Lögberg - 04.11.1943, Síða 1
56 ÁRGANGUR
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 4. NÓVEMBER 1943.
NÚMER 44
Fjórveldafundurinn í
Moskva felur í sér
fögur fyrirheit
Fundur sá, sem staðið hefir
yfir í Moskva milli utanríkisráð-
herra Breta, Bandaríkjanna, Rúss
lands og Kína, bar skýlausan
vott um einingu þessara fjögurra
stórvelda, eigi aðeins á vettvangi
stríðssóknarinnar, heldur og engu
síður með hliðsjón af framtíðar-
öryggi mannkynsins að lokinni
yfirstandandi heimsstyrjöld.
Niðurstöður fundarins eru í
sjö megin liðum;
1. Að samstilltum átökum linni
eigi gagnvart sameiginlegum
óvinum fyr en þeim sé skilyrðis-
laust komið á kné, og að sam-
starf sameinuðu þjóðanna haldi
áfram til tryggingar alþjóðaör-
yggi og varanlegum friði.
2. Að þeir, sem í stríði eiga við
sameiginlega óvini, standi saman
hlið við hlið, unz slíkir óvinir
hafa lagt niður vopn.
3. Að gerðar verði ailar hugs-
anlegar ráðstafanir til þess, að
fyrirbyggja að hinum sigruðu
þjóðum reynist kieift, að ganga
á gerða samninga, og stofna með
því á ný heimsfriðnum í hættu.
4. Að viðurkend verði nauð-
syn á því, að stofna beri til al-
þjóða samtaka eins fljótt og því
verði við komið, er grundvölluð
séu á fullveldislegu jafnrétti allra
friðelskandi þjóða, stórra sem
smárra, er þær eigi aðgang að,
með það fyrir augum, að tryggja
alþjóða öryggi og frið.
5. Að í þeim tilgangi, að við-
halda alþjóðafriði meðan verið
er að koma á fót keríisbundnu
skipulagi um framtíðaröryggi
þjóða heims, skulu þessi fjögur
stórveldi bera ráð sín sáman við
aðra meðlimi sameinuðu þjóð-
anna, og taka þær ráðstafanir,
er þurfa þykir.
6. Að eftir að stríðinu lýkur,
skuli þessi fjögur stórveldi ekki,
beita herafla innan landamæra
annara ríkja, nema í þeim til-
gangi, sem þessi yfirlýsing felur
í sér, er að ráðstafanir í samræmi
við hana hafa farið fram.
7. Að þjóðir þessar beri ráð sín
saman, og vinni að því í samræmi
við hina meðlimi sameinuðu þjóð
anna, að koma á hagkvæmum
samningum viðvíkjandi ákvæð-
um um takmörkun vopna eftir
að bundinn hefir verið endir á
stríðið.
HELZTU FRETTIR
RITHÖFUNDUR KVÆNIST.
Einn af helztu rithöfundum og
skáldum canadisku þjóðarinnar,
Sir Charles G. D. Roberts, tók
upp á því í vikunni sem leið, að
ganga í heilagt hjónaband; hann
er 83 ára að aldri, en brúðurin
33 ára; hún er af skozkum ætt-
um, útskrifuð af háskólanum í
Toronto.
-f ♦ ♦
VOÐASKOT VELDUR
DAUÐASLYSI.
Á sunnudaginn var beið ung-
ur Reykvíkingur, Gunnar Haf-
ber að nafni, sonur Engilberts
Hafbergs, kaupmanns og bónda
í- Viðey, bana af skoti, er hann
var að fuglaveiðum í Viðey.
Voru þeir saman tveir piltar
og hljóp skotið úr rifli föru-
nauts Gunnars. Var hann ör-
endur eftir skamma stund.
Gunnar var seytján ára gam-
all. Hann va;r í sumarleyfi í
Viðey, er þetta sorglega slys
varð. ?íminn, 20. ág..
+ + +
VEGNA FRELSISINS.
Þó því verði engan veginn
neitað, að sæmilega hafi fram
að þessu tekist til um útboð
fimta sigurlánsins og sölu sigur-
láns verðbréfa, þá er hinu setta
marki enn eigi náð, og vantar þó
nokkuð til, að svo verði; það er
því sýnt, að við svo búið má
ekki lengur standa, heldur verða
þegnar þessa lands, hver og einn,
að herða í þessu átök sín unz
yfir lýkur. Mannréttindin verða
aldrei of dýru verði keypt, og
hvað eru fjármálafórnir, borið
saman við fórnir hinna vösku
sona canadisku þjóðarinnar á
vettvangi stríðssóknarinnar, hand
an við hin breiðu höf? Þeirra
barátta er vor barátta. Látum þá
ekkert skorta, er vér megnum að
láta af hendi. Samstillum átök
vor og kaupum sigurlánsverð-
bréf, allir sem einn.
ÓHINDRUÐ VIÐSKIPTI
LÍFSNAUÐSYN.
Á fundi, sem n’lega var hald-
inn í New York, til þess að ræða
um viðskipti þjóða á milli, hét
Mr. King forsætisráðherra
þvi fyrir hönd Canada, að gera
alt, sem í valdi stjórnarinnar
stæði í þá átt, að stubla að greið-
um og hagvænlegum viðskiptum
milli hinna ýmsu þjóða heims að
lokinni yfirstandandi styrjöld,
með það fyrir augum, að tryggja
stöðuga atvinnu og vellíðan með
al almennings; voru uppástung-
ur Mr. Kings þessu viðvíkjandi
í fjórum liðum:
1. Að stofna til viðskiptasam-
banda við sem flestar þjóðir á
hliðstæðum grundvelli, sem nú
á sér stað milli Canada og Banda
ríkjanna, og innan þeirra þjóða,
sem mynda brezka heimsveldið.
2. Alþjóðasamningar um lækk-
un tollmúra, þannig að til alþjóða
trausts leiði á sviði viðskipta-
lífsins.
3. Haganlegt fyrirkomulag um
ákúæði þjóða á milli varðandi
peningagengi og lánstraust.
4. Að teknar verði slíkar ráð-
stafanir heima fyrir, sem skapi
trjrgga atvinnu, og útiloki verð-
þenslu.
♦ ♦ ♦
NÝ BÓKABÚÐ.
Lárus Blöndal, áður verzlun-
arstjóri í Bókaverzlun ísafoldar,
opnaði síðastliðinn laugardag
bóka- og ritfangaverzlun í
nýju húsi á Skólavörðustíg 2.
Bókaverzlun þessi er í mjög
vistlegu og rúmgóðu húsnæði og
afgreiðsluskilyrði öll hin beztu.
Á súlu við afgreiðsluborðið er
fyrirhugað að setja upp margar
hillur, sem snúast fyrir raf-
magni umhverfis súluna. Verð-
ur það mjög smekklegt og þægi-
legt fyrirkomulag til þess að
vekja athygli á nýjustu bókun-
um, auk veglegs rýmingar-
glugga. Húsgagnavinnustofan
Björk hefir smíðað borð og hill-
ur úr svartvið^ alt mjög vand-
að.
Tíminn, 20. ág.
HLÝTUR NÁMSVERÐLAUN.
Miss Margrel Chrisiianson.
Þessi unga stúlka, sem mynd-
in er af, er dóttir þeirra Mr. og
Mrs. Guðni Christianson, 245
Burren Avenue. West Kildonan;
hún varð nýlega þeirrar sæmdar
aðnjótandi, að hljóta hljómlistar
verðlaun Jóns Sigurðssonar fél-
agsins, að upphæð $50.00. Miss
Christianson hefir á öllum svið-
um skarað fram úr við nám; hún
lauk ellefta bekkjar prófi í vor,
sem leið.
Kennari hennar er Jean D.
Broadfoot.
ÍSLENZKT BÓKASAFN.
Hr.'Nikulás Ottenson, fyrrum
yfirumsjónarmaður í River Park,
fræðaþulur vanur rúnaristum,
átti bókasafn mikið, er hann fyr-
ir rúmu ári seldi Johns Hopkins
háskólanum í Baltimore, þar sem,
Dr. Stefán Einarsson hinn aust-
firski gegnir prófessors embætti.
Myndin hér að neðan er af
miða, sem límdur er á hverja
bók í Ottenson-safninu þar
syðra.
♦ -f
LIBRARY
of
THE JOHNS HOPKINS
UNIVERSITY
THE FRIENDS OF THE
LIBRARY
The OTTENSON collection
of
ICELANDIC LITERATURE
Gathered by Mr. N. Ottenson of
Winnipeg, Manitoba, and ac-
quired from him in 1942 by the
friends of the library.
-f + -f
REPUBLIANAR VINNA Á.
Við nýafstaðnar kosningar í
Bandaríkjunum, hafa Republ-
icanar unnið athyglisverða sigra,
bæði hvað snertir val ríkisstjóra
og borgarstjóra; gengu þeir með-
al annars sigrandi af hólmi í
New York, New Jersey, og Ken-
tucky. Wendell L. Willky, Ié1
þannig um mælt á miðvikudags-
morguninn, að kosningaúrslitin
bæru það augljóslega með sér,
að fólk væri almennt orðið sár-
óánægt með núverandi stjórnar-
forustu í Washington.
Ríkisstjórinn í Norður
Dakota les Njáiu í
tómstundum
Nýlega barst mér skemnvtileg
sönnun þess, hverjar mætur er-
lendir merkismenn hafa á ís-
landi og íslenzkum bókmennt-
um.
Svo er mál með vexti, að í
nafni vararæðismannsskrifstofu
íslands í Norður Dakota sendi eg
John Moses ríkisstjóra eintak af
hinum fróðlega fyrirlestri dr.
Guðmundar Finnbogasonar um
íslendinga, “The Icelanders”, er
mér hafði borist frá Utanríkis-
ráðuneytis Islands til útbýtingar.
Þakkaði ríkisstjóri sendmguna
með einkar vinsamlegu bréfi, þar
sem honum féllu orð á þessa leið:
“ísland og íslenzk efni hafa
jafnan hrifið mig stórkostlega.
Þykir yður, ekki ólíklega, fróð-
legt að vita í því sambandi, að
eg hefi esnmitt lokið við að
endurlesa Njáls sögu, eg veit
ekki í hvaða skipti. Þó að hana
beri vafalaust eigi að skoða sem
leiðarljós fyrir þann, er vill afla
sér aukinnar þekkingar um ís-
lendinga nútímans, hrífur hún
mig eigi að síður ennþá eins stór-
kostlega og hún gerði, er eg las
hana í fyrsta skifti, í útdrætti, í
lesbók minni í fimmta bekk
barnaskólans heima í Noregi”.
Moses ríkisstjóri er, eins og
bréfið gefur í skyn, fæddur og
uppalinn í Noregi og hlaut undir
búningsmenntun sína þar í landi,
en vestur um haf fluttist hann
á tvítugsaldri. Er hann af mjög
merkum ættum kominn, og átti
einn af forfeðrum hans sæti á
hinu söfufræga löggjafarþingi
Norðmanna á Eiðsvelli árið 1814.
En því þótti mér sæma að
skýra íslenzkum almenningi írá
því, hversu Njáls saga hefir
hrifið huga þessa mikilsvirta son-
ar frændþjóðar vorrar og ríkis-
stjóra Norður Dakota, að dæmi
hans mætti vera oss, er teljum
oss mestan sóma að fornbók-
menntum vorum, áminning um
að notfæra oss þær og aðrar
menningarerfðir vorar sem best,
og varðveita þær sem lengst hér-
lendis. Richard Beck.
-f ♦ ♦
SENDA LIÐ FRÁ ÍTALÍU -
TIL RÚSSLANDS.
Að því er sænsk blöð skýra
frá um síðustu helgi, hafa Þjoð-
verjar nú daglega verið að flytja
herlið frá ítalíu til austurvíg-
stöðvanna til þess að reyna að
hnekkja framgangi Rússa, þó litl
ar líkur séu á að það breyti miklu
um, því undan sigursókn rauðu
hersveitanna sýnist alt verða að
láta, eins og nú horíir við.
-f + >
VERKFALL í KOLANÁMUM.
Um 9 þúsund náma'menn í
kolanámum í Alberta og British
Columbia, ganga auðum höndum
um þessar mundir vegna þess,
að þeir hafa enn eigi fengið sann-
gjarna kauphækkun, sem þeir
fóru fram á; þeir hafa einmg
krafist þess að fá tveggja vikna
hvíldartíma frá daglegum störf-
um á ári, með fullu kaupi. Samn-
ingstilraunir standa yfir í Ot-
tawa þessa dagana til þess að
reyna að jafna ágreiningsmálin.
-f -f f
NÁMUVERKFALL
í BANDARÍKJUNUM.
Alvarlegt verkfall í kolanám-
um Bandaríkjanna stendur yfir
um þessar mundir; námumenn
krefjast $1.50 kauphækkun á dag.
Roosevelt forseti hefir tekist á
hendur forustu um lausn þessa
máls, og er líklegt talið, að stjórn
in taki að sér rekstur námanna
til stríðsloka.
I
EIGA GULLBRÚBKAUPSAFMÆLI.
Mr. og Mrs. J. J. Vopni.
Föstpdaginn þann 29. október síðastliðinn, áttu þau Mr. John
J. Vopni og frú Sigurborg Vopni, 597 Bannatyne Avenue, hér í
borginni, gullbrúðkaupsafmæli; þau komu bæði frá íslandi 1887,
en voru gefin saman í hjónaband í Winnipeg 29. október, 1893. Var
gestkvæmt á heimili þeirra á gullbrúðkaupsafmælisdaginn, þar
sem viðstödd voru börn þeirra, barnabörn, og margt annað skyld-
menna og vina. Mr. Vopni er 80 ára, en frú hans 74 ára að aldri;
Öll eru börn þeirra hjóna hin mannvænlegustu, og kunn að atorku
tins og foreldrar þeirra.
Mr. Vopni hefir verið við margt riðinn um dagana; hann átti
sæti í bæjarstjórn, framkvæmdarstjórn Almenna spítalans í Winni-
peg, rak um langt skeið fasteignasölu, og hafði með höndum lagn-
ingu járnbrauta og bryggjusmíði; hann var um eitt skeið forstjóri
Columbia Press Ltd., en hefir í félagi við sonu sína starfrækt síðan
1920, prentsmiðjuna Art Press Ltd. Þau hjón hafa bæði tekið mikinn
þátt í kirkjumálum sem meðlimir Fyrsta lúterska safnaðar.
NORRÆN SAMVINNA
EFTIR STRÍÐ
Tveir sænskir ráðherrar,
Gunther utanríkisráðherra og
Sköld landvarnaráðherra, héldu
ræður í gær um samvinnu Norð-
urianda eftir stríðið.
Guther talaði í Granna. Hann
sagði meðal annars, að enn væri
ekki kominn tími til þess að unci-
irbúa endanlega norræna sam-
vinnu eftir stríðið.
Sköld hélt sína ræðu í Arvik'i
Hann kvaðst hafa mikla trú á
samvinnu og bandalagi nor-
rænna þjóða. Taldi hann kosti
siíkrar samvinnu og bandalags
mjög marga og mikla, ekki sízt
a hernaðarsviðinu.—Vísir 28. ág.
IIVALREKI í
VESTMANN AEY JUM
Nýlega sá Magnús Guðmunds-
son í Vesturhúsum rekald á floti
skamt vestan Heimaeyjar, sem
honum virtist vera hvalur. Brá
hann skjótt við og fékk m.b.
Emmu, skipstjóri Eyjólfur Gísla-
son, til að athuga þetta.
Þetta reyndist vera búrhvalur,
illa útleikinn mjög, sennilega
eftir djúpsprengju eða tundur-
dufl. Var hann dreginn til hafn-
ar og síðan upp í fjöru norðan
við Eiðið.
Verðmæti búrhvalsins er að-
allega í hausnum (lýsi og tann-
ir) og ambra í görnunum. En
hversu mikið af því verðmæti
finst í þessu hvalræksni, hefir
enn ekki unnist tími til að rann-
saka,—Vísir 28. ág.
LEITAR ENDURKOSNINGAR
í 2 KJÖRDEILD.
Victor B. Anderson, baejarfullirúi
ÞJÓÐVERJAR NAUÐULEGA
STADDIR Á KRÍMSKAGA.
Vegna síharðnand’ sóknar af
hálfu Rússa, eru herskarar Þjóð-
verja á Krímskaga nú svo nauðu
lega staddir, að litlar líkur þykja
til, að þeim verði undankomu
auðið; mælt er að á vígstöðvum
þessum nemi liðsafli Þjóðverja
fullum hundrað þúsundum, sem
horfi fram á fullnaðartortíming.
Á öðrum vígstöðvum halda Rúss-
ar einnig uppi óslitinni sigur-
för.
BÝÐUR SIG FRAM TIL
BÆJARSTJÓRNAR
í 2 KJÖRDEILD.
Jack St. John.
Þetta er í fyrsta skipti sem Mr.
Jack St. John, lyfsali, býður sig
fram til bæjarstjórnar í Winni-
peg; umsögn um hann og stefnu-
skrá hans, verður birt seinna.
-f -f -f
BÝÐUR SIG FRAM í
SKÓLARÁÐ Á NÝ.
Séra Philip M. Pétursson.