Lögberg - 05.10.1939, Blaðsíða 1

52. ÁRGANGUR LÖGBERG, FIMTUDAGINN 5. OKTÓBER, 1939 ' NÚMER 39
Af vettvangi Norðurálfu átyrjaldarinnar
Skip Eimskipaf élagsins
bíða í Köfnum
Ýmsir furðulegir hlutir hafa
gerst undanfarna daga á vett-
vangi Norðurálfumálanna hæði
beinlínis og óheinlínis í sam-
bandi við styrjöldina. Þjóð-
verjar og Rússar hafa skift
með sér Póllandi, og dregið
þar nýjar landamæralínur,
sem að mestu markast af
Vistula-fljótinu; fá Rússar
þar auðug oliuhéröð. en Þjóð-
verjar, auk Danzig, pólsku
göngin svo nefndu, eða Polish
Corridor, að viðbættu miklu
landrými og mörgum borgum,
þar á meðal Varsjá, er nú
liggur í rústum. En sögunni
er ekki þar með lokið, því
þessu til viðbótar hafa Rússar
og Þjóðverjar gert með sér
nýjan vináttusamning, sem
enn er eigi til fullnustu kunn-
ugt um hve víðtæka merkingu
hefir; þó er vitað um það. að
Rússar hafa heitið Hitler því,
að styðja hann til verks í ein-
hvers konar tilraunum um
málamyndarfrið við Breta og
Frakka. Hitler hefir lýst yfir
því, að hann hafi ákveðið að
kveðja Ríkisdaginn til fundar
seinnipart yfirstandandi viku,
og muni hann þar leggja fram
friðarskilmála sína; fram-
haldsstríð sé óþarft, ineð því
að Pólland sé úr sögunni og
friður trygður í þeim hluta
Norðurálfu; staðhæft er. að
Hitler muni kveðja Mussolini
til þess að hera opinberlega
sáttarorð á milli. En Hitler
hefir nú fyrir löngu kynt sig
þannig, að telja mé víst að
þessu sinni, engu siður en fyr,
að orð hans verði vegin og
léttvæg fundin; enda litlar
líkur til, að friðarboð af hans
hálfu verði alvarlega tekin.
Rússar hafa þröngvað mjög
að kosti Esthoníu; þröngvað
ibúum þessa smáa lands til
einhliða verzlunarsamninga og
knúð þá til þess að selja af
hendi tvær eyjar, þar sem
Stalin ætlar sér að koma á
fót herskipakvíum, og er þeg-
ar byrjaður á verkinu; svip-
aðri útreið má nú víst telja
að Latvia sæti af hálfu hinn-
ar rússn’esku soviet-stjórnar.
Þeir sýnast hafa tekið sér til
fyrirmyndar máltækið forna,
Stalin og Hitler, að víkingar
fari ekki að lögum.
Þýzkir kafbátar halda uppi
jafnt og þétt sjóræningja
starfsemi sinni; hafa þeir nú i
stryklotu siikt finskum, dönsk-
utn, sænskum og norskum
vöruskipum; hlutaðeigandi
þjóðir hafa stranglega mót-
mælt þessum atförum, og þar
við situr.
Á vestur vigstöðvunum hef-
ir hersveitum Breta og Frakka
unnist allmikið á þó enn hafi
þar eigi háðar verið regluleg-
ar stórorustur; er nú svo kom-
ið, að því er slðustu fregnir
herma, að brezkar og franskar
hersveitir lykja um Saar-
brucken á þrjá vegu; er þetta
auðugasta námaborgin í hin-
um auðugu Saar-héruðum;
upp með Moselle-ánni hefir
her samherja náð á vald sitt
þýzkum smáþorpum svo
hundruðum skiftir; loftorust-
ur nokkrar hafa farið fram á
vesturvigstöðvunum með all-
miklu flugvélatapi .á báðar
hliðar.
Við Heligoland sló í snarpa
brýnu á föstudaginn var milli
brezkra og þýzkra flugvéla. en
þar hafa Þjóðverjar víggirta
herskipakví; er mælt að hvor
aðili um sig hafi mist fjögur
til fimm loftför.—
“Hitler var einn uin það, að
hrinda af stað núverandi
stríði,” sagði Winston Church-
ill í útvarpsræðu sinni á
sunnudaginn; “en ólíklegt er
það,” bætti hann við, “að
Hitler ráði miklu uni það
hvenær stríðinu lýkur. eða
með hvaða hætti.”—
Forsætisráðherra Breta fór
nokkrum orðum i hrezka
A mynd þessnri sjást merkishjónin Mr. og Mrs. Pétur
Mngm'isson á Gimli í undurfögrum Lilac-runna, fjög-ra ára
gömlum, við hið prgðilega heimili þeirra i höfuðhorg
íslenzka landnámsins við Winnipegvatn.
þinginu á þriðjudaginn um
fóstbræðralag þeirra Stalins og
Hitlers, og hinar væntanlegu
friðartilraunir af þeirra hálfu;
kvað forsætisráðhérra það
sjálfsagt, að allar aðstæður í
því efni yrði grandskoðaðar
frá öllum hliðum; þó væri til-
slakanir frá hálfu Breta og
Frakka óhugsaniegar á þessu
stigi málsins; öllum þjóðum
heims væri það nú að fullu
kunnugt um hvað væri barist,
og vopn yrði ekki lögð niður
fyr en Hitlerisma væri útrýmt
úr Norðurálfunni. —
-f ♦
Umræður um afnáin á
banni á útflutningi vopna eru
nú nýhafnar í öldungadeild
þjóðþingsins í Washington;
framsögn af hálfu stjórnar-
innar hafði Senator Pittman,
en fyrir hönd einangrunar-
manna, eða þeirra. sem mót-
fallnir eru afnámi bannsins,
Senator Borah frá Idaho.
Vegna láts Senator Logans
frá Kentucky, var frekari um-
ræðuin frestað á þriðjudags-
morguninn.
Mr. Gréen, forseti verka'
Hoover staðhœfir að
samherjar hljóti að
vinna stríðið
Fyrrum Bandaríkjaforseti,
Herbert Hoover, lét svo um-
mælt á þriðjudaginn í samtali
við ritstjóra blaðsins New
York World-Telegram, að eng-
inn vrffi léki á þvi, að Eng-
lendingar og Frakkar ásamt
samherjum þeirra, hlyti að
ganga sigrandi af hólmi í nú-
verandi Norðurálfustyrjöld;
þrátt fyrir kafbáta Hitlers,
gæti samt sem áður ekki hjá
þvi farið, að samherjar réði
lögum og lofum á heimshöf-
unum; siglingabannið til
Þýzkalands kæmi Þjóðverjum
fyr en siðar á kné. Litla trú
kvaðst Mr. Hoover hafa á því,
að loftflotar gerði nokkuru
sinni út um stríð, þótt þeir
vitanlega gæti gert talsverðan
usla.
CANADA-SJÓÐUR
AIls bárust ráðuneytinu 6
styrkumsóknir úr Canada-
sjóði i ár; þessir urðu hlut-
skarpastir:
1. Jakob Sigurðsson stúdent
frá Veðramóti í Skagafirði. kr.
fi.300.00 framhaldsstyrkur jil
náms i fiskiðnfræði í Canada.
2. Jóhannes Bjarnason stú-
dent, frá Reykjum i Mosfells-
sveit, eftirstöðvar árvaxta f. á.,
kr. 2,300.00. til náms i véla-
verkfræði við kanadiskan há-
skóla, með sérstöku tilliti til
véla og verkfæra, sem nota má
i þjónustu landbúnaðar.
—Mhl. 2. sept.
mannasamhandsins ameríska,
er telur yfir vfjórar miljónir
meðlima, hefir lýst yfir ein-
dregnu fylgi við afnámstil-
raunir stjórnarinnar, og telur
þær einar liklegar til að verja
þjóðina frá þeirri ógæfu, að
dragast inn í núverandi Norð-
urálfustyrjöld.
Fylkiskosningar
í Quebec
Þó canadiskir borgarar hafi
ómótmælanlega öðru þarfara
að sinna en pólitískum hjaðn-
ingavígum, þá hefir þó einn af
forsætisráðherruin fylkjanna
skorið sig úr, rofið þing og
skipað fyrir að kosningar fari
fram þann 25. yfirstandandi
mánaðar; er hér átt við Mr.
Duplessis, forustumann fylk-
isstjórnarinnar í Quebec; ekki
var því til að dreifa, að stjórn-
in væri frá stjórnskipulegu
sjónarmiði til þess knúð, að
ganga til kosninga á þessum
-tima. þvi hún gat lögum sam-
kvæmt setið grafkvr í sessi
fram á sumar 1941; fiskur lá
því auðsæilega annarsstaðar
undir steini.
Mr. Duplessis hatast við
sambandsstjórnina, og þá ekki
hvað sizt King forsætisráð-
herra; hann ber því við að
ýmissar ráðstafanir auka-
þingsins vegna stríðsins, troði
Quebec fylki um tær, og
þröngvi á margan hátt óeðli-
lega að rétti þess; slikar stað-
hæfingar eru öldungis út i
hött, þar sem vitað er, að eitt
skal jafnt yfir alla ganga með
tilliti til þátttöku Canada í
stríðinu; skyldurnar ávalt og
á öllum tímum þær einu og
sömu; margir lita svo á,' og
það ekki að ástæðulausu, að
með þessari síðustu' ráðstöfun
sinni hafi Mr. Duplessis reynst
canadiskri þjóðeiningu óþæg-
ur ljár i þúfu, og að ófyrir-
synju dregið viðkvæm sam-
bandsmál inn í sérhagsmuna
pólitík sína. Og nú er svo
komið, að dómsmál^ráðherra
sambandsstjórnar Hon. Ernest
Lapointe, hefir sagt Mr. Dup-
lessis pólitískt stríð á hendur,
sem og vafalaust einnig hinir
frönsku ráðherrarnir í sain-
bandsst j órninni.
Mr. Lapointe hefir lýst yfir
þvi, að vegna þess að Mr.
Duplessis hafi dregið sam-
bandsmál og sambandsstjórn
inn í fylkiskosningarnar, telji
hann sig knúðan til þess, að
taka opinberan þátt í kosn-
ingahríðinni og skýra fyrir
kjósendum í öllum atriðum
afstöðu sambandsstjórnar eins
og hún sé, og hafi undir öllum
kringumstæðum hlotið að vera
með tilliti til ráðstafana lút-
andi að stríðinu.
Skip Eimskipafélagsins, sem
eru í höfnum, annaðhvort hér
eða erlendis, hafa fengið fyr-
irskipanir um að bíða, þar til
nánari ákvarðanir verða tekn-^
ar um siglingar þeirra.
Ástæðan til þess, að stjórn
Eimskipafélagsins hefir gefið
þessi fyrirmæli er sú, að stað-
ið hefir á stríðstryggingu
skipshafnanna. — Strax og
þetta er komið í lag verða
skipin látin sigla. Þá verða
strax þau skipin, sem nú
dvelja í erlendum höfnum,
látin koma heim. Það stóð
til að Brúarfoss færi frá Höfn
í gær, en brottför hans var
frestað, af fyrgreindri ástæðu.
Ekki mun enn ráðið hvert
skipin, sem hér eru heima,
verða látin sigla. Siglingar til
Bretlands og Danmerkur
verða, a. m. k. fvrst um sinn,
miklum erfiðleikum húndnar.
vegna Jiess hve vátryggingin
verður dýr á þessari leið. Sem
dæmi má nefna það, að tilboð
kom í vátryggingu Esju (nýja
skips Skipaútgerðarinnar),
ferðina frá Danmörku til fs-
lands, og var tilhoðið upp á
fiO þús. krónur, þessa einu
ferð!
Ekki er búist við, að það
dragist lengi, að skip Eim-
skipafélagsins sigli aftur.
—Morgunhl. 6. sept.
MINNINGARATHÖFN
UM SÉRA RAGNAR
E. KVARAN
Á sunnudaginn var haldin
minningarathöfn um séra
Ragnar E. Kvaran í Sam-
bandskirkjunni hér í borg-
ínni; var þar mikið um söng
og ræðuflutning. Ræðumenn
voru Dr. Rögnvaldur Péturs-
son, séra Guðmundur Árna-
son, Dr. M. B. Halldórsson,
Sveinn Thorvaldsson, M.B.E.
og séra Philip Pétursson; ein-
söngvari var Miss Loa David-
son. Séra Ragnar dvaldi
ineðal fslendinga vestan hafs
um ellefu ára skeið: tók virk-
an þátt í margskonar félags-
málum, og var maður fylginn
sér; hann var óvenju fjölhæf-
ur maður, söngmaður, úrvals
leikari og prýðilega máli far-
inn; hann var gleðimaður
mikill og skemtilegur i sam-
kvæmislifi.
FÆRA SIG UPP Á
SKAFTIÐ
Fregnir frá Moscow á
þriðjudaginn láta þess getið.
að sömu örlög muni biða
Finnlands og þau, er Esthonia
og Latvia sættu nýverið af
hálfu Rússa. Nú er staðhæft,
að Soviet-stjórnin krefjist þess
af Finnum að þeir veiti þeim
leyfi til þess að setja upp her-
skipakvíar þar við land um-
svifalaust.