Lögberg - 13.07.1944, Blaðsíða 5

5
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. JÚLÍ, 1944
margi sínu í hvöt um baráttu fyr
ir fullu frelsi og sjálfstæði.
Saga Islands nú á dögum og
nútíðarsaga Þýzkalands eru
glöggt og greinilegt dæmi um
það hvernig þjóðræknisandinn
vinnur. Hann getur verið öflugt
vopn ýmist tif góðs eða ills —
alveg eins og eldurinn.
Það er ervitt að hugsa sér
heimsmenningu án elds; þegar
eldinum er hæfilega stjórnað, er
hann meðal mestu gæða sem
hugsast geta, en sé hann látinn
stjórnlaus, getur hann orðið að
báli, sem valdi meira tjóni en
hægt sé með orðum að lýsa.
Þannig höfum vér dæmið á
íslandi þar sem þjóðræknisand-
inn hefir verið notaður í hófi til
þess að endurheimta fullkomið
frelsi, en á Þýzkalandi hefir hon-
um verið gefinn laus taumur,
þangað til hann hefir í stjórn
leysi sínu • hleypt öllu í bál og
brand.
Snemma á 19. öldinni settu Is-
lendingar sér það fasta og á-
kveðna markvið að ávinna sér
íullt sjálfstæði, og frá þeim tíma
hikuðu þeir aldrei né hopuðu á
hæl, þangað til einmitt nú, að
takmarkinu er náð — ísland 6r í
dag fullvalda ríki, frjáls og sjálf-
stæð þjóð. .
En hvað er að segja um fram-
tíðina? Getur landið haldið sjálf-
stæði sínu í þessum stríðsloga?
Sá var tíminn að mér fanst óvit-
urlegt af þjóðinni að krefjast al-
gers sjálfstæðis. Að jafnvel sam-
band við litlu Danmörk gæti orð-
ið henni að liði, ef á hana yrði
ráðist. En forlög hennar í sam-
bandi við hnattstöðu hefir enn
einu sinni komið henni að góðu
haldi. Flugvélaöldin hefir gert
Island að miðstöð milli Evrópu
og Norður Ameríku, og í sam-
bandi við það veitt því algerða
og varanlega vérnd. Engin þjóð
í Norður Ameríku getur átt það
á hættu að láta ísland komast
á vald árásarþjóða í Evrópu,
þannig er floti Bandaríkjanna
verndarfloti Islands án þess að
það þurfi að leggja fram eitt
einasta cent úr eigin sjóði. Það
er mögulegt að Bandaríkin biðji
ísland um leyfi til þess að hafa
þar flotastöð (það er þó aðeins
mín eigin getgáta). En það
mundi verða með frjálsum samn-
ingum, og það verður ávalt hér
eftir nauðsynleg stefna Banda-
ríkjanna að halda vinasambandi
við Island. íslenzka þjóðin verð-
ur því að fullu frjáls til þess að
stjórna sjálfri sér og ráða ráðum
sínum án nokkurra utanaðkom-
andi hindrunar.
En getur ísland framvegis hald
ið sér eins dásamlega út úr öll-
um alþjóðaflækjum eins og því
hefir tekist hingað til um allar
liðnar aldir? Ef til vill ekki. Ef
það virðist hagkvæmt að gera
landið að miðstöð alþjóða flug-
ferða í sambandi við fólksferðir
og vöruflutning, þá getur það ef
til vill orðið alþjóða vöruskipta-
stöð og áfangastaður langferða.
Ef flugferðirnar beinast í ein-
hverja aðra átt þá er það víst að
ísland verður einhver hin mesta
og merkasta ferðamanna stöð.
í stuttu máli sagt: Það er vafa-
samt hvort ísland getur hér eft-
ir haldið sér út frá hringiðu
heimsviðburðanna.
Eitt virðist vera nokkurn veg-
inn víst, hvað sem öðru líður,
að ísland nýtur í framtíðinni
friðar og allsnægta án þess að
þurfa að óttast nokkrar utan að
komandi árásir, þar sem aðrar
þjóðir verða hálfsligaðar undir
vopna byrðinni og afleiðingum
hennar.
Sig Júl. Jóhannesson,
þýddi.
— Þú sagðir, að þetta væri
ágætis varðhundur.
— Já, hefir hann ekki re'ynst
svo?
— Jú, það er nú helst að segja.
— í nótt var brotist inn hjá okk-
ur og þá hamaðist hann og gelti
svo ákaflega, að við gátum ekki
heyrt til innbrotsþjófanna,
hvorki þegar þeir komu eða fóru.
Útgáfumál
Kirkjufélagsins
Það kom til orða á ný-afstöðnu
kirkjuþingi, að kirkjufélagið tæki
að sér að gefa út sögu lúterskra
manna í Canada, á ensku, samda
af séra V. J. Eylands. Efast eg
ekkert um að handritið ber
marga ágæta kosti, en með því
er 3lls engin trygging er fengin
fyrir því, að fyrirtækið mundi
bera sig; þaðan af síður að það
yrði til | arðsemi. Saga kirkju-
félagsins er skýr í því efni, að
þess gerist ekki þörf að það
sé útlistað frekar fyrir neinum
þeim, sem hefir fylgst með út-
gáfufyrirtækjum kirkjufélagsins.
Nú er dýrtíð í landi; kauphæð,
og vandfenginn og dýr góður
pappír; kveður svo rammt að,
að mörg blöð beggja megin lín-
unnar hafa stórlega gengið sam-
an að vöxtum. Minntist eg á
fyrirtæki þetta við mann, sem er
þaulkunnugur öllu því, sem lýtur
að prentverki; lét hann svo um
mælt, að fyrirtæki þetta mundi
ekki' bera sig.
Þess þyrfti að fara með gætni
í þessu efni.
Þeir, sem kynnu samt sem áð-
ur að hafa óbilandi trú á þessu
máli, gerðu vel í því að taka
sjálfir að sér þetta verk, í stað-
inn fyrir að binda það á herðar
kirkjufélagsins.
Annað ráð sé eg þó öllu betra;
það er að afhenda handritið til
umsagnar og útgáfu U.L.C.A.
Tækju þeir það að sér, yrði það
meðmæli og skilyrði fyrir sölu
bókarinnar langt um meir, en
smátt og lítið kirkjufélag gæti
lagt fram.
En ef svo bæri við, að U.L.C.A.
ekki sæi sér fært að leggja út
í þann kostnað, hvaða vit væri
þá fyrir okkur að vera að burð-
ast með þetta verk?
S. S. C.
ísiendingadagurinn
í Blaine, Wash.
30. júlí
íslendingadagur verður hald-
inn í Samuel Hill Memorial Park,
Blaine, sunnudaginn 30. júlí.
Það er sameiginlegt fyrirtæki
íslendinga í Blaine, Bellingham
og Point Roberts, Washington
og Vancouver, British Columbia.
Þetta verður okkar þjóðminning-
arhátíð, fyrir þetta merkilega ár
í sögu íslenzku þjóðarinnar, hér
á norð-vestur Kyrrahafsströnd-
inni. Okkur þótti ekki ráðlegt
að hafa okkar hátíð 17. júní sök-
um þess hvað veður er óáreiðan-
legt hér um slóðir um það leyti
árs. Ennfremur er altaf fleira
fólk á ferðalagi hér vestra um
miðsumarið en í júní-mánuði.
Prógrammið byrjar kl. hálf
tvö e. h., en íþróttir verða fyrir
börn upp að tólf ára rétt fyrir
nónið, byrja klukkan ellefu.
Skemtiskráin verður góð, því
góðir eru söngkraftar meðal
landa beggja megin línunnar hér.
Skáld og ræðumenn vantar sízt,
þótt langt séum við horfin frá
ættjörð okkar. Andres Daniels-
son verður forseti dagsins. Pró-
grammið verður nákvæmlega
auglýst í báðum íslenzku viku-
blöðunum.
Það sem hvílir mest á huga
okkar eru erfiðleikar fólks hér
frá Vancouver og grendinni að
sækja þessa samkomu. Við höf-
um komist yfir þessa erfiðleika
síðastliðin tvö ár fyrir dyggilega
hjálpsemi þeirra Blaine-búa, en
nú er olíuskorturinn miklu verri
en nokkru sinni áður svo nú verð-
ur ekki hægt að flytja fólk í
bílum frá White Rock og Clover-
dale til Blaine. Nokkrir geta far-
ið með lestinni til Blaine ef þeir
hafa skírteini til að fara yfir
línuna. Nokkrir geta að líkindum
farið með “motor bus” Annað-
hvort því, sem fer til White
Rock eða því sem fer suður fyrir
línu. En það er mjög takmarkað
hvað margt fólk getur farið með
lestinni éða með “Bus” því far-
rými er erfitt að fá nú á dögum.
Allir sem mögulega geta, ættu að
komast í kynni við landa í Van-
couver, sem hafa bíla og reyna
að vera þeim samferða. Vonandi
rætist svo úr þessu að enginn
verði að sitja heima sökum far-
artækis leysis.
Skýrt vildi eg taka það fram,
að skemtigarðurinn er á landa-
merkja línunni og enginn frá
Canada eða Bandaríkjunum þarf
yfir þá línu að fara nema þeir
sem taka lestina frá Vancouver
til Blaine, þeir verða að hafa,
eins og fyr er sagt, skýrteini til
að fara inn í Bandaríkin.
Nefndin vonast eftir að hitta
sem flesta af ykkur á íslendinga-
deginum okkar hér 30. júlí, þar
sem við getum sameiginlega
minst þjóðar vorrar og hennar
nýfengna lýðveldis.
Magnús Elíason,
vara-forseti nefndarinnar.
Til ritátjóra Lögbergs
frá íslenzku náms-
mönnunum í
Minneapolis
Við héldum hátíðlegan lýð-
veldisdaginn 17. júní hér í Minn-
eapolis og tóku þátt í þeim há-
tíðahöldum allir íslenzku náms-
mennirnir hér, 16 að tölu, auk
rúmlega 100 Vestur-íslendinga.
Hátíðahöldin fóru fram í skemti-
garði einum hér í borg (Lake
No-komis) og hófust kl. 4. e. h.
Skemtunin var sett af Birni
Halldórssyni, Reykjavík, for-
manni félags okkar, með snjallri
ræðu. Þá las Hjálmar Björnson,
konsúll okkar íslendinga hér í
Minneapolis, upp skeyti frá
Ríkisstjórn íslands og Thor Thors
sendiherra okkar Islendinga hér
í Bandaríkjunum, og eigum við
honum miklar þakkir skilið fyr-
ir það ávarp. Næst talaði Sigur-
björn Þorbjörnsson, .Reykjavík,
um frelsisbaráttu okkar íslend-
inga og var sungið “Öxar við
ána”, að henni lokinni. Þá hófst
sýning á íslenzkri glímu og sýndu
þeir Haraldur Bragi Magnússon,
Akureyri og Sigurbjörn Þor-
björnsson, Reykjavík, helztu
brögð og varnir þeirra í glím-
unni. Þessi skemmtiliður vakti
mikla athygli, bæði meðal yngri
og eldri gestanna. Þetta rifjaði
upp gamlar æskuminningar fyrir
eldra fólkinu, sem mintist þess-
arar íþróttar að heiman og hafði
ekki séð hana, margir hverjir í
50 til 60_ ár, og eigi þótti yngri
kynslóðinni síður varið í þetta.
Að glímunni lokinni hélt Gunnar
Björnson, skattstjóri, kjarnyrta
og áhrifamikla ræðu og að því
loknu var sunginn íslenzki þjóð-
söngurinn. Að skemmtiskránni
lokinni var sezt að snæðingi og
var borðað úti undir berum
himni. Á meðan á máltíð stóð
voru spiluð íslenzk ættjarðar-
ljóð af hljómplötum.
Um kl. 8 fóru flestir að týgja
sig til brottferðar, eftir skemmti-
legan og ánægjuríkan dag og
mun þetta ávallt verða minnis-
stæður dagur í hugum okkar hér,
þótt eigi hafi skemmtiskráin ver-
ið fjölbreytt, en við vildum sýna
einhvern lit á því, að við værum
glaðir og reifir á þessum stærsta
og mikilvægasta degi þjóðar okk-
ar.
Frá hátíðahöldum þessum
héldum við íslenzku námsmenn-
irnir heim til Eiricksons-hjón-
anna, Vestur-íslenzkra hjóna hér
í borg og skemmtum við okkur
þar við dans og leiki fram eftir
nóttu.
Ýmislegt fleira skeði hér í
sambandi við lýðveldisstofnun-
ina, grein birtist í dagblaði há-
skólans, að tilhlutun félags okkar,
einnig birtist grein um ísland og
frelsisbaráttu íslendinga í Minn-
eapolis Morning Tribune, stærsta
blaði Minnesotaríkis og var hún
skrifuð af Hjálmari Björnssyni,
ritstjóra þess, og munu flestir
kannast við hann heima, sem
fulltrúa Bandaríkjanna í láns- og
leigulaga framkvæmdum heima,
Einn langfrægaáli rithöfundur Breta
Þessi sérstæði og lífsglaði ritvíkingur brezku þjóð-
arinnar, George Bernard Shaw, er nú rétt í þann
veginn að verða 88 ára að aldri; hann er enn
þrunginn af starfsfjöri og segir þjóð sinni óspart
til syndanna ef svo býður við að horfa.
og sem góðan og gegnan Vestur-
íslending. Þann 16. júní var hálf-
tíma útvarpsdagskrá helguð Is-
landi og lýðveldisstofnuninni í
dagskrá WLOL útvarpsstöðvar-
innar, sem mun vera sú stærsta
hér í Minneapolis og voru leikn-
in þar íslenzk kór og einsóngs-
lög og Hjálmar Björnson talaði
þar nokkur orð um ísland og Is-
lendinga. Þann 18. júní birtist
grein og mynd af hátíðahöldum
okkar í sunnudagsblaði Minn-
eapolis Morning Tribune and
Minneapolis Star Journal.
Lýðveldisstofnunin og at-
kvæðagreiðslan í sambandi við
hana vöktu feikna mikla athygli
hér í borg, ekki einungis meðal
Vestur-ilslendinga, heldur og
allra amerískra ríkisborgara, sem
við höfum talað við hér. Greinar
birtust jafnóðum um atkvæða-
greiðsluna í blöðunum hér og
fréttir um kosningu forsetans
voru í eftirmiðdags blöðunum
hér á laugardag þann 17. júní.
Félag íslenzkra námsmanna í
Minneapolis var stofnað 3. marz
s. 1. og voru meðlimir þess þá 20,
en eru 16 nú sem stendur, með-
limatalan hefur lækkað vegna
þess að nokkrir fyrverandi með-
lima eru komnir heim nú eða
fluttir til annarra skóla utan
borgarinnar. Stjórn félagsins
skipa Björn Halldórsson, Reykja-
vík, formaður, Haraldur Bragi
Magnússon, Akureyri, gjaldkeri,
Edvard Friðriksson, Borgarnesi,
fundarritari, Sigurbjörn Þor-
björnsson, Reykjavík, upplýsinga
stjóri og Esther Björnsson,
Reykjavík, ritari.
Auk þess að standa fyrir há-
tíðahöldunum 17. júní, stóð fé-
lagið, í samráði við félag vestur-
íslenzkra kvenna í Minneapolis
(Hecla-club), fyrir móttöku hr.
biskups Sigurgeirs Sigurðssonar,
þegar hann kom til Minneapolis
6. marz s. 1. Á þeirri samkomu
vorum við allir íslenzku náms-
mennirnir og fjöldi Vestur-íslend
inga, auk norska biskupsins hér
og konsúla Danmerkur, Noregs,
Svíþjóðar og Finnlands.
Auk þess höfum við svarað
grein um ísland, sem birtist í
háskólablaðinu og sem var bæði
villandi og full af rangfærslum
um land og þjóð. Grein þessi var
skrifuð eftir fyrirlestri, sem Miss
Overstreet hafði flutt. Margir
íslendingar munu kannast við
ungfrú þessa, fyrir píanó-leik
hennar i útvarpstímum ameríska
setuliðsins helma. Grein þessari
svöruðum við um hæl og hrökt-
um allar rangfærslur hennar,
enda er það eitt af markmiðum
félagsins að efla þekkingu Ame-
ríkumanna á Islandi og íslend-
ingum.
Við höfum haldið nokkra fundi
í félaginu, en annars gerist þess
lítil þörf að halda ákveðna fundi,
því við höldum alltaf hópinn.
Með kærri þökk fyrir byrtingu
greinarinnar.
Virðinarfyllst,
Sigurbjörn Þorbjörnsson.
upplýsingastjóri.
— Sérðu illa, drengur minn?
— Nei.
— Hversvegna ertu þá með
gleraugu?
— Vegna þess, að annars sé eg
illa.
•
Lífeðlisfrœðingur nokkur þykist
hafa uppgötvað það, að mennirn-
ir séu komnir af öpum. — Þyk-
ir það uppreist fyrir apana.
DÁNARMINNING
Mrs. Pálína Magnússon andað-
ist að heimili sínu á Gimli þann
30. júní árdegis. Um nokkra
hríð hafði hún átt að stríða við
veila heilsu en hafði þó ávalt fóta
vist, þótt kraftar hennar væru
allmjög teknir að þverra.
Pálína var fædd 12. jan. 1870,
í Keflavík á Árskógarströnd í
Eyjafjarðarsýslu. Foreldrar henn
ar voru hjónin Gottskálk Sig-
fússon og Hólmfríður Jónatans-
dóttir. Hér í landi tók Gottskálk
sér Olsons nafnið. Foreldrar
Pálínu komu vestur um haf árla
á fyrstu landnámstíð, munu þau
mjög stuttu eftir komu sína vest-
ur um haf hafa sest að á Gimli.
Bæði voru þau af Eyfirskum ætt-
um, en nú bæði löngu látin. Af
mörgum börnum þeirra eru nú
tvö á lífi, Mrs. W. Bristow á
Gimli, og Páll, fiskiútvegsmað-
ur, sama stað, kvæntur Mar-
gréti Jónsdóttir Gíslasonar.
margt af afkomendum þeirra eiga
heima í Gimli umhverfi.
Arið 1897 giftist Pálína Pétri
Magnússyni ættuðum frá Uppsöl-
um í Brjánslækjarsókn í Barðar-
strandarsýslu. Þau áttu heima í
Winnipeg fram til ársins 1905.
Stundaði maður hennar bygginga
og akkorðsvinnu hjá Kelly Bros,
er þá, og um langa hríð síðar
starfræktu byggingavinnu í stór-
um stíl í Winnipeg-borg.
Pálína og Pétur maður hennar
fluttu til Gimli árið 1905, og
bjuggu þar ávalt síðan. Pétur
andaðist 14. febr. 1943. Þeim varð
fjögra barna auðið:
Lára, Mrs. P. E. Frangos,
Minneapolis, Minn.
Franklyn Bergþór, kv. Elen
Guðrúnu Fredrickson, er hann í
þjónustu Qanadian Pacific fé-
lagsins, búsettur í Winnipeg.
Ásta Björg, dó Qng.
Anna Petrína, dó einnig barn
að aldri.
Magnússons hjónunum vegn-
aði vel á Gimli, voru efnalega
sjálfstæð og jafnan veitandi.
Þau áttu þar fagurt heimili,
snyrtilega og vel um gengið bæði
bæði úti og inni. Bæði voru þau
elsk að blómum og lögðu mjög
rækt við þau, er mér í minni hve
oft eg staðnæmdist við heimili
þeirra, er eg nýkominn eftir
langdvöl á Kyrrahafsströnd kom
til Gimli fyrir meira en tuttugu
árum síðan.
Pálína var kona einkar trygg-
lynd þar sem húrt tók því. Heim-
ilið var heimur hennar, unni
hún því af alhug, og var seint
og snemma starfandi því í hag
með snilli og prýði. Eins og að
hefir verið vikið mistu þau sum
barna sinna í bernsku, en börnin
sem lifðu voru tengd foreldrum
sínum óvenjulega djúpum kær-
leiksböndum og foreldrunum
mikil gleði ævilangt. Er Pálínu
sárt saknað af eftirskildum börn-
um hennar og systkinum og fjöl-
mennu frændaliði.
Útförin fór fram frá heimil-
inu og Gimli kirkju, en hin látna
hafði jafnan tilheyrt Lúterska
söfnuðinum.
Margmenni var viðstatt útför-
ina bæði á heimilinu og í kirkj-
unni. Tveir prestar: séra Bjarni
A. Bjarnason í Árborg, og sá er
þetta ritar þjónuðu við útförina.
S. Ólafsson.
— Þér segið að þetta málverk
sé eftir Rembrandt, en ekki stend
ur þó nafn hans á því.
Forngripasali. — Ef þér viljið
að nafn hans standi á málverk-
inu þá kostar það tuttugu krón-
um meira.
— Hefurðu séð Tómas nýlega?
— Nei, það er víst mánuður
siðan eg sá hann.
— Ef þú skyldir sjá hann, þá
mintu hann á það, að við erum
trúlofuð.
•
Frúin: — Veistu, María, að
þessi vasi, sem þú braust, var
150 ára gamall?
María: — Guði sé lof, eg hélt
að það væri nýr vasi.
Ástralskur njósnari, sem situr fyrir japönskum hermanni.