Lögberg - 04.02.1943, Blaðsíða 5

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 4. FEBRÚAR 1943.
5
Cologne-borg, fjórum mánuðum efiir sprengjuárásinu miklu, 31. maí 1941.
í þessari hrikalegu árás á Cologne tóku þátt 1.000 brezkar sprengjuflugvélar; léku þær
borgina svo hart, einkum höfnina og hafna til, og reyna að koma hlutunum á ný í
Þjóðverjar enn önnum hafnir við að hreinsarvirkin, að fjórum mánuðum seinna voru
sitt upphaflega form.
fram alla krafta sína. Hann
skildi það auðvitað strax, að hið
fyrsta verkefni hans var að gera
eitthvað fyrir prestana, eftir að
hann hafði tekið við embættinu.
Hjálpa þeim áfram til ytra og
innra sjálfstæðis og þroska.
Hann vissi, að verkefni hans í
kirkjustjórninni mundi verða
svo mörg og stór, að hann þyrfti
mjög á því að halda, að presta-
stéttin skildi þau og stæði með
honum. Hann gerði sér líka á-
gætustu presta í Hólastifti að
tryggða- og t.r'maoarvinum: Séra
Sigurð Jónasson á Grenjaðar-
stað, séra Gottskólk Jónsson í
Glaumbæ, séra Björn Gíslason
í Saurbæ, séra Erlend Pálsson
að Breiðabólstað o. fl. Eg nefndi
séra Sigurð Jónsson á Grenjað-
arstað. Hann hafði einnig verið
alúðarvinur Ólafs biskups Hjalta
sonar. — Án efa hefir það verið
sérstaklega drenglyndur og
ágætur maður. Hann var í raun
og veru kjörinn Hólabiskup af
Norðlendingum eftir Ólaf bisk-
up, en ekki Guðbrandur Þorláks
son. En konungur vildi ekki
sinna því kjöri, er í hlut átti
svo náinn ættingi Jóns biskups
Arasonar, en kallaði Guðbrand
utan, eins og áður var frá skýrt.
En séra Sigurður erfði þetta
ekki. Hann varð síðar einn allra,
ef ekki allra ráðhollasti vinur
Guðbrands biskups, og hélzt það
alla æfi. Veitti biskup honum og
margháttaðar sæmdir og sýndi
honum vináttu með mörgu móti.
Studdu allir þessir prestar, er
eg nefndi, biskup og styrktu í
embætti hans og við hin marg-
víslegu áhugamál. — Eitt hið
fyrsta, sem Guðbrandur biskup
hófst handa um, var að bæta
úr fáfræðinni, sem var svo al-
menn, að því er við kom siðbót
Lúters og kenningu hans. Auð-
vitað var, að á því voru margir
erfiðleikar. Landið var strjál-
býlt, og ekki hlaupið að því að
ná út á meðal fólksins. Bækur
hlutu að vera handhægasta og
bezta leiðin, og svo auðvitað að
efla sem bezt og mest hinn nýja
latínuskóla á Hólum, er stofn-
settur hafði verið ári áður en
Guðbrandur biskup kom heim
til embættis síns. Að innræta
landslýð Guðs orð það varð
þegar í stað hin æðsta hugsjón
biskups og mesta hjartans mál.
— Hér hafði Jón biskup Ara-
son í raun réttri rutt bruatina.
Kom hann upp prentverki, að
vísu mjög frumstæðu og fá-
breyttu, að Breiðabólstað í Vest-
urhópi. Var það hin fyrsta prent
smiðja landsins. Studdu hann að
því verki séra Sigurður sonur
hans og hinn fyrsti prentari
landsins, séra Jón Matthíasson.
Gaf Jón Arason út Bænakver
sem nú^er ekki lengur til. Vitað
er, að Árni Magnússon átti bæna
kver þetta, en það brann 1728,
Fundust síðar af því tvö blöð í
bandi utan um bók. Eru þessar
síðustu leifar þess varðveittar í
Svíþjóð. Ólafur biskup Hjaltason
lét prenta Guðspjallabók. en
eftir að Guðbrandur biskup
keypti prentverk þetta og flutti
að Hólum, tók fyrst skriður að
komast á bókaútgáfuna. Varð
hann á því sviði ógleymanlegur
afreksmaður. Hefir hann látið
prenta um eða yfir 9 tugi bóka
handa þjóð sinni. Sú bók, er
lengst mun halda nafni hans á
lofti — er hin fyrsta Biblía er
á íslandi var prentuð — enda
ávalt nefnd Guðbrandsbiblía.
Var þetta geysilegt afrek af
hálfu útgefandans og þýðand-
ans, því að hann þýddi, sem
kunnugt er, mikinn hluta af
Gamla testamentinu eftir þýð-
ingu Lúters og Vulgata, vann
mikið að endurskoðun og sam-
raemingu á þýðingu Nýja testa-
mentis Odds, sem prentað er í
Guðbrandsbiblíu.
Frh:
Borgið Lögberg!
Frjáls veröld
Eflir Sir Norman Angell.
Þýtt úr “Free World”
Jónbjörn Gíslason.
Frh.
Nú virðist pað vera skoðun
ýmsra, að það sé aðeins tak-
markað og tiltekið verk sem
þurfi að inna af hendi, þannig
að ef einn fær vinnu, þá missi
annar jafnmikið vinnumagn;
það er einmitt þetta, sem rugl-
ar menn í þessum málum. Þegar
verkamaður vinnur fyrir pening
um, þá auðvitað eyðir hann
þeim, þeir fara í húsaleigu,
ferðalög, fréttablöð, bækur, mat
og drykk; alt þetta skapar nýja
vinnu fyrir einhvern annan
mann. Hver einasti einstakling-
ur er neytandi, kaupandi og ef
til vill að einhverju leiti fram-
leiðandi.
Ef nú í dag væru helmingi
færri íbúar í Ameríku en virki-
lega eru, þá mundi að sama
skapi verða helmingi minni
þörf og eftirspurn eftir brauði,
fatnaði, skóm og fleiri lífsnauð-
synjum. Þá yrðu líka helmingi
færri verkamenn og líka helm-
ingi minni verkamanna þörf.
Við sköpum allir verk hver fyr-
ir annann.
Hvað skeði í raun og sann-
leika á hinum mikla fólksflutn-
ingatímum, frá einu landi til
annars? Á níunda tug síðustu
aldar, nam árlegur brottflutn-
ingur fólks úr Evrópu að jafn-
aði 650.000. Talið er að hámark
hafi náðst árin 1906—10, þegar
næstum 1.500.00 innflytjendur
komu til Ameríku ár hvert, þar
af hér um bil 1 miljón til Banda-
ríkjanna og afgangurinn til
Argentínu, Brasilíu og Kanada.
Um 1910 námu flutningar til
Ástralíu, einni milljón ár hvert;
voru það mestmegnis ítalir og
Spánverjar. Einnig þeir, að við-
bættum Portúgölum fluttu til
Brasilíu.
Hver urðu svo áhrif og af-
leiðingar allra þessara flutninga
á hin nýju fósturlönd þessa
fólks? Atvinnuleysi? Fjárhags-
legar truflanir? Nei, mest af
þessu tímabili voru veltiár, og
atvinnuleysi algjörlega útilokað.
Á þessum árum, þegar miljón
manna flutti til Ameríku ár
hvert, var ekki einungis nægi-
leg atvinna þar, heldur borgað
hæsta kaup er þektist um allann
heim.
Einn af okkar merkustu sér-
fræðingum í þessum málum,
prófessor Carr Sanders, telur að
“aðaláhrif fólksflutninganna á
þjóðfélagið í heild, sérstaklega
ef sú fjölgun fáist með inn-
flutningnum, séu venjulega góð
og heilbrigð.” Hann bendir á
reynslu Bandaríkjanna í þeim
efnum; í einn tíma voru allar
hömlur leystar og innstreymi
leyft takmarkalaust, og sé fólks-
fjölgun nokkurntíma skaðleg, þá
ætti hún sannarlega að reynast
svo undir slíkum krinumstæð-
um, en svo var ekki.
Rannsókn framkvæmd af Dr.
Jerome, leiddi í ljós þann merki-
lega sannleika, að innstreymi
fólks og atvinnugóðæri, fylgjast
að og haldast í hendur. “Hvernig
sem við förum að útskýra þetta”
segir hann, “þá. er það mikils-
verð verðleikasönnun þess fyrir-
komulags er leyfir mönnum að
koma og fara eftir vild.”
Hver einasta kenning á að
standast próf í deiglu reynsl-
unnar og sannleikans. Ef sú
skoðun er rétt, að innflutningur
skapi vinnuleysi og lágt kaup,
hvernig verður þá gjörð grein
fyrir áðurnefndum staðreyndum,
þar sem innstreymi og næg at-
vinna og sífelt hækkandi vinnu-
laun hélst alt í hendur. Þegar
innflutningar hættu næstum
með öllu, gengu í garð hin
hörðustu atvinnuleysis ár, sem
r.okkurntíma hafa þekst í
Bandaríkjunum. Um eitt skeið
voru þar 15 miljónir manna án
atvinnu. Ástæðan var ekki sú
að íbúatalan væri of há, heldur
hitt að framleiðsla op neyzla
röskuðust að hættulega miklu
leyti.
R. T. Harrodd hagfræðingur
frá Oxford, ritar: “Eg aðhyllist
algjörlega þá skoðun, að aukin
íbúatala skapi atvinnu og fall-
andi tala hið gagnstæða.” Sam-
hljóða yfirlýsingar frá fjölda
hagfræðinga eru fyrirliggjandi.
Alt þetta eru staðreyndir, sem
ekki verða véfengdar. Fólkstala
virðist vera í rénun víðsvegar
í heiminum, sérstaklega meðal
lýðræðisþjóðanna. Slíkt er að
nokkru niðurstaða og afleiðing
af borgaralegum venjum og ef
til vill af vissum öflum óháðum
öllum venjum, er eiga svo djúp-
ar rætur að hið alstaðarnálæga
vald einræðisþjóðannna hefir
sagt þessari hættu stríð á hend-
ur og beðið ósigur.
Ef þessari fólksfækkun fer
fram með sömu hlutföllum á
komandi tíma, mun íbúatala
Bretlands falla fast að helm-
ingi í tíð núlifandi manna, og
eftir það enn meir hraðfara, þar
til þjóðin líður undir lok. “Fjölg-
un hjónabanda, lækkun gifting-
araldurs og fækkun dauðsfalla,
alt til samans, er vonlaust að
geta breytt þessari niðurstöðu,”
segir T. H. Marhall, í sambandi
við ályktun fjögurra mestu
fræðimanna um þessi efni. Hann
ritar enn fremur: “Hið eina sem
getur bjargað við þessu vanda-
máli, er fleiri barnsfæðingar
eða stöðugur innflytjenda
straumur; annað af þessu eða
hvorttveggja er megnugt að
bjarga þjóðinni frá áðurnefnd-
um endalokum og ekkert annað.
Ýkjur í þessu efni eru heimsku-
legar og tilgangslausar, þar sem
sannleikurinn er svo voðalegur
í allri sinni nekt.”
Margir fræðimenn í þessum
efnum fullyrða, að með sömu
fæðinga og dauðahlutföllum,
sem nú eru, muni fólkstala
Bretlands, Ástralíu og fleiri á-
kveðinna landa, falla um 65%
á næstu fimtíu ára tímabili. Ef
slíkir spádómar rætast, eru
framundan kreppu og atvinnu-
leysis tímabil, ef til vill mis-
munandi löng og hörð.
Gjörum okkur í hugarlund inn
byrðisástand þess lands, sem hef
ir helming húsakynna sinna í-
búalaus; öll fargjöld lækkuð
um helming; sumar járnbrautar-
línur lokaðar vegna þess að
fólkið, sem áður notaði þessi
tæki, er horfið af yfirborði jarð-
ar og ekkert komið í þess stað.
Hver mundu áhrifin verða á
verðgildi jarða og annara fast-
eigna og járnbrautahlutabréf,
eða iðnað í pappírsgerð, blaða
og bókaútgáfur og kvikmynda-
gerð.
Hvað sem þessir spádómar eru
bygðir á góðum rökum eða ekki
þá er svo mikið víst að höfuð-
orsakirnar eru þegar fyrir hendi
til þessa geigvænlega lokaþátt-
ar.
Professor Brinley Thomas get-
ur þess, að ekki einungis hafi
kreppuárin stöðvað fólksflutn-
inga, heldur hafi þeir tekið öf-
uga stefnu. Hann segir svo: “Til
dæmis árið 1932 flutti 102.000
manna handan um haf til ellefu
Norðurálfuríkja, og aðei«s fimm
ríki vestan hafs, höfðu úttstreymi
er nam 65.000. Þessi merkilegu
straumhvörf rénuðu aftur fyrir
fáum árum síðan.
Bandaríkin voru sannarlega
ekki í hættu stödd vegna of
frekra innflutninga, vegna þess
að fyrir stríðið héldu þau að-
eins jafnvægi, vegna útflutnings
til Norðnrálfunnar, þrátt fyrir
ofsóknir og kúgun, sem beið
manna þar.
IV.
í þessu máli, eins og mörgum
öðrum, hefir skoðun og stefna
einstaklingsins reynst mannúð-
legri og göfugri en framkoma
þjóðanna í heild. Fjölda barna
var boðið heim til trausts og
halds á hinn höfðinglegasta
máta af einstökum borgurum
strax í stríðsbyrjun frá ófriðar-
héruðunum. Ekkert gat tekið
því fram í göfugmensku. En
þessi hjartagæska einkendi ekki
afstöðu og framkomu þeirra
ríkisstjórna er höfðu innflutn-
ingsmálefni með höndum og
hefðu átt að mæta þörfum of-
sóttra manna fyrir stríðsbyrjun.
Niðurl.
Ný bók um
Vínlandsferðirnar
Fyrir stuttu síðan kom út í
New York ný bók um Vínlands-
ferðirnar, Voyages to Vinland,
eftir prófessor Einar Haugen,
kennara í norrænum fræðum
við ríkisháskólann í Wisconsin,
þann, er hóf kennslu í íslenzku
í fyrra, eins og frá var skýrt
hér í blaðinu. Hefir bókin inm
að halda nýja enska þýðingu á
þeim fornsögum íslenzkum, er
fjalla um Vínlandsfundinn og
ferðir þangað; í allmörgum
köflum og fróðlegum vel ræðir
þýðandinn einnig um Vínlands-
ferðirnar frá ýmsum hliðum.
Hefir bókin vakið athygli og
hlotið góða dóma.
I hinu merka og víðlesna
ameríska vikuriti, The Satur-
day Review of Literature, birt-
ist 2. jan. ritdómur um bók
þessa eftir dr. Richard Beck.
Lýkur hann yfirleitt lofsorði á
hana, en þykir þýðandi þó eigi
hafa gert nógu vel upp á milli
meginheimildanna, frásagnanna
í Hauksbók og Flateyjarbók.
Hann dregur einnig athygli les-
anda að því, að Leifur Eiríks-
son hafi verið borinn og barn-
fæddur á íslandi, en það hafði
þýðanda láðst að taka fram sér-
staklega. Þýðinguna á sögunum
telur dr. Beck prýðisvel af
hendi leysta og sérstaklega læsi-
lega.
Dánarminning
Fimtudaginn 21. jan., andaðist
eftir mjög stutta legu á St.
Vincents sjúkrahúsi í Vancouver
Mrs. Hilda — Ragnhildur —
Parks. Hún var 72. aldursári,
var fædd á Kleifum í Húna-
vatnssýslu á íslandi, kom frá
íslandi fyrir 50 árum, giftist í
Winnipeg Mr. Fred J. Parks,
Englending, í júlí 1898, kom til
Vancouver vorið 1900, og hefir
verið þar síðan. Hún var systir
Mrs. J. Eldon, sem dáin er fyrir
nokkrum árum.
Mrs. Parks var jarðsungin af
séra Runólfi Marteinssyni, laug-
ardaginn 23. jan. Kveðjumálin
voru flutt í Roselawn útfarar-
stofunni en jarðað í Forest Lawn
grafreitnum.
Hana syrgja eiginmaður, Mr.
Parks, og sonur þeirra, William
Henry, ásamt konu hans. Þau
eiga heima í Vancouver. I þeim
hópi er einnig Mr. Victor Eldon,
einn af 4 bórnum Mr. og Mrs.
J. Eldon; hann var um tíma á
heimili móðursystur sinnar, var
þeim hjónum mjög handgeng-
inn, er enn í Vancouver. Bróðir
hans, Ben Eldon, er í Jgsper,
Alta, systir, Mrs. Tipping í
Winnipeg, og önnur systir, Mrs.
Childerhose, í Wollaston, Mass.
Mrs. Parks var mjög vinsæl
kona, enda var fjölment við
útför hennar. Hún var kristin
kona og með afbrigðum hjarta-
góð, sem öllum vildi gott gjöra,
eftir því sem hún náði til að
leitaðist ávalt við að færa alt til
betri vegar með orð og gjörðir
annara. Hún lagði sérstaka stund
á að hlynna að ungabörnum;
prjóna handa hverju þeirra ein-
hverja flík, og hlynna að þeim
eftir mætti.
Kvæðið, sem fylgir, eftir Mr.
T. C. Christie, var lesið við
útförina.
R. M.
Kveðjj
Þú ert með augun brostin,
að okkar sjónum dáin.
Við stöndum steini lostin
og störum út í bláinn,
að hugsa um lögmál lífsins
með löngun til að skilja.
Enn alt er óleyst gáta!
Að eilífum drottins vilja.
Fyrst þú, sem fjóla, ert fölnuð,
í föðurtúnum sprottin;
sem hnípin haustblóm sölnuð
með himneskt traust á drottinn!
Að sál þín hólpin svífi
til sumarlandsins góða!
í drottins dýrðar ríki,
og dulheim allra þjóða!
Við þökkum samfylgd þína,
sem þjóðsystkyn og vinir!
Og viljum samhrygð sýna,
með síðstu kveðju! En hinir,
sem engri eilífð trúa!
En eru sjálfbyrgingar?
Með trygðrof tungu og þjóðar!
En tæpast íslendingar.
Þórður Kr. Kristjánsson.
\erzlunarskola
NÁMSSKEIÐ
Það borgar sig fyrir yður
að leita upplýsinga á
skrifátofu Lögbergs, við-
víkjandi námsskeiðum
við beztu verzlunarskól-
ana í Winnipeg ....
Veitið þessu athygli f
nú þegar«
XAAM WAAAAAAAAMAAAAAAAMMAMAMMMAAAAAAM y