Lögberg - 07.05.1942, Page 2

2
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 7. MAÍ, 1942
Liðsdeildinni
bjargað
Saga úr afrili Patagóníu
Indíána og Argenlínu.
Kftir Arthur Dyson.
(Frá “Neino” á Gimli).
Eg hafði verzlað við Indíán-
ana í Patagóniu í mörg ár, keypt
af þeim loðskinn og borgað með
ýmiskonar varningi úr Norður-
álfunni, Vanalega keypti eg vör-
ur mínar í Chubut nýlendunni í
Patagóníu, og iflutti þær svo á
áburðarmúlum inn í landið, þar
sem var aðsetursstaður Indíán-
anna, í frjósömu dölunum í
Andeslfjöllunum. Indiánar þess-
ir voru kendir við Mansaners og
'Phueleche ættkvíslirnar og ill-
ræmdir þjófar, sátu þeir um að
gjöra áhlaup á hjarðbændurna
við Rio Negro (Svörtu á) og
rændu frá þeim fé og nautgrip-
um.
Nú hafði stjórnin d Argentínu
loksins rumskast og ákveðið að
senda liðsflokk og refsa þeim
með því að reka þá lengra suður
í landið. Foringi flokksins hét
Winther, og var hann stendur til
Ghubut. Af þvi eg var kunnug-
ur þar um fjöllin og Indíánun-
um, var eg beðinn að vera leið-
sögumaður og mér jafnframt lof-
að ríflegri þóknun, sem eg auð-
vitað fékk aldrei, iþví stjórnin i
Argentínu ler ósparari á loforð
en efndir.
Eg hafði verið með Winther
flokksiforingja í þrjár vikur og
böfðum við tjöldin í Tecu-daln-
um, skamt þar frá, sem Welsh
nýlendan er nú. Margar ferðir
höfðu verið farnar að leita Indi-
ánanna, en allir voru þeir horfn-
ir. Þeir höfðu frétt að stjórnin
ætlaði að gjöra að þeim aðsúg,
og höfðu því tafarlaust tekið upp
tjöld sín, og vioru eftir það á
stöðugu flakki þar um fjöllin-
Foringjanum datit því i hug að
skifta liði sinu, og senda Liner
lautenant á undan með 50 mönn-
um um 60 mílur lengra suður,
þangað sem gamla Manzaners
ættin heldur til og nefnt er
Genúa og taka sér þar stöðu til
þess hann kæmi. Daginn áður
len liðssveit þessi átti að leggja
af sitað sendi Winther foringi
eftir mér, að eg kæmi til við-
tals í tjald hans. Þegar eg kom,
sagði hann mér að ráðagerð sína
um að senda liðsdeildina til
Genúa og spurði hvort eg væri
kunnugur vleginum. Eg kvaðst
vera það, en taldi jafnframt ó-
ráð að senda svo fámennan
flokk jafn langt suður. Eg þótt-
ist sannfærður um að Indíán-
arnir hefðu á okkur vakandi
gætur, og óttaðist að liðsdeildin
lenti i einhverri hættu áður en
hún kæmist alla leið.
Flokksforinginn lét mig fljót-
Ilega skilja að hann þyrfti ekki á
skoðun minni að halda, eg væri
eingöngu leiðsögumaður, og ætti
að vísa beinustu og skemstu leið
til Genúa.
Eg var að hugsa um að neita
að fara, en hélt þá að hann kendi
það hugleysi minu, svo eg sagð-
ist biða eftir fyrirmælum hans.
— “Verið tilbúnir í dögun í
fyrramálið og leitist við að kom-
ast í tveimur dagleiðum til
Genúa, og veljið ykkur svo ör-
uggan náttstað, sem kostur er
á.” — Þetta voru fyrirmælin.
Eg hlefi verið eitthvað undar-
legur á yfirbragðið, þegar eg
kvaddi flokksstjórann, því þeg-
ar eg fór fram hjá Linier, heils-
aði hann mér og sagði: “Hvað
amar nú að, kunningi?” Við
vorum góðir kunningjar. Hann
var deildarforingi, ungur, djarf-
ur og hreinskilinn. Eg tók hann
á einmæli, og sagði honum ótta
minn, en hann aðieins hló að
mér. f dögun var alt i upp-
námi í tjðldunum af áhuga að
komast af stað, en þó var sól
komin hátt á loft þegar allir voru
fer&búnir. Áburðarmúlarnir og
auka hestranir voru reknir á
undan hópnum, en freinstir rið-
um við Linérs liðsforingi. Við
héldum suður með Teka-ánni, og
um miðjan dag vorum við komn-
ir í dal einn mikinn, og áðum
þar litla stund, mleðan við borð-
uðum bita af þurkuðu kjöti og
hveiitikökum. Eg hafði ætlað
mér að komast í stórt gii, sem
nú heitir Cana don Liniers og
tjalda þar um nóttina, því þar
var ágætt skjól og góðir hagar,
og þar vorum við bezt duldir,
svo varðeldarnir sáust ekki langl
að. Þegar leið á daginn fór mig
að gruna að okkur va*ri veitt
eftirför, því langt burtu sýndist
mér bnsgða fyrir sþepnum, sem
hurfu þó jafnskjótt. Þegar eg
mintist á (þetta við Liniers kvað
hann það vera Guanacos, og vildi
ekki gefa þessu neinn gaum. Eg
hafði æft sjón mína meira en
hann og þóttist þvi viss um að
þetta væru hross, sem heyrði til
einhverjum Indíánaflokk, er væri
þar á ferð. Þegar sólin var að
ganga undir hæðirnar, komum
við auga á Gilið (Canadon) og
litlu síðar fundum við stað
skamman veg uppi í gilinu, er
okkur leizt hientugur náttstaður.
Eftir gilinu rann lækur lítill, þar
gátum við bygt varnargarð úr
smáviði, sem þar var nóg af, og
voru þegar nokkrir látnir fara
að höggva, mteðan verið var að
matbúa kvöldverðinn. Svo hlóð-
um við varnargirðingar á tvo
vegu frá tjöldunum yfir gilið, en
hliðar þess voru svo brattar,
að við þurftum ekki að óttast
áhlaup Indíánanna úr þeim átt-
um, og með því þeir ekki höfðu
byssur heldur spjót, vorum við
ekki hræddir við skot þeirra ofan
yfir okkur. Linieres setti tvo
menn á vörð i gilsmynnið, og
aðra tvo í gilið fyrir ofari tjöldin,
þar sem hrossin voru á beit, en
eg tók uppáhalds hestinn minn
og batt hann við girðinguna, svo
hann væri þar tiltækur ef ófrið
bæri að höndum. Þó þessar var-
úðarreglur væru hafðar leið mér
illa, eg ifann á mér að nóttin liði
ekki öll svo, að ekki fengjum
við einhverjar fréttir frá Indíán-
unum.
Þegar dimdi voru eldarnir
slöktir að einirm undanskildum,
ter við Liniers sátum við og
reyktum eftir að við höfðum
borðað Ghargui stappað og
hveitikökur. Við ætluðum að
vaka um nóttina, svo lögðum við
af stað að vitja um varðmenn-
ina, sem voru í gilsmynninu. Við
höfðum með okkur hundinn
minn, sem var tryggur vinur
minn og félagi, hann hét Dom-
ingo. Þegar við höfðum full-
vissað okkur um að þar var alt
trj'gt, snerum við upp eftir gil-
inu, að vitja manna þeirra, sleni
jiar áttu að vera á verði. Það
var þykt í lofti og svarta myrk-
ur, svo við gátum ekki séð fram
undan okkur lengra en fáein fet.
Þegar við komum að girðing-
unni, nam Domingo staðar,
nasði út í loftið og urraði. Eg
spurði varðmanninn hvar hest-
arnir væru og múlarnir, þeir
sögðu þá vlera jiar rétt hjá og
þeir hefðu nýskeð heyrt á klukk-
unum. Tveir menn höfðu verið
látnir fylgja hestunum, og þeim
borið að reka þá tafarlaust inn í
girðinguna, jafnskjótt og þeir
yrðu nokkurs varir. Eftir þetta
hélduin við Leniers lengra upp
eftir gilinu, til þesss að grenslasl
eftir hvort hestarnir væru ó-
hultir. En meðan þessu fór
fram hafði Domingo hlaupið á
undan okkur upp í gilið og tók
að gelta; við flýttum okkur
þangað og rákumst á hundinn
þar slem hann stóð yfir líkinu
af öðrum varðmanninum.
Liniers kveikti á eldspýtu, en
eg rannsakaði likið, því maður-
inn var dáinn, höfuðið hafðí
verið molað, að líkum eftir
“Bolas” Indíána. Eg hleypti af
skoti úr skammbyssunni til að
vekja liðsmennina í tjöldunum,
og samstundis komu varðmenn-
irnir tvleir frá girðingunni og
sagði Linier þá öðrum þeirra að
gera iþá inenn vara við sem voru
í gilsmynninu, en við þrír héld-
um en lengra upp eftir gilinu,
til þess að vita hvort við ekki
gætum fundið hinn varðmann-
inn, leður eitthvað af hrossun-
um Eg bjóst samt við að það
yrði til einskis, því víst hefðu
Indáánarnir komið hljóðlaust
ofan gilið i myrkrinu og tekið
öll hrossin og varðmaðurinn væri
hertekinn.
Eg mæltist til að Liniers sneri
ofan að tjöldunum með menn
sína, en eg fór upp á hæð nokkra
öðru mtegin gilsins, ef ske mætii
að eg sæi hvar væru nátteldar
Indíánanna. Eg var ekki fyr
kominn alla leið, en eg kom
auga á eldana, hér um bil eina
mílu ofar í gilinu, og áreiðanlega
heyrðu þteir til mannmörgum
flokki. Eg flýtti mér svo niður
í náttstað okkar, með þessi tíð-
indi, og voru þar allir af kappi
að byggja varnargarða. Liniers
kvað annað fyrirsát Indíánanna
vera fyrir gilsminninu, höfðu
þeir séð náttelda þeirra. Við
vorum því sem mús í gildru, og
auðséð að Indíánarnir höfðu alt
ráð okkar á höndum sér. Hefð-
um við haft hestana, myndum
við hafa gletað brotið okkur leið
út úr fyrirsátinni, en nú var
það hesturinn minn einn, sem
við höfðum ráð á.
Linier tók mig á einmæli og
spurði hvað nú væri til ráða.
“Við erum með öllu frá,” sagði
hann og við bjarmann frá eld-
inum sá eg að æðiskend hræðsla
skleið úr andliti hans. Fylgdar-
menn okkar voru lika vondaufir
með að sleppa lifandi úr gilinu,
þeim var of kunn grimd Indíán-
anna, og að engrar vægðar var
þaðan að vænta.
Eg sagði Liniers að lífsvon
okkar væri nú komin undir því,
að mér ta'kist á hestinum að
komast fram hjá fyrirsátinni,
og ríða til Winthers flokksfor-
ingja. Ta*kist það, yrði eg kom-
inn þangað að þremur klt. liðn-
um, því hesturinn minn væri
ágætur. Hjálparliðið kæmi taf-
arlaust og Indiánunum tvístrað.
Liníers bað mig að lofa sér að
fara. “Og því ættir þú að hætta
lífi þínu,” mælti hann. “Það er
einmitt skylda mín að fara þessa
hættuferð.” “Þú gætir ekki rat-
að i myrkrinu, auk þess ber þér
skylda til að vera hjá inönnum
þínum,” svaraði eg. Hann sam-
sinti þessu og tók i hönd mina á
þann hátt að það lýsti betur til-
finningum hans len orð hefðu
gjört, og varð eg þess var að
honum vöknaði um augu um
leið og hann mælti svofeldum
orðum. “Það hefði farið betur
að Winther foringi hefði farið
að orðum yðar. Þér eruð kunn-
ugri svertingjum þessum ten
ihann, en nú er um seinan að
mögla.” — Það flaug samstundis
út að eg ætlaði að reyna að
brjótast gegnum fyrirsátina og
leita hjálpar frá stöðvum Winth-
ers, og hver leftir annan kom til
að taka í hönd mína, og óska
mér skjótrar ferðar. Eg tafði
mig ekki á þvi að búa mig undir
ferðina. Tii allrar hamingju
var hesturinn minn dökkur að
lit, og sást því ver á myrkrinu.
Eg lagði ekki á hann hnakk, þvi
kæmi til kappreiðar hugði eg
hann frjálsari, en 2 rtexhleyptar
skammbyssur tók eg með mér.
Þegar eg svo hafði sopið dug-
lega á brennivinsflösku hjá
Liniers var eg albúinn. Liniers
fylgdi mér út að girðingunni.
Þtegar eg kvaddi faðmaði hann
mig og kysti á kinnina og þegar
eg reið af stað, heyrði eg hann
mæla í hátíðlegum málróm:
“Dios protege ex hombre” (Guð
varðveiti manninn).
Eg fór í hægðum mínum ofan
gilið og teymdi hestinn og héll
mér sem fastast með bröttu gils-
hlíðinni, þangað til eg átti eftir
mjög skamman veg til næsta
éldsins, þar nam eg staðar til að
hugleiða hvernig og hvar mest-
ar líkur væru til að sleppa frain
hjá. Eldarnir voru 6 og við
hvern eld sá eg svartar þiistir.
Það leyndi sér ekki að Indíán-
arnir ætluðu ekki að ráðast á
okkur um nóttina, því' j)á hel'ði
verið mieiri hreyfing í náttstað
j)eirra. Þeir höfðu sezt að á
lækjarbakkanum. Tækist mér
að þeytast fram hjá fyrsta eld-
inum og yfir lækinn var mikið
unnið, jafnvel líklegt eg slyppi-
Eg hafði oft um æfina komist
í hann krappann, en þegar eg
með stillingu hugsaði út í á-
standið fanst mér það sama og
ganga út í vísan dauða. Köld-
um svita sló út á enni mér þegai
eg virti fyrir mér hvað lá fram-
undan. Um leið og eg ætlaði
að sveifla mér á bak 'fann eg að
eitthvað kalt nuggaðist við hlendi
mína, var það trygglyndi hund-
urinn ininn hann Domingo. Það
var því líkast að hann skildi að
eg ætlaði að stöfna mér í hættu,
því hann leit framan í mig og
vældi. Eg klappaði honum á
kollinn, og var því likast að mér
ykist hugrekki, þvi eg vissi að
hann fylgdi mér hvað sem að
höndum bæri.
Eg læddist áfram til na'sta
eldsins, þangað til eg átti ekki
eftir nema 300 flet. Þar sá eg
Iiggja marga menn skamt frá
eldinum, en við eldinn sátu
tveir menn. Þar voru og marg-
ir hestar og albúnir. Eg ákvað
nú að hlevpa á sprett og kom-
ast yfir lækinn, len halda mér þó
sem mest við klettana sem voru
í hlíðum gilsins. Það var sem
hesturinn skildi hvers af honum
var vænst, því hann stiklaði afar
léttilega og taugarnar titruðu af
áhuga. Eg var nú aðeins 150
fet frá eldinum og í næsta spori
hlyti leg að sjást. Það var þvi
ekki seinna vænna. Eg dróg
upp skammbyssuna, klemdi
hnén að síðum hestsins, en hann
flaug áfram eins og byssuskot
og fyr en Indíánarnir höfðu áttað
sig var eg kominn til þeirra, en
hesturinn sló leinn þeirra um
koll. Eg þeysti fram ihjá eldin-
um, og var litlu síðar kominn
að læknum. Eg heyrði að Indí-
ánarnir ráku upp öskur, sem
bergmálaði í klettunum í kring.
Eg hafði ekkert hugsað um hvar
eg kæmist yfir lækinn, en eg
man aðeins að hesturinn hent-
ist yfir hann, og skil eg ekki
hvernig mér tókst að hanga á
baki hans. Hesturinn hélt sama
spretti og var rétt kominn að
seinasta leldinum þegar eg sá
margar iþústir á eftir mér og
heyrði vatnsgusurnar þegar
þeyst var yfir lækinn. Eg vissi
að ef mér tækist að komast fram
fyrir seinasta eldinn, áðui mér
yrði skorin leiðin, væri mér
borgið, því ekki drægi Indíán-
arnir mig uppi í kappreið; ien
það lán átti ekki að falla í skaut
mér Á sömu stundu sá eg vegna
birtunnar frá eldinum, hvar tveir
Inddánar komu ríðandi yfir læk-
inn til hægri handar, og fóru
sem þeir máttu til þess að kom-
ast í veg fyrir mig, höfðu báðir
spjót að vopni. Eg stóð betur
að vígi ten þeir af því þá bar við
eldinn og voru því í ágætu skot-
marki. Eg miðaði á þann. sem
var á undan, og eftir annað skot-
ið féll hesturinn, en Indíáninn
kom hart niður. Hinn Indián-
inn nálgaðist óðum, og hleypti
eg á hann öllum skotunum úr
byssunni, en hitti aldrei, og fyr
en eg hafði táma til að þrífa hina
byssuna, var hann kominn að
mér, len í því kom Domingo að,
stökk framan í hestinn, svo
hann prjónaði, og í því flaug eg
fram hjá honum, en svo óheppi-
lega tókst til að Domingo lét þar
líf sitt fyrir hjálpina, þvi í bræði
sinni lagði Indíáninn hann í
gegn með spjótinu. Eg hafði
reynt að skjóta Indíánann, þeg-
ar eg þeysti fram hjá honum, en
hepnaðist það ekki af ferðinni,
sem var á mér. Þótt Indíánan-
um væri kunnugt um að eg var
vopnaður, elti hann mig engu
að síður og þeir margir saman
með afar óhljóði, en eg drógst
æ lengra og lengra undan.
Mér fanst timinn margir
inannsaldrar til þess eg sá eld-
ana hjá Winther flokksforingja.
Þegar mig bar að, hrópaði varfj*-
maðurinn til mín, en eg æpti á
móti: “Vinur!” Og reið b?ina
teið að tjaldi foringjans. Eg
sagði honurrf sögu mína í bráða
hasti, og á sama augabragði var
trumban harin og allir menn
kallaðir til vopna. Eg var svo
stirður að eg varla gat staðið,
til þess að foringinn hresti mig
á brennivíni. Að 5 mínútum
liðnum voru 100 manns komnir
á hestbak. Við Winther foringi
vorum á undan. Hesturinn
minn var uppgefinn svo nú var
leg á óþreyttum gæðingi.
Við riðuin lífreið, og undir
dögun komum við að gilinu;
heyrðum við þá ákafa skothríð,
og dfsa org Indiánanna. Þegav
við riðum neðan í gilsmynnið.
gleymist mér aldrei það, er þá
bar fyrir augu mér. Indíánarnir
voru komnir inn fyrir girðing-
una, og ihöfðu kveikt i henni, svo
hún logaði víða; gjörðu glamp-
arnir frá eldinum sýnina enn
hræðillegri. Inni í tjaldstaðnum
gengumst menn að í návígi.
Þegar við hleyptum á vett-
vanginn, eggjuðu menn okkar
hver annan, með a'far óhljóðum,
er lítið munu hafa gefið eftir
orgi villimannanna. Við gáfum
þeim heldur ekki grið, heldur
riðum sem hestarnir komust á
flokkinn, skutum og hjuggum
til beggja handa alla sem urðu
á leið okkar. Indíánarnir vleittu
hart við nám, en lögðu um síðir
á flótta upp gilið og áttu fótum
sínum fjör að launa og skildu
eftir 150 af sárum mönnum og
föllnum. Félagar okkar, sem
við höifðum bjargað, komu nú
til móts við okkur, og sumir
æptu af gleði. “Hvar er Liniers!”
spurðum við, því við höfðuin
ekki orðið hans varir. T>eir
fylgdu okkur hljóðir þangað sem
hann lá, var breidd á hann yfir-
höfn. Hann hafð.i Pengið lag í
hjartað. “Hann dó sem hermanni
sæmdi,” sögðu þeir. “Hann var
að bjarga félaga okkar,” sögðu
þeir, og einnig það að eftir hálf-
an klukkutíma hefði enginn
þeirra staðið uppi lifandi. Þrir
voru þegar fallnir, en margir
sárir.
Við jörðuðum aumingja Lin-
iers liðsforingja og félaga hans
daginn eftir. Það var sorgar-
athöfn, þvli hann var vinsæll hjá
mönnum sínum.
Þann dag í dag heitir gilið
Liniers Canadon til minningar
um unga fyrirliðann frá Argen-
tínu.
The Wide Wo-rld Magazinc.
E. G.
Konungshöllin
sem týndist og gleymdist
— en fanst aftur.
Eftir Ragna.r Ásgeirsson.
Frá þ\d er land okkar bygðist
og alt þar til Noregur var her-
tekinn í þessari styrjöld hafa
leiðir fjölda íslendinga legið um
Björgvin — eða Bergen, teins og
Norðmenn nefna það nú.
Þessi mikli verzlunarbær á
sér alt að þúsund ára sögu sem
bær, síðan Ólafur kyrri lét gera
þar verzlunarstað árið 970-
Berglen lá svo vel við siglingum
og í aldaraðir hafa Norðmenn
verið í tölu mestu siglingaþjóða.
Frá þeim degi, er kaupstaður var
þarna settur, hefir Bergen verið
einn mesti verzlunarstaður Nor-
egs og Norðurlanda og þar hefi*‘
verið lifað inargbreyttu mlenning-
arlífi og hafa varðveitst margar
minjar um það frá fornum tím-
um alt fram á þennan dag.
Sá, sem nálgast borgina frá
sjónum, tekur fyrst eftir tvennu,
Hákonarhöllinni, sem ris hátt
yfir aðrar byggingar, með Rosen-
kransturninum í gnend; og hin-
um gömlu verzlunarhúsum
Hanskaupmannaá Þýzkubryggju.
þriggja hæða timburhúsum, sem
snúa 18 burstum fram að höfn-
inni og standa þétt saman. Þai'
eru mjó sund og dimm á milh
húsa, enda er sá að vissu leyti
kominn aftur í miðaldir, sem
gengur þær leiðir. Þjónar verzl-
ananna, sem m. a. afgreiddu
kryddvörurnar, voru nefndir
“piparsveinar.” Hanskaupmenn,
ihúsbændur þeirra, lögðu iblátt
bann við að þeir giftu sig, og
nafnið piparsveinn lifir nú að-
eins í einni merkingu, sem ekki
þarf að útskýra nánar. En
skápar með leynidyrum í híbýl-
um verzlunarþjónanna í þessuni
gömlu húsakynnum, sanna á-
BREZKAR FALLHLÍFAHERSVEITIR
fíretar eru nú óöum að koma sér upp öftugum fallhlífahersvcitnm, sem
æföar eru meö jiaö fyrir augum, aö veita Djóðvcrjum þær búsif iar, er
vænta má aö á sínum tíma, riöi þeim aö fullu; þessar fallhlífahersveitir
njóta þess fullkomnasta útbúnaðar, sem mannlegt hugvit enn hefi.r fnndiÖ
upp í þessari yrein hcrnaðarátakanna.