Lögberg - 30.03.1944, Page 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 30. MARZ, 1944.
Guðjón Jónsson:
Slysið á Þorskafjarðarheiði 5. marz-
mánaðar 1882
“Ekki bregðast ragnarök
römm eru sköpin gumum.
Öllum feigs er opin vök
ungum jafnt sem hrumum.”
G. F.
í ungdæmi mínu, fyrir 60 ár-
um, voru allir aðdrættir til heim-
ilanna erfiðari en nú á dögum,
þar sem meginflutningar fara
nú fram með strandferðaskipum
til kaupstaðanna, víðsvegar með
ströndinni, og á bílum, þar sem
unnt er að koma því við úti um
sveitir landsins.
Þá urðu menn að draga sem
mest að sér á hestum að haijst-
inu, og það gerðu allir bstri
bændur og lögðu sig mjög fram
um það, til að þurfa ekki að nota
háveturinn til þeirra hluta, þeg-
ar allra veðra var von.
En þeir efnaminni, og þeir sem
minna áttu undir sér, urðu oft að
sæta hinu, að bera og draga lífs-
björg sína að sér' um háveturinn.
Var þá jafnan sætt færi að leggja
upp í slíka ferð í góðu veðri og
færð. — En þetta hvorttveggja
var þá stundum ekki lengi að
breytast.
Fóru menn oft illa út úr slík-
um ferðum á fjöllum uppi um
hávetur, ýmist kól á hendur eða
fætur, ef eitthvað bar út af, eða
þá urðu úti, og eru slíks mörg
dæmi, og varð það áhrifaríkt í
byggðinni er slíkt kom fyrir.
Einkum þar sem strjálbýli var,
verkuðu slíkir atburðir lam-
andi á hugarfar fólksins, oft meir
en hófi gegndi. En þó urðu þeir
sárast úti sem fyrir þessu urðu,
og venzlamenn þeirra.
Hér er þá ein slík harmsaga:
Það var veturinn 1882 hinn
5. marzmánaðar að þrír menn
lögðu á Þorskafjarðarheiði í
góðu veðri og sæmilegri færð.
En hún liggur upp úr Þorska-
íirði sem kunnugt er, og ofan
í Langadal í Isafjarðarsýslu og
var talin sjö tíma lestaferð ó
milli bæja. Þessir menn voru:
Magnús Jónsson frá Skógum í
Þorskafirði faðir Hákonar
bónda á Reykhólum, síðar.
Annar var Björn Magnússon,
frá Hofsstöðum, Björnssonar
frá Berufirði. Og, hinn þriðji
Júlíus Jónsson frá Hlíð, einnig
þar í firðinum. Höfðu þeir bún-
að að venju sem þá var títt og
sleða sem þeir drógu föng sín
á. Gekk þeim ferðin vel og munu
hafa gist í Langadalnum næstu
nótt. Daginn eftir var gott veður
og fóru þeir félagar þá ofan að
Arngerðareyri, en hún hefir löng
um verið endastöð ferðanna um
ísafjarðardjúp, og á sama hátt
sunnan úr sveitum Breiðafjarðar.
Þenna dag fóru þeir félagar þang-
að ofan og luku erindum sínum
þar, og héldu síðan inn í dalinn
aftur og gistu þar, sennilega í
Bakkaseli sem er fremsti bærinn
og næst heiðinni.
Morguninn eftir var hægviðri,
en annars tvírætt veður, hláku-
bleyta og dimmt í lofti. Þó lögðu
þeir félagar á heiðina og drógu
þungan sleða með föngum sín-
um fram á fjallið. En þegar kom
á heiðarbrekkuna, varð úrkoman
snjóslydda, og með því að þeir
höfðu æki þungt höfðu þeir létt
á sér hlífunum og bundið ofan á
sleðann. Héldu nú sem mest
máttu upp Högnafjallið og sóttist
að vonum.
Ræddu þeir um að tvísýnt
væri veðurútlitið og mikils um
vert að komast sem lengst ef
veður kynni að spillast. En þeim
var þungfært um dráttinn og
urðu heitir og sveittir innan-
klæða, og allir blautir hið ytra
meðan regnið var. Þeim sóttist
nú ferðin að vonum, því menn
voru röskir, Júlíus og Björn,
ungir menn um tvítugt, og
Magnús lét ekki sitt eftir liggja,
þó nú væri við aldur nokkuð
svo. Allt í einu, sem hendi væri
veifað, brast hríðin á með fá-
dæma veðurofsa og frosti svo
af bar.
Eg man þenna dag heima á
Hjöllum í Þorskafirði sem ver-
ið hefði í gær. Við bræður lék-
um okkur á pallinum. Hægviðri
var en veður meinlítið um morg-
uninn og vorum við niðursokkn-
ir í leikmuni okkar. Þegar minnst
varði, brast á stórhríð með því-
líku sterkviðri að undrum sætti,
svo baðstofari kipptist til, og var
þekjan þó gaddfreðin, en þó
brast í viðunum. Við litum hver
á annan og varð flemt við veður-
hvininn. Stúlkunum, sem voru
við tóvinnu, því sunnudagur var,
féllust hendur í skaut niður, og
litu hver á aðra þegar hríðar-
gusan þyrlaðist um rúðuna og
sögðu: “Guð hjálpi mér, það færi
betur að hann væri ekki að drepa
einhvern núna”, og kuldahrollur
fór um okkur. Litlu seinna kom
faðir minn inn, og sá lítt í andlit
hans fyrir klaka, og sagði svo
frá, að svartahríð væri brostin
á, með óhemju veðri og frosti
svo lítt væri fært milli húsa.
Nú víkur aftur til þeirra fé-
laga á heiðinni. Þeir reyna að
halda vörðunum sem þeir máttu,
en þó fór svo, að þeir týndu
þeijn er kom upp undir “Brekk-
una”, og með því að sleðinn var
þeim þungur í skauti skildu þeir
hann eftir og vildu nú freista
að bjarga sér til byggða ef unnt
væri. Nú var um að gera að taka
stefnuna rétt á Fjalldalina suður
af, því næðu þeir þeim, var þ'eim
líklegra til lífs, en gæta þó var-
úðar að vera ekki of austarlega,
svo að þeim stæði hætta af
giljunum í drögum Kollabúðar-
dals, sem marga höfðu leikið
grátt, eins og Ófærugil og ísfirð-
ingagil, sitt hvoru megin í drög-
um dalsins.
Héldu þeir áfram um stund,
en lengja tók þeim eftir lægð-
unum, sem þeir áttu von á,
Fjalladölunum, og ræddu hverju
sæta mundi. Hvort vindstaðan
mundi hafa breytt sér, og því-
umlíkt sem vegfarandann varð-
ar. — En þessu var enginn kom-
inn til að svara hinum villtu
vegfarendum. Býst eg við að þeir
hafi mest óttast áðurnefnd gil til
vinstri í Kollabúðardal ef rétt
var farið ofan í Þorgeirsdal sem
þeirra leið lá um. En svo var
líka önnur stórhætta, ef farið
væri of mikið til hægri, en það
er Djúpadalur, nær allur klettum
krýndur og hengiflug niður, ef
ekki er rétt farið, og er það ekki
mannavegur nema í björtu.
Nú héldu þeir félagar í þá átt
er þeim fannst sanni næst, unz
dimma tók af nóttu, og vissu
þá ekki hvar þeir fóru. Tóku
þeir nú að þreytast og kólna,
einkum Mag«ús, sem von var'
um eldri mann. Ræddu þeir um
að grafa sig í fönn en gaddur var
á, og veðurofsinn tætti allt ofan
í hann, svo það var ekki viðlit
með broddstöfunum einum.
Enn gengu þeir um hríð og
sáu lítt fyrir sér. Um síðir rák-
ust þeir á stóran stein. Settist
Magnús þar í Varið, en þeir ungu
menniirnir gengu um gólf og
reyndu að verjast kali í lengstu
lög, sem gekk þó illa að vonum,
því þeir voru illa búnir, og votir
í fætur eftir slydduveðrið um
morguninn. Hafði sleðinn verið
þeim þungur í skauti svo þeir
fóru úr hlífum sínum og bundu
þær ofan á sleðann, og þar fóru
þær í gadd svo þeir náðu aldrei
að skýla sér með þeim, enda
yfirgáfu þeir sleðann þegar eftir
að þeir misstu af vörðunum og
urðu villtir vegarins. Þegar hér
var komið, kvaðst Magnús nú
ekki mundi lengra fara. en bað
þá bjarga sjálfum sér ef svo
vildi verða. Sögðu þeir þá að
þeir myndu ekki láta hann ein-
an, og vissu heldur ekki hvert
halda skyldi. “Reynið að stefna
á tunglið,” sagði þá Magnús.
Sennilega hefir þá eitthvað rof-
að til lofts, af og til, því tungl
var þá fullt daginn áður. Þetta
svar Magnúsar þótti þar í sveit-
um merkilegt, þar sem þeir fé-
lagar voru rammvilltir áður og
vissu ekki hvar þeir fóru. En
það reyndist þó rétta stefnan,
frá þeim stað sem þeir nú voru
komnir á, eða langt vestur í
Reibólsfjöll, til þess að hitta
færa leið, eins og nú stóð á, ofan
í hinn klettum krýnda dal,
Djúpadal. Því hvergi mundi hann
X
FYLKIÐ ySur í SIGURGÖNGUNA
/
VÉR ERUM Á HRAÐGÖNGU TIL SIGURS. Það,
sem vér höfum gert í liðinni tíð, hefir aðeins verið undir-
búningur undir þau átök, sem vér nú verðum að hefja.
Oss er sagt að sigur sé í nánd . . .
EF ALLIR HEIMA FYRIR RÆKJA SKYLDU SÍNA
Aðeins nú fáum við að vita um það verð, sem vér verðum að greiða
fyrir sigurinn. Ef vér hikuðum nú, myndi það lengja stríðið. auka
mannfall og kosta meira fé. Sparið mannslífin með því að fylkja yður
í sigurgönguna tafarlaust!
Nú er þörf á stuðningi yðar
Nú er tilstyrks yðar þörf til að halda við sívaxandi birgðum til vorra
stríðandi hermanna. Alt, sem vér höfum lagt fram að þessu, var ein-
ungis undirbúningur. Um leið og einni þörf er fullnægt skapast önnur
—og þörfin á hjálp frá oss, sem heima dveljum, eykst eftir því sem hiti
stríðsátakanna vex. Þér njótið ekki ánægju nema með því, að beita
ýtrustu átökum.
*
Byrðin þyngist. Fleira og fleira fólk þarf til að bera hana. Peningar.
sem lagðir eru í Sigurláns Veðbréf, eru ekki gefnir. Þeir eru lánaðir.
Endurgreiðsla með vöxtum, er trygð af allri Canada þjóðinni. Þó þér
nú eigið Sigurláns Verðskuldabréf, skuluð þér búa yður undir að kaupa
fleiri þennan mánuð. Ef þér hafið ekki keypt Sigurláns Veðbréf áður,
verið viðbúin að kaupa þau nú. Dragið ekki að koma sparifé yðar í
Sigurláns Veðbréf. Fylkið yður í sigurgönguna.
NATIONAL WAR FINANCE COMMITTEE
6-30
\