Lögberg - 11.06.1942, Blaðsíða 5

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 11. JÚNÍ. 1942
5
sania rétti skyldu og mæta
Úaladier, Paul Reynaud, Pierre
^ot, Guy la Chambre og Gamelin
hershöfðingi.
Það reyndist eri'ilt að orða á-
kæruna. Sorpblöðin töldu Blum
^iga sök á striðinu, þau ásökuðu
hann um að vera Gyðing og hafa
komið af stað ringulreið innan
hrakklands. Þrátt fyrir það, að
dómistóllinn var sérstaklega l'yrir
þetta mál sitofnaður, varð ákær-
an samt að vera lögleg, og þetta
reyndist erfitt. Atriðum ákæru-
skjalsins var t'jórum sinnum
hreytt, og hinir föstu rannsókn-
ardómarar neituðu að takast
starfið á hendur. Þetta er skýr-
'ngin á hinurn óvenju langa und-
irbúningi málsins. Þjóðverjarnir,
irönsku Hitllers-sinnarnir og hin-
ir ofistækisfylstu afturhaldssinn
ar urðu óþolinmóðir. Þá ákvað
Pétain að dæma sjálfur í máli
Léon Blum og hinna annara,
sem ákærðir voru, eftir tilvisun
hins svokallaða “Réttlætisráðs.”
Léon Blum var ekki leyft að
læra fram neina vörn. Án nokk-
Hrra skýringa frá hans hálfu var
hann dæmdur til fangelsisvistar
í kastala nokkrum, af hinu sjálf-
skipaða yfirvaldi. Til þess að
finna hliðstætt dæmi um réttar-
íar verður inaður að leita langt
aftur d tímann, er hnefaréttur-
inn ríkti. Það, sem gerir alt
þetta mál ennþá fyrirlitlegra er
það, að þrátt fyri þennan dóm
er Leon Blum enniþá háður dutl-
Ungum dómstólsins í Riom, 'sem
samkvæmt ákvörðunum Pétain
hefir vald til þess að kveða upp
enn þyngri dóm. .
Sannleikurinn er sá, að stjórn-
málamennirnir i Vichy voru
hræddir við opinbert réttarhald i
þessu máli. Þeir vissu, að Léon
Blum myndi koma sigursæll úr
þeirri viðureign, honum mynd>
ekki aðeins takast að hrekja á-
kærurnar á glæsilegan hátt,
heldur myndu einnig staðreynd-
irnar og skjölin, sem fram yrðu
að koma, varpa mjög ónotalegu
Ijósi á Pétain og fylgifiska hans.
Það skal látið nægja að nefna
aðeins eitt dæmi þessu til sönn-
unar. Það var í forsætisráð-
herratíð Léons Blum, sem fjár
veiting til landvarna náði há-
uiarki, og það eru ekki einungis
tölurnar, sem sanna það, heldur
einnig heillaóskir frá háttsettum
Vichi-manni sem Blum fékk i
því tiilefni. Það var þess vegna
nauðsynlegt að dæma Léon
Blum án þess að gefa honum
kost á að hrekja þann róg, sem
hrúgað hefir verið kringum
hann. Ofan á þetta réttar-
hneyksli hafa Pétain, Darlan,
Lucheau, Joseph-Barlthélémy og
óll Vichy-klíkan bætt grimd og
hræsni. Fyrir fangelsi völdu
þeir kastala í óheilnæmasta hlut:.
Lrakklands, sem stendur 5000
fet yfir sjó, á afskektum hjalla
t Pyreneafjöllunum, sem einung-
is er hægt að komast að með
þvl að fara upp 506 stigaþrep.
Léon Blum, sem nú er að komast
á gamalsaldur, er haldið í klefa,
sem er svo rakur og kaldur, að
ómögulegt er að hlýja hann.
Lað er ekki einungis af tilvilj-
un, að hann og þeir aðrir, sem
úkærðir voru, hafa verið látnir
i iþennan óheilnæma og dimma
hastala. Meðan Vichy-mennirnir
ivggja á hann þessa likamlegu
raun, hafa Þjóðverjar bakað
'honum hræðilegar sálarkvalir.
Samkvæmt fregn í blaðinu
“France” hefir einn af bræðr-
um hans, Lucien Blum, verið
skotinn í Paris sem gisl. Nazist-
arnir kunna manna bezt að
hvelja.
Lóon Blum hefir borið með
aðdáunarverðri ró allar þær
raunir, sem honum hafa verið
lagðar á herðar af hinum ó-
drengilegu óvinum hans. Hann
hefir í þessum kringumstæðum
sýnt þann mikla kjark, sem er
e>nn af hans sterkustu eigin-
leikum. Hann hefir aldrei látið
hugfallast. Léon Blum lifir
fyrir hugsjónir jafnaðarstefn-
Unnar og lýðræðisins, í ást á
landi sínu og sannfæringunni
um sigur bandamanna, og hann
nýtur þeirrar virðingar og hlýju,
sem hinar vinnandi stéttir
Frakklands hafa, þrátt fyrir all-
ar hindranir, sýnt honum.
—(Alþbl. 14. inarz).
Tímamót
á Grænlandi
Ameríkumenn eru að um-
iurna öllu þar: Eskimóa-
siúlkurnar jafnvel komnar
í silkinærföl.
RISASTÓR FLUGVÖLLUR
VIÐ GODTHAAB
f Klaupmannahafnarblaðinu
“Social-Deniokraten” birtist í
haust grein um hernaðaraðgerðir
Ameríkumanna á Grænlandi, sem
þeir hafa framkvæmt i öryggis-
iskyni, og aflleiðingar þeirra. Þar
er og farið inörgum orðum um
eftinlit Ameríkumanna i Græn-
landi og rikir þar nú meira frelsi
en áður var. Þannig helir nú
verið numið úr gildi það bann,
sem áður var við því. að útlend-
ingar, sem dveldu á Grænlandi,
ifæru úr einu héraði til annars,
án sérstaks leyfis. Þannig geta
t. d. verkamennirnir, sem vinna
á kryolitnámunum við Ivigtut nú
farið í leyfistímum sínum til
hinna ágætu veiðisvæða á þess-
ari stærstu ey heimsins, en það
var þeim bannað áður með lög-
um. Þessar ferðir fara námu-
mennirnir venjulega í vélbátum,
sem þeir hafa keypt af Ameríku-
mönnum, en laun þeirra hafa
hækkað um tiu af hundraði síð-
an Ameríkuinenn komu, en laun
annarra starfsmanna hafa hækk-
að um firntán af hundraði.
Það virðist ekki vera neinn
skortur á ýmsum tegundum af
vörum á Grænlandi. Hin stóru,
amerísku vöruhús 'hafa sent inn
á hvert heimiti fallegar vöru-
skrár, ,sem pantað er svo eltir.
En venjulega liða fjórir til fimm
mánuðir áður en hinar pöntuðu
vörur koma til kaupandans, en
það þykir, jafnvel á grænlenzk-
an mælikvarða, mjög sein af-
greiðsla. Ein afleiðingin af hin-
um nýju verzlunarviðskiftum
milli Ameríkumanna og Græn-
lendinga er t. d. sú, að græn-
lenzkar Eskimeyjar eru nú farn-
ar að ganga í amerískum silki-
nærfötum, en sagan segir, að
þær séu ekki eins hrifnar af
þeim og konur, sem búa á hlýrri
istöðum á þessum hnetti. Þær
kunna miklu betur við uillarföt-
in. Dvöl Ameríkumannanna á
Grænlandi hefir einnig orðið ti!
þess, að konur frá Bandarikj-
unum hafa flutt þangað, en ekki
hefir verið skýrt frá þvi, hvað
þær hafa þar fyrir stafni. Þó er
fullvjst, að þær eru farnar að
læra flönsku þar.
í þorpinu Godthaab á vestur-
strönd Grænlands varð nýstár-
Legur atburður fyrir ekki löngu
síðan. Ameríkumönnum hafði
nefnilega dottið í hug að senda'
þangað fáeinar rauðskjöldóttar
kýr. Hinir innfæddu horfðu
skelfdum augum á þessar ný-
stárlegu iskepnur og börnin
urðu lafhrædd við þær. Þau
héldu, að þeitta væru einhverjai
galdraskepnur.
Hið heimisfræga ameriska
HudsonsflóaféJag hefir þótt ein-
kennilegt megi virðast, hafið út-
flutning til Grænlands á skinn-
um og feldum, en þar er, eins
og kunnugt er, nóg af slíkri
framleiðslu. Hið anieriska félag
selur tóuskinnið á 50 krónur og
bjarnarfeldinn á 200 krónur.
Áður fyr fengu grænlenzkir
'feldaframleiðendur 300 krónur
fyrir tóuskinnið og 1000 krón-
ur fyrir bjarnarskinnið. Það
þarf ekki að Jýsa afleiðingunum
af þessari ráðstöfun hins ame-
riska félags.
•
Aðaltekjulind Grænlands er
kryolitnámurnar, sem alumin-
ium er unnið úr, en það er mjög
þýðingarmikið efni til ergagna-
framlieðslu. Kryolitframleiðslan
hefir tvöfaldast síðan Ameríku-
menn komu þangað og hefir það
auðvitað stóraukið tekjur Græn-
lands. Áður fyr kostaði tonnið
af þessari vöru 1000—4200 krón-
ur. Venjuleg framleiðsla er
10,000 tonn, og ef hún hefir
tvöfaldast, eru tekjurnar orðnar
allmiklar á grænilenzkan m.æli-
kvarða.
Skömmu éftir að Ameríku-
menn tóku Grænland í sína um-
sjá, isettu þeir lögregluvörð við
náinurnar.
•
Ameríkuinenn hafa samið á-
ætlun um að byggja flugvöll á
Grænlandi og á hann að kosta
um 20 miljónir dollara. En
menn vita ekki, hvar hann á
að vera, en ef að líkum lætur
mun hann verða einhversstað-
ar nálægt Godthaab á vestur-
ströndinni.
En það er áreiðanlegt, að
margt er nú að breytast á Græn-
landi og nýr gustur menningar
blæs þar um þjóðrlifið.
—(Ailþbl. 11. marz).
DÁNARFREGN
Þann 12. /mai s.l. hlaut hvíld-
ina hinstu, að elliheimilinu Betel
á Gimli, ekkjan Guðný Jónina
Helga Friðfinnson, eftir langvar-
andi vanheilsu. Banameinið var
krabbamein innvortis. Hún var
ekkja Páls Friðfinnssonar land-
námsmanns i Argylebygð, sem
dó 1932. Fædd var hún 2. febr.
1864 að Hallbjarnarstöðuni i
Hörgárdal, í Eyjafjarðarsýslu.
Foreldrar hennar voru Jón ólafs-
son, sýslumannsskrifari og
Helga Jónasdóttir. Mun Jón
hafa verið ættaður þar úr Hörg-
árdalnum en Helga að líkindum
norðan úr Rieykjadal. Með for-
eldrum sínum fluíttist Guðný
vestur um haf 1879, og þá frá
Eskifirði, þar sem faðir hennar
hafði verið skrifari hjá Tul-
iniusi kaupmanni. Settist þá
fjölskyldan að nálægt Sandy
Bar, um tvö ár, en fluttist svo
til Winnipeg um tveggja ára
skeið en að því enduðu til
Argylebygðar 1884, námu land
að Brú, sem, varð pósthús sveit-
arinnar. Skömmu siðar giftist
Guðný Páli Friðfinssvni, bróður
Jóns tónskálds, og námu þau
land ii ha'ðunum í sunnanverðri
bygðinni. Þar bjuggu þau góðu
búi, og voru styðjendur alls fé-
lagsskapar og framfara hygðinni
til heilla, um 40 ára skeið, en þá
fluttu þau til Baldur. Kftir lót
manns sins þar, var Guðný til
heimilis i bygðinni og víðar, j>ar
til hún i'yrir nær tveim árum
fékk samastað á Betel. Guðný
var eirrstaklega kristin kona og
kom það fram í starfi og lífi
hennar alla æfi. Með heimilis-
störfum sínum fann hún tima
og tækifæri til þess að vera
sunnudagaskólakennari um 40
ár. Og áhrif hennar á barns-
sálir svo fjarska margar á aldr-
inum rétt fyrir fermingu, getur
enginn mælt eða metið. Og við
prestarnir, sem með henni áttum
gæfu til samstarfs við kristna
upid'ræðslu, þökkum innilega
slikt fórnfúst og kærleiksríkt
starf. Og margir munu þeir sem
enn kunna bezt bænir og útskýr-
ingar Guðnýjar i sunnudagaskól-
anum bæði að Grund og Brú og
Baldur. Yfir slíkt fyrnist ekki
auðveldlega. Einnig var Guðný
skrifari Argyle kvenfélagsins
svo að segja frá byrjun, og Brú
félagsins, þar til höndin fór að
stirðna við skriftir og yngri at-
hafnakonur léttu af henni starfi.
Samvizkusemi, einlægni og jafn-
an hið bezta til mála lagt ein-
kendu alt hennar starf. SHk
framkoma gefur fögur eftirdæmi.
Guðnýju lifa tveir synir: Jón
timbursali við Pontex, Sask. og
Victor húsabyggingamaður í
Winnipeg. Systkini Guðnýjar á
lífi eru: ólafur Oliver, i Baldur,
Man. og Lilja, (Mrs. S. Peters),
Cypress River, Man. Jarðarför
Guðnýjar fór fram frá Brúar-
kirkju 14. mai að viðstöddum
nánustu ættingjum og vinum.
Hún hvílir i Brúargrafreit. Séra
E. H. Fáfnis jarðsöng.
DÁNARFREGN
Friðrik Hjálmarsson Reykja-
lín, ættaður úr Barðarstrandar-
sýslu og fæddur þar 9. nóv. 1873,
af ætt séra Friðriks Jónssonar
(Reykjalíns), er síðast var prest-
ur að Stað á Reykjanesi, lézt
snögglega af hjartaslagi í Sel-
kirk, Man., þann 3. júní. For-
eldrar hans voru Hjálmar Frið-
riksson Reykjalín og Metta Páls-
dóttir. Bernsku- og ungþroska-
ár sín var hann í Norður-
Dakota. Ungur að aJdri kvænt-
ist hann, bjó um hríð í Pine
Vralley, i Blaine, V\Tash. og i
Lynden, Wash. Einn síns liðs
og einmana kom hann til Mani-
toba sumarið 1930, og átti
lengst af heima á Gimli; bjó
hann þar oft við þröngan kost.
Hann var karlmenni að burðum
á yngri árum, um margt vel gef-
inn og fróður, talsvert hagorður
og haifði unun af ljóðum. Aldrei
kvartaði hann um hagi sína við
neinn; þakklátur var hann þeim
er sýndu honum hlýleik á ein-
hver hátt. Fáum dögum fyrir
Lát hans átti sá er þetta ritar tal
við hann, var hann þá gunnreif-
ur og glaður, þótt hann liði af
sjúkdómi þeim, er leiddi hann
til dauða og hefði lengi gert.
Vil eg nú túlka þakklæti þeim
er glöddu hann, “meðan hann
enn var á veginum með þeim.”
Útförin fór fram í Selkirk þann
5. júní Sá er þetta ritar mælti
kveðjuorð og jós moldu.
S. Ólafsson.
Ferming að Lundar
Sunnudaginn 31. maí var
%
ferming í Lútersku kirkjunni að
Lundar, Man. Bygðarfólkið hafði
safnast saman úr ýmsum áttum
til þess að taka þátt í fermingar-
guðsþjónustunni, einhverri þeirri
stærstu, sem hefir farið fram þar
um slóðir nú um mörg ár. Nátt-
úran var í allri sinni vorfegurð.
SóLskinið, sem heltist yfir sveit-
ina fögru vildi, að því er virtist
fegra daginn sein mest hinum
ungu, sem þarna hétu því að
ganga á Guðs vegum það sem
eftir væri æfinnar, samkvæmt
kenning og lífi Jesú Krists. ís-
lenzka og enska var um hönd
höfð í messunni. Hafði verið
til alls þessa vandað hið mesta
af vakandi og fórnfúsum huga
safnaðarfólksins, undir leiðsögn
og starfi ihins vinsæla og virta
prests þeirra, séra Martin Oy-
gard. Hann er norskur að ætt,
söngmaður ágætur og fiðluleik-
ari, ljúfmenni í framkomu og
öllu prestsstarfi. Það er gæfa
hverju ungmenni að eiga sam-
Leið í kristindómslærdómi með
eins góðum • presti, því persónu-
leg framkoina kennir eins mik-
iö og fyrirlestur og útskýring
orða. Söngflokkurinn söng þrjú
sérstaklega æfð lög og tókst vel.
Voru þau: “The Spacious
Firmament” by Haydn; “Beauti-
ful Saviour” the Crusaders
Hymn, og “Hymn of Youth.”
eftir J. Sibelius. Feriningarræðu
á íslenzku flutti séra E. H. Fáfnis
frá Glenboro, sem var gestur
safnaðarins þennan dag, og að-
stoðaði við ferminguna. Að sögn
kunnugra voru á fjórða hundrað
manns við messuna, þvi kirkjan
reyndist alt of lítil öllum, sem
viðstaddir voru.
Hér fara á eftir nöfn ferming-
arbarnanna:
Frá Oak Point:
Gerald Verne Breckman
Kristján Allan Backman
Ivristyeig Lillian Backman
Thora Florence Halldorson
Daisy Elaine Beattie
Matthew Listmayer
Mary Listmayer
Johann Listmayer.
Frá Mary Hill District:
Rósa Erickson
Lilia Líinarsson
Thomas Herman Archibald Sig-
fússon
John Albert Thorgilsson
Paul Finnbogi Thorgilsson
Marino Bjarni Nordal
Guðný Margrét Hólmfriður
Nordal.
Frá Lillesve:
Gustav Magnús Thorgerson
Agda Eugenia Thorgerson
Glen Gharles Crave.
Frá Lundar:
Rose Halldorson
Helen Anna Claire Ingimundson
Norma Thorunn Johnson
Halldóra Pálsson
Elenor Joyce McKenzie
Thora Kjapiotla Loftson
Lillian Constance Oliver
ólafia ölafson.
•
Sunnudaginn 24. mai fermdi
séra Oygard þessi börn við
Mulvihill:
Sophie Ziesman
Arnold Ziesman
Evelyn Johnson
Betty Johnson
Peter Mollerson
John Mollerson
Ester Mollerson
Stanley Juniper
E. H. Fáfnis.
SÉRPLÆGNI
Margir státa á miði þröngn
mikið láta, og til sin finna,
en hafa ei gát á réttu og röngu,
ræða úr máta — afbrot hinna.
HUGHREYSTING
Lifið fær oss forlög rétt —
friður grær i sinni,
bróðir kæri berðu létt
böl þótt særa kynni.
SÖNGFUGLINN
Andleg iseglin eru þanin
yndi og friður ríkja hér,
þegar góða söngva svaninn
sjá og heyra fáum vér.
M. Ingimarsson.
ENGLENDINGAR
eru litlir stjórnmálamenn. segir
einn af kunnustu blaðamönnum
þeirra. — Til þess er þjóðin of
gæflynd. Englendingur gerir að
gamni sinu á krepputimum,
moglar á friðartímum, gerir
aldrei uppreisn, nema þá í
gamni, til þess að hæðast að
þess háttar framkomu, og óttast
guð og lögregluna. Annað hræð-
ist hann ekki. Hann hefir and-
úð á stjórnmálasitreitu og við-
bjóð á mikilli Jagasetningu, enda
lítur hann þannig á, að laga-
netið, sem aðrar þjóðir eru
reyrðar í, sé ekki til annars en
að menn reyni að smjúga gegn-
um möskva þess.
Eg hefi einu sinni heyrt
Lundúnabúa örvænta fyrir hönd
þjóðar sinnar. — Ekki veit eg;
hvernig nú fer fyrir okkur! sagði
hann og átti við, að líklega
mundu Englendingar tapa i
knattspyrnuleik, sem þeir áttu
að heyja við Bandaríkjamenn.
—(Samtiðin).
Þeir vitru sögðu:
Þó að allar sveitir landsins
væru fyltar af Búkollum, Bárðar-
dalsfé og kyn'bótafolum, plóg-
um, dráttarvélum, sláttuvélum,
hlöðum og safngryfjum, yrði
enginn búskapur úr því, ef
mannfólkið vantaði til þess að
nytja þessi gæði og njóta þeirra.
Þvi er fólksfækkunin í sveitun-
um sérstakt áhyggjuefni öllum
þeim, sem ant er um framtdð
land'búnaðarins. “Viðreisn sveit-
anna” hlýtur ekki sízt að vera
í því fólgin, að leita allra ráða
og neyta allra ráða til þess, að
fólk uni sér þar, vilji eins vel
vera þar og ií bæjunum, vilji
helzt fremur vera þar en í bæj-
unum.-------Enginn, sem kunn-
ugur er íslenzku sveitailífi og
góðu bændafólki, mun ganga
þess dulinn, að sjálf lífsbarátt-
an, útivinna i snertingu við jörð-
ina og í hreinu lofti, áhyggjurn-
ar, sem efla framsýni, einangr-
unin, sem glæðir sjálfstæði og
sjálfstraust, fásinnið, sem glep-
ur ekki einlæga hngsun, hefir
leyft persónuleik margra sveita-
manna að ná sérstæðum þroska,
sem vekur aðdáun. Og persónu-
legur þroski hlýtur altaf að vera
það eftirsóknarverðasta í mann-
legu ilifi. — Sigurður Nordal.
Hundsins er áitján sinnum get-
ið í Biblíunni, en köttur er aldrei
nefndur þar.—W. E. Farbstein.
Ef eg hefði ekki einhversstað-
ar lesið, að maður megi til með
að lifa, meðan nokkrar likur séu
til þess, að hann geti gert eitt-
hvað gott, mundi eg ekki vera
enn á lífi. — Beethoven.
—(Samtíðin).
—Ertu ekki glaður yfir þvi að
hafa eignast litinn bróður?
—Það er stelpa!
En inamma þín sagði, að það
væri drengur.
—Það hlýiur að vera stelpa,
þvi eg sá, að kvenfólkið var að
púðra hana i gærmorgun.