Lögberg - 14.09.1944, Qupperneq 7

«
Endurminningar um
Jón Sigfússon Gillis
Fæddur 19. júlí 1864
Dáinn 28. marz 1944.
Eftir Thórstínu Jackson Walters.
Naumast munum við sem ól-
umst upp undir áhrifum ís-
lenzku frumbýlinganna í Norður
Dakota geta metið til fulls áhrif
þau til góðs sem við urðum fyr-
ir frá þeim. Oft hvarflaði hugur
minn til þeirra og starfs þess
sem þeir ræktu. Einn fremstur
í flokki þeirra sem eg minnist
með þakklæti og virðingu er Jón
Sigfússon Gillis, sem kvaddi
þenna heim 28. marz s. 1.
Jón var mörg ár nágranni for-
eldra minna í íslenzku byggð-
inni í Pembina-sýslu í Norður
Dakota. Faðir minn og hann
komu frá íslandi sama árið, 1^76
og lá leið þeirra til Nýja Islands
og síðar, 1881, suður fyrir landa-
mærin til Dakota. Á fyrstu frum
býlingsárunum liðu fjölskyld-
urnar súrt og sætt til samans
og oft var miðlað á milli ef
annað heimilið átti meira til
hnífs og skeiðar heldur en hitt.
Tíðum var komið saman á vetr-
um á löngu kvöldvökunum. Fað-
ir minn átti ávalt í fórum sínuro
bækur og blöð og las hann upp-
hátt til skemmtunar á íslenzka
vísu.
Seytján ára að aldri tók Jón
við bústjórn af föður sínum og
sýndi brátt sérstakan dugnað og
framtakssemi. Hann gerðist einn
ig stoð og stytta alls félagsskap-
ar, kirkjulegs og annars. Hann
var söngmaður með afbrigðum
þegar tekið er til greina hvað
lítinn tíma og tækifæri hann
hafði til söngnáms. Hann var
organisti í kirkju Vídalíns safn-
aðar í Pembina sýslu fleiri ár.
Eg minnist þess hvað hrifnir
áheyrendurnir voru á jólatrés-
samkomu í ofangreindri kirkju
á aðfangadagskvöld þegar Jón
söng og spilaði undir “Home
Sweet Home” í hinni fögru ís-
lenzku þýðingu vinar síns, safn-
aðarprestsins, séra Jónasar Sig-
urðssonar:
“Mig heillar ei' útlendur glaum-
ur né glys,
Við gleðina heimslegu fer eg á
mis,
Og heimilið forna sem hafðist
eg við,
Af hjarta eg þrái og æskunnar
frið.
Heim, Heim aftur heim,
Þó hrörlegt sé býlið,
Hvert barn langar heim.”
Faðir Jóns var Sigfús Gísla-
son frá Húsey í Hólmi í Skaga-
firði, mjög vel mentaður maður,
einkum í fornum íslenzkum fræð
um. Móðir Jóns, kona Sigfúsar,
var Rannveig Árnadóttir bónda
á Bakka í Vallhólmi í Skagafirði.
Árni var sonur Gísla, hreppr
stjóra, Árnasonar í Hofstaðaseli
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. SEPTEMBER, 1944
í Blönduhlíð. Móðir Rannveigar
var Guðbjörg Gísladóttir, Jóns-
sonar biskups að Hólum í Hjalta
dal. Faðir Gísla, afi Rannveigar,
var Jón biskup Teitsson og móð-
ir Margrét Finnsdóttir biskups
í Skálholti. Rannveig og Sig-
fús eignuðust tíu börn, fjögur
dóu í æsku en sex urðu fullorð-
in, nú öll dáin.
Árið 1898, giftist Jón Önnu
Ingibjörgu dóttur Jóns Gíslason-
ar frá Flatatungu í Skagafirði
og Sæunnar Þorsteinsdóttur frá
Gilhaga í Skagafirði og ári
seinna fluttu þau hjón til hinn-
ar nýstofnuðu nýlendu sem ís-
lendingar voru þá að flytjast til
rétt hjá landamærum Canada og
Bandaríkjanna, sem kend er við
Brown, Manitoba. Þar hélt Jón
áfram að starfa óþreytandi að
velferðarmálum byggðar sinnar
bæði í kirkjulegum og öðrum
félagsskap, ekki einungis meðal
íslenzkra samlanda sinna, heldur
einnig út á við. Hann gengdi um
margra ára skeið ábyrgðarmikl-
ufí störfum fyrir sýslu þá, sem
hann tilheyrði og aflaði sér al-
menningsorð fyrir drengskap,
trúmensku og ósérplægni.
Þau Anna og Jón eignuðust
sex börn og af þeim lifa þrjú,
Rannveig gift Vilhjálmi Ólafs-
syni að Brown, Man., Árni einnig
búsettur að Brown, og Sigfús,
X-geisla fræðingur í Winnipeg.
Kona Jóns andaðist árið 1927.
Ein af þeim sem gerði heimili
Jóns sál. bjartara og innilegra
var Oddný tengdasystir hans,
sem var til heimilis hjá honum
og systur sinni og annaðist heim-
ilið eftir fráfall systur sinnar.
Það er ekki ofsagt að bæði
ísland og Ameríka hafi átt trú-
ann og dyggan son í Jóni Sig-
fússyni Gillis. Hann varðveitti
Oig færði sér í nyt arfleifðina frá
íslandi og jafnframt gerði hann
að sínu eigin tækifæri þau sem
hið nýja land hafði að bjóða og
lagði sig fram af lífi og sál til
þess að gerast góður og nýtur
borgari í kjörlandi sínu. Hon-
um var létt um að klæða hugs-
anir sírnar í álitlegan búning
hvort sem hann ræddi við ein-
stakling eða talaði opinberlega.
Hann var jafnvígur á bæði málin
íslenzku og enzku. Ekki gafst
honum tækifæri að gefa sig til
lengdar við skólanámi en hann
var einn af þeim sem auðgaði
þekkingu sína eins lengi og
hann lifði.
Vestur-íslenzkt landnám er í
mikilli skuld við brautryðjend-
ur svo sem Jón Sigfússon Gillis.
Þeir stóðu eins og verðir á kross-
götunum og bentu okkur hinum
yngri í áttina til framfara. Það
voru þeir sem lögðu grundvöll-
inn að kirkjulegum og verald-
legum félagsskap sem landnema-
börnin ólust upp í, eitt helzta
skilyrðið í þróun þeirra og fram-
förum. Reynsla þeirrar sem þetta
ritár um margra ára skeið í vel-
ferðarstarfi í New York borg
hefur margsinnis fært henni
heim sannin um það að ein aðal
orsök fyrir því að svo margt
af unglingum, börn innflytjenda,
lenda á glapstigu er það að
börnin lítilsvirða arfleifð for-
eldranna og þar af leiðandi til-
sögn þeirra og ráð, sem yfirleitt
eru holl. I beinni mótsögn við
þannig heimili var heimili Jóns
Sigfússonar Gillis og hans góðu
konu, hvar samvinna milli for-
eldra og barna var svo aðdáan-
leg. Þau hjónin gengu á undan
börnunum með eftirdæmi sem
var einstakt í sinni röð. Þar
ríkti ánægja, gestrisni og iðju-
semi. Börnunum lærðist að meta
gildi hlutanna. Þeim lærðist að
velmegun og ánægjulegt líf kom
ekki af sjálfu sér, heldur hlut-
fallslega við það hvað vel þau
unnu verkefni sitt daglega.
Blessuð sé minning hjónanna,
Jóns Sigfússonar Gillis og önnu
konu hans.
Blöðin á Islandi eru vinsam-
legast beðin að geta þessa merka
Vestur-íslendings.
Fögur kveðja
Árið 1928, var eg staddur á
Þjóðræknisþingi okkar Vestur-
íslendinga, sem haldið var í
Góðtemplarahúsinu þeirra í
borginni Winnipeg, 22.—24. febr.
það ár. Þar kynntist eg, strax
fyrsta þingdaginn, íslendingnum
Sigurjóni Bergvinssyni frá Is-
lendingabygðinni við Brown P.
O., hér í Manitoba. Eftir að við
höfðum heilsast og skipst á fá-
einum orðum, kannaðist hvor
um sig, við ættir hins, því við
vorum báðir Þingeyingar, hann
ættaður úr Bárðardalnum og
Fnjóskadalnum, en eg af Flat-
eyjardalnum og Köldukinn,
millum þingfunda varð okkur
Sigurjóni Skrafdrjúgt um marga
Þingeyinga, þá sem við höfðum
kynnst persónulega, og eins um
hina, sem við höfðum heyrt for-
eldra okkar minnast á frá þeirra
æsku árum. Allar götur til
þeirra Fnjóskdælingann og
bræðranna Kristjáns á Illuga-
stöðum og Bjarnar í Lundi, end-
urminningarnar um þá bræður
og margt flei’ra. Vorum við Sig-
urjón ólatir við að plægja upp
úr. minnisfölskva okkar og hlóg-
um dátt að mörgu, Sigurjón
Bergvinsson var einn af þeim
mönnum, sem sómdi vel að bera
prýðinafnið íslenzka. Þokka-
mannlegur hvar sem á persónu
hans var litið, hann var meðal
maður að hæð, og nokkuð þykk-
vaxinn, hann var fríður ásýnd-
um, svipurinn hreinn og gáfu-
legur, málrómurinn þýður og
róhlynnandi, dómgreindur um
menn og þau málefni sem eitt-
hvað lutu að því sem viðræður
okkar áhrærði. Hann var prýði-
lega skáldmæltur og hafði mikið
yndi af því að tala um þá grein
bókmentanna. Mesta virðingu
virtist mér hann bera fyrir Hall-
grími Péturssyni og skáldskap
hans, einkum Passíusálmunum
og stefjabænum þess skáldsnill-
ings. Það var hjartanleg sann
færing Sigurjóns Bergvinssonar,
að engin þjóð í heiminum hefði
átt annað eins Guðstrúar skáld
eins og íslendingar á þeirri öld,
sem Hallgrímur Pétursson lifði
á, enginn hefði sungið eins Guð
lega ró og trúartraust inn í
hjörtu samtíðar sinnar. Eins og
sá skáldjöfur.
Þessa þrjá daga, sem þingið
stóð, var tíðarfarið mjög stirfið
norðanstormar með snjófalli og
renningskófi. Fyrsta dag þings-
ins, var þykt loft, ofanhríð og
renningur, þeim fylgdi að verki
25 gráðu frost fyrir neðan zero.
Annan þingdaginn var svipað
veðurlag, honum fylgdi 16 gráðu
frost. Síðasta dag þessa þings,
lokadaginn, var bjartara til lofts
að líta, himininn að mestu heið-
skír, samt lék reningurinn sér
dátt um stræti borgarinnar eins
og hann íslenzki skíða Gunnar
gerði forðum heima í fjalllend
inu á fósturjörð sinni, þessum
skíðagarp, renningnum, ýttu á
skrið, þau norðan stormur og 14
gráðu frost, þrátt fyrir það þó
hún Góa gamla væri svona tíð-
arfarslega stirðlynd, var þingið
rólegt og vann verk sín með
mestu gætni, bæði til munns og
handa, að kveldi annars þing-
dagsins var skemtisamkoman,
sem nefnd er Frónsmót, heitir
sjálfsagt í höfuðið á þjóðræknis-
deildinni Frón, þá var sýnd prýði
lega vel glímd íslenzk glíma,
sem lyfti brúnum okkar gömlu
íslendinganna upp í hársrætur,
og skalla, þátttakendur í þessari
fögru og svipmiklu íþrótt, voru
að sjálfsögðu nokkrir ungir og
knálegir Islendingar, ekki man
eg nú skírnarnöfn þeirra. Enda
voru þeir ekki nema hálfskírðir
í heyrn mína þar á þinginu, en
eitthvað voru þeir nefndir líkt
þessu þar á mótinu, Óskar, Ben,
Bjössi og Grímur, fleiri munu
glímumennirnir hafa verið en
hér er getið, nöfn þeirra má
sjálfsagt finna í fréttunum af kvæðalaun. Nú hefir þessi Sig-
þessu þingi, með þakklæti til
þeirra, fyrir góða skemtun.
Forseti Þjóðræknisþingsins
þetta ár, var séra Ragnar E.
Kvaran, sem söngstjóri Brynj-
ólfur Þorláksson, söngurinn var
prýðilegur og svo er hann enn,
á öllum samkomum Islendinga
hér, tunguhaft það sem nú er
farið að gera vart við sig í með-
ferð íslenzks máls, hefur ekki
enn að svo komnu, orkað því að
setja snarvöl á sönginn.
Þetta þing var fjölment, hvert
einasta sæti í þingsalnum hafði
einhverja byrði að bera.'blessað
íslenzka kvenfólkið lét ekki
sakna sín fyrir það að sækja
ekki þetta skemtimót, margar af
þeim komu þangað með nokkurn
hluta af heimilis iðn sinni svo
sem vetlinga, sQkka, hekludúka
og fleira, sem þær unnu að
stundirnar sem þær dvöldu
þarna, þessar konur komu ekki
aðeins til þess að bera þögn á
þing og þaðan heim í fletið, eins
og við karlmennirnir gerum svo
þráfaldlega, þær komu með verk
efni frá heimilum sínum, til þess
að vinna að stundirnar, sem þær
hlustuðu sér til skemtunar á ræð
ur þeirra sem töluðu.
Einum manni man eg eftir á
þessu þingi, sem flutti velort
kvæði, hann hét Sigurður Jó-
hannsson, breiðfirðingur að ætt-
um. Kvæðið þótti gott, og þingið
galt skáldinu mikið lófaklapp í
urður, verið borinn hærra upp
í daginn mikla.
Eg gat þess hér að framan, að
lokadagur þessa þings hefði ver-
ið bjartari ásýndum en áður liðn
ir bræður hans, þó hann væri
bæði hvass og kaldur, þá var
þó sólskin, það mun hafa verið
um kl. 4 síðdegis að flestir voru
komnir í sæti þar í þingsalnum,
nema Sigurjón Bergvinsson, sól-
in sendi geislastafi sína gegnum
suðvestur glugga þingsalsins
beint yfir stólinn sem Sigurjón
hafði setið í. Næst þegar eg leit
fram í salinn, sá eg hvar Sigur-
jón kom og rétti hægri hendina
til ýmsra, sem sátu þar í sæta
röðunum, eins og hann væri að
kveðja þá. Þegar hann kemur
inn að stólnum, sem hann hafði
setið á, segir hann við mig.
“Nú er járnbrautarlestin, sem
flytur mig í áttina heim til mín
komin, og nú kem eg til að
kveðja þig, -þakka þér nú inni-
lega fyrir samtalið og skemtun-
ina.”
“Nú kveðjumst við í kvöld-
roða, en við heilsumst aftur í
morgunroða, hjá Guði föður vor-
um á himnum. Þetta voru síð-
ustu orðin sem góðmennið Sig-
urjón Bergvinsson talaði til
mín. Jafn fögur kveðjuorð hefi
eg aldrei fengið hjá neinum.
Guð blessi minningu Sigurjóns
Bergvinssonar.
F. Hjálmarsson.
Gjafir til Betel í ágúst 1944.
Mr. og Mrs. Carl Goodman,
Winnipeg, in memory of Dr.
Brandson $25.00. Miss Margrét
Vigfússon, Betel, í minningu um
Dr. Brandson $5.00. From a
friend of Betel in memory of
Dr. Brandson $100.00. Mrs. Rann
yeig Péturson, Vancouver, B.C.,
“In memory of my husband
Stefán G. Péturson, who passed
away at Winnipeg Nov. 29. 1933,
and my mother Gudrun Erick-
son who passed away at Selkirk
Oct 6th 1924.” $15.00. Kvenfélag
Herðubreiðarsafnaðar að Lang-
ruth, Man., með innilegustu ósk-
um heimilinu til góðs $15.00. Mr.
og Mrs. M. G. Guðlaugson. Clair-
mont, Alta $5.00. Mrs. Margaret
Johnson, Glenboro, Man., í minn-
ingu um kæran vin, Dr. B. J.
Brandson $10.00. Ása Christian-
son, Estate, Wynyard, Sask., per.
S. Johnson, Executor $50.00.
Balance in Estate of Gudmundur
Hannesson per. G. F. Jonasson,
$2.99.
Kærar þakkir fyrir þessar
gjafir. Fyrir hönd nefndarinnar.
J. J. Swanson, féhirðir,
308 Avenue Bldg.,
. Winnipeg.

%

Litunarefni hafa mikla þýðingu fyrir við-
skiptalífið. Fyrir löngu, á fyrstu sigl-
ingatímum, sigldu skip um óravegu án
sjókorts í von um fegurri rauða liti, sem
ekki mundu blikna. Togleðrið varð snemma
frægt vegna þeirra litunarefna, sem í því
fólust.
Mikilvægi litunarefna á nútímaiðnað, er
ekkert leyndarmál; þeir sem kaupa svip-
ast um eftir fallegum varningi spyrja
fyrst: “Er liturinn haldgóður?”
I dag er svarið játandi, því slíkar jeru þær
framfarir, sem átt hafa sér stað á sviði
litunarefnanna, sem notuð eru í Canada og
jafnast á við það bezta í heiminum. Silki,
baðmull, ullardúkar og önnur efni, fá á
sig alla regnbogans liti, þola sólarljós, svita,
vatn, þurhreinsun og hvað, sem er, án þess
að upplitast.
Og vegna töfra efnavísindanna hefir til-
rauna áhaldið tekið við af skipum, og leit
mannsins að þægindum lífsins lýkur í efna-
ramisóknastofunni.
Litunarefni í dúk, pappír o'g leður-
iðnað í Canada, eiga meðal annars
rót sína að rekja til hinnar lífrænu
efnavísindadeildar Canadian Ind-
ustries Limited.
CANADIAN INDUSTRIES LIMITED