Lögberg - 08.11.1945, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 8. NÓVEMBER, 1945
7
Ingólfur Arnarson
Fyrir nokkrum mánuðum sagði
eg ykkur frá því, hvers vegna
Hrafna-Flóki gaf stóru eyjunni
norður vði Ishafið nafnið, ís-
land. Þótt þetta nafn ætti ekki
vel við,.þá festist það við landið.
Þjóðin hefir nú búið í landinu í
nærri ell,efu hundruð ár. Henni
þykir vænt um landið sitt. I
huga íslendinga er nafnið Is-
land fyrir löngu búið að tapa
sinni upphaflegu merkingu. Þeg-
ar Islendingur heyrir landið sitt
nefnd á nafn, þá fer ekki hroll-
ur um hann; honum hitnar
miklu fremur um hjartarætur.
Hrafna-Flóki er ekki talinn
fyrsti landnámsmaður á íslandi,
vegna þess að hann fluttist burtu.
Eins og þið munið, urðu hann
og félagar hans svo töfraðir af
náttúrufegurðinni og fiskiveið-
unum, fyrsta sumarið, sem þeir
dvöldu í landinu að þeir gættu
ekki að afla heyja handa skepn-
unum, og þær dóu allar, um
veturinn, og þess vegna fór Flóki
til baka til Noregs. Hann hafði
ekkert nema ilt um landið að
segja, þó var þetta óhapp ekki
landinu að kenna, heldur orsak-
aðist það af fyrirhyggjuleysi
hans sjálfs og félaga hans.
Ingólfur Arnarson er talinn
fyrsti landnámsmaður á íslandi.
Örn, faðir Ingólfs var bóndi.
Hann bjó á vesturströnd Noregs.
Hann átti líka dóttur, sem Helga
hét. Ingólfur og Helga áttu
frænda, sem hét Leifur; hann
var unnusti Helgu og mikill vin-
ur Ingólfs.
Þegar Ingólfur og Leifur voru
um tvítugt, fóru þeir í hernað,
eða víkingaferðir til annara
landa, eins og þá var siður ungra
og hraustra manna.
I nágrenninu bjó jarl, sem hét
Atli. Hann átti þrjá sonu. Einn
af þeim hét Hólmsteinn. Eitt
sumar fóru Ingólfur, Leifur og
þrír synir jarls í félagi í víkinga-
ferð, þeir urðu allir góður vinir.
Um veturinn héldu Ingólfur og
Leiíur mikla veizlu og buðu
sonum jarlsins.
Þá vildi svo illa til að Hólm-
steinn varð ástfanginn í Helgu
og strengdi þess heit að kvong-
ast henni eða engri annari konu.
Eins og vonlegt var varð Leif-
ur, unnusti Helgu, afar reiður út
af þessu. Seinna meir börðust
þeir Ingólfur og Leifur við Hólm
stein og bræður hans og Hólm-
steinn og annar bróðir hans
féllu. Atli jarl var svo voldug-
ur, að Ingólfur og Leifur urðu
nú að fara af landi burt.
Þeir Ingólfur og Leifur höfðu
heyrt um ferð Flóka til íslands
svo þeim kom nú til hugar að
flytjast þangað.
Orðasafn.
hversvegna — why
að festast — to stick
upphafleg merking — original
meaning
hrollur — chill
hjartarætur — heart strings
landnámsmaður,— settler
töfraður — enchanted
náttúrufegurð — the beauty of
nature
að afla heyja — to make hey
skepnur — animals, stock
óhapp — mishap
að orsaka — to cause
fyrirhyggjuleysi — improvid-
ence
unnusti — betrothed bride
tvítugur — twenty years of age
víkingaferð — viking expedition
siður — custom
hraustur — brave, strong
nágrenni — neigborhood
jarl — earl
veizla — feast
að vera ástfanginn — to fall in
love
að strengja heit — to make a
vow
að kvongast — to wed
voldugur — powerful
Óvænt bréf
(Frh. af bls. 5)
segir hann og heldur svo áfram
með óánægjuhreimi í röddinni.
“Allar hæðir í túninu hafa lækk-
að og allar lautir grynnkað og
minkað. Eg ætlaði varla að
þekkja sumar lautirnar aftur, svo
litlar eru þær orðnar.”
Eg hafði nýlega heimsótt
bernskustöðvar mínar eftir 13
ára fjarveru og hafði orðið fyrir
svipuðum vonbrigðum. Eg undr-
aðist, hve allar vegalengdir voru
stuttar, allir klettar og hæðir
lágar, allar ár vatnslitlar. En eg
fann fljótt í hverju þetta lá. Sem
barn hafði eg mælt þetta alt með
svo stuttum skrefum og af veik-
ari þrótti. Því varð nú þetta alt
lítilmótlegra en myndin frá æsku
árunum hafði verið í huga mér.
Eg vék að því við tónskáldið,
hvort fjarlægðin hefði ekki gert
lautirnar lægri og hæðirnar
hærri. Það vildi tónskáldið ekki
heyfa. Það var sannfært um það,
að hæðirnar hefðu sigið og laut-
irnar lyftst.
Eg lét orð falla um það, að hér
væri búsældarlegt. “Já, það er
satt. Hér er búsældarlegt’,, segir
tónskáldið. “Og samt fluttuð þig
allir burt og sveitin ykkar fór í
auðn.”
“Það voru vorin,” segir hann
með ákefð. “Það voru vorin, sér-
staklega þó köldu vorin, sem áttu
alla sök á því. Vorin eru erfið
hér á heiðunum, þegar seint
leysir. Þá rennur alt út í krapi,
allar blár eru fullar af krapi,
hæðirnar standa upp úr og geta
farið að gróa, en það er ófært
milli þeirra með fé, fyrir krapa-
vaðli. Alt liggur á kafi í krapa-
blánum, ærnar sitja þar fastar,
þegar þær ætla að reyna að kom-
ast milli hnjótanna, sem upp úr
standa. Ef þú ert orðinn heylaus
um miðjan maí, verðurðu að láta
féð út á hnjótana, sem upp úr
standa. Ærnar fara að bera og
þú verður að ösla allan daginn
krapablárnar, fótkaldur og renn-
blautur. Þá er langt frá miðjum
maí til fardaga. Því máttu trúa.
“Já. Þá er langt frá miðjum
maí til fardaga,” endurtekur
hann, klemmir saman munninn
og þreytusvipur færist yfir and-
litið. Hann horfir niður fyrir
fætur sér og stendur þannig um
stund þegjandi. Svo lítur hann
upp og heldur áfram: “En sumr-
in, þau voru oft dásamleg hér
á heiðun-um, og nú finnst mér
hál|t í hvoru, að það hefði borg-
að sig að þola áfram örðugleika
erfiðu voranna, til þess að fá að
njóta sumranna hérna lengur.
Dagurinn í dag er gott dæmi
þess, upp á hvað heiðarnar hafa
að bjóða, þegar þær tjalda því
bezta sem til er. Þá spiltu sil-
ungshlaupin í ágúst ekki fyrir.
Um miðjan ágúst fyltist lækur-
inn sá arna altaf af smásilungi.
Sá var nú bragðgóður, — karl
minn — og þú gast ausið honum
upp með berum höndunum. Tón-
skáldið smjattaði og brosti á-
nægjulega, rétt eins og hann
væri að smakka á fyrstu silungs-
veiði sumarsins.
Tíminn er strangur húsbóndi.
Hann hikar aldrei, heldur sinni
rás, hvort sem þér líkar betur
eða ver. Hann má aldrei vera
að því að bíða eftir þér og ef
þú vilt fylgjast með honum, þá
verður þú að vinna meðan dag-
ur er, því nóttin kemur þá eng-
inn getur unnið.
Við höfum nú staldrað við á
Háreksstöðum góða stund, allir
áttum við langt til náttstaðar og
illt var að lenda í myrkri á ör-
æfunum.
Hér skildu leiðir. Eiríkur hafði
orð á því, að hann væri ekki viss
um það, að hann rataði bestu
leið að Víðidal.
“Kvíddu því ekki,” sagði tón-
skáldið, “eg skal segja ykkur til
vegar. Það þætti mér hart ef eg
rataði ekki ennþá hérna að Víði-
dal, þótt nokkuð sé nú orðið um
liðíð síðan eg fór það seinast,
svo margar ferðirnar átti eg
hérna á milli bæjanna fyrr á ár-
um, og taldi þá ekki eftir mér
sporin. Eg held, að eg geti þá
heldur ekki verið að telja það
eftir mér að skreppa það í hug-
anum núna, fyrst eg má ekki
vera að því að skokka það með
ykkur. Líttu nú á”, sagði hann
og benti í vestur. Þá lækkaðí
hann róminn og sagði eins og við
sjálfan sig: “Hann er þá orðinn
svona blásinn hryggurinn sá
arna, á því átti eg ekki von.”
“Já líttu nú á,” endurtók hann.
“Þið ríðið fyrst þarna vestur yf-
ir hrygginn, rétt um miðjan mel-
inn, sem blasir við, þegar þið
komið á háhrygginn, þá sjáið
þið hnúk vestur á öræfunum, á
hann skulið þið stefna fyrst í
stað”. Og svo hélt hann áfram að
telja kennileitin alla leiðina og
endaði með því að segja, að svo
sæjum við skarð í hæðadrögin,
í gegn um það ættum við að
fara, og þá kæmum við beint
niður að Víðidal.
’ Við kvöddum bræðurna, þökk-
uðum góða samfylgd og veg-
sögn. Bræðurnir héldu inn og
vestur á öræfin, en við stefnd-
um vestur á hrygginn ium miðj-
an melinn.
Við stönsuðum stutta stund á
háhryggnum og lituðumst um.
Hér vorum við staddir á landa-
mærum lífs og dauða að kalla
mátti. Að baki ólgaði lífið.
Bylgjandi grasbreiður, fé á beit,
fuglar á flugi, sporðaköst í
veiðiám.
Framundan, svo langt sem aug-
að eygði, blásnar örfoka lend-
ur, stirðnað gróðurlaust land,
herfang vinds og veðra.
Við erum staddir á sjálfri víg-
línunni. Út úr börðunum lafa
feysknar rætur fallinna jurta.
Vestanvindarnir strukust undir
holbakkabörðin og gripu með sér
þunna gróðurmoldina og þyrlar
henni í loft upp. Tímans tönn
nagar fleiri og fleiri rætur, sem
fölna og deyja. Flögin stækka,
grösum fækkar, melar breikka,
vindar greikka sporin.
Gróðurflosbreiðan á Jökuldals-
heiðinni virðist ofurseld ofríki
vinds og veðra. Landið er hér
að blása upp. Þessi harmleikur
gerist langt frá ólgandi lífi borg-
anna. Skrjáfrið í skrælnuðum
rótum deyjandi jurta heyrist
ekki inn í danssalina og drykkju-
krárnar í borgunum. En ofan af
öræfunum ber vindurinn dimm
reykský. Það er gróðurmoldin,
sem hann hefir rifið frá rótunum.
Það er ifrjógjafi íslenzks lífs.
Yfirbugaður og auðnulaus berst
hann út yfir öldur úthafsins með-
an við dottum við drykkju og
dans í gleðisölum íslenzkrar nú-
tíðarmenningar.
Hestarnir gerast óþolinmóðii^
Þeir stikla og tyggja mélin með-
an við litumst um. Lausu hross-
in hafa haldið áfram, og óvíst
er að þau fari eftir leiðsögn tón-
skáldsins. Áfram er haldið og
stefnt á hnúkinn vestur á öræf-
unum. Farið er yfir árkvísl, sem
læðist hljóðlát um auðnina eftir
dalverpi milli örfoka hálsa.
Næsti áfangastaður er eyði-
býlið Gestreiðarstaðir á vestri
bakka Gestreiðastaðskvíslar, sem
er upptaka Hofsár í Vopnafirði.
Alt er þar örfoka. Aðeins ör-
lítið hólbarð af túninu, með torf-
tóftarbroti á, stendur eftir og
býður veðrum og vindi byrginn
með meira en mannhæðarháum
rofbökkum. Það er alt, sem eftir
er. af graslendi býlisins. Næst
kemur röðin að Háreksstöðum.
Áin liðast lygn og tær fram með
túnfætinum, vænir silungár
móka þar í djúpum hyl og votta
um fyrri búsæld staðarins.
Áfram er haldið. Vestur í
Langadal rekumst við á fornar
götur kuapstaðarleiðarinnar frá
Möðrudal til Vopnafjarðar.
Fylgdum við þeim um stund, uns
við sáum skarð í hæðadrögin.
Gegnum það riðum við og kom-
um þá beint niður að Víðidal.
Leiðsögn tónskáldsins hafði
reynst ábyggileg.
Nú vorum við komnir í rok-
sandseyðimörk Hólsfjalla. Veg-
urinn liðast milli melgrashól-
anna, sem sumir eru að blása
upp. Víða eru foksandsskaflar
þvert yfir götuslóðann. Sandur-
inn lýtur hér sömu lögum sem
lausamjöll á vetri, þyrlast undan
hverjum vindblæ, hleðst í skafla
í afdrepum, en er svo rifinn upp
og rekinn aftur af stað er vind-
átt breytist.
Dagur er nú að kveldi kom-
inn, sól gengin undir bak við
vesturöræfin, sem blasa við
Kandan Jökulsár. Hestarnir eru
nú hamslausir af fjöri í kvöld-
kyljunni og við þeysum norður
sandauðnina.
Alt í einu ber okkur fram hjá
glerbrota- og beinarusli miklu,
sem liggur á víð og dreif um
sandsléttuna. Spyr eg Eirík að
því, hverju slíkt sæti. “Hér stóð
gamli Grímsstaðabærinn”, sagði
hann, “við erum núna að noa
um öskuhauginn, sem var fram-
an í hlaðvarpanum”.
Landið blés alt upp hérna, svo
bændurnir urðu að flytja sig
norður á fjöllin”. Fyrir einum
mannsaldri var hér iðjagrænt tun
og víð beitilönd nú örfokaauon.
Bændurnir neyðast til að lu.
hálfgerðu hirðingjalífi.
Það stefnir alt í eina átt. Land
ið er að blása upp. Grasrótiu
hverfur smátt og smátt, ef ekK
verður snúið til Varnar. Grómagn
náttúrunnar eitt saman nægir
ekki þar sem ráðshönd mannu
og munnur dýra leggur lið vind.
og veðri.
Um háttatíma náðum við ao
Grímsstöðum.
Fengum við þar góða gistingu.
Þar er margbýli og allmargt a.
ungu fólki. Langferðabílstjórinn
frá Akureyri var kominn. Hann
var orðinn sem heimagangur á
bænum, elti ungu stúlkurnar um
búr og eldhús að því er virtist.
Eftir kvöldmatinn sat unga
fólkið í rökkrinu og rabbaði
saman, hló og flissaði. Barst óm-
urinn af hjali þess upp í svefn-
stofu okkar Eiríks.
Innan skamms var eg kominn
á fleygiferð á mósóttri meri milli
róksandshólanna. Alt um kring
var ungt fólk á ólmum gæðing-,
um. I kröppustu bugðunum
skríktu stúlkurnar hátt og gripu
í faxið á reiðskjótumum. Við
það hrökk eg upp af fasta svefni.
Aldimmt var í herberginu, en
enn heyrðist ómurinn af glað-
værð fólksins neðan úr eldhús-
inu, pilthúsinu, eða hvar sem það
nú var að skríkja.
Jóhann Skaptason.
HON. HUMPHREY MITCHELL
Minister of Labour
V erkamálaráðherrann
skorar á
BÆNDUR
VINNUMENN ÞEIRRA
HEIMKOMNA HERMENN
OG STRÍÐSIÐJUMENN
að VINNA
í SKÖGUM
í VETUR
VIÐ SKÓGARHÖGG
TIL PAPPIRSGERÐAR
ÓskaSt:
SKÖGARHÖGGSMENN
ÖKUMENN
VINNUSKÁLASMÍÐIR
FLÚTNINGSBÍLA OG DRÁTTARVÉLSTJORAR
JÁRNSMlÐlR
MATREIÐSLUMENN OG FLEIRI \
SKÓGARTEKJA grípur djúpt inn í efna-
hagslega afkomu í Canada um þessar
mundir. Framleiðsla skógarafurða þarf að
margaukast til tryggingar atvinnulífinu
heima fyrir, og til að greiða fyrir viðreisn-
inni hjá öðrum þjóðum. Vinnuskilyrði við
skógarhögg eru betri en nokkru sinni fyr.
Vér skorum á hvern vinnufæran mann, sem
ræður yfir tíma sínum, að gefa sig fram
til heilsusamlegrar útivinnu yfir haust- og
vetrarmánuðina.
A

Ráðið yður STRAX—
Á næstu vistráðningastofu
eða
hjá næsta landbúnaðarumboðsmanni
eða
hjá umboðsmönnum pappírsiðnaðarins, sem við-
urkendir eru af National Employment Service.
Skynsamlegast er að ráða sig hjá fyrri húsbændum.
Approved: A. MacNAMARA, Deputy Minister of Ijdbour.
THE PULP AND PAPER INDUSTRY OF CANADA