Lögberg - 30.03.1939, Page 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAQINN30. MARZ, 1939
O LÍTILL
Sjómennirnir fóru yfir ána riÖandi á múlösnum
og komu nærri okkur, syngjandi. Stundum fór bát-
ur okkar nærri hólmum í ánni — hólmum, sem vaxn-
ir voru stargresi og víöi. ÞaÖ er ein af mínum eyÖi-
eyjum, hugsaÖi eg, og horfði hrifinn á þessa eyði-
eyju. Nú kallaði einhver: "Lyon er hér!’’ Á sama
tima hringdi stóra bjallan. Það var Lyon.
Eins og í móðu sá eg í þokunni ljósin skína hér
og þar á bökkum árinnar. Við fórum undir hverja
brúna eftir aðra, og í hvert sinn beigðist hinn mikli
reykháfur vélarinnar í tvent og sendi ægilega reykjar-
mekki frá sér með hósthryglu. Á bátnum voru um-
brot mikil; menn að fara og koma, alt í þvögu. Menn
báru kistur sínar og kassa, og skipsmenn bölvuðu
mikið, þar sem þeir voru að velta þungum ámurn i
myrkrinu. Það rigndi.
Raunverulega, ef pabbi hefði ekki komið til að
draga okkur úr þeirri þvögu, þá hefðum við aldrei
komist úr henni. Hann kom í áttina til okkar í þok-
unni og þreifaði fyrir sér hrópandi: “Hver fer þar!
Hver fer þar?” Þegar við heyrðum þessi alkunnu
orð: “Qui vive,” svöruðum við: “Vinir”, öll safnan
fjögur með miklum fögnuði. Pabbi faðmaði okkur
biíðlega, tók með annari hendi mig og hinni Jack og
leiddi okkur, og sagði við konurnar: “Komið þið á
eftir.” Svo lögðum við af stað. Hann var maður.
Við komumst mjög lítið áfram. Það var niðdimt
og sleipt. Við hvert spor rákum við fæturna í eitt-
hvað. Alt í einu heyrðum við hvelt neyðaróp frá enda
skipsins. “Robinson ! Robinson!” sagði röddin.
“Ó, Guð!” hrópaði eg og reyndi að losa mig. En
pabbi hélt eg væri að detta og hélt mér því fastara.
Aftur heyrðist þetta hvella, skríkju-kenda neyðar-
óp: “Robinson, vesalings Robinson!” Eg reyndi enn
að losa hendina. “Það er páfagaukurinn minn, það er
páfagaukurinn minn!” sagði eg.
“Hann, hefir nú fengið málið!” sagði Jack.
Það var orð og að sönnu; hann hafði fengið
málið. Það heyrðist til hans svo mílum skifti. 1
öllum vandræðunum hafði eg gleymt honum þarna
við akkerissveifina, og þaðan var hann að kalla af
öllum kröftum: “Robinson! Robinson! Vesalings
Robinson minn!”
Til allrar ógæfu voruin við langt frá og kafteinn-
inn hrópaði: “Flýtið ykkur!”
“Við} förum á morgun að leita að honum,” sagði
pabbi. “Það týnist ekkert á bátnum. Og um leið og
hann sagði þetta, togaði hann mig áfram. Daginn
eftir fórumi við að leita og fundum ekki. Lesarinn |
getur hugsað sér hvernig mér leið: Enginn Frjádagur; i
enginn páfagaukur og þvi Robinson ómögulegur.
Tækifærið jafnvel fyrir þann, sem hefði verið allur
af vilja gerður, var fremur lítið fyrir óbygða eyju á
fjórða lofti í byggingu, þar sem alt var fult af ryki
og raka.
Innan mánaðar varð gamla Anna veik. Þoku-
loftið var að deyða hana. Við urðum að flytja hana
suður og sunnar. Hún vildi ekki fara. Hún vildi
ekki skilja við okkur; þessi stúlka, sem þótti svo vænt
um mömmu, gat ekki slitið sig í burtu. Hún vildi
að við hjúkruðum sér, og sagðist ekki skyldi deyja.
Við urðum að taka hana með valdi um borð. Þegar
hún kom til Suður-Frakklands giftist hún í örvænt-
ingu.
Nú var Anna farin og við tókum enga vinnu-
konu í staðinn. Það kórónaði alla aðra ógæfu. Kona
dyravarðarins varð nú að gera aHa erfiðisvinnu og
mamma skaðbrendi hvítu hendurnar sínar við að láta í
hitunarbáknið — hvítu, hendurnar, sem mér þótti
svo vænt um; matinn fyrir húsið sótti Jack. Honum
var fengin stór karfa og honum var sagt: “Þú kaupir
þetta og þetta.” Og hann keypti sannarlega þetta
og þetta; en altaf skælandi.
Vesalings Jack; honum leið hreint ekki vel. Nei,
það var langt frá því. Pabbi var orðinn svo þreyttur
á þessum óendanlegu skælum að honum* var orðið
hálf-illa við Jack. Sannleikurinn var sá, að hvenær
sem Jack sá pabba, varð hann eins og máttlaus og
ringlaður. Hérna er lítil saga því til sönnunar; sagan
um krukkuna.
Eitt kvöld þegar sezt var að borðinu sázt að ekki
var vatnsdropi til í húsinu. “Eg skal fara eftir vatni,
ef þið viljið,” sagði Jack mjög góðlátlega.
Vatnið var vanalega sótt í stórri steinkrukku. Pabbi
ypti öxlum. Honum leizt ekki á.
“Ef Jack fer eftir vatninu, þá brýtur hann krukk-
una; það fer ekki hjá því.”
“Heyrirðu það, Jack?” sagði mamma, sem talaði
mjög stilt og rólega. “Þú heyrir það. Farðu varlega
og brjóttu ekki krukkuna.”
Pabbi hélt áfram talinu og sagði: “Það er þýð-
ingarlaust fyrir þig að vera að segja honuin þetta.
Flann brýtur hana hvað sem sagt er.”
Nú heyrðist til Jack: “Hversvegna viltu að eg
brjóti hana endlega?”
"Eg vil ekki að þú brjótir hana, en eg segi, að
þú munir brjóta hana,” sagði pabbi með áherzlu, sem
tók fyrir allan mótþróa af Jacks hendi.
Jack þagði, tók krukkuna og lagði af stað, skjálf-
andi á beinunum, hröðum skrefum og svipurinn virtist
segja: “Ah, þú heldur eg brjóti hana? Við skulum
sjá.”
Svo liðu fimm, tíu minútur og ekki kom Jack.
Mamma varð óróleg. Hversvegna kemur ekki dreng-
urinn?” sagði hún.
"Það er auðskilið hversvegna hann er ekki kom-
inn,” sagði pabbi með þrumandi rödd. “Hann hefir
brotið krukkuna og þorir ekki að koma inn.”
Og um leið og hann sagði þetta, stóð hann upp
með þóttasvip, þó hann væri í raun og veru hinn
hezti maður, og opnaði dyrnar að sjá hvort ekki væn
drengur kominn. Hann þurfti ekki langt að fara;
Jack var við dyrnar könnulaus, þögull sem steingerv-
ingur. Þegar hann sá pabba fölnaði hann og sagði
með veikri og skjálfandi rödd: "Eg braut hana.”
Ilann braut hana; það reyndist sro.
í annálum Eyssette fjölskyldunnar kölluðum við
þetta “Krukku-æfintýrið.”
Við vorurn búin að vera hér um bil tvo mánuði
í Lyon, þegar foreldrar okkar fóru að ræða um að
menta okkur. Faðir okkar hefði viljað senda okkur
á “college” en það var of dýrt. En hvernig væri að
við sendum þá, á einn af þessum skólum, sem kirkj-
urnar ráða yfir. Eg hugsa þeim liði þar vel,” sagði
mamma. Pabba líkaði hugmyndin vel og þar sem
Saint Nizier var næsta kirkjan, þá sendu þau okkur í
skóla þann, sem þeirri kirkju tilheyrði.
Það var býsna skemtilegt á þeim skóla. í staðinn
fyrir að þrengja að okkur grísku og latínu, eins og
sjálfsagt var á öðrum skólum, þá var okkur kend
messugerð og söngvar, að beygja hnén og brenna
reykelsi snoturlega, sem reyndist mikið vandaverk.
Við vorurn hingað og þangað við þessar ýmsu æfing-
ar, í garðinum við ýmsar heilagar hendingar og
latneska málfræði; en þetta var bara aukreitis. Um
fram alt áttum við að þjóna kirkjunni.
Til mikillar óhamingju var eg mjög smár vexti,
og það gerði mig rnjög órólegan. Hugsið ykkur það,
að þegar eg tylti mér á tá, náði eg ekki mikið hærra en
hvítu sokkarnir meðhjálparans. og svo var eg líka
grannur. Einu sinni við messugerð, þegar eg var
að færa stóru postillurnar til, datt eg; bókin var svo
þung. Eg féll endilangur á pallinn framan við grát-
urnar og púltið, sem þetta bákn féll á brotnaði. Þetta
var á hvítasunnu. Þvílíkt hneyksli! Að undanteknum
þessuip smámunum, serni hlutust af smæð minni, leið
mér vel á minn hátt, og þegar við háttuðum að kvöld-
inu, Jack og eg, töluðum við um það, að það væri
hreint ekki afleitt að vera á þessum skóla, þegar öllu
væri saman jafnað. Til allrar ógæfu vorum við ekki
lengi þarna. Einn af vinum fjölskyldunnar í Suður-
Frakklandi skrifaði Pabba og sagði að ef hann óskaði
eftir því sem* kallað er “scholarship”, þá gæti hann
fengið það að Lyon fyrir annan drenginn.
"Það er fyrir Daníel,” sagði pabbi.
“En hvað er um Jack?” sagði mamma.
“Ó, Jack! Eg hefi hann með mér. Eg hefi
tekið eftir því að hann er hneigður fyrir verzlun. Við
gerum hann að verzlunarmanni.”
Þetta virtist mér merkilegt, að pabbi skyldi halda
að Jack væri hneigður til verzlunarstarfa. I Ivorki eg
né nokkur annar gat séð um það leyti að hann væri
hneigður til nokkurs nema að skæla, og það hefði
hver maður sagt honurn hefði hann spurt nokkuð út í
það. En pabbi gerði það ekki. Hann spurði aldrei
neinn ráða.
Það semi eg rak augun í fyrst þegar eg kom i
skólann var það, að eg var i blússu en enginn annar.
Að Lyon eru heldri manna synir aldrei í blússum.
Þegar eg kom ínn fóru strákarnir að gera háð að mér.
Einn sagði: “Nei, sjáið þið, hann er í blússu þessi!”
Kennarinn gretti sig og hafði altaf ógeð á mér eftir
það. Svo þegar hann talaði til mín var það altaf með
ólund. Aldrei kallaði hann mig mínu rétta nafni,
heldur: “Eh! Þú þarna lítill!” Eg var búinn að
segja honum tuttugu sinnuin að eg héti Daníel
Ey-sst-te. Loksins fekk eg viðurnefnið “Lítill” og
festist það við mig.
Það var fleira en blússan sem gerði mig frá-
skildan hinum* drengjunum. Hinir höfðu skólatöskur
úr gulu leðri, blekbyttur úr ilmvið, stilabækur bundn-
ar og nýjar skólabækur með neðanmáls letri. Mínar
bækur voru gamlar, myglaðar, uppþornaðar, spjöldin
hrufluð og hrakin og stundum voru blöð týnd úr bók-
unum. Jack reyndi að laga þetta með því að binda
bækurnar í stífan pappír og líma þær, en hafði altaf
of mikið lím, sem klestist út um alt. Þessi líming í
stífurn pappír sí og æ, varð að ástríðu fyrir Jack,
alveg eins og skælurnar. Altaf hafði hann við eldinn
líin-dalla allra ltanda og æfinlega þegar hann slapp
út úr búðinni, fór hann að líma og binda í bækur.
Sjálfur fór eg að skilja fullvel, að þegar maður
er að'kominn stúdent úr öðru hverfi og er í blússu
og hefir viðurnefnið Lítill, þá verður maður að vinna
vel, til þess að jafnast á við hina. Eg einsetti mér
að vinna vel og gerði það. Mér jókst hugur.
Það var á mánudaginn, í júlí mánuði, að þegar
eg fór heim af skólanum, lét eg korna mér til að
taka þátt í leiknum “Prisoners’ Base” og þegar eg
íoksins lagði af stað heimi, var orðið mjög framorðið.
Eg hlóp því án þess að stanza, með bækurnar á bak-
inu og húfuna á milli tannanna. Af því eg var svo
hræddur við pabba, var eg vanur að stanza áður en
eg mætti honum, á meðan eð væri að setja saman
einhverja lygasögu til að afsaka mig. Eins gerði eg
nú og hringdi svo rösklega.
Það var pabbi sjálfur setn opnaði. “Hvað þú
kemur seint!” sagði hann. Eg þóttist vita að nú
fengi eg úrhellis skammir. Mér varð ilt fyrir hjart-
anu, en hann tók mig í faðm sér og faðmaði mið
þegjandi.
Eg, sem hafði búist við grængolandi skömmum,
varð alveg hissa á slíkum viðtökum og þessum. Fyrst
hugsaði eg að rektorinn frá Sáint Nizier ætlaði að
borða miðdagsverð með okkur, því þegar svo stóð á
vorum við aldrei skammaðir. En þegar eg kom inn
i borðstofuna sá eg að eitthvað annað stóð til —
aðeins diskar fyrir okkur pabba á borðinu.
"En mamma og Jack?” spurði eg hissa.
Pabbi svaraði þýðlega, sem var alveg óvanalegt:
“Mamma þín og Jack fóru í ferðalag, bróðir þinn,
rektorinn, er mjög veikur.”
Og svo til að draga úr því sem hann hafði sagt,
bætti hann við nærri glaðlega: “Maður segir nú
svona; það er vani. V’ið fengum bréf, sem sýndi að
hann er í rúminu; mamma þín vildi endilega fara
eins og þú skilur, og eg lofaði Jack að fylgja henni.
En þetta fer líklega alt vel. Við skulum borða, eg er
bara svangur.”
Eg settist að borðinu án þess að segja nokkuð,
en mér var þungt fyrir hjarta og mér var nærri ó-
mögulegt að halda mér frá því að gráta. Þegar eg
hugsaði um það' að eldri bróðir minn, rektorinn, væri
mjög veikur. Eg dró upp mynd af honum í hug-
anum þar sem hann lá i rúminu og kvaldist (eitthvað
sagði mér að svo myndi vera). Og það sem tvö-
faldaði sorgina var það, að mér flaug í hug að þetta
væri mín sök. Einhver rödd úr djúpi tilfinmnganna
sagði: “Guð er að hegna þér. Þetta er þér að
kenna. Maður má til að vera góður og gera rétt —
segja satt. Enginn má segja ósatt.” Og gagntekinn
af þeirri hugsun að Guð hefði til að hegna mér,
tekið bróður minn á burt, til ókunna landsins, varð eg
smár í mínum eigin augum og sem Lítill hugsaði eg:
“Aldrei, nei, aldrei skal eg leika þennan andstygðar-
leik aftur — þennan ótætis skessuleik.”
Þegar við vorum búnir að borða, var kveikt ljós
og kveldverkin byrjuðu. Pabbi hafði látið stóru
bækurnár bara ofan á borðdúkinn og var nú að
leggja saman með hárri röddu. Eg hafði opnað
glugga og stóð þar í glugganum að parti og studdist
á olnboga.
Eg hafði staðið þannig nokkur augnablik og var
að hugsa um hvað alt væri nú ömurlegt og horfði
út í bláinn, þegar dyrabjöllunni var hringt hastarlega
og eg vakinn frá þessum hugleiðingum hrottalega. Eg
leit flóttalega til pabba og stökk fram að dyrunum.
Maður stóð á þrepskildinum. Eg sá hann óglöggt
í skugganum, þar sem hann rétti að mér eitthvað, sem
eg vildi helzt ekki taka við.
“Það er símskeyti,” sagði hann.
“Símskeyti; mikli guð!” Hvað átti eg að gera?
Eg tók við því og kólnaði upp og ætlaði að hrynda
aftur hurðinni, en maðurinn setti fótinn á milli og
sagði kuldalega:
"Það verður að kvitta fyrir það.”
Það varð að kvitta fyrir það. Eg skildi það ekki.
Það var fyrsta símskeytið sem eg fékk.
"Hver er þarna, Daníel?” sagði pabbi og röddin
titraði. Eg svaraði: “Það er ekkert, bara fá-
tæklingur.” Eg benti manninum um leið að bíða mín.
Eg hljóp svo inn í herbergi mitt og fálmaði eftir blek-
byttu og kom svo til baka.
Maðurinn sagði; “Skrifaðu á þessa línu.”
Lítill skrifaði með skjálfandi hendi við lampa-
Ijósið í stiganum, svo lokaði hann hurðinni og faldi
símskeytið undir blússunni.
“Svo það var betlari?” sagði pabbi og leit til
mín spurnaraugum.
Eg svaraði án þess að roðna: “Það var betlari.”
Og til að draga úr efanum fór eg í gluggann aftur.