR. B. H.OLSON Phones: 3 5 076 906 047 Consultation by Appointment Only Heimili: 5 ST. JAMES PLACK Winnipeg, Manitoba DR. B. J. BRANDSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graharn og Kennedy Sts. Phone 21 834—Office tímar 3-4.30 Heimili: 214 WAVERLEY ST. Phone 403 288 Winnipeg, Manitoba

Dr. P. H. T. Thorlakson 206 Medica! Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts Phone 22836 Res. 114 GRENFELL BLVL) Phone 62 200 DR. ROBERT BLACK Sérfrœðingur I eyrna, augna, nef og hálssjúkdómum. 216-2 20 Medical Arts Bldg. Cor. Graham & Kennedy Viðtalstlmi — 11 til 1 og 2 til 6 Skrifstofuslmi — 2 2 261 Heimili — 401 991

DRS. H. R. & H. W. TWEED Tannlœknar 406 TORONTO GENERAL TRUSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONE 26 645 WINNIPKQ Dr. S. J. Johannesson 272 HOME ST. STE. 4 THELMA APTS. á fyrsta gðlfi Talsimi 30 877 Viðtalsttmi 3—5 e. h.

DR. A. V. I0HNS0N Dentist 506 SOMERSET BDDG. Telephone 88 124 Home Telephone 36 888 H. A. BERGMAN, K.C. islenzkur lögfrœöinpur Skrifstofa: Room 811 McArthur Bullding, Portage Ave. P.O. Box 1666 PHONES 95 052 og 39 043
LINDAL, BUHR & STEFÁNSSON Barristers, Solicitors, Notaries, etc. W. J. Lindal, K.C., A. Buhr Björn Stefánsson Telephone 97 621 Offices: 325 MAIN STKEET
OR. K. J. AU5TMANN 310 MEDICAL ARTS BLDG. Stundar eingöngu, Augna-, Eyrna-, Nef- og Háls- sjúkdóma Viðtalstími 9—12 fyrir hádegi; að kveldi eftir samkomulagi Skrifstofusími 21 169 Heimilissími 48 551

J. T. THORSON, K.C. ísle?izkur lögfrœöincrur 800 GREAT WEST ?ERM. BLP Phone 9 4 66 8 ,
Thorvaldson & Eggertson Islenzkir lögfrœöingar O. 8. THORVALDSON, B.A., LL.B. A. O. EOOERTSON, K.C., LL.B. Skrifstofur: 705-706 Oonfederatlon Life B!g. SÍMl 97 024

J. J. oWANoUN & CU. • LIMITED 308 AVENUE BLDG., WPEG. Fasteignasalar. Leigja hús. Út vega peningalán og eldsábyrgS aJ öllu tægl. PHONE 26 821 A.S. BARDAL 84 8 SHERBROOKE ST. Selur líkkistur og annast um út- farir Allur útbúnaður sá bezti. Ennfremur selur hann allskonai minnisvar8a og legsteina. Skrifstofu talsími: 8H 607 Heimilis talslmi: 601 66 2

ST. REGIS HOTEL 286 SMITH ST., WINNIPEG pœgilegur og rólepur bústaóur i miObiki borparinnar. Herbergi $2.00 og þar yflr; mef baðklefa $3.00 og þar yfir. Agætar máltlðir 4 0c—60c Free Parking for Ouest*