Lögberg - 08.02.1945, Blaðsíða 7

7
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 8. FEBRÚAR, 1945
ísland
úrengir og stúlkur:
í síðasta kaflanum um Islaná,
sagði eg ykkur frá því að allur
innri ihluti landsins er samfeld
háslétta. Þar er óbyggilegt.
Mesta láglendið er á suðurlandl.
Suðurströnd landsins er láglendi
°g annað láglendi er inn af
Faxaflóa.
Á Islandi búa um 126.000
manns. Fólkið býr á láglendinu
°g í dölunum, sem ganga inn af
fjörðunum.
Finnið Vestmannaeyjar á kort-
inu. Þær liggja úti *fyrir suður-
ströndinni. Ein þessara eyja,
Heimaey, er byggð. Þegar pú
siglir til íslands, kemur þú fyrst
til Vestmannaeyja.
Finnið Grímsey á kortinu. Hún
er norðan við landið undir heim-
skautabaug. Hún er líka byggð.
Eftir að íslendingar byggðu
ísland, reyndu Noregskonungar
toeð öllu móti að ná landinu und-
ir sín yfirráð. Ólafur konungur
Haraldsson, sem kallaður var
Ólafur Helgi, sendi eitt sinn
sendiboða á Alþingi og bauð ís-
lendingum vináttu sína, en bað
þá að gefa sér Grímsey.
Mörgum fannst að meira væri
varið í að eiga vináttu konungs
heldur en þessa litlu eyju, og
vildu gefa konungi eyna.
Þá varð það að bóndi nokkur,
sem hét Einar Þveræingur hélt
ræðu, sem varð fræg í sögunni.
Hann sýndi Íslendingum fram á
það hversu hættulegt það væri,
að gefa konungi eyjuna. Þar væri
hsegt að fæða her manns og það-
an gæti útlendur her gert árás
á ísland.
Þegar Einar hafði flutt ræðu
sína vildi enginn verða við bæn
bonungs og þar með var þessari
yfirráða tilraun Noregskonungs
hrundið.
Orðasafn.
láglendi — lowland
yfirráð — rule, dominion
sendiboði — emissary
bauð — offered
vinátta — friendship
ræða — speech
saga — history
hættulegt — dangerous
fæða — feed
her — army
útlendur — foreign
árás — attack
flutt — deliver
verða við — to grant
bæn — request
tilraun — attempt
hrundið — thwarted
Heilrœði Hallgríms Péturssonar.
Hafðu hvorki háð né spott,
hugsaðu um ræðu mína,
elskaðu guð, og gerðu gott,
geym vel æru þína.
Foreldrum þínum þjóna’ af dygð
það má gæfu veita;
varastu þeim að veita stygð
viljirðu gott barn heita.
Drengir og stúlkur: Ef þið
skiljið ekki vel heilræða vís-
urnar, þá biðjið einhvern á heim-
ili ykkar að. útskýra þær. Þessi
heilræði eru holl. Lesið vísurn-
ar oft eða þangað til þið kunnið
þær.
Huldukona.
DÁNARFREGNIR
Laugardaginn 9. des., andaðist
Helgi H. Helagson á heimili sínu
nálægt Garðar, N.D. Hafði hann
verið mjög veikur tæpa viku
áður en hann andaðist, en þar
a undan virtist heilsa hans vera
góð. Hjartabilun varð banamein
hans.
Helgi fæddist 12. sept. 1879
a Eyrarlandi í Eyjafjarðarsýslu.
Horeldrar hans, er þar bjuggu,
voru Hallgrimur Helgason og
Hristbjörg Árnadóttir.
Fyrir 55 árum fluttist Helgi til
Ámeríku með foreldrum og syst-
Mnum, komu þau þá þegar til
parðar-bygðar n og hefir Helgi
ávalt búið þar síðan. Foreldrar
hans eru nú löngu látnir, en af
systkinum hans, sem munu alls
hafa verið 11, lifa nú þrjú:
Elisabet, ekkja Þorsteins Hall-
gHmssonar, búsett í Argyle-bygð
Manitoba, Árni, ekkjumaður, er
hýr með börnum sínum nærri
Morden, Man. og Jón, ókvæntur,
sem stundaði hér félagsbú með
Helga bróður sínum.
Helgi giftist eftirlifandi konu
sinni, Maríu, 3. okt. 1914. Er hún
ættuð frá Akureyri. Þau eign-
uð,ust 7 börn, en mistu fyrir mörg
Uln árum einn son, Elis að nafr
Se* barnanna lifa föður sinr
^igrún (Mrs. Maxner) í St. Pau
^ hún tvö börn. Hallgrímur, L
1 her Bandaríkjanna Hann <
hvæntur hérlendri konu, og <
nú erlendis í herþjónustu. Aln
(Mrs. Sweigert), maður henn:
er í herþjónustu, Lillian, ti
heyrir The WAVES. Stefán, m
genginn í sjóher Bandaríkjanr
eg nú við Great Lake, Illinoi
iien, heima á skólaaldri.
Helgi sál var hinn bezti dren
Ur> fáskiftinn og hægur í fasi €
vingjarnlegur í viðmóti. Skyldi
ymkinn og ábyggilegur var har
1 félagsstarfinu eins og hein
fyrir, því hann var góður eigin-
maður og faðir. Á heimilinu
fann maður ávalt mikinn hlý-
hug og góðvild; stafaði það frá
hjónunum báðum pg öllu heim-
ilisfólkinu. Þangað þótti manni
æfinlega gott að koma og njóta
góðhugans og gestrisninnar.
Enda var Helgi sál. ásamt með
konu sinni og heimilisfólkinu vin
sæll af öllum er kyntust heimil-
inu og heimilisfólkinu.
Jarðarför Helga fór fram frá
heimili hans og eldri kirkju
kirkju Garðarsafnaðar, miðviku
daginn 13. desember. Hafði hann
lengi tilheyrt Garðar söfnuði og
verið trúr meðlimur safnaðar-
ins, og messurækinn ásamt með
fjölskyldu sinni. Margir fylgdu
honum til grafar. Voru vinsæld-
ir hins látna og fjölskyldu hans
auðsæar. Líka mátti merkja að
fólkið fann mikið til með ástvin-
um hins látna, út af hinni sáru
og sviplegu sorg, sem hafði bor-
ið að höndum. Séra H. Sigmar
jarðsöng.
Miðvikudaginn 20. desember
andaðist Sesselja Johnson, kona
Steingrímis Johnson, á heimili
þeirra í Wynyard, Sask. Þau
hjón höfðu lengi rekið búskap
í stórum stíl, og með miklum
myndarbrag, miðja vegu milli
Wynyard og Kandáhar, nálægt
Quill vatninu þar. Höfðu þau
bygt þar fagurt heimili, um-
kringt fögrum skógi. En nú voru
þau tekin að þreytast eftir mik-
ið starf þar. Seldu þau því bú
sitt, keyptu heimili í Wynyard
og fluttu þangað 1. nóvember í
haust. Settust þau að þar ásamt
með Guðrúnu dóttur sinni, semy
nokkur ár hafði kennt í skóla
bæjarins við ágætann orðstýr.
En þá vra heilsa Sesselju svo að
þrotum kömin, að hún lagðist í
rúmið næsta dag og náði ekki
aftur nægum bata til að komast
á fætur, og andaðist eins og
sagt var, 20. desember. Mun hún
hafa verið mjög heilsutæp síð-
ustu þrjú árin, þó hún hins veg-
ar hefði fótavist fram til októ-
ber loka og væri venjulega að
sinna störfum sínum.
Sesselja sál., fæddist í Reykjavík
á Islandi, 5. nóv. 1874. Foreldrar
hennar voru Jón Sigurðsson frá
Steinum undir Eyjafjöllum og
kona hans Rannveig Jónsdóttir.
Föður sinn misti hún á tveggja
ára aldri, en var með móður
sinni þangað til hún fimm ára
að aldri var tekin til fósturs af
Guðrúnu móðursystir sinni og
manni hennar, Helga Árnasyni.
Þau bjuggu á Hvammi í Ölfusi
í Árnessýslu. Með fósturforeldr-
um sínum fluttist hún til Canada
1886. Þau settust að í Þingvalla-
nýlendu í Sask., sem þá var að
byggjast. Þar var Sesselja til 19.
ára aldurs, en fluttist þá til
Winnipeg. Hún átti þar heima
til 1901, þá giftist hún Stein-
grími Jdhnson, sem bjó í West
Kildonan, Man. Þar bjuggu þau
1 áfram fyrst í stað. En árið 1905
fluttu þau til Vatnabygða í
Sask. Þar var þá nýtt landnám.
Heimili stofnuðu þau milli
Wynyard og Kandahar í Sask.,
eins og áður er sagt. og bjuggu
þar svo fram að nóvember byrj-
un síðastliðið ár.
Steingrímur og Sesselja eign-
uðust 5 börn. Þrjú róu í æsku.
Tvær dætur lifa móður sína,
Guðný, gift Stefáni Stefánssyni,
og búsett í Winnipegoses, Man.
og Guðrún, kennslukona í Wyny-
ard-skóla, og til heimilis þar hjá
föður sínum. Tvo drengi tóku
þau til fósturs fyrir mörgum ár-
um, Harald og Kjartan Skordal,
frændur Steingríms.
Sesselja var mesta myndar-
kona, vel gefin og um margt vel
að sér. Hún var ötul og starf-
söm búkona og fyrirhyggjusöm.
Hún lagði mikla rækt við blóma-
rækt og trjárækt og sérhvað það,
sem yrði til að prýða heimilið.
Bæði voru þau hjón mjög sam-'
valin í öllum myndarskap við
búsýsluna. Þeim farnaðist líka
mjög vel. Bú þeirra stórt og
umsvifamikið, bar af sér miklar
afurðir, ekki sízt meðan landið
var nýtt og frjómagn jarðarinn-
ar mikið, og meðan þar var vot-
viðrasamt ,að sumrinu. Seinna
komu kreppuárin hörðu, og sí-
feldir sumar þurkar þar sem
bújörð þeirra var. Svarf mjög
að þeim þá um tíma, svo sem
að öðrum í því nágrenni. En
storminn stóðu þau af sér furðan
lega vel. En baráttan fyrir lífs
viðurværi og viðhaldi hins stóra
bús varð næsta ströng, og heilsa
þeirra fór að láta sig all-mikið.
Enda voru þau tekin að ræskjast.
Steingrímur og Sesselja tóku
mikinn þátt í ýmsu félagsstarfi
sveitar sinnar. Voru það ýms
félög, sem þau studdu af ráði og
dáð. En það er sér í lagi starf
þeirra í Immanuelsöfnuði að
Wynyard, sem eg minnist hér.
Sá söfnuður hins ísl. lút. kirkju-
félags var aldrei sérlega stór,
en var þó um eitt skeið með
miklu lífsmagni og starfaði af
áihuga. Til þess starfs lögðu þau
hjón fram mikla krafta og mik-
ið fé. Þau voru langt' tímaskeið
sterkustu stoðir þess safnaðar.
Að þessu starfi vann Sesselja
sál., eins og maður hennar, ekki
einasta af mikilli einlægni, held-
ur og líka af miklu kappi. Sess-
elja var og starfsöm mjög í Trú-
boðsfélagi Immanuel safnaðar,
sem Mrs. Sigmar beitti sér fyrir
að stofna, er hún kom ung brúð-
ur til Wynyard. Sesselja var frá
byrjun skrifari þess félags, og
dó í því embætti, því það félag
lifir enn, einkennilega góðu lífI.
Jarðarför Sesselju sál. fór
fram föstudaginn 22. desember,
frá heimili hennar og United
Ghurch of Canada kirkjunni í
Wynyard. Séra Haraldur Sigmar
stýrði útförjnni og flutti útfarar-
ræðu í kirkjunni. En við hús-
kveðjuna var hann aðstoðaður af
séra Theodor Sigurðssyni, og í
kirkjunni af Rev. Alexander,
prestinum, er þjónar í þeirri
kirkju. Hafði séra Haraldur ver-
ið kallaður til þessarar jarðar-
farar fyrir sakir langrar vin-
áttu við Steingrím og Sesselju
sál. og börn þeirra, og fyrir sakir
mikillrar samvinnu á prestskap-
ar árum hans í Sask. Enda var
honum ljúft að vera með Stein-
grími og börnum hans á þessari
stundu skilnaðar og sorgar.
Þresking í fyrri daga á íslandi
Eg var þá drengur, 8—9 ára,
er eg fyrst sá þresktan íslenzkan
rúg, (síðar meir var það kallað
melgras). Það mun hafa verið
laust eftir réttir, er fólk í þykkva
bænum í Rangárvallasýslu, fór
að búa sig undir að skera, sem
það kallaði íslenzka stöng. Það
var lagt af stað snemma morguns
og valin góður dagur til þess.
I þetta skipti voru það 10 manns.
karlar og konur, og 6 eða 8 hest-
ar, eg man það nú ekki vel nú
orðið. Verkfærið til að skera
stöngina var bara “Sigð”, íbjúgur
hnífur með stuttu skafti. Hver
maður hafði sigð í hendi. Svo
var skorið á þá leið, að tekið var
með annari hendi í stöngina, sem
var sterk og há, á að giska 3
fet, og með hinni hendinni skorið
niður við jörð. Svo var lagt í
bindi þar til nógu mikið var
komið í bagga. Síðan voru bagg-
ar bundnir, og reitt heim, og þar
hlaðið upp á húsatóft eða húsa-
sund. Stuttu seinna var svo val-
inn dagur til að þreskja. Þá var
brúkað stærsta útihús í nágrenn-
inu, til þreskingarinnar. I þetta
hús var látinn rimlapallur, svo
sem 4 fet frá gólfi; og upp á
þennan rimlapall var svo raðað
kornstönginni, ekki mjög þétt.
Síðan var kyntur eldur á gólf-
inu, undir kornstöngunum,' og
bakað þar til kornið var nógu
hart. Þessu næst var svo kornið
tekið ofan, og barið úr axinu
ofan í djúpar kistur og til að losa
hýðið friá korninu voru karlmenn
láitnir troða í kistunum, þar; til
flest af korninu losnaði úr hýði.
Þar á eftir var kornið látið í
trog og “dustað”, sem kallað var,
og hreinsaðist kornið þannig
furðu vel. Þá var kornið látið í
poka, og geymt þar til það þótti
nógu hart til að mala það í
steinkvörnum, sem' þá voru al-
gengar. Eg er nú ekki alveg viss
um hvernig mjölið var matreitt,
en eg hygg þó að það hafi verið
blandað með mjólk og soðið, og
tilreitt ýmist, sem deig eða soð-
kaka. En það eitt man eg, að
hvorutveggja smakkaðist mjög
vel, og eg heyrði gamla fólkið
segja, að bragðið af áslenzka
korninu væri þó dálátið sætara
og betra en úr danska rúgnum.
Það finnst mér nú undarlegt að
aldrei heyrisit getið um notkun
þessa ágæta íslenzka rúgs nú á
dögum, en eg hefi fylgt því eftir
sem hefur gerst á Fróni með
sáðningu á söndum, t. d. á Rang-
árvöllum og víðar, af þessum ís
lenzka rúg.
Staðurinn, sem þetta korn óx
á, var suður við sjó, ýmist á
melurn (háum sandhaugum) eða
á sléttu, sem var lágheiði á að
gizka hálf míla á lengd og kvart
míla á breidd, og heyrði þess'
heiði, sem kölluð var “Slétta”,
Hofshverfinu til, og rnunu
Þykkvabæingar því hafa fengið
leyfi til að skera þar korn.
Þess má geta að á hverju ári
var sami gróður, og aldrei átt
neitt við það að neinu leyti.
nema að taka uppskeruna, mér
dettur í hug, býður nokkur bet-
ur! Eg kom á þessa heiði oft i
júní, júlá og ágúst. I júlí var þa
blómlegast að sjá þennan akur.
Þar sá eg yðgræna jurt, sem var
alt að einu og baunagras, sem
eg sá váða eftir að eg flutti til
Dakota. Eg get ekki sannað það,
en það var þó mjög líkt bauna-
grasi. Þetta gras var alstaðar inn-
an um akurinn. Eftir að eg flutt-
ist til Foam Lake, Sask., bað eg
vin minn, Sigurð í Hábæ, að
senda mér fáein korn af íslenzk-
um rúg, og gerði hann það. Þessa
prufu fékk eg á útmánuðum
1917. Prufan eða kornið var
saumað innan í léreftspoka og
var hvítt af myglu þegar það
kom. Taldi eg nú víst að þetta
mundi aldrei spíra, því að hér-
lent korn er talið eyðilagt ef
það myglar. Eg sáði nú þessu
samt um vorið, en það kom ekki
upp það sumar, og það vissi eg
nú láka að ekki var von til, eftir
íslenzkri reynslu. En næsta voí
kom upp íslenzka “blaðkan’,
(svo var það altaf kallað heima).
Já, hún kom íslenzka blaðkan
mín, og nú hélt eg að hér væri
fengið eilífðar kornið íslenzka,
og nú þyrfti eg ekki að sá fram-
ar. En reynslan varð þó önnur.
I fyrsta lagi þá átti eg í stríði við
illgresið, og svo veiktist eg af
“Flú’ 1918 og þar með drap ill-
gresið íslenzka rúginn minn. Til
skilnings auka skal eg setja það
hér, að á sléttunni heima, þá var
þar sandur efst og leir undir,
svo að þar þreifst ekkert illgresi
ofan á, eða innan um kornið.
Þetta, sem eg hefi nú skrifað
um íslenzka rúginn, er ef til vill
ekki að öllu leyti rétt, en það
er eftir því sem eg best man.
Eg hygg að þessi þresking hafi
átt sér stað um það bil 1880 eða
1881. Og eftir þetta man eg ekki
til að þreskt væri korn í Þykkva-
bænum, en það getur þó hafa
átt sér stað, því eg var fjarver-
andi frá 1885 til 1888.
Nú er mér sagt i fréttum úr'
Þykkvabænum að búið sé að sá
í stónt landflæmi, sem þá var
kallað “Gjá”, en þornaði upp
eftir að Þykkvabæingar hlóðu af
sér vötnin, eða árnar Rangá og
Þverá, og tók þá við öllu þessu
vatni Hólsá, og sem í Njálu er
kölluð Djúpá, og eg 'held að hún
sé nú kölluð Djúpá.
Þarna i þessar Gjá, er þá búið
að sá íslenzkum rúg, sem mundi
gefa uppskeru árlega, án þess að
sáð sé til hans aftur.
Hér hefi eg þá lýst íslenzkri
þreskingu fyrir 64 árum. Eftir
minni samt. Þeir, sem betur vita
eru vinsamlega beðnir að leið-
rétta þetta ofanskráða skrif mitt.
Kristján Ólafson, fná Hábæ.
Eldspítur hafa valdið stórskemdum
á pósti landa á milli
■ ■
AOVDRUN!
LATIÐ ALDREI ELDFIMT EFNI
INNAN I PAKKA . . .
ELDSPÍTUR OG ÖNNUR ELDFIM
EFNI hafa valdið alvarlegum
bruna. Hugsið út í þetta. Þúsundir
poka með bréf og pakka liggja
niðri í skipsbotni í versta ósjó. Ef
svo kviknar á eldspítum eða öðru
eldfimu efni—eins oig oft vill til—
þá verða hinir djörfu sjómenn að
hætta lífi sínu til þess að bjarga
varningnum. Þúsundir póstpakka
geta eyðilagst, og þúsundir manna
verða fyrir vonbrigðum.
VILJIÐÞÉR EKKI HJÁLPA?
Vér vitum að þér viljið ékki viljandi stofna
pósti og mannslifi í hættu. Hugsið yður um —
og látið aldrei eldspítur né annað eldfimt innan
í pakka, sem fara eiga landa á milli.
CANADA POST OFFICE
Gefið út að tilslcipan
HON. AV. P. MULOCK, K. C., M. P., POSTMASTER GENERAL
\