Lögberg - 05.10.1939, Blaðsíða 4
4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 5. OKTÓBER, 1939
-----------Högbcrg----------------------
GefiíS út hvern fimtudag af
TILE COhUJIBlA PKESS, IjIMITKD
695 Sargent Ave., Winnlpeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOGBERG, 695 Sargent Ave.,
Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Frelsisbœn Pólverja
Guð, þá sem vorri ættjörð skýldir áður,
alvaldi Guð, scm vilt að hún sig reisi,
lít þú í náð til lýðsins, sem er þjáður.
lagður í fjötra jafnt i borg sem hreysi.
Guð heyr vort óp, þess grættir þig vér biðjum,
gef oss vort ,land og frelsa það i'ir viðjum l—
Viðkvæman streng hefir þetta heita bænarljóð snortið
í þúsundum hjartna vítt um heim utan vébanda Póllands,
þó rót sína eigi það vitaskuld að rekja til margháttaðrar
áþjánar hinnar pólsku þjóðar; það hefir fundið tært herg-
mál í vitundarlífi allra þeirra þjóða annara, er sviftar hafa
verið frelsi sínu um lengri eða skemmri tíina á einn eður
annan veg; það fann bergmál í sál hinnar íslenzku þjóðar,
er endurómaði frá afdal til andness. Og sennilega hefir
þetta blóðríka bænarljóð Pólverjans fundið samstiltan
hljómgrunn í hjörtum allra hreinhugsandi mann og kvenna
án tillits til hnattstöðu, því svo var ætlunarverk þess bein-
fleygt og markvist. En af því að Adolf Hitler er nú, eins
og allir vita, hvorki algáður maður né hreinhugsandi, náði
innihald þessa innblásna ljóðs ekki eyra hans. — Og nú
hafa íóstbræðurnir nýju, þeir Stalin og Hitler, skift með
sér Póllandi; öfl tortímingarinnar hafa, að minsta kosti um
stundarsakir, borið sigur úr býtum; borgirnar hrundar og
löndin auð.—
óhugsanlegt virðist það samt sem áður, að slík menn-
ingarþjóð, sem pólska þjóðin óneitanlega er, sé að fullu og
öllu úr sögunni; það má lengi bræla og brenna, eins og
Winston Churchill komst að orði í hinni voldugu útvarps-
ræðu sinni á sunnudaginn; þó verður sál einhuga þjóðar
aldrei að eilífu inni brend; henni vex ásmegin við eldraun
hverja; yfir rústum hruninna halla rís hún voldug og
sterk, ómótstæðileg í endurreisnarstarfi sínu með sífrjófgan
þrótt frá þeim guði, sem gaf pólsku þjóðinni landið!
Hin sögufræga höfuðborg Póllands, Varsjá, er nú ekki
nema svipur hjá sjón; veglegar hallir og listasöfn hvers-
konar, hafa verið jöfnuð við jörðu; mun þetta jafnan verða
talið til stærstu afreksverka Nazismans þýzka, og Kommún-
ismans rússneska; hinn forni háskóli pólsku þjóðarinnar er
nú þannig á sig kominn, að segja má að ekki standi þar
lengur steinn yfir steini; þjóðleikahúsið hefir verið sprengt
til agna, og hið sama gildir um sönglistarháskólann og fjöl-
listaskólann; yfir listaverkum frá konunga timbilinu og
andlegum þróunarafrekum nútíma Póllands, lykst nú ein
og hin sama gröf. Hver tekur steininn frá grafarmunn-
anum?
Heimsmenningin stendur í djúpri þakkarskuld við
Pólland, og þá ekki hvað sízt höfuðborg þess; þar var alinn
einn allra undursamlegasti tónljóðasnillingur allra aldar,
Chopin; þar voru einnig bornir og barnfæddir píanómeist-
ararnir þeir Godowsky, Rosenthal og Paderewski, sá, er
varð fyrsti forseti hins lýðfrjálsa og endurskapaða Póllands
árið 1919. Þjóðskáld Pólverja, Michiewicz, ól aldur sinn í
Varsjá framan af æfinni; var borgin þá undir tjóðurhæl
rússneskrar kúgunar af verstu tegund; neyddist skáldiö
þá til þess að flýja land og leita búsetu í París. Orkti
Michiewicz þar mörg sinna áhrifamestu ljóða, er brendu
sig djúpt inn í sál hinnar pólsku, undirokuðu þjóðar, og
veittu henni vængi til djarfmannlegs þjóðvakningarflugs;
hann var sigursöngvari í Ijóði, — einn af fáum!
Vörn Pólverja í Varsjá þessa verstu og síðustu daga,
mun lengi i minnum höfð; þó margir hlutar borgarinnar
stæði i ljósum loga af völdum Hitlers og ránsþjóna hans,
þá hélt borgarstjóri þó, með tilstyrk borgara úr öllum stétt-
um, enn lengi uppi frækilegri vörn, og kvaðst þaðan hvergi
mundu fara hvað sem á gengi; þó fór svo að lokum að
felmtri sló á borgarbúa vegna síaukinna hryðjuverka; gerð-
ist þá sá atburður, er söfnuður nokkur hlýddi á helgar
tíðir, að Hitlers-sprengju laust niður á kirkjuna og kom
skjótt öllu í bál; lét prestur þá syngja “Guð þú sem vorri
ættjörð skýldir áður” um leið og þessi eldvígði, pólski
kennimaður hrópaði i anda Matthíasar: “Lífið er sigur og
guoleg náð.” “Nei, sál Póllands brennur aldrei inni,”
bætti hann við í mildum, en karlmannlegum róm.—
Pólland flakir í sárum i dag; örlög þess eru óráðin
eins og sakir standa; hið sama gildir uni Czecho-Slovakíu
og þær aðrar þjóðir, er orðið hafa græðgisstefnu einvalds-
herranna að hráð; með nýjum degi koma nýir tímar og ný
ráð. Máttug frelsisöfl eru nú að verki, er á sínum tíma
létta af hinum undirokuðu þjóðum því álagafargi, er þær
nú hvíla undir af völdum samvizkulausra óvina mannkyns-
ins, hvort sem þeir heita Stalin, Hitler eða eitthvað annað.
Frelsis- og frelsunarbaráttan er þegar hafin, með Bretland,
Canada og Frakkland í fararbroddi; og henni verður ekki
lint fyr en Hitlerisminn, og það alt, er í kjölfar hans siglir,
hefir verið þurkaður út af jörðunni.
Ræða flutt í Ottawa-þinginu um átríðsmálin
9. september, 1939
Eftir Joseph T. Thorson, K.C., M.P.
(Framh.)
Hvað er það þá, sem vér nú
horfumst í augu við, sem er
ennþá þýðingar meira en
sjálfur friðurinn? Eg vil ekki
inóðga neinn með því, sem
eg ætla mér að segja, en hér
er ekki um að ræða ásigkomu-
lagið í Danzig eða sjálfstæði
Póllands. Ef úrskurðar at-
riðið, sem fyrir oss liggur
væri aðeins sérstök stjórnar-
farsleg afstaða Danzig eða
Póllands, þá væri það mér
engum erfiðleikum bundið að
greiða atkvæði á móti þátttöku
Canada í stríði, sem af því
einu stafaði; eg mundi óhikað
gera það. Nú sem stendur
gerist engin þörf á því að fjöl-
yrða um þetta atriði. Nei,
herra þingforseti, hættan gegn
fyrirkomulaginu í Danzig og
sjálfstæði Póllands er ekki út
af fyrir sig aðalatriðið að þvi
er Canada snertir. Málefnið
er miklu yfirgripsmeira og
þýðingardýpra en það, þvi
frelsi og einstaklings sjálf-
stæði um allan heim er nú i
veði, og meira en það: tvö
stærstu lýðveldi vorra tíma,
Bretland og Frakkland, sem
bæði halda verndarhendi yfir
frelsi og einstaklings sjálf-
stæði og hinum helgu persónu-
réttindum mannkynsins, eiga
nú líf sitt að verja gegn vold-
ugri þjóð, sem undir þá ó-
fæfu hefir fallið að henni
stjórna menn, er að engu virð-
ast ineta þessi helgustu mann-
réttindi — hér er um að ræða
tilveru Stóra-Bretlands og
Frakklands sem frjálsra
þjóða. Þegar um þessa bar-
áttu lífs og dauða er að ræða,
getum vér Canadamenn ekki
staðið hjá afskiftalausir og
haldið því fram að oss skifti
það engu.
Á siðasta þingi lýsti eg því
yfir að eg vildi ekki að vér
færum í stríð þar sem ein-
ungis væri um að ræða þjóð-
ernismetnað eða fjárhagsleg-
an hagnað, eða stríð sem í
því skyni einu væri háð að
kenna einræðisþjóðunum lexíu.
Eg lýsti því samt sem áður
yfir jafnframt að Canada léti
sér það sannarlega ekki óvið-
komandi ef Bretland ætti hlut
að máli. Og eg lét þá skoðun
í ljós að ef tilvera Bretlands
væri í háettu, mundum vér
ekki hika við að koma því til
aðstoðar. f mínum augum er
nú svo komið að Bretland er í
hættu sem þátttakandi í hinni
miklu baráttu sem yfir stend-
ur. Þetta er atriði sem snert-
ir líf canadisku þjóðarinnar
og alla einstaklinga hennar,
og því er Canada til þess
reiðubúin að ganga í lið með
Bretlandi.
Þótt eg sé þess sannfærður,
að Bretland og Frakkland
hljóti um síðir sigur yfir ó-
vinum sinum, þá álít eg að
engin frjáls þjóð hvar í heimi
sem er geti látið það eiga sér
stað að nokkur hætta sé á því
að þessar tvær þjóðir verði
eyðilagðar; sannarlega getur
Canada ekki átt það á hættu,
eins mörgum böndum og hún
er tengd Bretlandi og meira
en það; þjóð, sem lætur sér
ant um heilagt frelsi yfirleitt
og einstaklingsréttindi.
Eg er meira að segja full-
viss um það að vor voldug'a
nágrannaþjóð sunnan landa-
mæranna, Bandaríkin, verður
vor megin í þessari baráttu
áður en langt um líður. Ef
Bretland eða Frakkland liði
eitthvern stórkostlegan hnekki
þá er það víst að Bandaríkin
kæmu til aðstoðar i barátt-
unni.
Þetta stríð verður ekki stutt,
herra þingforseti, það er skoð-
un margra að það vinnist ekki
með hermönnum á vígvelli,
þótt þeirra sé þörf æfðra og
margra, ekki er það heldur
álitið að það vinnist með á-
ráeum frá loftinu, þrátt fyrir
allar þær hörmungar, er þeim
fylgja, heldur er líklegt talið
að þær þjóðirnar vinni, sem
lengst geta haldið út með
vopn ogi vistir. Sé sú skoðun
rétt, þá veyður þetta langl
stríð. Það verður stríð þar
sem oft má litlu muna og þótt
Canada sé fáment land, verð-
ur það samt að miklu liði og
getur átt mikinn þátt i sigri
Bretlands og bandamanna
þess.
Eins og nú stendur á getur
það ekki komið til nokkurra
mála að í hlé sé dregin sú
hjálp, sem mögulegt er að
veita. Canada ætti þvi að
taka höndum saman við Bret-
land og Frakkland sem frjáls
þjóð og eg er sannfærður um
að Canada veitir þeim alla þá
aðstoð, sem í hennar valdi
stendur.
Af þessum ástæðum er það,
herra þingforseti, að eg mæli
með þeirri stefnu undantekn-
ingarlaust sem stjórnin hefir
tekið, og sem canadiskur
borgari heiti eg stjórninni fullu
fylgi í hverju því, sem nauð-
syn krefur í algerðri samvinnu
við Bretland og bandamenn
þess. Lífsskilyrði Canada eru
komin undir úrslitum þeirrar-
baráttu, sem Bretland háir nú
fyrir tilveru sinni. Og þegar
eg held fram því sem hér er
sagt. veit eg það með vissu að
eg( tala máli þúsunda viðsveg-
ar um Canada; ekki einungis
þeirra, sem eru af brezku eða
frakknesku bergi brotnir,
heldur einnig hinna, sem eru
af öðrum þjóðum komnir, en
ala sömu hugsanir og eg i
þessu máli.
Canada hefir ekki nema um
eitt að velja; Canada má ekki
bregðast Bretlandi og Frakk-
landi í þátttöku þessa striðs
og eg veit að hún gerir það
ekki, eg veit að hún leggur
fram alt það lið, sem hún
megnar. Vér verðum að
standa hlið við hlið með Bret-
um og Frökkum í hinni löngu
og hræðilegu baráttu, sem vér
allir tökum þátt í, og eg veit
að vér gerum það.
Eg er samdóma öllu, sem
sagt hefir verið í þessuin um-
ræðum viðvíkjandi stríðs-
gróða; hann ætti að vera tal-
inn glæpur, og hver sá er
reynir að auðgast í sambandi
við stríðið, ætti að dæmast í
tölu óvina vorra.
Stríð hlýtur að binda oss
þungar byrðar á herðar, og
það er skylda vor að sjá svo
um að sú byrði komi niður
rétt og sanngarnlega. Auður
þesáa lands, ekki síður en
mannaflinn, verður að koma
þar til greina.
Þótt því megi halda fram
að herskylda sé sanngjarnasta
aðferðin og áhrifamesta, þá
verður að hafa það í huga að
stór flokkur manna víðsvegar
um Canada — ekki aðeins í
einu fylki —- er eindregið á
móti herskyldu; sú skoðun
verður að takast til greina, því
það sem græddist í mann-
fjölda gæti tapast við sundr-
ung og samvinnuskort. Full-
komin samvinna allra afla
þjóðfélagsins er aðalatriðið í
þessu máli. Það verður ekki
of auðvelt að fá þá samvinnu
þegar hörmungar stríðsins
fara að þjappa að þjóðinni,
þótt ekkert sé gert til þess að
hindra hana. f þessu stríði
ríður meira á því en nokkru
öðru að öll þátttaka sé fram-
lögð af fúsum vilja. Það er
ekki hægt að framfylgja her-
skyldu á móti vilja fólksins i
stórum héruðum víðsvegar um
landið. Ef svo skyldi fara að
herskylda yrði óhjákvæmileg,
þá verður hún að koma sam-
kvæmt almennum vilja þjóð-
arinnar.
Enn er það eitt atriði, sem
eg vil minnast á: þátttaka vor
í þessu stríði er í því skyni
að varðveita frelsi og mann-
réttindi í víðri veröíd. Oss
ber að gæta þess og vera á
verði uin það, að um leið og
vér samþykkjum þessa þátt-
töku almennu frelsi til vernd-
ár, þá verðum vér ekki sekir
um nokkur þau ákvæði er
svifta oss frelsi i voru eigin
landi; þjóðræðið verður æfin-
lega að stjórna og ráða yfir
öllu í Canada.
Þetta stríð verður langt
stríð. Það verður strið, sem
gengur seint og hægt. Þjóð
vor verður að sýna hina mestu
þolinmæði og þrek; Ieiðtogarn-
ir verða að vera rólegir og
staðfastir en ákveðnir; ekki
einungis til þess að koma því
fram sem nauðsyn krefur,
heldur einnig til þess að forð-
ast nokkuð það, sem valdið
gæti hættu eða sundrung. Það
verður enginn hægðarleikUr
að standast kröfu fólksins um
fljótar athafnir en þar iná
ekki rasa fyrir ráð fram. Það
verður að hafa í huga að þeir
sem skjótar framkvæmdir
heimta án þess að skýr hugs-
un sé þeim samfara geta með
réttu talist óvinir þjóðarinnar.
Gætum þess vel og vandlega
að hvað sem gert er, byggist
á hyggindum og sanngirni.
Forðumst hin mörgu mis-
stignu spor, sem áttu sér stað
í hinu stríðinu. Þetta stríð
krefst þess að vér öll beitum
hugsunum vorum og séum
samtaka.
Það er, ótímabært enn að