Lögberg - 03.06.1943, Qupperneq 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. JÚNÍ 1943,
?
Páll Guðmundsson,
bóndi á Hjalmsstöðum,
70 ára
PáU Guðmundsson er 70 ára
í dag; fæddur er hann hinn 12.
febrúar 1873 ogv uppalinn hjá
foreldrum sínum, Guðmundi
bónda Pálssyni og konu hans.
Gróu Jónsdóttur.
Móðurafi Páls, Jón Jónsson,
bjó að Hjálmsstöðum frá 1824
til 1856 eða 32 ár og eignaðist
hann 16 börn. Tók þá Guðm.
Pálsson við jörðinni og bjó þar
til ársins 1901; hann var tví-
kvæntur og eignaðist 17 börn.
Nú hefir Páll, sonur hans, búið
þarna í 42 ár; er hann einnig
tvíkvæntur og hefir eignast 15
börjn. Alls hafa, því ættliðir
þessir búið að Hjálmsstöðum um
120 ára skeið, hver fram af öðr-
um og eignast samtals 48 börn.
Ósanngjarnt væri að segja, að
fólk þetta hafi legið á liði sínu
með að viðhalda fólkinu í land-
inu.
Foreldrar Páls voru fremur
fátæk, en komust þó vel af með
hinn stóra barnahóp sinn. Páll
ólst því upp við fábrotin lífs-
kjör. Að eðli^fari var hann
hneigður mjög til bóknáms, en
varð þegar á unga aldri að
stunda erfiðisvinnu til sjós og
sveita; sem sjómanni á Stokks-
eyri kynntist eg Páli fyrir 50
árum; var að því bæði gagn og
gaman, því að hann er greind-
ur vel, glaðvær maður og góður
félagi.
Tæplega þrítugur að aldri
tók Páll við búsforráðum eftir
foreldra sína; fékk hann þá ær-
in störf að vinna: Byggja upp
mörg þau hús, er þar voru,
slétta túnið og gera áveitur
miklar. Áður en 10 ár voru lið-
in, hafði hagur þeirra hjóna
breyzt svo mjög til batnaðar, að
þau gátu náð eijgnarhaldi á
jörðinni, þó eigi með öllu án
skulda. Nú hefir Páll eignazt
jörðina alla og selt hana í hend-
ur tveim sonum sínum til eign-
ar, þótt enn sé hann var sjálf-
) ur ábúandinn.
Fyrri kona Páls var Þórdís
Grímsdóttir frá Laugardalshól-
um, en hana missti hann árið
1914, eftri 13 ára farsæla sam-
búð og frá 8 börnum þeirra, er
öll voru þá á bernskuskeiði.
Ári síðar kvæntist Páll Rósu
Eyjólfsdóttur frá Snorrastöðum;
er hún einnig ákgætis kona
hin mesta og hefir, sem eigin-
kona, móðir og stjúpmóðir,
staðið prýðilega í stöðu sinni,
enda er hún alkunn að dugnaði
og myndarskap; heimili Páls
hefir jafnan verið fremur veit-
andi en þurfandi og gestrisni
þar mikil og góð. Börn þeirra
hjóna og stjúpbörn Rósu eru
vel gefin, dugleg og tápmikil;
eru nú 10 þeirra á lífi. Sonur
Páls, af fyrra hjónabandi, Er-
lendur að nafni, fórst í vetur
með togaranum Jóni ólafssyni,
efnilegur maður mjög.
Þátttaka Páls í almennum
málum sveitarinnar og sýslu
hefir verið mikið og margvís-
leg. Hann hefir verið oddviti
Laugdælinga um 20 ára skeið,
úttektar- og virðingarmaður
nærri 40 ár og umboðsm. Bún-
aðarfél. Islands í 20 ár; í safn-
aðar- og skólanefndum hefir
hann verið um mörg ár. Störf
þessi öll og ótal fleiri hefir Páll
af hendi leyst með hinni rnestu
prýði og án þess nokkuru sinni
að eiga í argaþrasi um þau, eða
illdeilum við nokkurn mann,
enda er hann samvinnuþýður
maður og lipur í allri um
gengni.
Þrátt fyrir öll þessi umsvifa-
miklu og vandasömu störf á
heimili sínu og utan þess í al-
menningsþarfir, hefir Páll get-
að gefið sig við hugðarefnum
sínum, lestri góðra bóka, dýra-
verndun og skáldskap.
Páli er létt um að yrkja; hver
vísan af annari og vel kveðnari
virðast liggja á hraðbergi innan
vara hans, sem sé hún þar
geymd, til þess síðar meir, að
til hennar megi taka, er bezt á
við “að láta hana fjúka” eins
og hún kemur fyrir, braglýta-
laus, tilþrifamikil og dýrt kveð-
in, dregur þá Páll oft og einatt
upp úr skáldamali sínum hin
fegurstu gull og gersemar, er
fáir aðrir eiga, en flestir mundu
girnast: Afhenduna og aðra dýr-
kveðna skáldskaparháttu, sléttu-
bönd, svo vel og vandlega sam-
anofin, að einu gildir, hvort rétt
eru rakin eða rangsælis, aftur
eða fram. Nær þetta þó einkum
til þess, er hann yrkir um góð-
hesta sína eða aðra vildarvini
meðal dýranna, um dásemdir
þær, er hann hefir séð og fund-
ið í fari þeirra og furðulega sál-
arlífi. Jafnframt því sem Páll
er dýravinur hinn mesti, er
hann og alkunnur læknir þeirra,
þótt ólærður sé, og er hans því
oft leitað utan sveitar sem inn-
an, þeim til hjálpar og hjúkrun-
ar. Hefir hann þá með læknis-
aðgerðum sínum eigi' eindngis
getað linað þjáningar “þarfasta
þjónsins”, þrautir hans og ann-
ara dýra, heldur og firrt mörg
þeirra kröm og kvalafullum
dauða.
Eigi er mér kunnugt um, að
Páll hafi nein opinber laun þeg-
ið fyrir þetta eða aðra mannúð-
arstarfsemi sína, né heldur al-
menna viðurkenningu. “Lygn
vötn hafa lægstan gný”: Hann
vinnur verk sín í kyrþev og
heppnazt vel. Mundi nú margt
dýrið, sem í þyrrþey verður að
dylja tilfinningar sínar og þakk
lætishug, mega senda honum
hugheilar hamingjuóskir sínar,
á sjötugasta afmælisdegi hans
og þiðja þess, eins og vér aðrir
vinir hans, að hann megi lengi
lifa í landinu, þeim og öðrum
til hjálpar og hagsbóta. Vegna
dýranna sjálfra, sem máls er
varnað, vildi eg mega bera þess-
ar og þvílíkar óskir þeirra fram,
honum til handa, en jafnframt
óska þess og biðja, að sem flest-
ir menn landsins, eldri sem
yngri, vildi taka sér Pál á
Hjálmsstöðum til fyrirmyndar,
sem einn hinn sannasta dýra-
vin, málsvara þeirra og mann-
úðarfrömuð.
Verði svo æfikvöld þitt, Páll
á Hjálmstöðum, bjart og fagurt
KIDDItS
m ittDMCain
SUPPORTING THE KINSMEN'S
MILK FOR BRITAIN FUND
Give Generously to your local Tag Day,
or mail Contributions to Box 3,000 Winnipeg.
rhis space contributed by THE DREWRYS LIMITED ..
-------- - ..................... ...... -- - ™
fyrir þig, konu þína og börn.
Rvík, 12. febr. 1943.
Jón Pálsson.
Vísir.
Aths.
Grein þessi er hér birt vegna
tilmæla ýmissa vina Páls á
Hjálmstöðum, véstan hafs
Ritstj.
Merk kona
Hver er Anna Irxmaier?
Hvert einasta utanrikisráðuneyti
í heiminum, frá Tokio til Lond-
on og Chungking til Washing-
aon, hefir nánar gætur á öllu,
sem hún tekur sér fyrir hendur
og fylgist með hverri hreyfingu
hennar, og sama er að segja um
allar vopnaverksmiðjur, en
samt minnast blöðin mjög sjald-
an -á hana. Ferill hennar er
furðulegur mjög og æfintýra-
legur. Hún er fædd í Vínarborg,
mun nú vera um það bil 47 ára
og er sá fjandmaður, sem Jap-
anir vilja helzt feigan.
Undanfarin fjögur ár hafa
allir flugumenn Japana leitað
að henni og það er fullyrt, að
stjórnarvöldin þar í landi hafi
lagt 50.000 pund til höfuðs henni
Ástæðan til þess, að Japanir
bera svo mikla umhyggju fvrir
henni, er sú, að hún sér Kín-
verjum fyrir mestu af þeiVn
vopnum, sem þeir fá og húrt
er einn af þeim ráðgjöfum
Chiangs Kai-sheks, sem hann
ber mest traust til.
Það er ofur-skiljanlegt. að
hún skuli aldrei vera lengur en
nokkra sóíarhringa í sama húsi.
Enginn fær að vita. hvar hún
er eða hvert hún fer. Tveir kín-
verskir leynilögregluþjónar eru
látnir gæta hennar hvert sem
hún fer, svo að enginn
kemst nærri henni, án þess að
þeir gefi leyfi sitt til þess. Hún
á fimm flugvélar og ferðast ein-
göngu í þeim.
Fyrir tuttugu og fimm árum
var hún ofur venjuleg hraðrit-
unarstúlka á litlum launum í
Vínarborg. Fóreldrar hennar
voru bláfátækir og þjuggu í
Stockerau, einu af úthverfum
Vínarborgar.
Árið 1915, meðan styrjöldin
geisaði, kynntist hún efnaíræð-
ingi, sem hér Irxmaier og þau
urðu ástfangin við fyrstu sýn.
Fáeinum dögum síðar var pilt*
Virinn kallaður í herinn, því að
hann vár í varaliðinu. Þau gift-
ust því í snatri og voru saman
einn dag og nótt, en eítir það
varð eiginmaðurinn að fara með
herdeild sinni til austurvígstöðv-
anna, þar sem hún átti að berj-
ast^við Rússa í Galisíu.
Anna fór þá að læra erlend
tungumál og varði tíma sínum
nær eingöngu til þess, þegar hún
varð þess vör hvað henni veitt-
ist létt að læra önnur tungumál.
Hún lærði ensku, frönsku,
spænsku og grísku.
Árið 1917 frétti hún það af
manni sínum, að hann hefði
verið tekinn til fanga af Rúss-
um. Hún gerði strax fyrirspurn
um hann með aðstoð Alþjóða
Rauða Krossins og komst þann-
ig að því, að hann væri geymd-
ur í fangabúðum lengst austur
í Síberíu. “Jæja, svo hann er í
Síberíu”, sagði hún þá við sjálfa
sig, og byrjaði tafarlaust að
læra rússnesku.
1 marz árið 1918 var gerð-
ur friðarsamningur sá, sem
kenndur hefir verið við borg-
ina Brest-Litovsk. Miðveldin
sömdu frið við Rússland, sem
var þá undir stjórn bolsivikka.
En þó friður væri saminn, var
samt ekki byrjað að skiptast á
föngum, enda var ekki ætlazt
til þess, að það yrði gert fyrr
en síðar.
Einn góðan veðurdag sagði
Anna upp úr þurru við foreldra
sína, að hún væri staðráðin í
því að fara austur til Síberíu
og hefði skrifað eiginmanni sín-
um um að, að hann mætti bú-
ast við henni þangað. Foreldrar
hennar tóku hana ekki alvarlega
og héldu að hún væri eitthvaðl
sturluð, en það var alveg sama
hvað þau sögðu — Anna sat við
sinn keip. Hún elskaði mann
sinn af öllu hjarta og það var
ekki hægt að telja henni hug-
hvarf að þessu leyti. Hún var
fús til að ganga í gegnum alls-
konar þrautir og þjáningar til
þess að geta verið samvistum
við hann aftur.
Þegar hún lagði af stað í Sí-
beríu-ferðina fór hún frá Vín-
arborg í hinzta sinn. 1 þrjá mán-
uði ferðaðist hún í járnbraut-
arlestum eða gangandi. þegar
ekki var hægt að komast áfram
á annan hátt. Oft svalt hún heilu
hungri, en loksins komst hún til
litlu borgarinnar í Síberíu, þar
sem fangabúðirnar voru, sem
maður hennar var í.
Hún fékk sér vinnu við hús-
störf, og vann fyrir sér á þann
há\t í margar vikur, unz hún
gat hjálpað manni sínum til
þess að komast undan úr fang-
búðunum. Það var henni til
hjálpar’í því, Rversu mikill los-
arabragur var á öllu fyrst í bylt
ingunrli.
Þau flýðu til Kína og koniust
til Shanghai eftir fjögurra viLna
ferð. Eftir það var gæfan ávallt
með önnu Irxmaier. Fyrst fékk
hún stöðu sem skrifari í verzl-
un, en maður hennar fékk vinnu
hjá fyrirtæki, sem vann að
framleiðslu ýmsra efna.
En Anna var ekki lengi í þess-
ari stöðu sinni. Innan skamms
fékk hún betri stöðu í banka, og
áður en tvö ár voru liðin var
hún orðin bankastjóri.
Með venjulegri elju og dugn-
aði fór hlin að læra kínversku
og japönsku og einp góðan veð-
urdag kynntist hún Chiang Kai-
shek, forseta og yfirhershöfð-
ingja Kínverja. Hann fékk þeg-
ar álit á henni og virðingu og
kynnti hana fyrri mági sínum,
dr. Kung, sem er fjármálaráð-
herra Kínaveldis.
Þegar Japanir réðust á Kína,
var Önnu Irxmaier trúað fyrir
því vandaverki, að útvega Kín-
verjum megnið-af þeim vopn-
um og skotfærum, sem þeir
þarfnast. Hún tók strax tii
starfa og lét hendur standa
fram úr ermum. Hún var all-
kunnug ástæðc(m í Rússlandi og
með því móti gat hún náð sam-
bandi við yfirvöldin þar í landi
og byrjað að skipuleggja vopna-
flutninga um Mið-Asíu. Hún
hefir jafnt og þétt aukið við-
skiptasambönd sín og traust
það, sem hún ávann< sér alls-
staðar, á sinn þátt í því, hversu
mikils trausts Kína hefir notið
víðast hvar. Þegar jJapanir tóku
Kanton var hún ekki sein á sér
að láta lagfæra járnbrautina frá
Franska Indo-Kína til Yunnan,
svo að hægt væri að auka flutn-
inga um hana frá Hoiphong.
Þegar Burma-brautin lokað-
ist beið Kína mikinn hnekki. en
Anna Irxmaier lét ekki hugfall-
ast, því að hún hafði þegar ýms-
ar ráðagerðir í huga, til þess
að opna nýjar leiðir, og það
er nú orðið að möguleika að/
einhverju leyti.
En hvort sem Burmabrautin
er opin eða lokuð, og hvaða að-
ferðir, sem hafðar eru til þess
að koma birgðum til Kínverja,
þá vilja Japanir samt hafa hend
ur í hári Önnu Irxmaier. í
Vísir.
Íslandsbréf
Fréttabréf þetta hefir viðtak-
andi, séra S. O. Thorlákson. góð
fúslega látið Lögbergi í té til
birtingar. Ritstj.
Rvík, 17. des. 1942.
Rev. S. O. Thorláksson,
Berkeley, Calif.
Kæri vinur!
í dag fékk eg kveðju frá þér
með Jónasi Sigurðssyni, nýkomn
um vestan um haf. Þökk fyrir.
hann sagði mér að 2 synir ykk-
ar hjóna væru nú í stríðinu.
Guð gefi ykkur þá heila heim.
Betur þeir væru hér, því að hér
er friður og öllu óhætt, enn
sem komið er. En oft kvarta
gestir vorir yfir rigningunum.
Einn sagði við mig í dag: “Eg
vildi óska það kæmi snjór, svo
að rigningin hætti. Betra á Norð
urlandi þar kemur þó snjór.”
Tvisvar í vetur kom föl, en fór
samdægurs. Og tjörnin okkar,
hefir verið með skautasvelli 3
eða 4 daga í vetur, enn sem
komið er.
Hér er margt manna aðkom-
inna, eins og þú veist, og um-
ferð afarmikil á okkar mjóu
vegum. Peningar miklir í um-
ferð og atvinna mikil, en afar-
mikil dýrtíð. 1 líter af mjólk
kr. 1,75, hangikjöt kr. 12,50
kílóið, egg, hvert einstakt. 70
aura til 1. kr. o. s. frv.
í gömlu dómkirkjunni okkar
messa herprestár kvölds og
morguns •hvern sunnudag og
stundum oftar. Herprestar eru
hér sunnanlands einir 16, og
4 til 5 norðanlands og austan.
Eg hefi marga þeirra séð, og 2
koma stundum til mín, báðir
lúterskir frá U. S. A. ágætir
áhugamenn, að því er eg bezt
veit, og hafa mikið að gjöra.
Þegar herliðið kom hér fyrst
frá Englandi og Canada, virtist
mér rétt að láta trúaða vini
erlendis vita að eg væri fús að
vera milligöngumaður með kristi
legt lesmál til sjómanna og her-
manna hér.
Síðan 4hefi eg fengið tugi þús-
unda af guðspöllum. smáritum
og kristilegum tímaritum, og fer
það alt jafnóðum, 2 menn heim-
sækja skipin, og ýmsir trúaðir
íslendingar hafa látið blöð í
kaffihúsin. Guð einn veit um
árangurinn. En mér hefir per-
sónulega verið gleði að hitta
ýmsa trúaða menn við þetta
starf.
Eðlilega spyrð þú um sam-
búðina hér. Málin, svo ólík,
valda að persónuleg kynni
verða aðallega milli mennta-
manna á báðar hliðar, og svo
aftur meðal lauslætiskvenna og
lélegri hluta gestanna. Árekstr-
ar eru vonum minni í öllum
þeim fjölda, sem hér um ræð-
ir. Þótt aðbúð sé mjög góð,
betri húsakynni en hjá Englend-
ingunum, meðan þeir voru, þá
er margur ungur maður nokk-
uð einmana, og verður glaður
við, er eldri maður íslenzkur
tekur vingjarnlega í hönd hans,
þótt enskan sé bjöguð hjá
manni, finnur gesturinn fljót-
lega hvort vinsemd er í ávarp-
inu.
Þetta er reynsla mín og
margra annara.
Einu sinni, fyrir fáum árum,
með öðrum orðum, mátti heita
að umferð stöðvaðist á götum
ÚW. og stórgripir fældust í sveit
um íslands, ef erlend flugvél fór
yfir. Nú sjest varla nokkurt
barn, hvað þá fullorðnir, líta
upp, þótt tugir flugvéla séu á
sveimi. Öllu má venjast.
Rétt í þessu var eg að tala
við Frú Hallgrímsson; bað hún
mig skila kveðju þeirra hjóna |
til ykkar, þau væru komin í
prestshúsið og liði prýðilega. Sr.
Friðrik H. er við bestii heilsu.
Þau ætla að skrifa ykkur.
Vel á minst. 1 apríl síðastl. var
eg vígður, biskupinn sagði; það
væri gjört “í pakklætisskyni og
virðingar” fyrir störfin í 42 ár.
Er eini íslendingurinn, sem vígð
ur hefir verið með þeim formála
og , líklega sá selsti (66 ára)
líka. “Betra seint en aldrei”,
sagði fólkið.
Prestakallið er Eliilheimilið
með sínum 170 vistmönnum.
Sendi þér jólahefti samhliða,
og innilega kveðju til konu
þinnar, foreldra og barna, sömu
leiðis frá Láru dóttur minni.
Eg^ er “í horninu” hjá henni og
Ásgeiri, manni hennar hér í
Ási. 2 lítil börn þeirra, og 8
börn sona minna eru mér besta
dægradvölin.
Guð verndi og blessi þig og
þína.
Þinn einlægur,
S. Á. Gíslason.
Kolanam verður hafið
við Breiðafjörð
Amerískir verkfræðingar sjá um
undirbúninginn.
Rannsóknir, sem fram hafa
farið á kolalögum vestur á
Skarðsströnd hafa leitt í ljós,
að á Tindum er um helmingi
þykkra kolalag en áður hefir
fundizt hér á landi eða um
hálfan annan meter á þvkkt.
Gæði kolanna er líka meiri en
áður er vitað um á íslenzkum
kolum, og slaga beztu sýnishorn-
in, sem rannsökuð hafa verið,
upp í erlend kol hvað hitamagn
snertir.
Á landsvæðinu, sem ránnsak-
að hefir verið, er áætlað kola-
magn um 190 þús. smálestir, en
ennþá er ekki búið að rannsaka
nema lítinn hluta af því landi,
þar sem álitið er að kol sé undir.
Seint á árinu 1941 var stofn-
að félag til að rannsaka skilyrði
fyrir kolanámugrefti vestur á
Skarðsströnd. Félagið heitir Hf.
Kol.
Það var lengi vitað, að kol
væru í jörðu þar vestra. Voru
þau sýnilega á löngu svæði í
fjörunum á Tindum, og á stríðs-
árunum 1915—17 voru unnin kol
úr jörðu á Skarði, sem er næsti
bær við Tinda. Kol þessi þóttu
góð og notuðu bændur þau jafn-
vel til að smíða járn við þau.
H.f. Jíol fékk enskan kola-
verkfræðing til að rannsaka
kolanámurnar á Tindum og auk
þess voru íslenzkir sérfræðing-
ar, Jóhannes Áskellsson og dr.
Trausti Einarsson, fengnir til að
rannsaka kolin.
Það er ekki hægt að komast
að kolunum úr fjörunni, þannig
að þau yrðu rannsökuð, því um
flóð lágu þau undir yfirborði
sjávar. Þess vegna var sá kost-
ur tekinn að grafa niður í
gegnum 12 metra þykka klöpp.
En er niður úr henni var komið,
varð fyrir 1 meter þykkt kola-
lag, eða miklu þykkra en menn
gerðu sér vonir um og helmingi
þykkra en kolalög, sem áður
hafa þekkzt hér á landi.
Vegna þess, hve kolalagið er
þykkt, verður reksturinn miklu
ódýrari en ella, því þarna þarf
ekki að grafa dýpra niður en
kolin ná.
Hitagildi kolanna hefir verið
rannsakað. Hafa mörg sýnis-
horn verið tekin og prófuð, og
niðurstöður verið nokkuð mis-
jafnar, en þó í öllum tilfellum
bétri en áður hafa fengizt. er
hitagildi íslenzkra kola hefir
verið rannsakað. Þar sem hita-
gildið reynist bezt, slagar það
hátt upp í að jafngilda erlend-
um kolum.
Nú hefir H.f.-Kol fengið amer-
ískan námuverkfræðing til að
skipuleggja allan undirbúning
undir starfrækslu, semja kostn-
aðaráætlanir og annað þesshátt-
ar. Lízt þeim yfirleitt mjög vel
á kolin og væntanlega námu-
vinnslu þar vestra.
Stjórn H.f. Kol skipa þeir
Haraldur Guðmundsson frá Há-
eyri, Birgir Thorlacius fulltrúi
og Haukur Þorleifsson banka-
bókari.
Vísir, 18. jan.
Frú Guðrún: — Hvernig virk-
aði meðalið, sem eg ráðlagði
þér að kaupa?
Frú Anna: — Blessuð vertu,
það A/erkaði ekki fremur en
vatn.
Frú Guðrún: — Þetta var
líma mín reynsla.
* * *
Páll og Guðmundur eru á
heimleið um nótt og sjá, hvar
kvenmaður stendur upp við
bánkann. Þá kallar Páll vin-
gjarnlega.
— Standið þqr ekki þarna,
telpa mín, bankinn getur hrun-
ið, þegar minnst vonum varir.
\