Lögberg - 20.04.1939, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. APRÍL, 1939
LITILL
Daginn eftir; klukkan átta kom eg á skólann.
Monsier \'iot stófi við dyrnar, meÖ sitt ólundarlega
l>ros og með lyklakippuna á sleikifingri. Hann heilsaði
mér með '‘sætu" brosi.
“Bíddu mín við dyrrtar,’’ sagði hann; “þegar
nemendur eru komnir inn, ætla eg að gera þig kunn-
ugan félögum okkar.”
Eg beið viS dyrnar, eSa öllu heldur gekk fram
og aftur úti fyrir, og heilsaði kennurunum sem komu
úr ýmsum áttum, éinn eftir annan. ASeins einn tók
kveSju minni; þaS var prestur, kennari i heimspeki
viÖ háskólann. “Frumlegur” — sagÖi Monsier Viot.
Mér þótti strax vænt um þennan frumlega mann.
Bjallan hringdi. Herbergin fyltust. Fjórir og
fimm strákar; tuttugu og fimm til þrjátíu ára, illa
klæddir, komu stökkvandi en, stönzuSu þegar þeir sáu
M. Viot.
“Herrar mínir,” sagSi siSagætir, “þetta er Monsier
Daníel Eyssette, þessi nýi félagi okkar.”
Þegar hann hafSi sagt þetta, hneigSi hann sig
djúpt og fór út altaf brosandi, meS lyklana hringlandi
á sleikifingri. ViS litum hver á annan, félagar mínir,
og þögSum.
Sá stærsti á meðal okkar tók fyrstur til máls.
ÞaS var hinn fyrirferðarmikli M. Séerrieres, sem eg
átti aS skifta stöSum viS.
“Jæja, jæja!” sagSi hann. “MaSur getur sagt
aS kennarar koma hver eftir annan; en þeir eru ekki
allir líkir á vöxt.”
Þetta var auSvitaS bending um hinn ægilega mis-
mun á vexti okkar. Nú hlóu allir, eg mest; en eg segi
þaS satt aS á því augnabliki hefSi eg óSar selt mig
þeim| gamla, ef kostur hefSi veriS á, til þess aS auka
nokkrum þumlungum viS hæS mína.
“ÞaS gerir samt ekkert til,” sagSi hinn tröllaukni
Serrieres, “þó viS séum ekki allir jafnháir; viS ættum
aS geta hjálpast aS, aS tæma nokkrar flöskur. Komdu
meS okkur, félagi. Eg ætla aS borga fyrir púnsiS
núna, er viS fögnum nýja félaganum aS Barbette.”
Hann gaf mér ekki tíma til neins, en tók undir
handlegg mér og leiddi mig meS sér inn.
Barbette gisti- og drykkju-húsiS var á herstöSv-
um. Þar hélt setuliSiS til. ÞangaS leiddi þessi stóri
og sterki maSur mig.
Þeir, sem Serrieres gerSi mig kunnugan tóku mér
vinalega. Samt held eg aS Lítill hafi ekki töfraS
neinn svo á bæri og hann gleymdist fljótlega, þar sem
hann sat úti í borni í drykkjustofunni, þar sem hann
liafSi leitaS sér hælis. Þegar glösin voru fylt í annaS
sinn kom Serrieres og settist bjá mér.
“Jæja, félagi, þú sérS aS enn eru augnablik í lífi
.voru, þegar viS getum látiÖ oss líSa vel. Öllu saman-
jafnaS held eg aS þú sért vel settur hér aS Sarland,
svona fyrst. I þínu herbergi verSa minstu drengirnir
litlir strákar, sem viS stjórnum meS vendinum. Þú
séS bráSlega hvernig eg hefi tamiS þá. YfirmaSurinn
er all-vænn og félagar okkar eru góSir drengir.”
Smátt og smátt fór feimnin og kvíSinn af litla
manninum, og honum leiS allveg þar til tíminn kom
til burtferðar. Klukkuna vantaði fimtán mínútur í
tiu, aSeins tími til aS komast á skólann í tíma.
MaSurinn meS lyklana beiS okkar viS dyrnar.
“Monsier Serrieres,” sagSi hann viS stóra mann-
inn. Þetta er í síSasta sinn aS þú kallar nemendur
þina inn. Nú tekur annar viS. Þegar drengir þínir
eru komnir inn, förum viS yfirmaSurinn og eg og
setjum nýja manninn í embættiS.”
Svo nokkrum mínútum seinna komum viS þre-
menningarnir, yfirmaSurinn, Viot og eg, mjög hátíS-
legir inn í kenslustofuna. Allir stóSu á fætur.
YfirmaSurinn gerSi mig kunnugan nemendunum
með dálítilli ræðu, ekki langri, en vel viSeigandi.
SiSan fóru þeir tveir út, og var þá lyklavörSur meS
kippuna á vísifingri, sargandi.
Mér leiS hálf illa; en meS nokkrum erfiSismun-
Km komst eg tipp í kennarastólinn. Eg reyndi aS
horfa valdsmannlega kringum mig, og því næst sagSi
eg með hárri rödd og barS? hnefanum niSur í borSiS.
“VinniS þiS, herrar! VinniS þiS ! LesiS, nemiS !”
Þannig byrjaSi Lítill sína fyrstu kenslustund.
V.
Þessir drengir voru hreint ekki óstýrilátir; en
þaS voru aSrir, þeir voru þægir og gerSu aldrei neitt
uppistand, mér þótti vænt um þá. Eg hirti þá aldrei.
HvaS þaS var skemtilegt hvaS þeir voru þægir.
Myndi nokkur hegna smáfuglum fyrir þaS aS kvaka?
Þegar þeir kvökuSu fullhátt, þurfti eg ekki annaS
en segja: “Þögn!” Þeir þögnuSu strax eSa að minsta
kosti innan fimm eða sex mínútna.
Stundum þegar þeir höfSu veriS framúrskarandi
iSnir, sagði eg þeim sögu. Hvílík sæla! Sögu! I
hendings kasti létu þeir saman æfingar sínar og létu
aftur bækurnar; blekbyttur, reglustrykur og penna-
stangir þeyttust óðfluga niður í púltin, bara einhvern-
veginn. SíÖan lögðust þeir fram á borðin, kross-
lögðu handleggina, opnuðu hin skæru augu sín og
hlustuSu. Eg hafÖi skrifaS, handa þeim aS heyra, sex
dálitlar sögur eÖa æfintýri, svo sem: Fyrstu engi-
spretturnar og Æfintýri Jean Lapin, o. s^ frv. Þá
eins og í dag var hinn gamli, góði Lafayette minn
uppáhalds dýrðlingur meðal bókmenta, og þessar smá-
sögur 'inínar voru bara útdráttur og athugasemdir úr
dæmisögum hans. Eg hafSi aSeins bætt viS fáeinum
virkilegum atburðum. Þessar sögur mínar skemtu
drengjunum ágætlega og eg hafSi skemtun af þeim
sjálfur. Til allrar ógæfu var M. Viot á alt annari
skoSun í því máli. Hann gat ekki liðiS aS viS skemt-
um okkur þannig. Þrisvar eða fjórum smnum i
viku kom þessi hræðilegi lyklavörður í kring, til þess
að lita eftir öllu í skólanum, og sjá hvernig alt gengi.
Einn þennan dag kom hann inn í keslustofu
mína, rétt þegar eg varyaS lesa þaS allra skemtilegasta
í Jean Lapin. Þegar viS sáum M. Viot koma inn,
fóru allir aS skjálfa. Drengirnir litu hver á annan,
hræddir. Sögulesarinn hætti á augabragSi. Hann
stanzaði viS stólinn minn og stóð þar lengi, lengi,
brosandi og leit yfir púltin, allavega útleikin. Hann
sagði ekki orS, en lyklarnir hringluðu. “Þið hópur
letingja! Svo þiS eruð alveg hættir aS vinna hér!”
Skjálfandi reyndi eg aS kyrra þessa andstyggilegu
lykla.
“Þessir hafa unniS svo vel í dag,” stamaÖi eg,
“aS eg var aS launa þeim þaS meS þvi aS segja þeir
aS lesa fyrir þá sögu.”
M. Viot svaraSi ekki. Hann hneigSi sig lítiS eitt,
hringlaSi lyklunum i síðasta sinn og fór út.
Sama daginn í fríinu um klukkan fjögur, gekk
hann til mín brosandi og steinþegjandi og rétti mér
rauÖu bókina opna á blaSsíðu tólf: “Skyldur kennar-
ans gagnvart nemendum.”
Eg skildi strax aS hann vildi ekki þennan sögu-
lestur minn, svo eg snerti þær ekki framar.
Háskólanum var skift í þrjár deildir. ÞaS voru:
stórir, meðallags og litlir drengir. Hver deild hafði
garS, svefnstofur og kenslustofur út af fyrir sig. Þeir
litlu tilheyrSu mér með lífi og sál. Eg held aS mínir
drengir hafi veriS þrjátíu og fimm. Að undanteknum
þeim' átti eg enga vini. M. Viot sýndist vera vina-
legur meS sínu brosi og með því aS leiÖa mig í kring
i fríinu, og meS því aÖ gefa mér bendingar viðvíkj-
andi reglugerðinni; en mér gat ekki þótt vænt um
hann; lyklarnir hræddu mig. Yfirmanninn sá eg
aldrei. Kennararir fyrirlitu Lítinn. Félagar mínir
lögðu fæð á mig vegna þess hvaS M. Viot var vina-
legur viS mig.
Upp að þessum tíma, þessari óvináttu, gat eg
boriS mig karlmannlega. Kennari miSdeildarinnar,
var í herbergi meS mér á þriSja lofti upp viS rafta.
I 'ar hélt eg mig þgear eg var ekki á skólanum. Félagi
minn hélt sig í drykkjukránni svo cg var oftastnær
einn.
Eins fljótt og eg kom inn læsti eg dyrunum
vandlega og dró fram kistu mína — þar voru engir
stólar — alla leiS að kommóðu, sem eg notaði sem
skrifborð. BorðiS var allavega útskoriS og blekugt.
Þarna geymdi eg bækur mínar og allar æfingar í þeim
skúf fum.
Lítill vann alla daga, seint og snemma og reyndi
aS drekksi í sig grísku og latínu sér til uppbyggingar.
Mestur timinn gekk í aS rita gríska stíla, búa sig
undir próf til þess aS geta veriS yfirkennari og líka
til að byggja sem fyrst upp arinn afa minna, Eyssette,
Umhugsunin um þaS, aS byggja upp þennan arinn
hélt mér viS og gaf mér hugrekki — gerSi mér lifiS
bærilegt. Þá sýndist mér herbergiS svo fallegt. Loft-
herbergið mitt! HvaS þaS var fallegt og hvaS eg
sketnti mér vel, og hvað mér leiS vel undir hrufótta
og hrakta þakinu. Ó, hvaS eg vann þá vel, og hvaS
mér fanst eg vera mikil hetja!
Ef eg lifÖi þarna glaSar stundir, þá átti eg óá-
nægjustundir ekki síður. Tvisvar í viku, sunnudag
og fimtudag, varð eg aS fara með nemendur á göngu-
túr. Þetta varS eg aS gera aukreitis.
Samkvæmt gamalli venju fórum viS altaf sömu
leiS, út á slétta grund, sem kölluS var “Prairie” og
lá rennislétt rétt neðan viS fjallið, hálfa mílu frá
bænum. Nokkur kastaníutré, þrjú eða fjögur mat-
söluhús, gulmáluS og lífleg, uppsprettulind, sem rann
í gegnum grasiÖ, gerði þénnan staS töfrandi fyrir
augað ÞaS hefði veriS svo ánægjulegt að mega
hlusta á niS lindarinnar og hvíla sig í skugga trjánna.
í staðinn fyrir þaS varS maður aS hrópa, refsa, —
með alla nemendur háskólans á höndum sér. ÞaS
var hræðilegt!
ÞaS hræðilegasta af öllu, var þó ekki að sjá
yfir hópinn, heldur aS eiga viS mína litlu stráka.
Eldri drengirnir gengu allvel samsíSa, réttu úr sér og
börðu taktinn meÖ hælunum í býsna beinum röðum,
eins og gamlir hermenn. Minir litlu drengir gerðu
ekkert þvilíkt. Þeir bjálfuðust við aS tengja saman
handleggina, hálfgert í faSmlögum og gengu allavega
krókótt, masandi óendanlega. ÞaS var þýðingarlaust
fyrir mig aS kalla til þeirra: “GangiS meS jöfnu milli-
bili!” Þeir virtust ekki skilja mig, en gengu allavega
á víxl.
MeSal þessara óþægu þræla, sem eg varð aS
fylgja tvisvar í viku þarna í gegn, var einn allra
verstur; hann gerði mig örvæntingarfullan; hann var
svo skeytingarlaus í öllu, kærulaus, óhreinn og rifinn.
Mér var orðið illa við hann, og þegar eg sá hann
þessa göngudaga, dragnast eftir röðinni, svo sem í
halanum, og vagga eins og önd, þá misti eg þolin-
mæðina, og datt oft í hug aS taka svipu og kenna
honum þannig kurteisi, svo hann yrSi ekki lengur
minni deild til skammar.
Bundinfóti — við höfSum uppnefnt hann bund-
infóta fyrir þetta afkáralega göngulag — var kominn
af einhverjum aðli, fjarskylt þó. ÞaS var áreiðan-
lega orsökin til þess aS hann var svona óhlýðinn og
pöróttur. Ætt hans, auÖugt fólk, átti heima úti á '
landsbygðinni, og þessvegna þektu hann svo margir.
Allir drengir aS Sarland þektu hann. ÞaS var vegna
hans aS við höfSum altaf fjölda stráka á eftir okkur,
einhver aSskotadýr, sem eltu okkur, rifu börk af
trjánum og köstuSu í Bambo, kölluðu hann sínu
eigin nafni, bentu á hann og gerðu ýmislegt annað
skringilegt vegna Bambos.
Litlu strákum mínum var sannarlega skemt og
hlógu mikiÖ aS honum. Eg gat ekki hlegiS og eg
mintist á J’ennan dreng i hverri viku viS yfirmann-
inn, hvaSa vandræði stöfuSu af þessum strák, eins
og hverjtim einum gikk í veiSistöS. *
Því miÖur skeytti hann ekkert um þetta. Eg
neyddíst til aS fara meS Bundinfóta tvisvar í viku,
þrátt fyrir hans klæki, óhreinindi og rifin föt.
F.inn sunnudag kom hann til mín fyrir göngu-
túrinn, allur sundurflakandi, óhneptur og úfinn, svo eg
reiddist. Hendurnar voru löðrandi í óþverra, skómir
meS þvengjunum lafandi, forugur upp í augu, buxur
niður . . . eins og ófreskja. ÞaS hlægilega var aS
hann hafði snyrt sig til nokkru áður en viÖ áttum
að fara. Hann var betur greiddur en vanalega, háriS
var enn stíft af iburÖinum og hálsbandið sýndi, að
þaS hafði verð hnýtt rétt. En þaS voru forarræsi
á leiðinni i skólnn og Bundinfóti hafSi velt sér í þeim
öllum.
Þegar eg sá hann fara á sinn staS í röSinni, þá
hrylti mér viS og eg reiddist. Eg kallaði: “FarSu úr
röðinni!” I lann hélt aS eg væri aS segja þetta aS
gamni mínu og hélt áfram aS brosa. Hann þóttist
svei mér maSur þennan dag.
Eg kallaði aftur; “HafSu þig út úr hópnum!”*
IfafSu þig út úr!” Ilann leit til mín meS hrygSar-
svip og undirgefnissvip, meS bænarsvip í augunum; en
eg var ósveigjanlegur og deildin hélt áfram, en hann
stóð eftir aleinn á miSju strætinu.
Eg hélt eg hefði losnaS viS hann þaS sem eftir
var dagsins, en hlátrar og sköll á bak viS mig, þegar
eg var aS fara út úr þorpinu, komu mér til aS líta
viS.
Fimm eða sex skrefum á eftir kom Bundinfóti,
þögull og alvarlcgur.
“Harðara!” sagði eg viS þá, sem á undan voru.
Drengir skildu aS eg ætlaði að leika á Bundinfóta, og
fóru nú með flughraða, eins og járnbrautarlest.
Smátt og smátt litum viS aftur, aS sjá hvort
Bundinfóti væri á eftir, og hlóum aS að sjá hann
langt á eftir eins og lítinn hrtoðra meðal þeirra sem
seldu kiikur og svaladrykki.
Þessi heimskingi náði til Prairie hér um bil á
sama tíma og við; en hann var fölur, lúinn og þreytt-
ur i fótunum.
Eg kendi í brjósti um hann og fanst eg hafa
verið og strangur. Eg kallaði til hans hlíSlega.
Bundinfóti hafði nú sest flötum beinum á jörðina.
Hann hafði verki í fótunum. Eg settist hjá honmn.
Eg talaði viS hann. Eg keypti handa honum appelsínu.
Eg sagSi, aS eg vildi aS hann þvæði sér um fæturnar. ,
• Frá þeim degi var Bundinfóti vinur minn. Hann
sagði mér mikiS og margt, þar á meSal orsökina til
allra vandræðanna. »Hann var sonur járnsmiSs, sem
heyrSi um hamingju þeirra, sem fengi mikinn lærdóm
á skólununi, og vesaling^ maðurinn braut sig í skelja-
mola til þess, að koma syni sinum í skóla. Því miÖur
var Bundinfóti ekki upplagÖur fyrir lærdóm og lærði
því harla lítiS, svo aS litlu munaði í hvaða herbergi
hann var. Enginn hirti um hann af kennurunum.
• Hann flæktist hvar sem honum sýndist.