Lögberg - 04.02.1943, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 4. FEBRÚAR 1943.
Nicolo Paganini
Fiðlusnillingurinn, sem lék radd
ir náilúrunnar, en var grafinn
í óvígðri mold.
Nicolo Paganini var fæddur
árið 1772. Antanio Paganini,
faðir hans átti enga ósk heitari
en þá, að Nicolo yrði besti fiðlu-
leikarinn við dómkirkjuna í
Genua eða ef til vill stjórnandi
kirkjuhljómsveitarinnar. Anton-
io var mjög söngelskur og spil-
aði á mandólín, en upp úr því
var enga peninga að hafa.
Heimili Paganinis var fátækt.
Antonio vann á skrifstofu hjá
skipamiðlara og rak smáverzlun,
Fjölskyldan bjó við mjóa,
dimma og krókótta götu.
Þeir, sem bjuggu við þessa
götu, voru vanir því, að heyra
Antonio spila á mandólínið sitt.
En skömmu eftir að Nicolo
fæddist fóru þeir að heyra í
öðru hljóðfæri. Jafn skjótt og
litli snáðinn gat vetlingi valdið,
var honum fengin fiðla í hend-
ur.
Daga og nætur bernsku sinn-
ar var Nicolo að æfa sig á fiðl-
una sína. Faðir hans hafði á
honum strangan aga, og sjálfur
brann hann af löngun til þess
að ná sem yndislegustum tón-
um úr fiðlunni.
Nicolo fór að leika á fiðluna
öðru vísi en þekkst hafði áður.
Hann spilaði á einn streng
hvaða lag, sem hann þekkti, og
hann bjó til lög og spilaði þau
á einn streng.
Hann gat líkt eftir manns-
röddinni í hvaða tónblæ, sem
vera skyldi. Og hann gat leikið
á fiðluna sína hljóð, sem dýr
gáfu frú sér, og borgarysinn og
sjávarniðinn.
Þegar Nicolo var 6 ára að
aldri, fékk hljómsveitarstjórinn
við dómkirkjuna í Genua hann
til þess að halda sérstaka hljóm-
leika á hverjum sunnudagi.
Hann dregur með leikni sinni
að sér óskipta athygli manna í
borginni.
Þegar hann var 10 ára að
aldri, lék hann undir söng ým-
issa frægra söngvara, sem heim-
sóttu Genua og héldu hljómleika
í stærsta leikhúsinu þar. En
Nicolo litli skaut þeim heldur
en ekki ref fyrir rass. í undir-
leik sínum kom hann að til-
brigðum, sem hann hafði sjálfur
samið, við hið vinsæla lag “La
Carmagnole”.
Heldra fólkið dáðist að drengn
um og föður hans bárust tilboð
um að kosta piltinn til náms.
Það var ákveðið að senda hann
til Parma til þess að nema þar
undir handleiðslu Alessandra
Rolla.
Rolla var veikur, þegar feðg-
arnir komu heim til hans. Þeir
biðu í dagstofunni, meðan kona
Rolla fór inn í svefnherbergið,
þar sem hann lá til þess að láta
hann vita, að feðgarnir væru
komnir. En Rolla vildi engu
sinna.
En á meðan frúin var inni
hjá manni sínum, sá Nicola
kafla úr fiðlukonsert, sem var
ný tónsmíði eftir Rolla. Dreng-
urinn tók flðlu sína og byrjaði
að leika tónverkið, Rolla hlust-
aði á hann í rúmi sínu alveg
steini lostinn. Brátt sveipaði
hann sig í slopp og þaut fram í
dagstofuna.
“Hver var að spila laglö
mitt?” spurði hann. Hann gat
ekki trúað því, að þessi tólf ára
gamli drengur hefði gert það.
“Drengur minn,” sagði hann
fullur lotningar, “eg get ekkert
kennt þér.”
En Nicolo dvaldist samt nokk-
ur ár í Parma, og lagði stund
á fiðluleik og tónfræði, undir
handleiðslu ýmissa kennara.
Árið 1797 fannst föður hans
tími til kominn, að hann færi
að halda hljómleika og fór með
hann í hljómleikaferð til Mið-
og Norður-ítalíu. Nicolo vakti
feikna hrifningu hvar sem hann
kom, og faðir hans fékk fullar
hendur fjár.
Árið 1798 losnaði Nicolo úr
viðjum fjölskyldunnar. Faðir
hans var því í fyrstu mótfallinn
að sleppa af honum hendinni,
en féllst þó á það að lokum, að
drengurinn færi einn til Lucca
til þess að leika á St. Marteins-
hátíðinni þar.
Hann vakti feikna hrifningu
í Lucca og síðan var hann fræg-
ur um alla Italíu, og honum
opnuðust nú dyr frægðar og
fjár.
Upp á eigin spýtur fór hann
hljómleikaferð til borganna í
Toscana og Romagna. I þrjú ár
var hann í þessari ferð, og vann
þá mikið, en dálítið slitrótt
vegna veikinda, fjárhættuspila
og annars ólifnaðar.
Það var ekki að furða, þótt
þessum sextán ára gamla ung-
lingi stigi til höfuðs að hafa
fengið frjálsræði og fara alls
staðar sigurför og hafa miklu
úr að spila.
Paganini var eirðarlaus og ó-
rólegur að eðlisfari. Það eðli
hans hafði verið bælt niður,
en ekki verið beitt aga eða
tamið.
Hann hafði lítið sem ekkert
notið menntunar í öðru en
hljómlist og ekki hlotið þá sið-
gæðistilfinningu, sem hann gæti
byggt á skapgerð sína. Þess
vegna var hann stefnulaus og
reikull og siðferðislega sljór.
Ástríða hans til fjárhættu-
spila var einn versti þátturinn
í fari hans á þessum árum. í
fjárhættuspil eyddi hann öllu
fé sínu, að því undanteknu, senrt
hann sendi heim og því litla,
sem hann fór að spara og fói
í hendur Germi lögfræðings,
sem var fjárhaldsmaður hans,
meðan honum entist líf.
Loks kom dálítið fyrir hann
sem losaði hann við fjárhættu-
spils ástríðuna. Hann hafði aug-
lýst hljómleika í borg einni,
veðsett fiðluna sína og eytt öll-
um peningum sínum að 100
frönkum undanteknum. Þessum
peningum tapaði hann öllum,
nema 3 frönkum, í fjárhættu-
spili. Hann var alveg örvinglað-
ur: engir peningar, engin fiðla,
engir hljómleikar.
Veikur af ótta fór hann að
spila um þessa 3 franka. Hann
vann aftur og aftur, þangað til
hann hafði grætt 100 franka, en
það var nóg til þess, að hann
gæti leyst út fiðluna. Þetta at-
vik kendi honum að fara með
peninga, og síðar sögðu menn,
að sparsemi hans væri komin
út í öfgar.
Fiðluna, sem hann hafði næst-
um því glatað vegna fjárhættu-
spilanna, hafði hann fengið með
lítilli fyrirhöfn. Signor Pasini i
Parma var snjall fiðluleikari, en
ekki hafði hann fiðluleik að at-
vinnu sinni. Hann langaði til
þess að heyra, hvað í Nicolo
byggi. Hann samdi lag fyrir
fiðlu. Þetta lag var mjög ein-
kennilegt, og þurfti gríðarmikla
tækni til þess að spila það.
Nú skoraði hann á Paganini
að spila þetta lag í sinni áheyrn.
Ef hann gerði það vel, þá skyldi
hann fá að launum afburða góða
Stradivariusfiðlu, sem hann átti.
Paganini leit á lagið, brosti og
sagði: “Þú ert búinn að tapa
fiðlunni þinni, vinur minn”. Síð-
an spilaði hann lagið af eldmóði
og aðdáanlegri leikni. Pasini
stóð eins og steini lostinn. Hann
kunni að tapa.
En mest hélt Paganini upp á
Guárneri-del-Gesu-fiðlu, sem
smíðuð var árið 1725. í erfða-
skrá sinni ánafnaði hann Genua-
bæ þá fiðlu.
Þessa fiðlu hafði aðdáandi
hans einnig gefið honum. Hann
fór einu sinni til Leghorn til
þess að njóta þar hvíldar í
nokkra daga og hafði ekkert
hljóðfæri meðferðis. Hann var
mjög þektur í Leghorn vegna
hljómleika, sem hann hafði hald
ið þar, og nokkrir menn þar
undirbjuggu hljómleika fyrir
Paganini, og auðugur Frakki,
Livron að nafni, lánaði honum
þessa Guarneri-fiðlu til þess að
spila á við þetta tækifæri.
Paganini spilaði betur en
hann hafði nokkurn tíma gert
áður, því að fiðlan var frábært
verkfæri. Og þegar hann ætlaði
að skila Livron henni aftur eftir
hljómleikana, sagði Livron: “Nei
þú skalt eiga hana. Eg vil aldrei
saurga þá strengi, sem þú hefir
snert.”
Það kann að vera, að þessi
fiðla hafi valdið dálitlu um það,
að sá kvittur kom upp, að Paga-
nini væri á valdi djöfulsins, því
að annars gæti hann ekki náð
valdi yfir fólki með leik sínum.
Það var sagt, að hann hefði
verið í fangelsi um margra ára
skeið fyrir að hafa drepið keppi-
naut sinn í ástamálum og reynt
að drepa konuna, sem þeri elsk-
uðu báðir.
Það væri því ekki að undra,
að hann hefði náð mikilli leikni
í fiðluleik, af því að hann hefði
ekki haft neitt annað að gera
í fangelsinu annan þann tíma,
sem hann hefði dvalið þar, en
æfa sig að spila á fiðluna sína.
Og hvað viðviki því, að hann
gæti spilað heil lög án þess að
nota fleiri en einn eða tvo
strengi, þá væri skýringin sú,
að hann hefði ekki haft peninga
til þess að kaupa nýja strengi
í staðinn fyrir þá, sem biluðu,
meðan hann var í fangelsinu.
En kjaftasögur þessar gátu
ekki skýrt list Paganinis til hlít-
ar. Samt sem áður breiddust
þær út, jukust og margfölduð-
ust, og loks var það orðið mál
manna, að Paganini væri á valdi
djöfulsins.
Menn virtust samt ekki ganga
svo langt að halda því blákalt
fram, að hann hefði selt djöflin-
um sál sína, en til voru þó menn
sem sögðust hafa séð djöfulinn
í öllum herklæðum standa við
hlið Paganinis á hljómleikum
og stýra hendi hans, er hann
lét bogann renna yfir streng-
ina.
Fyrst í stað kærði Paganini
sig kollóttan um allar kjafta-
sögur, en þar kom þó, að hann
varð að biðja blöðin að kveða
niður róginn og mæltist til þess
við kjaftakindurnar, að þær sæu
hann í friði.
Eitt af uppáhaldslögum Paga-
ninis hét “Dans galdrakerlingar-
innar” og var tilbrigði um stef
úr ballet. Honum þótti líka gam-
an að líkja eftir mannsröddinni
og dýraöskrum.
Einu sinni þegar hann hélt
hljómleika í Genua, heilsaði
hann áheyrendum sínum með
því að láta fiðluna segja:
“Buona sera” — gott kvöld —,
og þeir svöruðu ósjálfrátt:
“Buona sera”.
Alt þetta virtist vera mann-
legum mætti ofvaxið, svo að það
var ekki að undra að menn
skýrðu list Paganinis með því
að segja, að hún væri “yfirnátt-
úrleg”.
Paganini fór í hljómleikaför
til Vínarborgar og síðan til allra
helstu borga í Evrópu, og þær
gáfust upp fyrir honum skil-
málalaust.
Paganini var sýndur mikill
heiður, en vænst mun honum
þó hafa þótt um það, að kon-
ungurinn í Westphalen sæmdi
hann barónstitli, sem skyldi
ganga að erfðum í ætt hans.
Paganini hafði lengi þráð slíka
nafnbót og var það einkum
vegna sonar hans, Achillino.
Hann hafði áhyggjur út af
framtíð hans, en þessi baróns-
titill mundi tryggja honum
.virðingarstöðu í mannfélaginu.
Paganini hélt hljómleika í París.
Það er óvíst, að nokkurn tíma
eða nokkurs staðar hafi fleiri
og meiri bókmennta- og tón-
snillingar varið saman komnir
en í París árið 1831.
Paganini vakti þar geysi hrifn
ingu. Fraz Llszt, hinn frægi
þýzki píanósnillingur og tón-
skáld hlustaði á hann þar. Liszt
var ungur þá. Hann hafði fyrir
nokkru byrjað að fást við tón-
smíðar, en misst trúna á tónlist
sína og heiminn og lagt tónlist-
inu á hilluna.
Hann varð mjög hrifinn af
list Paganinis: “Hvílíkur mað-
ur!” sagði hann eftir hljómleik-
ana, “hvílíkur listamaður! Hví-
líkar þjáningar, hvílík angist,
hvílíkar pyntingar búa í þess-
um fjórum strengjum”.
Það er söguleg staðreynd, að
eftir að Liszt hafði hlustað á
Paganini spila, þá svall honum
móður og hann brann af löngun
til að verða sjálfur snillingur og
hann sneri sér aftur að tónlist-
inni.
Eftir dvöl sína í París, fór
Paganini til Englands, Skotlands
og Irlands.
Paganini þjáðist alla æfi af
magaveiki, og meðölin, sem
hann tók inn, gerðu aðeins illt
verra. 1834 hætti hann að spila
opinberlega — en hélt þó hljóm-
leika í Torino í maí 1837, til
ágóða fyrir góðgerðastarfsemi —
og fór til Genua, og þar var
honum tekið eins og sigurveg-
ará. Hann var orðinn stórríkur
maður, átti, að því er talið var,
um 2 milljónir franka.
Hann var þá 52 ára að aldri
og dauðinn beið hans. Hann
keypti sér hús nálægt Parma, og
þar ætlaði hann að lifa í ró og
næði og gefa út lög sín. 1
hvert skipti, sem honum fanst
sér líða betur gaus upp í hón-
um metnaðurinn og hann brann
af löngun til þess að fara hljóm-
leikaför annað hvort til Rúss-
lands eða Ameríku.
Hann var þá 68 ára að aldri
urinn 1839 fór hann til Nizza til
þess að dvelja þar hjá vini sín-
um, Cesnole greifa.
Eitt fagurt kvöld í maí virtist
Paganini vakna af dvalanum,
og hann bað um fiðluna sína.
Inni í herberginu, þar sem hann
var, var mynd af Byron. Paga-
nini stóð upp byrjaði að spila
lag, sem mynd Byrons blés hon-
um í brjóst, en Paganini dáðist
mjög að honum.
Cesnole greifi og nokkrir aðr-
ir vinir Paganinis, sem viðstadd-
ir voru, sögðu frá því síðar, að
aldrei hefði hann spilað eins
guðdómlega. Síðan féll fiðlan og
boginn úr höndum hans. Paga-
nini missti meðvitundina, lifði
nokkrar klukkustundri, en var
dáinn næsta morgun, 27. 'maí
1840.
Þegar presturinn í Nizza frétti
það, að Paganini væri að bana
kominn, kom hann að beði hans,
en Paganini gerði sér ekki ljóst,
að hverju stefndi og kvað prest-
inn geta veitt sér nábjargirnar
seinna, þegar tími væri til kom-
inn.
Þess vegna dó hann án þess
að geta skriftað, og þegar Ces-
nole greifi ætlaði að fara að
undirbúa jarðarförina, neitaði
klerkurinn að jarða hann í
vígðri mold.
Málinu var áfrýjað til kirkju-
yfirvaldanna, og meðan á úr-
skurði þeirra stóð, geymdi greif-
inn líkið smurt í höll sinni. Til
hallarinnar streymdu fjölmargir
aðdáendur Paganinis til þess að
skoða lík hins látna snillings.
Líkið var flutt til Lazaretto í
Villefranche, en það er bygging
lítil og óásjáleg, nálægt Nizza
og sést þaðan út yfir blátt Mið-
jarðarhafið.
Fiskimennirnir heyrðu á nótt-
um óp, sem þeim fannst koma
frá Lazaretto. Kannske var það
djöfullinn að spila á djöfullega
fiðlu, eða var það neyðaróp glat-
aðrar sálar.
Þegar í málastappi þessu hafði
staðið í mánuð og engin lausn
fengist, fluttu Cesnole greifi og
nokkrir aðrir vinir Paganinis
lík hans burt úr Lazaretto og
jarðsettu það í landareign eins
þeirra.
Það er ekki fyr en 1844, að
Achillino Paganini var leyft að
flytja lík föður síns til Parma
ug jarðsetja það þar á ættaróð
alinu þeirra.
Lesbók.
V
Á gamlárskvöld í Seattle
Tvo vetur, 1925—1927, var
það hlutskipti mitt að þjona
Hallgrímssöfnuði í Seattle. Á
þeim árum var kirkjan keypt,
sem síðan hefir verið eign safn-
aðarins, sunnudagaskólinn stofn
aður, og safnaðarkvenfélagið
sömuleiðis. Síðan hefi eg átt þar
fáeina góða vini. Einn þeirra,
Mr. Kolbeinn S. Thordarson,
símaði mér nokkru fyrir ára-
mótin og bað mig að koma suð-
ur og flytja erindi á Vestra-
samkomu á gamlárskvöld. Vestri
er það sem mætti kalla Þjóð-
ræknisfélag Islendinga í Seattle.
Það nefnir sig lestrarfélag, hefir
bókasafn, heldur fundi mánaðar-
lega, hefir skrifað blað, sem
nefnist Geysir og er lesið á
hverjum fundi. Það hefir orðið
að margra ára fastri venju, að
þetta félag efni til samkomu á
gamlárskvöld. Á þessa samkomu
var eg nú beðinn að koma.
Mér þótti vænt um boðið og
tjáði mig fúsan til að koma. Á
• gamlársdag vorum við, konan
mín og eg, komin þangað suður.
Þá daga, sem við dvöldum í
Seattle, vorum við hjá Thord-
arsons hjónunum. Þar var einn-
ig séra Octavíus Thorláksson,
fyrrverandi trúboði í Japan. Nú
á hann heima í Berkley í Cali-
fornía og starfar fyrir Board of
American Missions, sem er
heimatrúboðsnefnd sameinuðu
kirkjunnar lútersku. Þetta eru
alt gamlir vinir okkar, og var
veran þar unaðsleg. Fjör og
kátína séra Octavíusar spilti
ekki til.
Samkoman var haldin í kirkju
Hallgrímssafnaðar, sem nefnist
Calvery Lutheran Church. Það
er ágætt hús til safnaðarstarfs.
Aðal-guðsþjónustusalurinn er
fallegur og kirkjulegur. Hann
tók miklum stakkaskiftum á
þeim árum, sem séra Kristinn/
Ólafsson þjónaði söfnuðinum.
Við hliðina á aðal kirkjuhúsinu
er sunnudagaskólasalur og hinu
megin herbergi. Niðri er sam-
komusalur, eldhús og fleiri smá-
stofur. Kirkjan er nú skuldlaus
eign safnaðarins.
Samkoman hófst um kl. 8.
Mr. Thordarson, forseti Vestra,
stýrði henni, með alþektri rögg-
semi; en af skemtunum hygg eg
að kvenfólkið hafi lagt mest til
þessa móts.
Skáldkonan Mrs. Jakobína
Johnson, flutti eitt af sínum
fögru kvæðum. Þrent fer sam-
an í ljóðum hennar: hreint,
lipurt, smekklegt mál; tærar
laðandi hugsanir; lokkandi, hríf-
andi myndir; og svo það sem
mestu varðar, töfrandi blær>
sem lyftir ljóðinu upp í heim
skáldskaparins. Mrs. K. F. Frede
rick las flokk enskra kvæða.
Hún hefir lengi verið kennari
í enskri framsögn og hefir ó-
vanalega gott vald á fögru ensku
máli. Það var unaður að hlusta
á hana. Hún valdi nokkur ame-
rísk skáld til þess að flytja
mönnum áhugaríkan boðskap-
Bæði efni og meðferð vöktu
hrifningu. Ung mær, Miss Krist-
ín Jónsson, lék á fiðlu, og leysti
verk sitt af hendi mæta vel.
Systir hennar lék undirspil á
píanó.
Erindið, sem eg flutti nefndi
eg Ragnarök. Rakti eg með fá-
um orðum það efni eins og frá
því er sagt í Eddu, en setti það
svo í samband við veraldar-
styrjöldina, sem nú stendur yfir-
Samkomufólkið söng tvö eða
þrjú lög, og var Mr. AlfreJ
Albert þar leiðtoginn.
Þegar þessum þætti samkom-
unnar var lokið, fóru menn '<■
neðri salinn, og þar hafði kven-
fólkið á reiðum höndum kafú
og brauð, nóg af hvorutveggja-
Menn sátu þar góða stund við
unað veitinganna og vinamóts-
ins.
Þá komu menn aftur í efii
salinn og þar var til reiðu ann-
ars háttar skemtun. Voru þa
sýndar íslands myndirnar, sem
Þjóðræknisfélagið hefir með
höndum. Séra Octavíus Thor-
láksson skýrði þær. Fólk hafði
ánægju af þessu, og ýmsir töl-
uðu um, að vel færi á því að
sýna þær aftur.
Myndasýningunni var lokið
fáeinum mínútum fyrir áramót-
in. Lét þá séra Octavíus syngja
sálm og svo flutti hann bæm
Lauk svo samkomunni með hlýj-
um handtökum og nýjárskveðj-
um.
Við hjónin vorum í Seattle
fram yfir næstu helgi. Á sunnu-
daginn flutti eg, samkvæmt
beiðni, prédikun við íslenzka
guðsþjónustu, sem séra Octavíus
stýrði. Við vorum, allar þessar
stundir í vinahöndum. Alt var
gjört til þess að gjöra okkur
veruna yndislega.
Á leiðinni heim til Vancouver,
dvöldum við liðugan dag í
Blaine. Við gistum hjá Mr. Jó-
hánni Straumfjörð. Þar voru
einnig vinahendur á lofti til að
gjöra okkur dvölina ánægjulega.
R. M.
The Soul of Me
Dedicated to my moíher, Steinunn Björnson.
When I no longer lift the eyes to see
The morning light alive with flaming glow
That burns within the longing to be free
And drifts wherever summer winds may blow,
If foamy clouds and sunlit shades of blue
May roam the heavens free fram gazing ey.e,
Or dying day when veiled in crimson hue
As husk unfolds the cloak of evening sky;
Should slender beams from silént moon astray
And shine like loosened threads of streaming light,
As stars are paving their high silver way
And I feel only darkness of the night.
Ah’ I shall sit and dream awhile of thee
And bring to life again the soul of me.
Freda Mc Donald.