Lögberg - 19.10.1944, Blaðsíða 6

6

Dómar mannanna
Eftir \. Sergeant
M3M3
wkYfwmwmmimmmmmmmtmfm
“Eg gat ekki annað,” byrjaði Dora loksins
að segja í veikum róm. “Richard sagði mér að
eg mætti aldrei segja það. Hann sagði að það
væri bezt fyrir okkur, að við yrðum aldrei fram-
ar þekt undir þessu nafni, og eg hélt það líka.”
“Undir hvaða nafni?”
“Sittard,” hvíslaði Dora.
Horst færði sig nokkur skref til baka. Dimm-
um roða sló yfir andlit hans, svo spurði hann
hikandi\ “Er þitt rétta nafn þá Sittard?”
“Já, eg hét það.” '
“Og Richard?”
“Richard er bróðir minn, sami Richard sem
einu sinni vann á skrifstofunni þinni. Hann
kallar sig Richard Morris.”
“Eg er svo alveg standandi hissa!” sagði
Horst. “Eg get varla áttað mig á þessu. Richard
Sittard — sonur Julius Sittard — var í minni
þjónustu — já. En þú — þú — systir hans? Ert
þú þá dóttir Julius Sittards?”
* “Já,” hvíslaði Dora.
“Guð komi til!” sagði Harkort í málróm,
sem gaf til kynna hvílíkt reiðarslag þetta var á
hann; hann stóð lengi þeyjandi og studdi sig við
ofninn. Loksins hélt hann áfram yfirheyrslunni
. í köldum og hörðum róm. “Þú giftist mér undir
nafninu Dora Morrison.”
“Eg hélt það væri það sama,” svaraði Dora,
nötrandi af angist, ’“því við heitum Sittard-
Morrison.”
“Það sama? Nei, það gerir giftinguna okkar
vafasama, en það er mögulegt að leiðrétta það.
En það er annað, sem ekki er hægt að slétta yfir.
“Annað?”
“Já, heldurðu kannske að mér sé sama um
að þú leyndir mig ætterni þínu, blektir mig, og
saðgir mér hvað eftir annað ósatt? Eg treysti
þér í blindni en nú get eg ekki treyst þér fram-
ar!”
“Horst!” hljóðaði vesalings Dora upp.
“Áreiðanlega ekki framar! Þar eð þú hefur
áður sagt mér ósatt, svo gerir þú það líka hér
eftir. Nei, það er búið. Eg hefi gifst dóttur
Julius Sittard,” og eftir litla þögn sagði hann
með skjálfandi málróm — “Eg verð að bera
mína byrði.”
“Horst!” sagði Dora í bænarróm, þó hún
hefði varla áttað sig á því, sem hann sagði.
“Horst, viltu ekki fyrirgefa mér?”
“Fyrirgefa þér?” sagði hann biturt. “Fyrir-
gefa? Þetta spu'rsmál er þér líkt. í þessu til-
felli held eg að fyrirgefning hjálpi ekki mikið.
Að því leyti sem í mínu valdi stendur, skal eg
dylja það sem dulið verður, og við verðum að
sjá til hvernig við getum lifað saman án ástar,
án trausts og hamingju. Þú hefir ekki einungis
eyðilagt mitt líf, heldur og þitt líka!”
Að þessum orðum mæltum gekk hann út úr
herberginu.
23. KAFLI.
Dora grét sig nærri því blinda um nóttina’
og lifði þó í þeirri barslegu von, að maðurinn
sinn mundi koma næsta morgun og spyrja sig,
af hverju hún væri að gráta; en hann kom ekki.
Hr. Harkort fór snemma út, morguninn
eftir, án þess að skifta sér af henni. Það fór
kaldur hrollur um hana, þegar hún heyrði hann
loka hurðinni,*án þess að líta inn til sín. Hún
reyndi ekki til að standa á fætur, til að gera
sín vanalegu störf í húsinu. Henni fanst hún
vera svo máttfarin og þreytt, og hafði ekki lyst
á að borða morgunverð.
“Þú lítur ekki vel út í morgun, frú Har-
kort,” sagði þjónustustúlkan, er hún kom inn í
svefnherbergi húsmóður sinnar morguninn
eftir, “á eg að láta sækja lækni?”
“Nei, Jona, þess þarf ekki, eg er ekki veik,”
svaraði Dora.
“Frú Oldenrich spurði rétt núna um hvern-
ig þér liði, og bað mig skila kærri kveðju sinni
til þín.”
“Segðu henni, að eg þakki henni innilega
fyrir kveðjuna, og að mér líði vel — nei, að
eg hafi slæman höfuðverk — eg hefi ofreynt
mig í gær.”
Stúlkan hlustaði á þessa skýringu, en lagði-
lítinn trúnað á það. Eins og hitt þjónustu-
fólkið, hafði hún orðið þess vör, að það væri eitt-
hvað öðruvísi en ætti að vera, og hún hefði
gjarnan viljað gefa til þess að vita hvað væri að.
Þegar Theresa kom, um hádegisbilið, sat
Dora í morgunsloppnum, í hægindastól við
ofninn.
“Þú ert þó ekki alvarlega veik, vona eg?”
spurði Therese, þegar hún leit í hið föla andlit
Dora, með dökka hringi í kringum augun.
“Eg held ekki, mér finst eg vera svo tak-
markalaust lömuð og niðurdregin,” svaraði
Dora, svo lágt að vart heyrðist.
Theresa settist hjá henni. Hún vissi ekki
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. OKTÓBER, 1944
hvað hún átti að segja. Dora hafði ekki sagt
henni alt leyndarmálið. Það sem frú Mendal
heyrði hana vera að hvísla að Therese, og vakti
forvitni hennar, var bara um það að hún hefði
gabbað Horst, og að hann væri reiður við sig
fyrir það.
“Því ertu svona lömuð og niðurbeygð?”
spurði Therese, eftir pínandi þögn.
“Af því — af því Horst er reiður við mig;
hann sagði að hann gæti aldrei fyrirgefið mér.”
“Hann álítur að eg hafi svikið sig,” svar-
aði Dora, og ótti og vonleysi skinu úr hennar
mildu og blíðu augum. “Og það er líklega rétt,
úr því hann segir það — en því meir sem eg
hugsa um það, því minna skil eg í því að hvérju
leyti hann er svikinn. Hann getur eki sagt að
eg hafi svikið sig, því hann vissi að eg hafði
leyndarmál, sem eg ekki vildi opinbera, og að
eg þagði um ætt mína og foreldri.”
“Er það þá eitthvað í sambandi við fjöl-
skyldu þína?”
“Já! Hefir hann ekki sagt þér það? Eg
hélt hann mundi gera það. Hann hefir strax
vitað, þegar leið yfir mig, hvað eg heyrði um
mirtn vesalings — vesalings Richard.”
“Richard! Um Richard bróður þinn?”
“Heyrðir þú ekki þá hræðilegu sögu sem
sögð var um hann? Að hann hefði verið settur
í fangelsi fyrir þjófnað! Eins og Richard mundi
nokkurn tíma taka nokkurn hlut, sem ekki væri
hans!”
“En elsku Dora, það var að tala um þenn-
an unga Sittard, Richard Sittard, en ekki um
bróður þinn.”
“Það er einmitt hann, Richard Sittard er
bróðir minn. Eg er dóttir Julius Sittard, sem
var valdur að ógæfu svo margra, og flúði til út-
landa. Við heitum eiginlega Sittard-Morrison,
en faðir minn brúkaði bara fyrsta nafnið, og
okkur kom saman um, eftir óhamingju tilfellið,
að nefna okkur bara síðara nafninu. Ó! Therese,
eg get ekki borið það að Horst sé reiður við
mig, og nú sé eg, að eg hefði átt að segja honum
alt um hagi mína.”
Theresa horfði undrandi á hina ungu, ó-
gæfusömu konu.
“Vesalings barnið mitt,” sagði jómfrú
Sandow, eftir að hún hafði náð sér dálítið, “því
hefurðu ekki sagt mér þetta áður?”
“Eg hélt að eg mætti það ekki, því eg hafði
lofað Richard að þegja um það, segja það eng-
um.”
“Það var stór yfirsjón.”
“Nú veit eg að það var yfirsjón, en eg hélt
að eg væri bundin með loforði mínu.”
“Þá hefðir þú ekki átt að giftast Horst.”
“Eg vildi óska að eg hefði ekki gert það,”
sagði Dora í veikum róm. “En þið fullvissuðuð
mig allar um, að það væri það bezta fyrir mig.”
‘En að þú skyldir ekki hugsa um hann!”
“Eg hélt að hann mundi aldrei komast að
því. Ef þessi ógæfa hefði ekki komið fyrir
Richard, hefði eg getað haldið því leyndu alla
mína æfi. En þegar eg heyrði, að hann — var
tekinn fastur og settur í varðhald, misti eg alt
vald yfir tilfinningum mínum.”
“Það var það eina rétta, sem þú áttir að
gera, að segja strax eins og var,” sagði Theresa
í bjóðandi róm, sem hún gat ekki ráðið við.
Dora rétti henni hendina. “Vert þú ekki
hörð við mig líka,” bað hún vinkonu sína. “Það
var ekki ætlun mín að táldraga Horst. Richard
lagði svo mikla áherzlu á það við mig, að það
væri bezt fyrir okkur bæði að þegja um það, og
að framtíð hans bygðist á því.”
“Það var jafn heimskulegt, eins og það var
rangt, það hefði bróðir þinn átt að vita.”
“Hann þekti Horst,” sagði Dora, “og hefir
kannske haldið að hann mundi ekki gleyma því
sem faðir minn gerði rangt.”
“Nei, áreiðanlega ekki. En hann mun ekki
fremur gleyma því, að þú hefir gabbað hann,
elsku barnið mitt.”
“Heldurðu að hann muni aldrei fyrirgefa
mér?” spurði Dora, og leit óttaslegin á vinkonu
sína.
“Það veit eg ekki,” svaraði Theresa. “En
eg veit að hann elskar þig, og eg held að kær-
leikurinn verði yfirsterkari, og fyrirgefi að
síðustu.”
Theresa hafði talað af djúpri alvöru, en á
sama tíma hugsaði hún til Horst, og hans stranga
heiðarlega innrætis, sem henni var vel kunn-
ugt; hún vonaði þó að kærleikurinn mundi
sigra þann viðbjóð, sem hann hafði á öllu, sem
ekki var opinbert og heiðarlegt.
“Eg vildi óska að eg hefði ekki gifst hon-
um,” sagði Dora kjökrandi. “Eg vildi fegin
vera hjá Richard, og með gleði vinna hvað
sem væri, til þess að við gætum verið saman,
en mér fanst það svo óbærilegt að Richard
þyrfti að vinna fyrir mér, þessvegna fór eg að
leita mér að atvinnu, og reyna að sjá fyrir mér
sjálf. Svo kom eg til frú Mendal — og þér er
kunnugt um hvað síðan hefir drifið á mína
daga.”
“Já, mér er það vel kunnugt,” sagði
Theresa, dræmt.
“En nú er það skeð, þú ert gift Horst, Dora,
og verður að gera alt, sem í þínu valdi stendur
til að vera honum góð kona. Þú mátt ekki láta
það lama þig, þó hann geti ekki, fyrst um sinn
yfirbugað það í huga sínum, sem hann álítur
að þú hafir gert rangt gagnvart sér, og verði
kannske kaldur í umgengni við þig. Vertu
þolinmóð, kæra Dora, og reyndu að vera honum
til gleði og ánægju, og — með tíð og tíma fer
hann að fá meira traust á þér, og fyrirgefa þér,
og hamingjan mun aftur verða hlutskifti þitt.”
Horst var ekki maður, sem mundi beita of
miklum strangleik við þessa særðu, barnslega
sinnuðu ungu konu sína, sem hafði farið eftir
ráðum bróður síns, sem hún elskaði, og sem
elskaði hana.
Fyrir sárbeiðni Doru, var Therese hjá
henni fram á kvöld. Þó Dora segði það ekki, var
það auðséð að hún óskaði eftir að Therese væri
þar þegar maðurinn hennar kom heim, henni
til verndar, ef hr. Harkort skyldi vera reiður.
Þegar Harkort kom heim, fór hann inn í
einka skrifstofu sína og lokaði að sér.
“Nú má eg til að fara,” sagði Therese, þeg-
ar klukkan var orðin sex. “Móðir mín vonast
eftir mér. Þú ferð ekki ofan til kvöldverðar
í kvöld.”
“Nei, nei!” sagði Dora veiklulega, “það
væri mér ómögulegt.”
Hún leit svo veiklulega út, að það var auð-
séð að hún hafði engan styrk til þess.
“Ef þú vilt, skal eg segja Harkot að þér líði
ekki vel, og að þú biðjir hann afsaka að þú
getir ekki komið ofan til kvöldverðar.”
“Eg þakka þér kærlega fyrir, elsku Therese,”
sagði Dora. “Gætir þú — mundir þú vilja —
spyrja hann, hvort hann viti nokuð meira um
. — Richard?”
Therese áleit það óviðeigandi og óhyggilegt,
en vildi ekki neita henni um það. Hún gekk að
skrifstofudyrunum og hringdi dyraklukkunni.
Hann opnaði sjálfur hurðina. Therese sá
að það var engin breytin á andliti hans, hann
leit út eins og hann átti að sér — kanske svo-
lítið fölari og alvarlegri. Hann var ekki eins
viðkvæmur og Dora, það var ekki auðvelt að
lesa tilfinningar hans í andliti hans.
“Ó, gott kvöld, Therese!” sagði hann, næst-
um glaðlega, þegar hann sá jómfrú Sandow í
dyrunum. “Hvernig líður þér í dag? Viltu
ekki gera svo vel og koma inn?”
Hún undraðist yfir hinu mikla valdi, sem
hann hafði yfir tilfinningum sínum, því hann
talaði svo viðfeldnislega og rólega, eins og hon-
um lægi ekkert á hjarta.
“Þú hefir líklega verið hjá Doru?” spurði
hann, og færði stól að ofninu, handa jómfrú
Sandow til að setjast á. “Hún hefir slæman
höfuðverk.”
“Já, hún bað mig að segja þér, að hún
treysti sér ekki að koma ofan til kvöldverð-
arins.”
“Það er leiðinlegt. Eg vona að hún verði
frískari á morgun, ef hún getur sofið vært í
nótt,” sagði Horst, með hægð.
Therese þagði um stund, en sagði svo:
“Doru langar til að spyrja þig hvort þú
vitir nokkuð meira um bróður hennar.”
“Um bróður hennar? Hefir hún þá sagt
þér —?” og Therese veitti því eftirtekt að við
þessi orð breyttist rómur hans og útlit dálítið.
“Já, hún sagði mér alt, og eg kenni svo
mikið í brjósti um hana, að hún hefir dulið
þetta leyndarmál.”
“Eg harma það líka,” sagði Horst í bitrum
róm. En það breytir ekki því sem orðið er. Nei,
eg hefi ekki heyrt meir um bróður hennar. I
bráðina er ekki hægt að gera neitt fyrir hann.”
“Þegar honum verður slept úr fangelsinu—
þá skal eg hjálpa honum,” sagði Horst í bitrum
róm. “Eg skal gefa honum peninga — senda
hann til einhverrar nýlendunnar og sjá honum
farborða, eins lengi og hann heldur sig utan
Englands, og hegðar sér svo, að nafn hans verði
ekki framar í blöðunum. Það má Dora reiða
sig á.”
“Þú hefir þá í hyggju að koma honum úr
veginum?”
“Já, ef þú vilt nefna það því nafni. Er það
ekki nægilegt að eiga tengdaföður, sem er al-
þektur svikari, og mág, sem situr í fangelsi
fyrir að stela peningum frá vinnuveitanda sín-
um? Mig langar ekki til að sjá nafnið Sittard
oft í blöðunum.”
“Vesalings Dora ber þó enga ábyrgð á því
sem ættingjar hennar hafa gert,” sagði Theresa
í vörn fyrir Doru.
“Nei, alls ekki. Hún er bara Sittard — það
er alt og sumt — og það er líka nóg.”
“Horst,” sagði Therese alvarlega og með
sterkri áherzlu, sem hún leyfði sér, vegna þeirra
langa og rótgróna vinfengis, “þú ætlar þó von-
andi ekki að dæma Doru eftir yfirsjórium ætt-
ingja hennar?”
“Nei, ekki einu sinni eftir þeirri yfirsjón,
sem hún hefir sjálf framið,” svaraði hann í
höstum róm.
“Hvað meinarðu með því?”
Hann ruggaði sér óþolinmóðlega fram og
til baka í stólnum.
“Eg vissi ekki til að þú hefði nein sér-
réttindi til að spyrja þessa, Therese, en gamlir
vinir taka sér svo mörg sérréttindi. Eg hefi
ekkert sérstakt því að svara. Eg skal vera nær-
gætinn við Doru. Þú verður þó að viðurkenna
að hún hefir gabbað okkur öll, en eg hefi samt
sem áður ákveðið að láta hana njóta ávaxtanna
af því, sem hún hefir unnið, með klókindum
sínum.”
“Með klókindum er ekki orð, sem Dora verð-
skuldar,” sagði Therese í hita.
“Lítur þú á hana eins og bjána?”
“Þú dæmir konuna þína miskunnarlaust.”
“Nei, eg held það ekki — að minsta kosti
ekki í sömu merkingu sem þú.”
“Jæja, hún er þá einhversstaðar á milli
þess að vera bjáni og svikari,” sagði Horst
æstur. “Hún er dóttir svikara, svo eg furða
mig ekkert á því.”
“Þú gerir mig alveg forviða, Horst. Dótt-
irin þarf ekki nauðsynlega að hafa erft galla
föður síns. Mér er sagt að móðir hennar hafi
verið mjög góð og göfug kona.”
“Nei, dóttirin þarf ekki nauðsynlega að
erfa galla föðursins, en hún getur tekið þá eftir.
Eg gæti kanske fundið fjölda sona og dætra
glæpamanna, sem hafa reynst vel, og lifað heið-
arlegu lífi — en það skal ekki ske — eg vil ekki
eiga börn með konu, sem ættarskömm hvílir á,
eg vil heldur skilja við Doru að fullu og öllu,”
sagði Horst, og stundi við; og er hann sá að
Theresa hafði ekkert við því að segja, hélt
hann áfram: “Hún getur farið til bróður síns,
sem hún ann svo mikið; hún elskar hann meira
en mig. Það er gamla sagan, að líkur sækir
líkan.”
“Horst, það mundi drepa Doru, ef þú tal-
aðir til hennar á þennan hátt.”
Hann hafði talað af bitrum sársauka, sem
gaf til kynna að hann hafði mist stjórn á sér;
en þegar hann heyrði aðvörun Therese, varð
hann stiltari.
“Þú mátt vera viss um það, Therese,” svar-
aði hann, “að eg ætla ekki að segja nokkurt á-
vítunarorð við hana, eg veit að hún þyldi það
ekki. Ef hún hefði haft sterkara lundarlag,
hefði eg kanske reynt að gera henni ljósara
hvaða órétt hún hefir framið, en eg veit of vel
að það væri þýðingarlaust, svo þú getur verið
róleg fyrir því.”
“Svo þú ætlai*þá að tala vingjarnlega til
hennar?”
“Ef það er nauðsynlegt fyrir mig að tala
við hana, skal eg tala rólega og vingjarnlega
við hana. Eg held að það sé bezta ráðið til að
forðast opinbert ósamkomulag. Það bætir ekki
úr að gefa ástæðu til frekara umtals um þetta
mál.”
“Dora þráir að þú fyrirgefir sér.”
“Að fyrirgefa!” sagði hann með fyrirlitn-
ingu. “Það er svo algjörlega kvenfólki líkt!
Þeirra persónulegu kröfur ganga ávalt á undan
öllu öðru. Hvaða mismun gerir það, hvort eg
fyrirgef henni eða ekki? Það er ekkert ctfmáð
með því.”
“Þú getur fyrirgefið henni þá sorg og sárs-
auka, sem hún hefir valdið þér.”
“Það get eg auðvitað. Það er óþarft að tala
um það. Eg er ekki einn þeirra manna, sem
brúka nagg og brígsl.”
“Má eg þá segja henni, að þú fyrirgefir
henni?” spurði Therese, sem var ekki viss um
hvernig hún átti að skilja það sem Horst sagði,
sem virtist vera í undarlegri mótsetningu við
málróm hans.
“Nei, segðu henni ekert. Hversvegna? Hún
misskildi það bara.”
“Hvernig ætti hún að misskilja það?”
“Það skal eg segja þér, Therese, hún tæki
fyrirgefninguna þannig, að eg liti svo á það
sem hún hefir gert, eins og það hefði aldrei
skeð, og eg hugsaði um hana eins og áður. Það
yrði hennar skilningur á fyrirgefningu—”
“Það er líka minn skilningur,” sagði Therese.
“Nei, í þeim skilningi fyrirgef eg henni ekki.
Við getum aldrei framar orðið það sem við
vorum áður. Að ímynda sér það, er bláber
heimska.”
“Get eg þá ekki sagt Doru neitt frá þér?”
“Ekki sem eg get séð að sé henni til neinnar
uppörvunar né trausts.”
“Mér kemur þú svo fyrir, Horst, að þú sért
í mjög illu skapi í kvöld. Dora er ung og kanske
veikgeðja. Þú dæmir hana ósanngjarnlega hart
fyrir hennar, eg vil næstum segja, eðlilegu yfir-
sjón, sem er fremur sprottin af barnslegu yfir-
vegunarleysi, > en ákvörðun fullþroskaðrar
stúlku.”
“Hún er líkamlega fullþroskuð kona, og
ætti að vera það eins í skilningi, ef hún er ekki
heimskingi. Það er þýðingarlaust að afsaka
hana með því að hún beri ekki ábyrgð gjörða
sinna.”
“Eg bið ekki heldur um neina afsökun
henni til handa á þeim grunni. En við erum
öll dauðleg og öll brotleg. Við þurfum öll hlut-
tekningar og fyrirgefningar með, og sá sem ekki
fyrirgefur öðrum, honum —”
“Vitnaðu bara í þinn Shakespeare og lofaðu
mér að vera í friði, kæra Therese,” sagði Horst
kuldalega. “Þessi fallegu orð hafa engin áhrif á
mig, Dora verður að vita það og skilja, að hún
hefir brotið stórkostlega gegn mér. Ef hún veit
það ekki, þá er skilningur hennar, samvizka og
hjarta mjög sljó. Látum hér staðar numið, eg