Lögberg - 27.05.1943, Síða 1
56 ÁRGANGUR
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 27. MAÍ 1943.
NÚMER 21
HELZTU FRÉTTIR
AÐMÍRÁLL YAMAMOTO
FELLUR í ORUSTU.
Sú fregn hefir nýlega verið
staðfest af japönskum hernaðar-
völdum, að yfirforingi japanska
sjóflotans hafi fallið í sjóorustu
í apríl-mánuði síðastliðnum;-
hann var 59 ára að aldri, og var
staddur á flugvélaflutningaskipi,
er hann beið bana í sprengju-
árás. Aðmíráll Yamamoto var
ofláti hinn mesti; það var hann
sem undirbjó hina sviksamlegu
árás á Pearl Harbor, og lét að
því loknu mikið yfir því, að
þess myndi þá ekki langt að
bíða, unz japönsk stjórnarvöld,
að fengnum fullum sigri á
þeirra hlið, myndu koma til
Washington, og láta Bandaríkin
ganga að sérhverjum þeim frið-
arskilmálum, er Japönum sjálf-
um sýndist.
Aðmiráll Yamamoto sótti
flotamálaráðstefnuna í London
1930 og 1934, og krafðist þess á
þeim báðum, að japönum yrði
leyft að auka sjóflota sinn til
móts við Breta.
♦ ♦
FIMMTÍU ÞÚSUND FRAKKAR
TEKNIR AF LÍFI.
Louis Jacquinat, fyrrum þing-
maður í franska þinginu, en nú
á heima í Lonöon, tjaist hafa
fullnaðarsannanir fyrir því, að
frá þeim tíma, er Frakkar sömdu
um vopnahlé við Þjóðverja, og
upp til þessa dags, hafi hernáms-
völdin þýzku svipt fimmtíu þús-
undir frakkneskra mánna lífi
vegna loginna sakargifta, og án
þess að einum einasta þeirra
veittist þess kostur, að bera
hönd fyrir höfuð sér. Öllum
þessum firnum sýnist Laval hafa
tekið með þegjandi þögninni,
eins og í ekkgrt hefði skorist.
-f -♦ •♦
RÚSSAR BREYTA UM
STEFNUSKRÁ.
Þau tíðindi gerðust í lok fyrri
viku, að yfirstjórn rússnesku ráð
stjórnarríkjanna, lagði niður
“Third International”, eða þá
stefnuskrá, sem að ráði Lenins
laut að öreigabyltingu um gerv-
allan heim. Fylgdi stjórnin yfir-
lýsingu sinni úr hlaði með
þeim ummælum, að rússneska
þjóðin hefði nóg á sinni könnu
heima fyrir við það að verjast
yfirgangi Hitlers, án þess að
blanda sér inn í áróðursstarf-
semi meðal annara þjóða, sem
vegna aðstöðu og þjóðlegra sér-
kenna væru næsta ólíkar rúss-
nesku þjóðinni, og kysu aðrar
aðferðir en hún til úrlausnar
viðfangsefna sinna.'
4-4-4-
VATNAVEXTIR VALDA
STÓRKOSTLEGU TJÓNI.
Afskaplegur vöxtur í Missi-
sippifljótinu, hefir valdið geysi-
legu tjóni í fimm ríkjum, sem
að því liggja; um hundrað og
sextíu þúsundir fjölskyldur
standa uppi ráðþrota og hús-
viltar, en eignatap nemur tug-
um miljóna. Stjórn Bandaríkj-
anna sendi þegar herlið til flóð-
svæðanna til þess að halda uppi
reglu; eitthvað þó nokkuð var
farið áð lækka í fljótinu, er síð-
ast fréttist; mikill fjöldi verk-
fræðinga hafa verið önnum
kafnir við það, að reyna að
beina flóðinu í þá farvegu, er
líklegastir þættu til þess að
draga úr skemdum.
BÁÐAR DEILDIR ÞINGS
AFGREIÐA FRUMVARP UM
BILJÓN DOLLARA GJÖF TIL
SAMEINUÐU ÞJÓÐANNA.
Efri deild sambandsþingsins í
Ottawa, afgreiddi í ínu hljóði,
frumvarp neðri málstofunnar
um biljón dollara gjöf í vörum,
er skipta skyldi í hlutföllum við
þarfir, meðal sameinuðu þjóð-
anna. Við umræðurnar um frum
varp þetta í neðri málstofunni,
urðu skoðanir talsvert skiptar;
hölluðust ýmsir þingmanna á þa
sveif, þar á meðal Mr. Maybank
(Winnipeg South Centre), að
frá hagfræðilegu sjónarmiði séð,
myndi hyggilegra að veita þessa
miklu upphæð að láni. Fjár-
málaráðherrann, Mr. Ilsley, sat
fastur við sinn keip, og stað-
hæfði, að þörf hinna sameinuðu
þjóða væri það brýn, og átök
þeirra í þágu sigursins það risa-
fengin, að í engan tiikostnað
væri framar horfandi; þessi
umrædda biljón ætti að vera
óskilyrðisbundin gjöf, en ekki
lán.
♦ f f
WILLIAM ABERHART
LATINN.
Síðastliðinn sunnudag lézt á
sjúkrahúsi í Vancouver, Hon.
William Aberhart forsætisráð-
herra Albertafylkis, því nær 65
ára að aldri, fæddur 1878 í
Huronsveit í Ontario; hann læt-
ur eftir sig ekkju og tvær dæt-
ur.
Mr. Aberhart átti frumkvæði
að hinni svonefndu Spcial Credit
stjórnmálahreyfingu í þessu
landi, og komst til valda í
Alberta með því að lofast til
að greiða hverju mannsbarni
innan vébanda fylkisins $25 á
mánuði; ekki lánaðist honum
að hrinda þessu í framkvæmd,
en þrátt fyrir það, var hann
sjálfur og flokkur hans endur-
kosinn með allmiklu afli at-
kvæða, að loknu hinu fyrsta
kjörtímabili.
Mr. Aberhart kom til Caigary
árið 1910, og stofnaði biblíuskóla
og söfnuð; var hann áhugasam-
ur mjög um trúmál og flutti
tíðum messur á sunnudogum;
hann var mælskumaður hinn
mesti, og kryddaði hinar póli-
tísku ræður sínar með sjald-
gæfri fyndni.
Ekki er enij vitað hver verður
eftirmaður Mr. Aberharts í for-
sætisráðherrasessi Albertafylkis,
þó líklegt þyki að fylkisritarinn,
Mr. Manning, verði fyrir val-
inu; hann er yngsti maðurinn
í ráðuneytinu, og var alla jafna
mjög handgenginn Mr. Aber-
hart.
4 f f
LOFTÁRÁSIR FÆRAST
í AUKANA.
Á laugardagsnóttina var,
gerðu sameinuðu þjóðirnar
geysimikla loftárás á borgina
Dortmund á Þýzkalandj, sem
mælt er að þúsund orustuflug-
vélar hafi tekið þátt í; vörpuðu
þær til samans 2000 smálestum
af sprengjum á borgina, er or-
sökuðu hina gífurlegustu tortím
ingu. Bandamenn mistu 38 or-
ustuvélar í þessari atrennu er
þúsund flugför stóðu að.
Á þriðjudaginn varð Dussel-
dorf fyrir svipaðri heimsókn, og
komu þar upp svo miklir eldar,
að staðhæft er, að þá hafi mátt
glögglega greina úr hundrað
mílna fjarlægð; þá hafa og
Sardinia og Sikiley sætt hinum
verstu hrakförum af völdum
sprengjuárása.
STÓRMERKUR STJÓRN-
MÁLAMAÐUR LÁTINN.
Hon. W. R. Motherwell, fyrr-
um búnaðarmálaráðherra í Sask
atchewan, en síðar landbúnaðar-
ráðherra sambandsstjórnarinnar,
lézt í Regina síðastliðínn mánu-
dag eftir nokkurra vikna legu
83 ára að aldri.
Mr. Motherwell má réttilega
nefnast faðir samvinnustefnunn-
ar í þessu landi, að minsta kosti
á sviði landbúnaðarins; hann var
meðal þeirra, sem stofnuðu
Grain Growers samtökin í Sask-
atchewan, og gerðist fyrsti for-
seti þess félagsskapar. Þegar Mr.
King myndaði hið fyrsta ráðu-
neyti sitt, kvaddi hann Mr.
Motherwell til þess að takast á
hendur forustu landbúnaðar-
ráðuneytisins, og gegndi hann
því embætti fram í ársbyrjun
1930, er hann sagði af sér. Mr.
Motherwell var vitur maður og
góðgjarn, og eignaðist fjölda
trúrra aðdáenda á hinum langa
og nytsama stjórnmálaferli sín-
um.
Mr. Motherwell var prýðilega
máli farinn, og annálaður fyrir
fyndni sína í.ræðum; hann batt
æfilanga trygð við Sir Wilfrid
Laurier, og fylgdi honum ein-
læglega að málum í herskýldu-
kosningunum svonefndu 1917.
Háskólinn í Saskatchwan gerði
hann að heiðursdoktor í lögum
árið 1927.
Mr. Motherwell var fæddur
í Lanark-byggð í vOntario, 6.
janúar 1860, og útskrifaðist af
landbúnaðarháskólanum í Gu-
elph um tvítugsaldur; hann vár
fyrst kosinn á sambandsþing
fyrir Reginabæ, en síðar í Mel-
ville kjördæmi. Mr. Motherwell
lætur eftir sig ekkju og einn
son.
FLYTUR ERINDI UM
ÍSLAND.
Á föstudagskvöldið 21. þ. m.,
flutti Mrs. B. S. Benson, bók-
haldari hjá Columbia Press Ltd.,
vandað erindi um ísland í
Moore’s veitingaskálanum hér í
borg, fyrir pólsku deildina í
I. O. D. E., er kallar sig General
Pilsudsky Chapter. Mrs. Benson
sýndi fjölda mynda af Islandi
erindi sínu til skýringar.
Fræðslustarfsemi um ísland og
íslenzku þjóðina, er þakkarverð,
ogi skyldi jafnan metin að mak4
leikum.
LJÚKA PR.ÓFI í
HJÚKRUNARFRÆÐI.
Nokkrar íslenzkar stúlkur
hafa nýlega lokið fullnaðarprófi
við hin ýmsu sjúkrahús borgar-
innar; ein þeirra, sem stundað
hafði nám við Almenna sjúkra-
húsið, Miss Ellen S. Johnson,
skaraði svo fram úr við prófin,
að hún hlaut öll þau þrenn verð-
laun, sem í boði voru: A. Mc
Tavish Campbell verðlaunin,
verðlaun þau, sem kend eru við
W. A. Murphy, og W. G. H.
School of Nursing verðlaunin;
þetta er fágæt frammistaða, sem
hvarvetna hlýtur að vekja að-
dáun meðal Islendinga.
Þessi unga hjúkrunarkona er
dóttir þeirra Mr. og Mrs. B. S.
Johnson, sem eiga heima í
grend við Glenboro.
Af Miserieordia sjúkrahúsinu
hafa útskrifast í vor þrjár ís-
lenzkar hjúkrunarkonur með
ágætum vitnisburði, en það eru
þær Helga Johnson, Steep Rock,
María Jónasson, Silver Bay, og
Alma Louise Baldwin, Winni-
peg.
FRÁ
AUSTURVÍGSTÖÐVUNUM.
Svo má segja, að alt standi
því nær við hið sama á víg-
stöðvum Rússlands, að undan-
skildum snörpum orustum um-
hverfis Novorossisk, og nokkr-
um minniháttar skærum á mið-
vígstöðvunum. Flagvélatap af
hálfu beggja aðila hefir verið
mikið, þó meira hafi að því
kveðið á hlið Þjóðverja
Því ,er nú alment sjáð, að
þess verði ekki langt að bíða
unz alt fari í bál og brand á
hinni löngu víglínu Rússlands,
því þar hafi í raun og veru ein-
ungis verið hlé um að ræða á
undan væntanlegu stórviðri.
Undanfarið hefir fisksalan til
Englands bygst mjög mikið á
ufsa. Afla togararnir enn óvenju
lega lítið af þorski. Þó mikill
þorskafli sé. á línu, er þorskur
ekki “lagstur” á botninn.
Eftir reynslu undanfarinna ára
má gera ráð fyrir, að verðlækk-
unin á miklum hluta af afla tog-
aranna verði þessir 11 shillingar
vegna þess, hve mikið af aflan-
um hefir verið ufsi.
Er mjög hætt við, að útgerð
hinna . minni fiskflutningaskipa
til Englands stöðvist við verð-
lækkun þessa, og öll útgerð verði
stórum hæpnari en áður var,
eftir að verðlækkun þessi kemst
a.
Mbl. 28. marz.
Þökk til skáldsins
Magnúsar Markússonar
Kæra þökk frá mér og mínum
vil eg votta þér fyrir þitt snild-
arlega vel orta' kvæði Vor, sem
birtist í vikublaðinu Lögberg
28. apríl s. 1., núna rétt með
sumarkomunni og upprisuliátíð-!
inni, Páskunum. Eg hef’ all oft
hlotið gjafir frá vinum mínum
og vandamönnum, sem hétu
sumargjafir og einmitt fyrir
nafnið sem þær 4>áru, juku þær
mér gleði og þakklátsemi til
þeirra, sem gáfu mér þær fyrstu
sumargjafirnar sem æsku minni
hlotnuðust, röktu ættir sínar til
flóðs og fjöru, þær hétu skeljar,
hörpudiskar og bobbar. I sjón-
hending voru þær fögur náttúru
listaverk, en brothætt eins og
æskan, glerið og bólan, ef þeim
var misþyrmt. Nú fyrir löngu
eru þessi æskuhnoss mín brotin,
týnd og því sem næst gleymd
en unnu þó hlutverk sitt í tíman-
um meðan þau entust. Nú á eg
aðeins eina sumargjöf eftir, hún
er sú lang dýrasta og óbrot-
hættasta, gerð úr kjörvið í túni
braga Það er kvæðið Vor.
Sumarpáskaharpan þín Magnús!
Eg tileinka mér þessa dýru
gjof frá þér, eins langt og
eignaréttur minn nær til blaðs-
ins, sem hún birtist í, þökk og
heiður fyrir vorið 1943. Syngdu
lengi, úti á engi allir heyra
sönginn þinn.
Virðingarfylst,
Finnbogi Hjálmarsson.
Fœr víkkaðan
verkahring
Safnaðarfundur.
Fundur Fyrsta lúterska safn-
aðar verður haldinn þanri 6
júní 1943, að aflokinm kvöld-
messu. Kosning á 4 erindrek-
um fer fram á þessum fundi til
að mæta fyrir safnaðarins hönd
á kirkjuþingi, sem halda á að
Mountain, N. D. dagana 18. til
21. júní n. k.
Ennfremur verða þau mál tek
in fyrir sem nauðsyn þykir að
leggja fram.
G. L. Jóhannson,
skrifari' safnaðarins.
Greitir Leo Johannson.
Samkvæmt ráðstöfun af hálfu
ríkisstjórnar íslands og staðfest-
ingu utanríkisráðuneytis Cana-
da, hefir Grettir Leo Johannson,
sem gengt hefir um nokkur und-
anfarin ár ræðismannsembætti
fyrir ísland og Danmörku í
Manitobafylki, nýlega verið skip
aður, jafnframt sínu núverandi
embætti, ræðismaður fvrir Is-
lands hönd í Saskatchewan og
Alberta. Lögberg óskar Gretti
ræðismanni gæfu og gengis í
hinum víkkaða verkahring.
VERÐUG VIÐURKENNING
Fiskverðið á Englandi
verður lœkkað
Einkum á ufsa og karfa.
Orðasveimur hefir verið um
það hér í bænum undanfarna
daga, að lækkun á hámarks-
verði á fiski stæði fyrir dyrum
í Englandi.
I gær barst stjórn Félags ísl.
botnvörpuskipaeigenda bréf frá
skrifstofu matvælaráðuneytisins
breska hér í bænum, þar sem
frá því er sagt, að staðfesting
væri fengin á því, að þessi verð-
lækkun myndi verða sett á. En
ekki er ákveðið, hvenær verð-
lækkunin gengur í gildi. Er bú-
ist við því, að það verði í byrj-
un næsta mánaðar.
Hámarksverðið á ísfiskinum
hefir verið 81 shillingar fyrir
“kitt’ á öllum fiski öðrum en
flatfiski.
En samkv. hinu fyrirhugaða
verðlagi^ verður lægra verð á
ufsa, karfa og lýngu, en á ýsu
og þorski.
Hámarksverð á þorski og ýsu
á að verða 75 shillingar 1.0 pence
á “kitt”, en á hinum fisktegund-
unum, ufsa o. fl., lækkar verðið
um rúml. 11 shillinga á “kitt”
niður í 70 shillinga 10 pence.
Dr. B. J. Brandson.
Á ársfundi læknafélagsins í
Winnipeg, sem haldinn var 21.
þ. m. að kveldinu í fyrirlestra-
sal læknaskólans fór fram at-
höfn, sem mig langar til að geta
um í íslenzku blöðunum.
Þar var fjórum læknum af-
hent skrautritað skjal í ramma
með tilkynningu um það að
þeir hefðu verið kjörnir lífstíðar
félagar.
Einn þessara lækna var Dr. B.
J. Brandson. Er þessi virðing
veitt þeim einum, sem skarað
hafa fram úr í löngu og óeigin-
gjörn starfi. Þeim lækninum,
sefh ávarpaði Dr. Brandson, áð-
ur en honum var afhent heiðurs-
skjalið, fórust orð á þessa leið:
“Á meðan Dr. Brandson var
prófessor við læknaskólann og
skurðlæknir við General hospit-
alið hefir ef til vill einhver
læknir einhverntíma komist á-
líka langt í virðing og vinsæld-
um, en mér er óhætt að full-
yrða það að allan þann tíma
var þar enginn sá er kæmist
honum framar.”
Þetta er merkilegur vitnis-
burður.
Eg varð samferða af fundin-
um einum læknann^, sem heiðr-
aðir voru við þetta tækifæri,
hann heitir Dr. Elker. Við vor-
um.að ræða um þetta samkvæmi
og sérstaklega um athöfnina,
sem þar fór fram, sagðí hann þá
meðal annars: “Dr. Brandson
var nú sjálfsagður til þessarar
viðurkenningar; hann ber höfuð
og herðar yfir okkur hina.”
Sig. Júl. Jóhannesson.