Lögberg - 30.08.1945, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 30. ÁGÚST, 1945
— iögberg
OefiB út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS. LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritatjðrans:
EDITOH LÖGBERG,
696 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg" is printed and publisheó b>
The Columbia Press, Limited, 69 5 Sargent Avenu-
Winnipeg. ManitoDa
PHONE 21 804

“Hjálp í viðlögum”
HlilWHIlllllllHilllllHlllllililiil
Islenzka byggðarlagið í Mikley, er nú í þanh
veginn að fylla sjöunda tuginn; grundvöll að
því lagði fámennur hópur áræðin'na manna og
kvenna, nýkominna af Fróni, til þess að svala
þeirri útþrá, sem íslendingum var í blóð borin
frá þeirri tíð, er öndvegissúlur Ingólfs Arnar-
sonar bar að landi þEU- sem nú stendur höfuð-
borg fslands, Reykjavík.
“Út vil ek”. — Slíkur eðlisþáttur íslenzkrar
skapgerðar, hefir jafnan verið næsta áberandi,
og verður það vafalaust fram í aldir.
Mikley er nálega tuttugu mílur á lengd og
eitthvað um sjö mílur á breidd þar, sem hún
er breiðust; útsýni er þar harla fagurt, einkum
um morgna og kveld, þegar nærliggjandi eyjar,
og þær, sem hillir í fjarska við sjóndeildar-
baug, líkjast “glóandi eldgnoð”, eins og Einar
"Benediktsson komst að orði um annan stað, sem
hann lýsti í heimsókn til Islendinga vestan
hafs.
Nærri mun láta, að um þessar mundir nemi
íbúatala Mikleyjar hálfu fjórða hundraði; tveir
kirkjusöfnuðir eru á eynni, og á lúterski söfn-
uðurinn þar einkar fagra og veglega kirkju; á
eynni er prýðilegur skóli, vandað samkomu-
hús, nýtízku verzlun og afkastamikil sögunar-
mylla og kassagerð; ekki er þar um víðtækan
eða fjölbreyttan landbúnað að ræða, þó víða
sé þar góð grasnyt og talsvert um búpening;
fiskiveiðar eru aðalatvinnugrein Mikleyinga, og
hafa þær oft og einatt veitt ríkulega björg í
bú, þótt annað veifið hafi vitaskuld einnig sann-
ast hið fornkveðna, að svipull er sjávarafli.
Mikleyingar hafa um alllangt skeið notið síma-
sambands við meginlandið, og hefir það að
sjálfsögðu í vissum skilningi dregið nokkuð
úr einangrun þeirra; en þeir þurfa líka að fá
akveg til eyjarinnar, og ætti slíkt nú ekki undir
neinum kringumstæðum að dragast úr þessu
mikið á langinn; enda á einum stað ekki nema
örmjött sund, er aðskilur ey og meginland.
Mikleyingar eiga það inni hjá hlutaðeigandi
stjórnarvöldum, að undinn verði bráður bugur
að framkvæmd þessa mikla nauðsynjamáls.
Síðastliðinn laugardag stóð mikið til í Mikley;
um morguninn kom þangað á hinu ágæta skipi
þeirra Magnússon-bræðra við Hnausa, “Betty
Lew”, sveitarráð Bifrastar undir forustu hins
þreklega og vinsæla oddvita síns Snæbjarnar
Johnson, til þess að halda þar sveitarstjórnar-
fund, en Mikley er ein kjördeild í Bifröst-sveit;
var þar, eins og gefur að skilja rætt af kappi
miklu og ríkum áhuga um landsins gagn og
nauðsynjar, og þá einkum varðandi heill Mikl-
eyjar og sveitarinnar í heild.
í Mikley er þjóðræknisdeild, sem gengur
undir nafninu “Skjaldborg”; telur hún álitleg-
an hóp meðlima, sem vitaskuld þar, eins og
svo víða annarsstaðar, mætti vaka drjúgum
betur á verði, varðandi viðhald tungu vorrar
og annara dýrra menningarerfða; þó verður
naumast annað réttilega sagt, en sæmilega sé
haldið í horfi; á eynni er einnig lestrarfélag og
prýðilegt bókasafn.
Um húsakost Mikleyinga má það segja, að
þar er fjöldi glæsilegra nýtýzku heimila, sem
til fyrirmyndar mega teljast.
Við hvað er átt með fyrirsögn þessarar stuttu
greinar, “Hjálp í viðlögum”? Frá því skal nú
að nokkru skýrt.
Fyrir freklega aldarfjórðungi, stofnuðu Mikl-
eyingar eins konar sjúkrasamlag, er hlaut á-
minst nafn; hefir það jafnan notið almennra
vinsælda innan vébanda byggðarlagsins, enda
er það áháð að öllu þeim fyrirbærum, er
valdið hafa ágreiningi, og jafnvel sundrungu
í íslenzkum mannfélagsmálum; þessi samtök,
sem vera munu ein hin elztu, skipulagsbundnu
samvinnusamtök Islendinga vestan hafs, bera
þess fagran vott, hversu tiltölulega auðvelt það
er, sé samstiltur vilji við hendi, að vinna í
einingu og af fullum bróðurhug að sameigin-
legum velferðarmálum, án þess að sérskoðanir
einstaklinga líði við það á nokkurn minsta
hátt.
Svo. hafði verið ætlast til, að “Hjálp í við-
lögum” mintist aldarfjórðungs afmælis síns
síðustu dagana í marz-mánuði síðastliðnum; en
vegna óhagstæðs veðurfars varð að fresta af-
mælissamkomunni þangað til samgöngur norður
þar yrðu komnar í það horf, sem þær beztar
eru að sumarlagi, þegar greiðast er um sigl-
ingar; og á laugardagskvöldið var, fór afmælis-
fpgnaðurinn fram í samkomuhúsi Mikleyinga
að viðstöddu miklu fjölmenni á mælikvarða
umrædds byggðarlags.
Veizlustjórn hafði með höndum hr. Jóhann
Johnson, sem frá upphafi vega hefir látið sér
næsta hugarhaldið um áminstan félagsskap, og
leysti hann hlutverk sitt hið bezta af hendi;
aðal ræðumaður var Dr. Richard Beck, forseti
Þjóðræknisfélags íslendinga í Vesturheimi; var
ræða hans flutt af mikilli mælsku, og þrungin
eggjandi þjóðræknishvöt; vék ræðumaður nokk-
uð að ferð sinni til Islands í fyrra, lýsti hinum
risavöxnu framförum þjóðarinnar síðustu tvo
áratugina, ásamt þeirri djúpstæðu hrifningu, er
endurreisn lýðveldisins var samfara; að ræðan
fyndi viðkvæman hljómgrunn í hjörtum sam-
komugesta, varð ekki um vilst; þá fluttu og
stuttar ræður þeir S. V. Sigurðson sveitarráðs-
maður í Bifröst, og Einar P. Jónsson; með söng
skemti glæsileg kornung stúlka, Miss Kristín
Sigurgeirson, en við hljóðfærið var Lorne Jó-
hannsson.
Er hér var komið sögu, gerðist það æfintýri
á skemtiskránni, að við var ha'fður kökuskurð-
ur, er margir hinna eldri Islendinga í þessu
landi vafalaust kannast við; á ræðupalli var
komið fyrir stórri og fagurskreyttri köku, er
afla átti áminstu líknarfélagi tekna; andspænis
hvor annari, með kökuna í miðju, sátu úr hópi
kvenþjóðarinnar í Mikley, þær frú Ingibjörg
Pálsson og ungfrú Ingibjörg Benson; var nú að
gömlum og góðum sið því svo tilhagað, að
kapprætt skyldi um það, hvort væri meira
virði, að vera í hjónabandi, eða leika lausum
hala ævina á enda; hesta sína leiddu saman í
þessu augnamiði þau Gísli Sigmundsson verzl-
unarstjóra að. Hnausum og frú Ingibjörg Jóns-
son frá Winnipeg; hinn fymefndi átti að for-
gylla hjónabandið, en frú Ingibjörg að afgylla
það; svo áttu kappræðendur að leita samskota
meðal samkomugesta til styrktar hvorum mál-
staðnum um sig, eða í raun réttri til styrktar
afmælisbarninu, sem í þessu tilfelli var “Hjálp
í viðlögum”. Það væri synd að segja, að þau
Gísli verzlunarstjóri og frú Ingibjörg gengi ekki
eftir sínu, því eftir að þau höfðu margfegrað og
forgylt málstað hvors um sig með allskonar orð-
fimi, tóku þau þá kai'lmannshatta, sem næstir
voru, hvort sem eigéndum þeirra likaði betur
eða ver, og fóru með þá tvær ferðir um sam-
komusalinn unz naumast fanst grænn túskild-
ingur eftirskilinn í vösum samkomugesta; við-
ureigninni lauk með ofurlitlum aurasigri fyrir
Gísla og þann málstað, er hann svo vasklega
hélt til streitu; enda var gifta fólkið á sam-
komunni í miklum meiri hluta; kakan og kapp-
ræðan gáfu af sér, segi og skrifa, eitt hundrað
og tíu dollara, en alls nam arður samkomunnar
rúmlega hundrað og áttatíu dollurum, og má af
því ljóslega marka, hverra vinsælda “Hjálp í
viðlögum” nýtur meðal Mikleyinga.
Einhverju sinni komst Benedikt Gröndal
þannig að orði: “Og þá hló kammerráðið á
Skarði svo hátt, að hvalir hlupu á land í
Trékyllisvík, og þá var mörgu logið”. Þetta sagði
hinn vísi maður endur fyrir löngu; að kapp-
ræða þeirra Gísla verzlunarstjóra og frú Ingi-
bjargar væri í sæmilegu samræmi við sann-
leikann, kom vitaskuld ekki til mála, að draga
í efa; en undir því orðaflóði var ekki einungis
hlegið, heldur hvorki meira né minna en
sprenghlegið; þetta var skemtisamkoma, og því
átti þá ekki fögnuðurinn að skipa þar öndvegi?
Eftir að skemtiskrá lauk, neyttu samkomu-
gestir ágætra veitinga, því Mikleyingar eru
kunnir að risnu; að því búnu var dans stiginn
nokkuð fram eftir nóttunni; þetta var einkar
yndisleg kvöldstund, sem að minsta kosti við
ferðalangarnir, munum lengi minnast með fögn-
uði í huga; samkomur sem þessar hafa hvort-
tveggja í senn, all-mikilvægt kynningar og
þjóðræknisgildi.

IIHtlllllllllll
Fylkisþing kvatt til funda
llllll!!lllllllll!l!ll!l!l!l!l!ll{!ll!!illl!llllllllllllllll!lllllll!!ll!llllll!l!linil!!lil!!lllllll!lllllllll!lllll!l||!li!lll!ll!ll!||!||||!!lllll!!!lill!!l!!!llll!lllllllil|||||||||||||
Vegna ráðstafana þeirra, eða öllu heldur til-
boða, sem fram komu á Ottawa fundinum, sem
hófst þann 6. þ. m., milli sambandsstjórnarinn-
ar og stjórna hinna einstöku fylkja, hefir for-
sætisráðherrann í Manitoba, Hon. Stuart S.
Garson, ákveðið að kveðja fylkisþing til funda
á þriðjudaginn þann 4. desember næstkomandi;
mun slíkri ráðstöfun hins ötula og framtakssama
forsætisráðherra vors alment fagnað verða, þar
sem auðsætt er hve mikið er í húfi varðandi
fjárhagslega afkomu fylkisins, með því að til
grundvallar liggja róttækar breytingar á skatta-
löggjöf og tekjustofni þjóðarinnar í heild; en
slík mál, eins og gefur að skilja, grípa djúpt
inn í hagsmuni alls almennings.
Fylkjasambandið canadiska
var stofnað 1867, og frá þeim
tíma hefir stjórnarskrá landsins
einungis tekið smávægilegum
breytingum; það er því í raun-
inni engin furða þó ýmis á-
kvæði hennar séu orðin úrelt
og á eftir tímanum. Canadiska
þjóðin er fyrir löngu vaxin upp
úr skírnarkjólnum, og þarfnast
nýrri og umfangsmeiri þróunar-
skilyrði, og að því verður þessi
fyrirhugaða skipulagning á af-
stöðu fylkjanna til sambands-
stjórnarinnar að stefna, ef vel á
að takast til um framtíð þjóðar-
innar.
Fáir menn hafa vakað dyggi-
legar á verði um sérréttindi
fylkjanna en Mr. Garson; hann
er maður, sem veit hvað hann
vill, og skortir. manna sízt hug-
rekki til þess að halda áhuga-
málum sínum til streitu.
Fréttir frá Blaine
Islendingadagurinn í Blaine,
29. júlí, byrjaði með dimmviðri
og svala, en þegar á daginn leið
hreinsaðist loftið og þegar skemti
skráin byrjaði skein sól í heiði
og brosti hlýlega á landann, sem
streymdi að sunnan og norðan og
um kl. 2 voru 8 til 9 hundruð
samankomnir á þennan helga
reit undir Friðarboganum, þar
eru menn frjálsir að koma og
fara án þess að vera spurðir
spjörunum úr af tolfheimtumönn
um eða innflutninga ^æzlumönn-
um, þetta gérir staðinn mjög
ákjósanlegan fyrir fólk báðu
megin landamæranna, enda
samanstendur íslerídingadags-
nefndin af fólki frá British
Columbia og Washington ríkinu.
Nefndina skipa menn frá Van-
couver, B.C., Rt. Robert, Belling-
ham og Blaine, Wash. Þetta
fyrirkomulag hefur nú staðið í
þrjú ár og hefur tekist ágæt-
wega. - ; \
Skemtiskráin var skipuð fólki
beggja vegna landamæranna.
Söngflokkur Vancouver íslendi-
inga skemti með söng, undir
stjórn L. H. Thorlákssonar og
Carl F. Fredrickson.
Aðal ræðumaður dagsins próf.
Sveinbjörn Johnson átti .að hafa
verið hingað kominn, en sökum
ferðabanns á járnbrautum gat
hann ekki komið og voru það
vonbrigði fyrir marga og sér-
staklega þá, sem þekktu hann
frá ungdómsárunum í Norður
Dakota, ekki síður en hina, sem
þekkja hann af afspurn og af því,
sem þeir hafa lesið, af því sem
hann hefur ritað, það dró þó úr
vonbrigðunum að nokkru, að
hann sendi ræðuna skrifaða, og
var hún lesin af þeim sem þetta
ritar.
Ræðan er þrungin glöggri
þekkingu og skýrum skilningi á
norrænum uppruna og menning
frá fornri tíð, og sýnir fram á,
að fólkið þekti sinn rétt, að
sjálfstjórnarhugmyndin var þeim
rótgróin og eðlileg eins og það
sé eðlilegt að fíkjutréið fram-
leiði fíkjur. Ræðan er á ensku,
og að mínu áliti ætti að prent-
ast og komast í hendur ungu
cynslóðinni, sem skilur betur hér
lent mál.
Próf. Johnson var ráðinn til að
flytja fyrirlestra við Western
College of Education í Belling-
ham, Wash., og við háskólann í
Vancouver, B.C., af íslendinga-
dagsnefndinni, auðvitað fórst
Dað fyrir í þetta sinn, og var það
stórkostlegur skaði, og oft hef-
ir mig furðað á því, að Þjóð-
ræknisfélagið skuli ekki leggja
meiri rækt við að útvega okkur
færustu fræðimenn til að flytja
fyrirlestra um Island og norræn
fræði við hérlendar menntastofn-
anir, þar sem áheyrendur eru
leiðandi fólk þjóðarinnar.
Aðrir, sem þátt tóku í skemti-
skránni, var Mrs. O. S. Laxdal
frá Mt. Vernon, Wash., var góð-
ur rómur gerður að hennar fögru
PRESTASTEFNAN
VILL LÁTA REISA VEGLEGA DÓMKIRKJU I SKÁLHOLTI
Prestastejnan var ein hin fjölmennasta, sem haldin hefir verið.
-xx-
Prestastefnu Islands lauk síð-
astliðinn föstudag. Alls sátu
stefnuna 78 prestar og prest
vígðir menn, en auk þeirra nokkr
ir guðfræðikandidatar og guð-
fræðinemar. Er þetta ein fjöl-
mennasta prestastefna, sem hér
hefur verið haldin.
Margar merkar ályktanir voru
gerðar á prestastefnunni og
verður hér getið stuttlega nokk
urra þeirra.
Prestastefnan teldi hið mesta
nauðsynjamál, að reist verði hér
í Reykjavík kirkjuhús, er verði
miðstöð hins kristilega starfs í
framtíðinni. Samþykkt var að
hefja þegar undirbúning að
frekari framgangi málsins. M.
a. með því að prestar bindist
samtökum um að leggja fram
á þessu og næsta ári allt að
1000 kr. hver til hinnar væntan
legu byggingar. — Að skora á
kirkjuráð að verja til bygging-
arinnar að minnstakosti 100
þús. krónum af tekjum presta-
kallssjóða á þessu ári. — Að
prestár landsins beiti sér fyrir
fjársöfnun innan safnaða sinna.
— Að fela biskupi að gangast
fyrir því, að ríkisstjórnin taki
upp á fjárlög ríflega fjárveit-
ingu til byggingarinnar, og
loks að fela biskupi að athuga
aðrar tiltækilegar leiðir til
fjáröflunar í þessu skyni.
Varðandi kristindómsfræðsl-
una, taldi prestastefnan höfuð-
nauðsyn að auka fræðslu í trú
rödd, og þá ekki. síður að söng
Ninna Stevens, Ræðu flytti séra
G. P. Johnson, vel samda og rösk-
lega flutta. Kvæði flutti Jónas
Stefánsson frá Kaldbak, enginn
sem heyrði, mundi efast um að
alvara fylgdi máli, mun það
kvæði koma í íslenzku. blöðun-
um, einnig flutti séra Albert A.
Kristjánsson kvæði lipurt og vel
kveðið.
Þá var sungið lag, “Kór-
söngur”, ort af séra Albert A.
Kristjánsson en raddsett af Helga
S. Helgasyni og sungið af
Blaine söngfólki undir stjórn
tónskáldsins H. S. H., tókst það
prýcíilega ef dæma skal eftir
almennings rómi sem fram kom,
og ekki er frítt við að Blaina-
búar finni til metnaðar að eiga
þá menn í sinum hópi sem yfir
slíku andlegu þreki eiga að ráða,
Elías K. Breiðfjörð söng sólo
partinn en Mrs. Rollands spilaði.
Ekki er eg spámaður, en því
gæti eg trúað að þessi söngur
eigi eftir að verða vel þektur
meðal íslendinga bæði hér og
heima á Islandi, svo voru sung-
in mörg af okkar gömlu og góðu
kvæðum, undir stjórn Mr. Helga
sonar. Skemtiskráin var flutt til
áheyrenda yfir gjallarhorn, und-
ir stjórn Mr. Leo Sigurðssonar,
frá Vancouver.
Ræðismaður íslands hr. L. H.
Thorláksson flutti kveðju frá ís-
lenzku þjóðinni.
Dr. Haraldur Sigmar talaði
nokkur orð, sem gestur. Herra
Victor B. Anderson bæjarráðs-
maöur frá Wlinn/ipeg, var hér
staddur á þessari hátíð.
Svo leið þessi dagur að kvöldi,
og allir fóru glaðir og ánægðir.
Að síðustu vil eg leyfa mér
að þakka öllum komuna, og sér-
staklega þeim, sem tóku þátt í
skemtiskránni, og svo konunum
frá báðum íslenzku kirkjunum,
sem sameiginlega sáu svo vel um
veitingar.
Margir söknuðu vinar okkar
Jónasar Pálssonar- sem svo oft
hefir skemt fólki hér á þessum
hátíðisdegi, bæði í ræðum og
kvæðum, og vonum við að heilsa
hans fari batnandi svo að við
fáum að njóta hans næsta ár.
Andrew Danielson.
arlegum og andlegum efnum í
öllum skólum landsins, æðri
sem lægri. Taldi prestastefnan,
að íhlutun kirkjunnar um krist-
indómskennslu og val manna
til þess starfa ætti að vaxa mjög
frá því sem nú er.
Prestastefnan lagði áherzlu á
að kennslan í guðfræðideild há-
skólans verði aukin svo sem
3. gr. laga nr. 31. 12. febr. 1945
mælir fyrir og skorar á ríkis-
stjórnina, að sjá um, að skip-
aður verði þegar dósent við
deildina eins og nefnd lög mæla
fyrir um.
Þá skorar prestastefnan á
ríkisstjórnina, að láta eigi drag-
ast að stofna vinnuskóla fyrir
siðferðislega vangæfa ung-
linga.
Ennfremur skorar presta-
stefnan á ríkisstjórn og alþingi
að eigi verði veitt lægri upphæð
til bygginga á prestsetrum á
5—6 næstu árum en gert var í
síðustu fjárlögum.
Prestastefnan ályktaði að
æskilegt væri að 3 prestlærðir
menn væru sendir til útlanda
til að kynna sér trúmálastarf-
semi nágrannakirkna vorra, enn
fremur að norskum og dönskum
prestum verði boðið hingað til
lands.
Prestastefnan taldi nauðsyn-
legt að prestar reyni eftir framsta
megni að fá sem flest heimili
til að taka upp húslestra að nýju
og yfirleitt efla alla heimilisguð-
rækni. Ennfremur að prófastar
landsins beiti sér fyrir, að trú-
málafundir verði haldnir árlega
í prófastsdæmum þeirra.
Prestastefnan skorar á alþingi
að semja sem fyrst lög um, að
sérstakur prestur verði búspttur
að Hólum í Hjaltadal og hafi
hann umsjón með kirkju stað-
arins. Þá leit prestastefnan svo
á, að ekki væri vansalaust hvern
ig búið væri að hinu forna
biskups- og menntasetri, Skál-
holti. Taldi prestastefnan að þar
þyrfti að reisa veglega dóm-
kirkju, helzt í svipuðu formi og
dómkirkja Brynjólfs Sveinsson-
ar biskups var. Einnig mælti
prestastefnan með því að reistur
yrði menntaskóli heima í Skál-
holti. Var þeirri ósk beint til
kirkjumálanefndar, að gerð verði
nákvæm áætlun um framkvæmd
ir þær í Skálholti, sem sérstak-
lega miða að því að varðveita
sögulegar og kirkjulegar minjar
og tengja starfsemi þá, er fram
fer á staðnum, við biskupsdæm-
ið að nýju.
Loks skoraði prestastefnan á
alþingi og ríkisstjórn að taka
til íhugunar framkomið frum-
varp forseta sameinaðs alþingis
um ríflegan styrk til kirkju
bygginga í landinu, enda sé það
tryggt að eignar- og umráðarétt-
ur safnaðanna yfir kirkjunum
sé í engu skertur. Benti presta-
stefnan á, að söfnuðum lands-
ins væri yfirleitt ofvaxið að reisa
kirkjur af eigin rammleik, sem
samsvaraði kröfum tímans og
framtíðin geti við unað.
Alþbl. 26. júní.
DÓMKIRKJAN í Uppsölum
var upphunalega byggð í. got-
neskum stíl. Hún er 118,7 m.
löng og hæð turnanna er einn-
ig 118,7 m. Kirkjubyggingin
hófst einhvern tíma um míðja
13. öld. Árið 1287 var franski
steinhöggvarinn Estieune de
Bonneuil fenginn til þess að
hafa yfirumsjón með bygging-
unni. Páfinn varð oftar en einu
sinni að hlaupa undir bagga,
fjárhagslega, með kirkjubygg-
ingunni; það gerði hann með því
að lofa öllum þeim syndafyrir-
gefningu, sem vildu styrkja
hana með fjárframlögum.