Lögberg - 06.01.1944, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN G. JANÚAR 1944
IVA
Eflir Gösta af Geijerslam.
Rjúpurnar voru farnar að halda vordansana
sína aftur, og vorfuglarnir að syngja út um
holt og hæðir.
Þegar þeir voru búnir að viða að sér efni til
byggingarinnar, gór Jói ofan í dalinn, og sagði
bróður sínum að hann kæmi uppeftir aftur,
nógu snemma til að koma upp byggingunni fyrir
haustið.
Undir eins og frost var úr jörðu, fór Iva að
rífa upp grjót, og kljúfa, í grunninn og eldstæð-
ið. Meðan hann var að því, sóttu engin leiðindi
á hann, því hann fann ánægju í vinnunni, og
voninni að koma sér upp betri kofa.
•
Nú var liðið að miðju sumri. Loftið var þrung-
ið titrandi hitabylgjum, sem fylltu alla dali og
skorninga. Sterka harpeislyktina lagði út frá
skógunum, og silungarnir vöknuðu í ám og
vötnum. Árnar voru ekki nema smá lækir, sem
seitluðu milli steina, sem aðra tíma ársins voru
undir vatni. Snjórinn var horfinn og fjöllin
voru grá. Aðeins á hæstu tindum, og í djúpum
giljum og gljúfrurh, þar sem sóiin náði aldrei
til að skína á, voru fannir og ís, sem þó var að
smá leysast upp.
Einn daginn er Iva var upp í skóginum, til
að velja sér hentugan viðarkubb sem hann
þurfti sérstaklega með í húsið sitt. Þegar hann
kom heim sá hann mann niður við bátaskýlið.
Það kom honum nokkuð undarlega fyrir, en
hann hélt áfram, eins og hann hefði ekki veitt
honum eftirtekt. Hann fleygði viðarkubbnum
niður, sem hann hafði borið á öxl sér, tók upp
exi sem þar var og fór að tegla spítuna til.
Aðkomumaðurinn kom til hans og heilsaði
honum, Iva tók undir kveðjuna, en hélt áfram
að höggva.
“Að smíða?” sagði komumaður.
“Já. Átt þú heima hér nálægt?” Iva var að
hugsa um hvaða erindi þessi maður gæt; átt
til sín. Hann var illa búinn. Buyurnar voru
bættar á báðum hnjám, en hann var í hreinni
skyrtu, og gamall silfurhnappur í hálsbindinu.
Iva rétti sig upp og hallaði sér fram á axar-
skaftið, og horfði á þennan ókunna mann.
“Við ættum að kynnast nánara,” sagði að-
komumaðurinn, og reyndi að hlæja.
Hann var hár vexti og magur, megurðin
stafaði af uppihaldslausu erviði og áhyggjum,
en ekki af heilsuleysi. Hann var ofurlítið lotinn
í herðum, og þreytusvipur á andliti hans.
“Þessum manni er víst mjög átamt um að
hlæja,” hugsaði Iva með sér.
Það var eitthvað, eins og barnalegur svipur
krmgurn augun, einhver svipur, sem Iva hélt
t'ð hann kannaðist við, en hann gat ekki komið
því fyrir sig hvar hann hafði séð þennan svip
áður.
“Eg er frá Flaten, og heiti Ola,” sagði að-
komumaðurinn.
Iva fékk hjartslátt. Flaten! Það var sem
honum sortnaði fyrir augum, og titrandi óstyrk
ur kom í fætur hans og hnjáliði. Hann varð
fölur í andliti, og sár kvíði greip huga hans,
út af því sem hann vissi, að mundi vera erindi
þessa manns.
“Viltu ekki koma inn?” spurði Iva.
“Nei,” svaraði Ola. “ Við erum byrjuð að
heyja, svo eg má ekki slóra. Eg má ekki missa
stund frá heyskapnum.”
“Svo þú ætlar heim í nótt, það er langur
vegur, og vinna á morgun.”
“Þú veist að maður getur ekki verið að hugsa
um það, hversu mikinn svefntíma að maður
hefur á sumrin,” og reyndi að brosa.
Iva beiddi hann aftur að koma mn og hvíla
sig dálitla stund, áður hann legði á stað.
“Nei, eg verð að komast sem fvrst heim,”
sagði Ola, og horfði á Iva. Hann hafði ekki enn
borið upp erindið, en hann hlaut að gera það,
og að síðustu, eftir að hafa safnað saman allri
sinni orku, sagði hann
“Hún — hún er of góð stúlka til að fara
svona með hana,” sagði hann hikandi. “Hún
systir mín, þú veist hvað eg meina.” Hann
horfði í andlit Iva. Þegar hann loksins var
búinn að vekja máls á erindinu, virtist hann
vera áræðnari að halda áfram. Allt í einu braust
út gremjan sem var inni fyrir; hann vrað rauð-
ur í andliti, augun kipruðust saman, og hann
krepti saman sína stóru hnefa.
“Hvað ætlarðu að gera með það?” spurði hann.
“Hvað ætla eg að gera með það?” endurtók
Iva, orð Ola. “Hvernig, eg veit einu sinni
ekki —”.
“Nei, þú hefur ef til vill ekki vitað að hún
var ólétt, eftir þig. Hún hefur líklega ekki
sagt þér frá því, en þú veist það nú. Hvað
ætlarðu að gera með það?”
“Er hún heima núna?”
“Já, hún kom heim í gærdag. Vegna hvers
annars heldur þú að eg hafi lagt upp í þessa
ferð til að finna þig, hlaupa yfir fjöllin eins og
bjáni, þegar nóg var að gera heima? Hún fór
úr Frettes selinu, því hún gat ekki þolað að hún
væri höfð þar að háði og spotti.” Oli hvítnaði
upp í andliti og eldur brann úr augum hans.
“Þú —”, nærri því skrækti hann út úr sér.
“Hvað á allur þessi ofsi að þýða?” spurði Iva
rólega. “Eg hefi sagt þér að eg hafi ekki vitað
um það.”
“Þú veist að þú tókst hana upp i rúmjð hjá
þér, veistu það ekki heldur? Veslings barnið!
Það var þá engin í selinu nema þið bæði. Til
hvers tókstu hana upp í til þín, hvað vildirðu
með hana? Meintirðu bara að svívirða hana, og
eyðileggja?”
“Því læturðu svona maður?” spurði Iva aftur.
Hann var sneyptur, og gat varla talað. Þegar
hann ætlaði að segja eitthvað, stóð það í háls-
inum á honum.
“Eg hef eins hátt og mér sýnist, fyrir þér og
þínum líkum!” sagði Oli með fyrirlitningu. “Ef
þú værir svo mikill maður, úr því sem komið
er, að giftast henni —”.
“Nú, gættu að þér, vinur minn,” sagði Iva
rólega, og færði sig um skref nær Ola, sem stóð
þar með háð-glott á andlitinu.
“Eg hefi nóg með að sjá fyrir mér sjálfum!”
“Þú?” Oli hrækti frá sér, og hélt hnefanum
rétt upp að andliti Iva. “Svo þú ert ekki maður
fyrir meira.”
Hann hikaði við, og horfði í augu Iva.
“Bíddu við.” Iva var ýmist að kreppa hnef-
ann, eða opna hann aftur. “Til hvers er allur
þessi ofsi? Eg tek hana til mín þegar mér svo
sýnist. Henni þarf ekki að líða ver hjá mér, en
heima hjá ykkur. Svona nú, burt með þið, undir
eins.
Iva tók um handlegg hans, þegar Oli, hams-
laus af reiði, ætlaði að slá hann.
“Geturðu ekki hagað þér eins og maður?”
Iva fann það að hann hafði alla aflsmunalega
yfirburði yfir hann, og var hinn rólegsti, meðan
hann hélt Ola frá sér.
“Eg trúi því ekki fyr en eg sé!” hrópaði Oli, og
reyndi að slíta sig lausan.
Hann flýtti sér á stað, og inn í skóginn, Iva
stóð og horfði á eftir honum, þar til hann var
horfinn. Gömul saga, sem hann hafði einhvern-
tíma heyrt, kom upp í huga hans.
Áður Adam fékk Evu, var hann konulaus, og
leið afar illa, svo út úr vandræðum bjó hann
sér til konu úr mold. Einn dag er Drottinn
kom til að sjá hvernig Adam kæmist af, sá
Adam hann koma, og skammaðist sín að láta
hann sjá þessa ljótu konu, sem hann bjó til af
jörðu, og börnin sem hann hafði átt með henni,
svo hann hvolfdi stóru trogi yfir hana og börnin.
Þá sagði Drottinn: “Það sem er hulið, skal vera
hulið, en það skal lifa samt sem áður, sem andi
jarðarinnar, og það skal búa í hellum og undir
steinum
í næstu viku kom Jói. Hann hafði hest undir
áburði með sér, klyfjaðan af smíðatólum, og
’msu efni til byggingarinnar.
Hann var dálítið kendur. Hann hafði fáeinar
brennivínsflöskur með sér, sem hann sagðist
hafa fengið hjá Guttörmi.
Þegar hann var búinn að fá sér bita að eta,
sagði hann. “Nú skulum við fara og mæla
bjálkana, svo við getum byrjað að leggja þá á
grunninn, og fá hornin vinkilrétt.”
“Það liggur ekkert á, það er komið kvöld
hvort eð er,” sagði Iva.
Jói mynti hann á, að það sem væri búið, væri
búið, auk þess sagðist hann ekki geta verið þar
marga daga.
“Að því leiti sem bygginguna áhrærir, þá má
fjandinn eiga það alt saman,” sagði Iva og
spýtti út úr sér í eldinn.
Jói varð meir en lítið hissa.
“Ætlarðu þá ekki að vera hér?” spurði nann.
“Hvað veit eg hvar eg verð?” sagði Iva í hás-
um róm. “Þessi kofi er fullgóður eins og hann
er —”.
Jói sat lengi án þess að segja orð. Loksins
sagði hann. “Föðurbróðir okkar beiddi mig að
spyrja þig, hvort þú kæmir ekki bráðum ofan
eftir.”
“Til hvers?” og Iva leit til bróður síns.
“Hann nefndi það ekki — að minsta kosti ekki
beint. Það ef eitthvað sem hann vill tala um
við þig. Móðir okkar myntist á það líka. Þau
hafa verið að tala um við þig. Móðir okkar
myntist á það líka. Þau hafa verið að tala um
að koma því svo fyrir, að þú fáir Brenna.”
“Eg? Nú?”
“Föðurbróðir okkar er ekki sá sme hann hefir
verið,” sagði Jói, alvarlega. “Eg veit ekki — en
upp á síðkastið virðist hann vera svo niður-
dreginn og þreytulegur. Eg býst við að hann
hafi við einhverja erviðleika að stríða. Við get-
um látið þessa byggingu bíða, eða hætt alveg
við hana, eins lengi og þú kærir þig ekki um
hana.”
Þeir sátu þar æði stund og horfðu í eldinn,
þar til Jói rauf þögnina, og sagði.
“Svo þú kemur ofaneftir með mér á morgun?”
“Nei, eg get það ekki,” svaraði Iva. “Það er
nokkuð sem eg verð að —.” Hann stóð upp, og
sneri sér frá Jóa, því hann fann að hann horfði
rannsakandi á sig.”
“Eg kem þegar eg get,” hann fór út og skelti
hurðinni á eftir sér.
Snemma næsta morgun fór Jói út og sótti
hestinn og bjó sig til ferðar. Hann tók allt
sem hann hafði komið með, og var þegar ferð-
búinn.
Iva var hjá honum, en sagði ekkert.
“Svo þú ætlar þá ekki að koma með mér?”
spurði Jói, og hottaði á hestinn að fara á stað.
Iva svaraði engu, en ýlgdi brýrnar.
“Jæja þá, jæja þá,” svaraði Jói. “En eg vildi
að þú hefðir góða ástæðu fyrir því —”
“Ástæðu? Hef eg ekki ástæðu?” og kreisti
saman varirnar.
Honum flaug sem snöggvast í hug að segja
Jóa eins og var, en hann gat það ekki. Ekki
núna. Ekki í dag.
Hann horfði í þungu skapi á eftir Jóa, reka
hestinn yfir lækinn, og hverfa inn á milli trjánna
í skóginum.
Svo liðu dagar og vikur, að Iva gat ekki ráðið
við sig hvað gera skyldi.
“Nú verð eg að fara,” hugsaði hann á hverj-
um degi, en altaf kom eitthvað, sem honum
íanst hindra sig.
Hann fann altaf nýjar og nýjar afsakanir
fyrir sig, og eftir því sem lengur leið, gleymdi
hann oft í fleiri daga að hugsa um það. En
þegar minst varði, skaut því altaf upp í huga
hans — loforðinu sem hann hafði gefið Ola.
Honum leið illa, þjáður af hugsýki, bíða bíða
— en, eftir hverju, það vissi hann ekki. Bíða
eftir einhverju sem gæti komið fyrir, eftir ein-
hverju sem snerist honum til hags, einhverju,
sem greiddi honum leið út úr þessum kröggum.
Hann var að hugsa um hversu óbærilegt það
yrði fyrir sig, að setjast að á Flaten, því hann
gæti ekki hugsað sér að fara með dóttir húða-
mannsins að Brenna! Hann mundi óljóst eftir
föður Barbro. Hann var einn þeirra sem allir
höfðu horn í síðu hans, hann hafði hrökklast
út úr mannfélaginu, ekki sem menn vissu fyrir
neitt sérstakt, hann var skoðaður sem bjáni, sem
dró fram lífið með því að ganga frá einum bæ
til annars til að kaupa húðir, hann var mjög
hafður að háði og spotti, og hvervetna óvel-
kominn gestur.
Hann hafði aldrei neina peninga til að borga
með fyrir húðirnar. Hann sagði bara að hann
kæmi seinna, og þá skyldi hann borga. Hann
var helst aldrei heima á Flater. Konan og
krakkarnir unnu öll verkin, og önnuðust um
búið. Iva, mundi ekki hvernig, húðamaðurinn,
eins og hann var æfinlega kallaður, leit út.
Hann hafði aðeins óljósa mynningu frá bernsku
árunum, einhvern háan, litlausan volulegan
mann, sem var að þrefa um verð á geitarskinni,
úti á hlaðinu á Storgaarden. Honum var aldrei
boðið inn þegar hann kom þar.
Fólk sagði að hann væri ekki vel ráðvandur,
og auk þess úði hann í lús, úr öllu þessu húða-
drasli sem hann var að safna saman.
Iva sá glögga mynd af því í 'huga sínum,
hvernig fóikið mundi líta á sig, þegar hann
yrði að fara til kirkjunnar til að láta gifta sig
dóttir húðamannsins, af því að hann hafði verið
búinn að gera hana ólétta. Hann sá augnaráð
fólksins.
Hann hætti að geta sofið, hann var að hlusta
eftir því hvort hann heyrði ekki fótatak —
kannske Ola væri nú kominn aftur. Eða kannske
Ola hafi farið til móður hans, og Guttorms
föðurbróðir hans, til að segja þeim hvemig
komið var. Við þessar hugsanir braust út sviti á
enni hans, og hann huldi andlitið í höndum sér.
Ef hann hefði aldrei sagt það! Lofast til, í
reiði, að giftast henni.
Það hafði oft komið fyrir, að stúlkum voru
gefnir talsverðir peningar til þess, að þær gætu
keypt einhvern ungan mann til að gangast við
faðerni, og þannig koma þeim úr klípunm sem
barnið átti. Margt kom fyrir í einmanalegum
afkimum, og seljum. Hann var ekki sá einasti.
Því þurfti hann að líða fyrir það, þegar svo
margir aðrir sluppu óátaldir? Fólk mundi bara
hafa þetta að umtalsefni um stund, en svo
gleymist það. ,
Hann hugsaði til Aine. Hún hafði verið í
selinu dálítinn tíma þá um sumarið, en var nú
farin heim. Iva hafði ekki séð hana. Hann lá
og hugsaði um hana — um það þegar hún lá í
örmum hans á leiðinni, er hann keyrði heim
með hana af dansinum á Haugen Háa hvíta
hvelfda ennið hennar, silkimjúka gula hárið,
sem liðaðist svo fagurlega ofan á herðar henni,
hið'mjúka hörund, sem hann snerti með hönd-
um sínum, og sem hann mundi aldrei
Þessar minningar vöktu bitran sársauka í
huga hans. Bara hún hefði þá, ekki verið i sleð-
anum hjá hónum.
Haustið var þegar komið, og laufin á trjánum
voru orðin gul. Næturnar dimmar ,og kaldar.
Ljósgrá móða gufaði upp úr mýrum og keldum.
Það var einn dag að Lykkje-Oli kom til hans.
Hann bar riffil í ól á öxl sér, hann hafði lítinn
grimman hreindýrahund í^bandi með sér, sem
unum eins mikið ónæði, og flóin mönnunum.
hann kallaði Fló, af því hann gerði hreindýr-
Lykkje-Oli beiddi Iva að koma með sér á
hreindýraveiðar upp í fjöllin. Hann sagði að
Knut gamli hefði svo vonda gigt i öllum liða-
mótum, að það væri ekki líklegt að hann gæti
gramar farið á hreindýraveiðar upp í fjöllin.
“Það er slæmt fyrir mig,” sagði Lykkje-Oli
áhyggjufullur, “en hann er orðinn áttatíu ára
gamall, svo það er ekki að undra þá Drottinn
fari að kalla eftir skaðabótum fyrir það, hvernig
hann hefur skeytingarlaust vanbrúkað líkama
sinn í öll þessi ár, hvernig sem veður hefur
verið.”
Iva sagðist ekki geta farið með honum, að
þessu sinni. Hann sagðist þurfa að bregða sér ,
ofan í dalinn.
“Hvað ætlarðu að gera þangað?” spurði
Lykkje-Oli og glotti.
“Það eru ýmsir smámunir þar, sem eg þarf
að líta eftir.”
Lykkje-Ola veik talinu að því sem gerst hafði
niður í dalnum síðan Iva fór uppeftir. Alt í
einu, eins og hann hefði verið búinn að gleyma
því, og andlitið varð að eintómurn hrukkum,
sagði hann að það væri nýborin kálfur á Flaten.
“Þú verður líklega beðinn að verða skýrnar-
vottur, og halda honum upp á afturfótunum
undir skýrnina, af því þú varst hérna í ná-
grenninu í vetur,” sagði Ole, og hló.
“Fólkið niður í dalnum var að geta þess til,
að það væri hálfvitinn hann Sveinn, sem drukn-
aði, sem ætti barnið, en eg trúi því ekki, getur
þú trúað því?”
Það kom hella fyrir eyru Iva, svo hann heyrði
ekki nema nokkuð af því sem Ale var að segja.
“Jæja, kvenfólkið er skrítið, en eg ímynda
mér að það sé einhver af vinnumönnunum á
Frette. Hann hefur ekki verið vöruvandur, hver
sem hann er, sem gat leikið þann leik.”
Iva gat ekkert sagt. Hann reyndi að hlægja,
en gat það ekki, honum fanst eins og Ole horfa
alveg í gegnum sig.
“Það er slæmt fvrir hana,” gat hann loksins
sagt.
“Já, það er sannarlega slæmt fyrir veslings
stelpuna,” sagði Ole alvarlega. “Það hefur varl
ofan í sig að eta, og ekkert til neins. Hún var
bjáni að fara að gefa sig við karlmanni. En
við hverju var að búast, faðir hennar þótti ekki
neinn vitsmunamaður heldur,“ hann klóraði sér
í skegginu, og virtist vera að hugsa um eithvað.
“Jæja, þú kemur með mér upp að selinu?”
spurði hann.
'“Viltu ekki vera hérna í nótt?” spurði hann.
“Nei, eg verð að halda áfram, eg þarf að
fara snemma í fyrramálið. Eg býst ekki við, að
það sé neitt þar upp frá núna, sem þig langar
að sjá,” sagði hann glottandi.
“Eg þori að veðja' á það, að þér þótti ekkert
að, að koma þangað í fyrrasumar.’
Hann stóð upp og leysti hundinn, sem var
bundinn við rúmstöpulinn.
“Líður þér vel,” sagði hann, og fór.
Iva þótti vænt um að hann fór, honum var
næstum ómögulegt að þola stríðnisglósur hans.
Nýborinn kálfur á Flaten!
Hann skifti um föt, setti allt í röð og reglu
í kofanum. Hann faldi silfurbikarinn, undir
rúminu.
“Guð má vita hvenær eg kem hér aftur.”
hugsaði hann.
Hann fór niður að vatninu, og dró bátinn
upp í naustið, og gekk frá honum svo hann
fyki ekki.
Sólin var að hníga til vesturs, og varpaði
bogi var yfir vatninu, sem endurspeglaði sig
eldrauðum lit á skýin, og fjallatindana. Regn-
í því.
“Það er komið kvöld,” hugsaði Iva, er hann
gekk hemi að kofanum.
Hann fleigði sér á hálminn í rúmstæðinu, í
öllum fötunum. Úti var orðið dimt. og byrjað
að rigna.
Iva lá vakandi og horfði út 1 dimmuna, og
hlustaði- á vindhvininn í skóginum allt í kring.
Hann gat ekki sofið. Hann var að hugsa um
ferðina sem lægi fyrir sér, undir eins og birti af
degi.
Það var komið kvöld, þegar Iva loksins komst
út úr skóginum, og sá ofan að Flaten. Hann
hafði verið lengi á leiðinni, því hann var leið-
inni ókunnur og fór marga óþarfa króka. Hann
vissi að það átti að vera götuslóði frá Bjarn-
dalsselinu yfir að Flaten, en hann hafði ekki
fundið hann. Hann var votur og sveittur. Það
var hæg úðarigning, og þykk þokuslæða lá
yfir öllum hæðum og fjöllum.
Skamt fyrir neðan var Flaten — fáeinir lágir,
gráleitir smákofar á milli stórra kletta, á græn-
um túnbletti, sem lá utan í snarbrattri brekku.
Á svolitlum akurblettum, var fáeinum korn-
bindum hrúgað saman upp á viðar renglur til
þerris. Hlykkjóttur grjótgarður lá niður að litl-
um læk, sem rann með fossum og flúðum eftir
bröttum dalbotninum, og skar í sundur engið.
Gömul trébrú lá yfir lækinn. Við lækinn var
gömul kornmylla, með sliguðu þaki. Raftarnir
stóðu út úr þekjunni, og sumstaðar var þakið
fallið inn.