Lögberg - 02.04.1942, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 26. MARZ. 1942
Nikulás helgi og jólin
HELGISÖGUR FRÁ FYRSTU ÖLDUM KRISTNINNAR
UM HINN GÓÐA BISKUP í MYRA
Jólin voru ekki haldin hátíð-
leg hér á jörðu fyr en langa
löngu eftir dauða Jesú Krists.
Það liðu i raun og veru margar
aldir, þar til menn fóru að halda
fæðingardag Frelsarans hátíðleg-
an. Mannkynið hefir verið liengi
að snúast frá heiðni til krist-
innar trúar. Það var aðallega
sökpm kraftaverka Nikulásar
helga, að jólin urðu almenn há-
tíð.
Nikulás helgi er vinsælasti,
víðkunnasti og sælastur allra
dýrðlinga. Hann er verndar-
engill skólapilla, kirkjuþjóna, ó-
giftra meyja, sjómanna og allra
barna. Stundum, og í nokkrum
löndum, hefir hann verið skoð-
aður sem verndari kaupmanna,
peningalánara og jafnvel sjóræn-
ingja og þjófa.
Heilagur Nikulás ier, ásamt
heilagri Maráu og Andrósi helga,
verndari Rússlands. Hann er
verndarvættur Noregs, ásaml
ólafi helga og í féliagi við heilag-
an Júlíus gætir hann mikils hluta
ftalíu. Hann er sérstakur vernd-
arengill Moskvaborgar og Aber-
deen, ásamt margra smáborga
víðsvegar í Evrópu.
Heimsókn Santa Claus (jóla-
sveina hjá okkur) með gjafir á
jólunum má rekja til velgjörða
Nikulásar helga og jafnvel í
gömlum munnmælasögum um
hann er getið um isokka, sem
gjafir voru settar í, en sá siður
er enn hafður viða um lönd, að
hiengja sokka við eldstóna á jóla-
kvöldið til að fá gjafir í þá. Það
er auðvelt að rekja upphal'
margra jólasiða, sem okkur þyk.
ir svo vænt um, til Nikulásar
helga.
Fyrir langa löngu síðan, þegar
villimennirnir komu að norðan
til árása á Róinverja og róm-
verska keisaraveldáð var að líða
undir lok og þegar flestir íbúar
Evrópu voru heiðingjar og að-
eins fáir voru til að halda uppi
merki Krists, þá, á þeim óróa-
timum, fæddist Nikulás. Hann
fæddist í borginni Patiara, sem
er1 lekki langt frá hafnarborginni
Myra á ströndum Miðjarðarhafs-
ins, i útnorður frá Sýrlandi og
Landinu helga.
Faðir hans var ríkur kaup-
maður, sem hét Epiphanes.
Hann var trúaður vel og skírði
barnið með þessum orðum: “111
öfl flæða nú yfir heiminn og
þessvegna skíri leg þennan dreng
Nikulás, sem þýðir bæði sigur
og þjóð. Sameinað þýðir orðið
þjóðarsigur, sem er það sama
og að segja sigur yfir hinu illa,
sem Iegst á þjóðina. Og þess-
vegna skíri eg hann Nikulás og
megi góður Guð vernda hann og
blessa og veita honum hamingju-
samt líf.”
Barnfóstran fór upp á efri
hæð í húsinu til að segja frá
nafni hins nýfædda barns, en
hún var varla komin inn í her-
bergið er hún smeri við, hljóp
niður í miðjan stigann og kall-
aði: “Komið, komið öll og sjáið
svo að tunga yðar geti endurtek-
ið það, sem augu ykkar sjá.
Komið fljótt-”
Hinn haniingjusami faðir hik-
aði ekki, heldur hljóp upp stig-
ann og vinir hans, sem komið
höfðu til að fagna með honum
yfir fæðingunni, fylgdiu á eftir
honum. Það var verið að lauga
hið nýfædda barn í heitu vatni,
þarna á efri hæðinni. Augu
barnsins voru opin, það brosti
og er það sá hinn undrandi
mannfjölda stara á sig, settist
það upp, opnaði litla munninn
sinn, horfði til himins og sagði
með þýðri röddu: “Eg þakka
guði fyrir fæðingu mína.”
Gullpyngjurnar þrjár
Jólagjafir eiga upptök sin i
sögunni um gullpyngjurnar
þrjár.
Ekki fjarri steinkastalanum,
sem var heimili hins unga Niku-
lásar, bjó aðalsmaður einn, sem
átti þrjár fagrar dætur. Ættin
hafði fyr á timum verið auðug,
en vegna hinna óróasömu tíma
hafði hún lent i fátækt og basli.
Elsta dóttirin var að komast á
fullorðins ár og vegna fátæktar
sinnar leit svo út, að faðir Ihenn-
ar neyddist til að selja hana í
þrældóm. Til þess að gieta gift
hana heiðarlega hefði hann orðið
að gefa henni heimanmund. Það
virtist engin önnur leið en að
sielja stúlkuna. En faðir henn-
ar hikaði, í þeirri von að ham-
ingjan snerist honum í vil, svo
að hann þyrfti ekki að skilja við
barnið sitt, sem honum þótti svo
vænt um.
Sveinninn Nikulás frétti um
vandræði nábúa síns, og sú
skelfing, að þessi fallega stúlka
ýrði seld, lagðist svo þungt á
hann, að hann fékk engan frið
í sálu sinni. Að lokum fann
hann upp ráð. Seint um kvöld,
þegar dimt var orðið nálgaðist
hann hús aðalsmannsins og
kastaði inn um glugga á húsi
hans klúti, sem var vafinn utan
um handfylli af gufllpeningum.
Þegar hann heyrði sjóðinn falla
á gólfið flýtti hann sér í burtu.
Um morguninn, er aðalsmað-
urinn vaknaði og fann gullið,
féll hann á kné og þakkaði guði.
Nokkrum dögum síðar var dótt-
ir hans gift og hann gaf henni
gullið í heimanmund.
Nú leið að því, að næstelzta
dóttirin yrði gjafvaxta. Nikulás
bjó út nýjan sjóð mieð gullpen-
ingum, sem var helmingi stærri
en sá fyrri, og kastaði honum
leynilega að næturþeli inn um
gluggann. Aftur þakkaði aðals-
maðurinn guði og ihonum lék
mjög forvitni á að vita hver að-
stoðaði hann í fátæktinni. Marg-
ar nætur vakti hann í þeirri von
að sjá hinn ókunna velgerðar-
mann sinn. En Nikulás fór ekki
út fyrir dyr steinkastalans.
Eftir að næstelzta dóttirin var
gift kastaði Nikulás enn einni
gullpyngju inn um gluggann og
var meira i þeirri pyngju en í
hinum fyrri. Hávaðinn, sem
varð er þessi þungi sjóður féll
á gólfið, vakti aðalsmanninn og
hann hljóp út á strætið til að
sjá andlit velgjörðarmanns síns.
Sveinninn Nikulás flýði og
aðalsmaðurinn hljóp á eftir hon-
um og hrópaði: “Herra minn.
Flýið ekki, nemið heldur stað-
ar svo að eg megi bera kensl á
yður.”
Að lokum komst Nikulás til
kastalans, en hann tafðist við
að opna dyrnar Aðalsmaðurinn
náði honum þá, og er hann sá
hver það var, vildi hann krjúpa
og kyssa fætur velgjörðamanns
sins. En Nikulás vildi ekki leyfa
honuin það; í stað þess tók hann
af honum loforð og lét hann
sverja að hinar þrjár gullpyngj-
ur skyldu vera leyndarmál þeirra
í milli og að þetta leyndarmá!
skyldi ekki opinbert gert á
meðan þeir lifðu báðir.
Gjafirnar til þriggja dætra
hins fátæka aðalsmanns voru
fyrstu góðverk Nikulásar. Jóla-
gjafir eiga rót sína að rekja til
þessara gjafa. Nikulás var með
þeim fyrstu í upphafi hins
kristna heims til að breiða út
hamingju. Frá barnæsku léL
Nikulás stjórnast af réttlætis-
kend. Og í öllum gjörðum hans
í framtíðinni virtist hamingjan
og réttlætið taka höndum saman.
Kraftaverk Nikutásar skeðu
fyrst eftir að hann varð biskup
yfir Myra. Mörg af kraftaverk-
um hans skeðu á sjó og oft vakti
hann börn upp frá dauðum. Ást
hans til barnanna leiddi til þess,
að hann var síðar gerður að
verndarengli þeirra.
Nikulás verður biskup í Myra
Sagan um það, hvernig Niku-
lás varð biskup yfir Myra, á
unga aldri, er í sjálfu sér hin
einkennilegasta og í þessari sögu
er nafn hans fyrst tengt dulræn-
um fyrirbrigðum.
í hinni gömlu helgisögn er
skýrt frá því, að skömmu eftir
lát gamla biskupsins i Myra hafi
fjöldi kirkjulegra yfirvalda og
preláta safnast saman í dóm-
kirkjunni í Myra til að syngja
síðustu messu yfir hinum látna
biskupi og til að kjósa eftir-
mann hans. Sumir komu til
Myra í austurlenzkum klæðum,
en aðrir komu norðan að. Sumir
fierðuðust á múldýrum yfir fjöll-
in, en aðrir komu yfir sjó.
f margar vikur voru menn að
koma. Dómkirkjan í Myra var
full af litauðugum skrautklæð-
um, því að þar voru biskupar frá
öllum kristnum löndum. Gamall
gráskeggjaður erkibiskup var
fyrir þeim og ákvað kosningar-
daginn.
Gamli erkibiskupinn lá á bæn
og Ifastaði. Og sama dag, sem
kosningin átti að fara fram,
sofnaði hann og í svefninum
heyrði hann rödd, sem talaði
gneinilega. Röddin sagði við
hann: “Hafðu gát á kirkjudyr-
unum, þegar dómkirkjuklukk-
urnar hringja á miðnætti. Sá
fyrsti, sem kemur inn í kirkj-
una eftir miðnætti og heitir
Nikulás, er s>á sem valinn er af
himnum. Hann er biskup þinn.”
Þetta voru orðin, siem hann
heyrði í svefninum.
Undir eins og hann vaknaði,
fór hann á fund prelátanna og
sagði þeim hvað hann hefði
heyrt í draumi sínum.
Sumir brostu og tóku ekki orð
hans alvarlega. Og aðrir voru
það, siem voru ákveðnir að láta
kosninguna fara fram strax. En
gamli erkibiskupinn skipaði öll-
um að koma niður á steingólfið
og lét alla krjúpa á kné og biðj-
ast fyrir og bíða þar til eftir
iniðnætti.
Á miðnætti kyrjuðu yfirprest-
arnir frá ölluin löndum, sálma-
söng isinn, í skini hundrað kerta.
Er klukkurnar hættu að hringja,
mændu allra augu á hinar vold-
ugu kirkjudyr.
Hægt, afarhægt, tók hurðin að
hreyfast. Og er gættin stækk-
aði, var hægt að sjá út i stjörnu-
bjartan bláan himininn. Ungl-
ingur, sem ýtti á hurðina af öll-
um sínum mætti, kom í ljós i
dyrunum.
Gamli erkibiskupinn gekk með
biskupsstarf sinn til drengsins
og leiddi hann fram fyrir allan
söfnuðinn.
“Segðu okkur hvað þú heitir,”
sagði erkibiskupinn.
Drengurinn hneigði höfuð sitl
og sagði: “Eg heiti Nikulás.”
“Það ier hann,” hvísluðu sum-
ir.
“Svona ungur,” sögðu aðrir i
mótmælatón.
“Hreinasti unglingur,” kallaði
einn upþhátt.
En erkibiskupinn skifti sér
ekkert af þessum athugaseind-
um. Hann leiddi Nikulás aö
gullna stólnum og hélt biskups-
staf siínum yfir höfði honum á
meðan hann tilkynti hátt: “Niku-
lás, þjónn og vinur guðs, sakir
helgi þinnar skalt þú verða
biskup yifir þessum stað. Og þú
átt að ríkja yfir öllum hér i
Myra.”
Nikulás reyndi að mótm.æla og
neitaði að ganga upp þrepin að
gullstólnum. Hann sagði, að
einhver einkennileg öfl hefðu
látið sig ferðast frá Patara þetta
kveld og hann hafði komið ein-
ungis til að sjá hina heilögu
menn í kirkjunni.
Þessi mótmæli voru ekki tekin
til greina. Þegar hann hafði
staðið góða stund við stólinn,
klæddu þeir hann í skrúða bisk-
upsembættisins. Og er hann var
seztur, settu þeir biskupshúfuna
á höfuð honum og erkibiskupinu
sjálfur fékk honum biskupsstaf-
inn. Enn einu sinni var klukk-
um hringt. Það var kominn nýr
biskup i Myra og hann hét
Nikulás.
Kraflaverk á sjó
Skömmu eftir að Nikulás var
gerður að biskupi í hafnarborg-
inni Myra, urðu nokkur krafta-
verk á sjó, sem tengd eru nafni
hans. Eitt þessara kraftaverka
var á þá leið, eftir því sem sagan
segir, að skip nokkurt hafi hrepi
aftakaveður og hrakið af leið.
Sjómennirnir óttuðust allir, að
þeir myndu farast. Þeir voru
ólbeflaðir menn; sumir þeirra
voru heiðingjar og flestir þeirra
höfðu aldrei beðið til guðs.
En nú, er dauðinn beið þeirra,
krupu þeir niður við sigluna.
Bráðlega rauf ljós á himni
myrkrið og þeir heyrðu rödd,
sem sagði: “Heyrið! Fylgið
mér Horfið vel og þið munuð
sjá mig. Stýrið skipinu þang-
að, sem eg fer.”
Mennirnir gripu stýrið og
brátt birti til og storminn lægði.
Þegar skipið að lokum náði
höfn, fóru sjómennirnir þegar til
dómkirkjunnar í Myra til að
færa þakkir fyrir björgunina.
Þarna komu þeir auga á hinn
unga biskup og nokkrir mann-
anna bentu á hann og sögðu:
“Það er hann! Við sáum andlit
hans i storminum og það var
hans rödd, sem við heyrðum.”
Nikulás gekk til þeirra. Hann
bað þá að þakka hinni miklu
miskunn guðs alt, og engum öðr-
um. Sjómenn þessir þökkuðu
guði fyrir björgunina. Og Niku-
lás baðst fyrir með þeim.
Annað kraftaverk olli því, að
Nikulás hlaut ást sjómanna.
Sagan segir, að einu sinni hafi
hungursneyð vofað yfir öllu
landinu. Almenningur í Myra
var farinn að finna til hinnar
beinaberu handar hungursins.
Börnin urðu veikburða af sulti
og þau voru hætt að hlæja og
leika sér á götunum.
Hinn ungi biskup gekk niður
að hafnarkvíunum með biskups-
stafinn í hendi sér og kallaði á
sjómennina og skipstjórana á
sinn fund.
“Skip ykkar eru hlaðin korn-
vöru,” sagði Nikulás. “Til þess
að þjóð mín farist ekki úr
hungri, hafi eg leitað til ykkar
og bið ykkur að skilja eftir
hundlrað sekki af korni af hverj-
um skipsfarmi.”
“Hundrað sekki af korni,”
hrópaði skipstjórinn undrandi.
“Faðir, við þorum það ekki.
Hver einasti sekkur hefir verið
veginn og mældur. Og hver
einn hefir verið talinn. Þetta
verðum við að fara með í korn-
hlöður keisarans í Alexandríu.
Foringjar hans eru strangir og
eftirlitsmenn hans standaa hjá
og merkja við hvern sekk, sem
kemur upp úr skipinu. Faðir,
við þorum ekki! Við getum
ekki gefið einn einasta sekk, því
að við óttumst refsingu.”
Nikulás brosti og sagði blíðri
röddu: “Gerið það, sem eg heli
beðið ykkur um og eg lofa, aö
þegar þið komið til Alexandriu
mun ekki vanta einn einasta
sekk á farm ykkar.”
Þessi orð virtust hafa áhrif a
sjómennina, því að þeir létu af
hendi hundrað sekki frá hverju
skipi, sem Nikulás deildi út með-
al manna eftir þörfum þeirra.
Og nægjanlegt korn var eftir til
útsæðis og til að halda hungurs-
neyðinni frá landinu i full tvö
ár.
Jafnvel áður en sjómiennirnir
höfðu undið upp segl og héldu
af stað til Alexandriu, höfðu
börnin í Myra á ný tekið gleði
sína og voru farin að leika sér a
götunum.
Þegar sjómennirnir komu tii
kornskemmu keisarans i Alex-
andrtiu, stóðu þeir með öndina í
ihálsinum á meðan kornsekkirn-
ir voru taldir. Þegar í ljós kom,
að alt kornið var með skilum og
ekki vantaði einn sekk, gengu
sjómennirnir fyrir keisarann og
sögðu honum og ráðgjöifum hans
Ifrá kraftaverkinu. Þegar keis-
arinn heyrði þetta, sagði hann
að nú væri ekki lengur neinn
vafi á, að Nikulás, hinn helgi
biskup í Myra, væri sannur
þjónn guðs.
Enn ein munnmælasaga var
sögð á miðöldunum, um aðals-
mann, sem bað til guðs að hann
mætti eignast son. Þegar dreng-
urinn fæddist, gerði hann þakkir
og lofaði að fara með drenginn
til kirkju Nikulásar og gefa gull-
bikar, sem ifórn á altari kirkj-
unnar.
Hann fékk því gullsmið til að
smíða gullbikarinn. Þegar bik-
arsmíðinni var lokið, leist hon-
um svo vel á bikarinn, að hann
sagði guLlsmiðnum að smíða
annan bikar nákvæmlega eins,
sem hann ætlaði sjálfum sér.
Til þess að haida ioforð sitt,
sigldi hann til Myra til þess að
láta blessa son sinn og til að
færa gullbikarinn sem fórn á
altarið.
Á leiðinni hallaði barnið sér
yfir borðstokk skipsins og reyndi
að fylla gullbikarinn af sjó.
Drengurinn féll í sjóinn með
gulibikarnum og sökk þegar.
Hinn sorgmæddi faðir hélt á-
fram ferð sinni, og er hann kom
til kirkjunnar, kraup hann við
altarið og grét yfir rnissi sonar
síns. Hann tók því næst hinn
gullbikarinn úr umbúðunum og
setti hann á altarið sem gjöf,
samkvæmt heiji því, sem hann
hafði gefið.
En um leið og hann setti bik-
arinn á altarið, féll bikarinn af
því og niður á gólf. Hann tók
bikarinn upp aftur og setti hann
á altarið. Aftur valt bikarinn
niður af altarinu og féll á gólfið.
Hann reyndi í þriðja sinn, en
bikarinn valt einu sinni enn, af
sjálfu sér, og fór nú enn lengra
frá altarinu en áður.
Margir voru í kirkjunni, sem
voru vitni að þessu einkennilega
atviki og fleiri voru sóttir til að
horfa á, er bikarinn skoppaði af
sjálfu sér af altarinu. Fólk kom
í stórhópum til kirkjunnar, til
að sjá hinn sorgmædda föður
taka upp bikarinn og reyna að
setja hann á altarið á ný. En
alt í einu birtist á meðal áhorí-
endanna barn, sem hélt á gull-
bikar. Þar var kominn dreng
urinn, sonur hans, og bikarinn,
sem fallið hafði i sjóinn.
Þegar barnið setti bikar sinn
á altarið, kom Nikulás biskup i
kirkju og blessaði barnið. Þá
fórnaði faðirinn einnig sínum
bikar og í þetta skifti stóð bik-
arinn kyr á altarinu. Þannig
hittust faðir og sonur á ný.
Þessar þrjár helgisögur frá
sjónum voru sagðar og endur-
sagðar á hinum löngu dögum og
nóttum gegnum miðaldirnar. Og
aðallega vegna þessara krafta-
verka á sjó, varð Nikulás dýrðl-
ingur og verndari þeirra, sem á
sjó ferðast. í margar aldir á
eftir var likneski eða inynd af
Nikulási helga haft um borð í
hverju einasta skipi, sem um
höfin sigldi. Jafnvel sjóræningj-
ar báðu um vernd þessa góða
dýrðlings, og þeir óttuðust áhrif
hans svo mjög, að dæmi eru til
að þeir gæfu helming ránsfengs
síns til þess að vinna hylli hans.
Verndari kaupmanna
En eins og Nikulás helgi var
verndari þeirra, sem um höfin
sigldu, var hann einnig tima
verndari kaupmanna og jafnvel
peningalánara. Helgisögurnar,
er bendla Ihann við kaupmenn,
eru skemtilegar og ólíkar slikum
sögum, sem sagðar voru um
hann á þessum fyrstu árum nú-
verandi menningartimabils okk-
ar.
Fyrsta sagan er um kaupmann
í Myra, sem lánaði peningaupp-
hæð hjá Gyðingi einum og sór
við altari Nikulásar helga, að
hann skyldi greiða Lánið eins
fljótt og honum væri unt. Eng-
in önnur skuldbinding var al
honuin kraifin.
Eftir langan tdma vildi Gyð-
ingurinn innheimta fé sitt, en
honum til inikillar undrunar,
fékk hann það svar, að búið
væri að greiða lánið. En honum
var ekki kunnugt um að nein
slík greiðsla hefði farið fram og
hann bað því kaupmanninn að
mæta fyrir rétti. Áður en hinn
óheiðarlegi kaupmaður kom fyr-
ir réttinn, lét hann gera sér staf,
sem var holur að innan og fylti
síðan stafinn af gujlpeningum.
Hann tók þennan staf með sér,
og ier hann var beðinn að sverja,
fékk hann Gyðingnum stafinn
og bað hann að halda á honum
fyrir sig á meðan hann segði
eiðstafinn. Og á meðan Gyðing-
urinn hélt á stafnum, sór kaup-
maðurinn að hann heifði afhent
Gyðingnum meira gull, en hann
hefði fengið að láni hjá honum.
Síðan tók hann staf sinn aftur
og hélt hieimleiðis.
Er kaupmaðurinn hafði geng-
ið um stundl, varð hann þreyttur
og lagðist til svefns við veginn.
Á meðan hann svaf, ók vagn yfir
hann og varð honum að bana.
Hjól vagnsins braut einnig staf-
inn og gullpeningarnir runnu
úr stafnum.
Gyðingnum voru sagðar þess-
ar fréttir. Sumir sögðu, að hann
ætti að taka peningana, sem
væru hans réttmæt eign, en Gyð-
ingurinn neitaði, þar sem hann
vildi ekki taka við fé frá dauð-
um manni.
“En,” bætti Gyðingurinn við,
“ef hinn göfugi, góði Nikulás
helgi, vekti hann upp frá dauð-
um, myndi eg ekki aðeins taka
við fénu, heldur myndi eg einnig
taka kristna trú.”
ytynwviyvM¥TvyfTVWtvviyvyiyvyvvvwvTyYVt'TV'

ERZLUNARSKOLA
NÁMSSKEIÐ
Það borgar sig fyrir yður
að leita upplýsinga á
skrifátofu Lögbergs, við-
víkjandi námsskeiðum
við beztu verzlunarskól-
ana í Winnipeg . . .
Veitið þessu athygli t
nú þegar.