Lögberg - 14.02.1946, Qupperneq 6

c
LÖGB.ERG, FIMTUDAGINN 14. FEBRÚAR, 1946
“Við vitum einu sinni ekki hvort
það verður nokkuð eftir fyrir okkur til
að lifa á,” sagði Madame de Nailles, í
sárri angist, jafnvel meðan líkið stend-
ur uppi í líkhúsinu.” Jackueline kraup
við líkið og grét óaflátanlega og vildi
ekki þiggja huggun né hughreystingu
frá neinum.
Hún sneri sér í sárri hugaræsingu
að stjúpu sinni og sagði:
“Hvaö gerir það til? Eg á engan
Föður—mér er sama um alt.”
Henni flaug í hug að þetta væri
hræöileg hugsun, hugsun sem hún
skammaðist sín fyrir. Hún fann til þess
að þetta var ekki satt, því einhver innri
rödd sagði henni að það væri eitthvað
sem hún kærði sig um; eins og hún tók
nærri sér föður missirinn, var eins og
einhver taumlaus forvitni ásækti hana,
þó hún findi ávalt til þess, að hún ætti
ekki að láta það villa sér sjónir. “Hvern-
ig mundi Gerard de Cyimer haga sér í
svona kringumstæðum?” Hún hugsaði
um þetta og margt annað, þá hræði-
legu nótt, er hún og Modest sátu saman
í hálfdimmunni yfir líkinu. Þessar
hugsanir ásóttu hana, í hvert sinn er
hún vaknaði upp af augnabliks dúr;
hún stundi við er hún gerði sér ljósa
grein fyrir umhverfinu og kringum-
stæðunum. Og svo hugsaði hún á sama
tíma, þessar ólíku hugsanir: “Elsku
faðir minn vaknar aldrei aftur,” og,
“Elskar hann mig? — Mun hann nú
vilja að eg verði konan hans?—Mun
hann vilja taka mig til sín?” Sá illi
andi, sem kom henni til að hugsa þessar
hugsanir, gerði hana óþolinmóða til að
fá svar uppá þessar spurningar. Hann
fylti hug hennar hræðilegri ímyndun
um það, hve illt það mundi verða fyrir
hana að vera hjá stjúpu sinni, og hafa
ekkert tækifæri til að komast burtu.
Hann kveikti þá ímyndun hjá henni, að
stjúpa hennar mundi giftast aftur—
mundi giftast Marien. Útúr þessu hug-
arstríði hrópaði hún upp: “Eg skal
ekki vera hjá þeim! Eg þoli ekki slíka
svívirðingu!” Oh, hvað hún vonaði að
Gerard de Cymier elskaði sig! Hún forT
smáði það sem hún kallaði hræsnistár
Madame de Nailles. Hún áleit sorg
hennar hræsni og uppgerð.
Morguninn eftir komu alvarlegir
svartklæddir menn og báru líkiö út, sem
nú var ekki framar líkt þeim föður sem
hún hafði elskað. Hann var henni horf-
inn um alla eilífð. Mjög virðuleg og
kostnaðarsöm útför fór fram næsta
dag, sem Marien stóð fyrir og sá um,
og í fjærveru næstu skyldmenna tók
hann að sér umsjón á öllu sem hinum
aána manni tilheyrði. Hann virtist taka
mjög nærri sér fráfall vinar síns, og
sýndi Jackueline alla umönnun og hlut-
tekningu sem mögulegt var, en hún gat
ekki þýðst umönnun hans og góðvild,
ekki einusinni þakkað honum, eða jafn-
vel litið á hann. Hún hataði hann og
fyrirleit, eins og ef sál hennar dána
föðurs, sem nú vissi alt, hefði tekið sér
bústað í henhar eigin sál.
M. de Cymier hafði ekki látið undir
höfuð leggjast að komast sem fyrst að
því hvernig fjárfiag þeirra mundi vera
háttað, enda var það auðvelt, því nú
var ekki um annað rætt meir í Paris, en
það strand, þar sem líf og eignir þess
manns fórust, sem hafði verið orðlagð-
ur fyrir góðgerðir og höfðingsskap við
gesti þá er sóttu kvöld-heimboð kon-
unnar hans. Þetta var árangurinn,
sagði fólk, af því að sækjast eftir að
láta bera mikið á sér: húsið yrði nú selt,
allir keyrslu,- og reiðhestarnir, myndir
og málverk, og húsmunir. Hvaða við-
brigði fyrir vesalings ekkjuna og dótt-
irina! Það voru fleiri sem biðu stórtjón
við gjaldþrot Wermats, en það voru ekki
eins nafnkendir menn eins og M. de
Nailles. Tengdasonur Wermats, M. de
Belvan, stóð nú uppi allslaus með konu
sem ekki átti einn einasta eyrir, en var
dóttir sendiráðs fulltrúans sem hafði
orðið gjaldþrota fyrir óráðvendni.
Um þetta var mikið rætt, og þeir
sem einmitt höfðu gert það sama, en
ekki orðið fyrir sömu afdrifum, ásöluðu
allra manna mest þá sem höfðu gifst
fyrir peninga. M. de Cymier hlustaði
með athygli á slíkar umræður. Hann
lagði fátt til þeirra mála, en er hann
heyrði nánar um hinn bágborna fjár-
kag Nailles fjölskyldunnar, þakkaði
hann sínum sæla fyrir að hafa gætt
varfærni í því, að biðja ekki Jackueline.
Hann hafði altaf verið í dálitlum vafa
um hvort þau auðæfi sem mynduðu svo
yndæla umgjörð um fegurð Jackueline
stæðu á föstum grunni; honum fanst
hún nú ekki eins fríð og hann hafði
ímyndað sér; þau áhrif sem fegurð
hennar hafði haft á hann, strauk hann
nú af sér sem laust ryk; en hann stundi
þungan, þegar hann hugsaði til þess
að það væri enginn vegur til að hafa
hana á valdi sínu, nema giftast henni.
En þó honum þætti það illt, þá samt
sem áður fagnaði hann yfir því, aö hafa
ekki gefið henni neitt loforð. Það sem
hann gat ásakað sig um, var stöku
óvarfærnis snertingar í augnabliks
gleymsku, en engin heiðarleg mann-
eskja gát sagt að hann hefði beðið
hennar. Kvöldið sem hann var að yfir-
vega þessi mál í huga sínum, skrifaði
hann tvö bréf, mjög lík hvort öðru;
annað var til Madarae d’Avrigny en hitt
til Madame de Nailles, hvar í hann
sagðist hafa fengið skipun um að fara
til sendisveitarinnar í Vínarborg, sem
hann tilheyrði, og að hann yrði að fara
strax, og tjáði þeim hve sér þætti fyrir
því, að hafa ekki tíma til að kveðja
neina vini sína. Hann afsakaöi við Ma-
dame d’Avrigny að hann yrði að fara
svo fljótt í burtu og gæti ekki tekið
þátt í leikjum hennar, sem hann sagð-
ist sjá mjög eftir. í bréfinu til Madame
M. de Nailles lét hann í ljósi innilega
samhygð með henni og Jackueline, og
fór mörgum orðum um þá ánægju sem
hann hefði haft af því að koma á heimili
hennar, og njóta hinnar aðdáanlegu
gestrisni þeirra. í niðurlagi bréfsins tal-
aði hann um þær endurminningar sem
hann geymdi í huga sínum, um þá á-
nægju sem hann hefði notið í húsi M.
de Nailles, á þann hátt, sem gaf þeim
til kynna, að hann byggist ekki við, að
hafa nein náin kynni framar við fjöl-
skylduna.
Madame de Nailles fékk þetta bréf,
rétt er hún hafði átt tal við fjársýslu-
mann sem hafði sýnt > henni framá
hversu algjöröur að eigna missir hennar
væri. Hún sá nú að hún var að miklu
leyti orsök í því að svona var komið.
Hún hafði enga von um að halda áliti
sínu og stöðu í félagslífinu framar, því
þegar búið væri að borga skuldir yrði
ekkert eftir nema íatækt, ekki einungis
fyrir hana, sem ekki hafði fært mann-
inum sínum neitt í búið, gat ekki klag-
að yfir neinum-rangindum, en Jackue-
line, hennar auður, sem var allur frá
móður hennar, hafði farið forgörðum
undir stjórn föður hennar. (Það eru til
slíkir menn—kærulausir fjárhaldsmenn
barna sinna, en þrátt fyrir það, góðir
feður), sem gætti þess ekki að tryggja
henni móðurarf hennar. í hinum skraut-
lega samkvæmissal, þar sem aldrei áð-
ur haföi verið talað um sorg og fátækt,
var Madame de Nailles að segja stjúp-
dóttir sinni frá högum þeirra og tala um
hvernig þær yrðu að lifa sparsamlega,
þegar henni var fært bréf Cymier’s.
“Lestu!” sagði Barónessan og rétti Jac-
kueline þetta einkennilega bréf, eftir
að hún hafði lesið það. Hún hallaði sér
afturábak í stólnum, með látbragði sem
gaf til kynna: “Þetta er síðasta stráið!”
og sat hreifingarlaus, sjáanlega yfir-
komin af vonbrigðum og harmi; hún
hélt hendinni yfir andlit sér, en horfði
þó nákvæmlega á andlit Jackueline,
sem hafði verið svo grimmilega von-
svikin.
Það sáust engin breytingarmerki
á andliti hennar, því metnaðar tilfinn-
ing gefur stundum þeim sem líða, hug-
rekki. Jackueline sat um stund og
horfði á kveðjuorðin, sem sópuðu því
í burtu sem gat hafa verið hennar leyni-
lega von. Blaðið hreifðist ekki í hönd-
um hennar, en hálfgert fyrirlitningar-
bros sást í kringum munninn. Hún
liugsaði sem svo, kannské þessi maöur,
sem gat leikið biðil við hana, þegar hag-
ur hennar var góður, en hvarf þegar
fyrstu erfiðleikarnir mættu henni, áleit
hún ekki væri þess virði, að sjá eftir
honum.
Hún rétti stjúpu sinni bréfið aftur,
án þess að segja neitt.
“Það er ekki nema það, sem eg
bjóst við,” sagði Baronessan.
“Líklega ekki.” svaraði Jackueline
kæruleysislega. Hún vildi forðast að
láta neina hluttekningu í ljósi með
stjúpu sinni.
“Vesalings Madame d’Avrigny,”
sagði'Jackueline, “Hún er óheppin að
missa alla leikarana sína.”
Þetta sem hún sagði voru gagns-
laus hughreystingarorð ungs hermanns
sem í fyrsta sinn gengur til orustu. Hún
táldróg sig sjálfa fyrir hinni veraldar-
vönu konu, sem bæði var æfð í að lesa
hugsanir annara, og dylja sínar; hún
hafði einskonar bitra ánægju af því
hvernig Jackueline hugðist að villa sér
sjónir með því að láta sem henni væri
það óviðkomandi. En þetta uppgerðar
kæruleysi hvarf við fyrstu snertingu
einlægrar samhygðar. Þegar Giselle,
sem hafði gleymt því að það var ofur-
lítið fálæti á milli þeirra síðan Fred fór,
kom nú til að faðma hana að sér. Þá
gat Jackueline ekki dulið, undir neinu
uppgerðargerfi, tilfinningar sínar. Þær
áttu langt tal saman, og Jackueline
sagði Giselle frá þeim vonbrigðum sem
hún hafði orðið fyrir, ásamt yfirstand-
andi sorgum og kvíða, og hinum óráðnu
fyrirætlunum sínum. “Eg verð að fara
í burtu,” sagði hún, “Eg verð að strjúka
eitthvað; eg get ekki verið hér hjá Ma-
dame de Nailles—eg yrði brjáluð; eg
mundi brigsla henni á hverjum degi um
hegðun sína.”
Giselle reyndi ekki til að sefa þessa
æsingu sern var í henni, því hún vissi
að hún tæki ekki til greina neitt sem "
hún segði. Hún braut því uppá öðru
umtalsefni, í þeirri von að geta dregið
huga hennar að því, og ráðlagði henni
að leita þeirrar hvíldar og næðis sem
hún þyrfti með, í klaustrinu. En hún
skyldi einungis skoða það sem bráða-
byrgðar athvarf, þar sem hún leitaði sér
trausts og styrks um stundar sakir, í
samveru með nunnunum. Ef hún gerði
það, gæfi hún fólkinu ekkert umtals-
efni, og það gæti ekki móðgað stjúpu
hennar. Það er ekki leiðin út úr neinum
vandræðum að gera sem mestan há-
vaða, og góðar ákvarðanir eru geröar
með rólegri yfirvegun, þar sem ekkert
truflar. Þessi lífsregla hafði Giselle
verið kend í klaustrinu hjá nunnunum,
þrátt fyrir hve þær kynnu að vera á
eftir tímanum í þekkingu og lærdómi
hærri vísinda, þá kunnu þær að ala upp
ungar stúlkur, til þess að gera þær góð-
ar konur. Giselle sýndi það daglega í
sambúð við eins leiðinlegan eiginmann
og hægt var að hugsa sér, heimskann og
ótrúann henni. Hún var ekki að reyna
til að setja sig sem fyrirmynd. Hún tal-
aði aldrei um sig, eða sína erfiðleika.
“Þú ert sannur engill, Giselle,”
sagði Jackueline með ekka. “Eg skal
gera hvað sem þú ráðleggur mér.”.
“Treystu mér—treystu öllum vinum
þínum,” sagði Madame de Talbrun.
Svo taldi hún upp þá elstu og á-
byggilegustu vini hennar, en er hún
nefndi Madame d’Argy, hopaði Jackue-
line strax frá henni. “Oh, í hamingju
bænum, nefndu þau ekki á nafn við
mig!”
Hún bar saman í huga sínum, trygð
og einlægni Freds, og hið meiningar-
lausa daður Gerards de Cymiere,, en
hún vildi ekki hugsa um það, og tók þá
ákvörðun að hún skyldi aldrei yðrast
þess að hafa neitað bónorði Freds. Hún
var sár reið við alla menn, hún vildi að
allir væru eins og Cymier eða Marien,
svo hún gæti hatað þá alla. Hún komst
að þeirri niðurstöðu í hjarta sínu, að
jafnvel þeir beztu, ef á reyndi, reyndust
sjálfselskir. Hún vildi hugsa svo og
trúa engum þeirra. Það vildi svo til, að
fyrsta sorgardaginn kom móðir Freds
til að hugga þær, og sýna hluttekningu
sína til Madame de Nailles og Jackue-
line.
Þegar Madame d’Argy heyrði lát
M. de Nailles og um fjártapið, risu upp
í huga hennar tvær andstæðar tilfinn-
ingar. Hún sá svo greinilega hönd for-
sjónarinnar í því sem skeð hafði: Son-
ur hennar var á herskipi sem var á
leiðinni til að ráðast á Formosa; hann
var í hættu, bæði vegna óheilnæms
loftslags og fyrir kúlum Kínverja, og
henni fanst að þeir, sem væru valdir
að því að koma honum í þessa hættu,
verðskulduðu hina grimmustu hegn-
ingu; en á hina hliðina hafði síðasta
bréfið sem hún fékk frá Fred fært henni
hin mestu gleði tíðindi, sem æfinlega
hefur mildandi áhrif á huga vorn. Fred
hafði unnið sér mikla frægð í orustu
sem háð var á Min fljótinu; honum
hafði verið boðið að velja um, hærri
stöðu, eða þyggja kross heiðurs fylk-
ingarinnar. Hann sagði móðir sinni að
hann væri nú gróinn sára sinna, sem
hann fékk í áminnstri orustu, og sem
hefðu stuðlað að 'því, að honum var
veittur þessi heiður, og svo bætti hann
við nokkrum lofsyrðum, sem aðmíráll
Courbet sagði við hann, sem honum
þótti enn vænna um en verðlaunin.
Hróðug og sæl yfir þessum frétt-
um af syni sínum, ásamt hluttekningar
og vorkunsemi fyrir Jackueline og Ma-
dame de Nailles, fanst Madame d’Argy
að það mætti ekki eiga sér stað, að
halda áfram þeirri óeiningu sem var á
milli þeirra, þar sem hennar gömlu vin-
ir hefðu nú oröið fyrir sorg og eigna-
missi, og auk þess langaði hana til að
segja öllum sem hefðu verið sérstak-
lega blindir og vanþakklátir, að Fred
hefði sannað öllum að hann væri hetja.
Jackueline og stjúpmóðir hennar
sáu hana koma, eins og að aldrei hefði
neitt slettst uppá vinskapinn milli
þeirra. Þær kystust og grétu, og spurðu
lxver aðra fjölda velmeintra spurninga.
En þrátt fyrir öll þessi vinalæti, gat
Madame d’Argy ekki varist að láta bera
á ánægju sinni og metnaði, við þær, sem
svo sviplega höfðu orðið fyrir sorginni.
Þær óskuðu henni til hamingju með
upphefð sonar síns. Madame d’Argy
vildi reyna að ímynda sér aö nú skildi
Jackueline hvað hún hefði mist, og ef
það skyldi valda henni meiri sársauka
—hvað gerði það til? Hann og móðir
hans höfðu líka fengið að kenna til. Nú
voru það aðrir sem fengu að líða. Guð
var réttlátur. Gremja, góðvild, og hið
undarlegasta sambland af fyrirgefningu
og hefnd, áttu uppihaldslaust stríð í
hinu göfuga hjarta Madame d’Argy, en
hún gat ekki útrýmt með öilu sársauk-
anum sem innifyrir bjó. Vorkunsemin
mátti sín mest í huga hennar, og ef það
hefði ekki verið fyrir særandi kulda sem
Jackueline sýndi henni, hefði hún
gleymt öllu og fyrirgefið henni. Hún
gat ekki ímyndað sér að hið fráhrind-
andi viðmót sem Jackueline sýndi henni,
stafaði af því, að hún hefði einmitt kom-
ið þegar óhamingjan hafði lagst sem
þyngst á hana, til að segja sér frá upp-
hefð þess manns, sem hún hafði neitað
þegar hún var í sinni mestu velsælu.
Gagntsætt því vanalega, að engan
fýsir að taka mikinn þátt í högum þeirra
sem veröa fyrir óhamingju, komu allir
vinir M. de Nailles til að samhryggjast
með ekkju hans og dóttur, og hug-
hreysta þær. Forvitnis löngun til að sjá
hvernig þær bærust af, ánægjan af því
að geta sagt frá því, hvað það hafði séð
og heyrt, til að uppgötva eitthvað nýtt,
til að geta sagt það öðrum, og hafa til
umræðu.
Umtalið út á við snérist mest um
fjárhags ástandið; allir létu viðbjóð sinn
í ljósi um, hversu kærulaus M. de Nailles
hafði verið. Margir sögðu að hann hefði
lengi verið að tapa í braski og spákaup-
mensku, svo þetta hefði ekki verið ann-
að en það sem við mátti búast.
Allir gleymdu því, að ef áhættu fyr-
irtæki hans hefðu heppnast, hefði hon-
um verið hrósað fyrir framsýni og ráð-
deild.
Vinkonur Madame de Nailles ræddu
þetta mál af hinum mesta ákafa, og
kendu ýmsu um, en aldrei því rétta.
Eftir langar umræður sagði Madame
d’Etaples: “Mér finst að þær ættu aö
halda saman og reyna að bera þessa
erfiðleika saman. En það er eins og
Jackueline taki sér ekki nærri síðustu
ósk föður síns, sem hún lét sem sér
þætti svo vænt um. Barónessan sýndi
mér grátandi bréf sem hann skildi eftir
með erfðaskránni sinni, sem var skrifuð
fyrir nokkrum árum, en sem nú er auö-
vitað einskis virði. Hann sagði konunni
sinni og dóttur, að annast hvor um
aðra, og vonaði að þær yrðu ávalt vinir,
sem elskuðu hvor aðra, vegna þeirrar
sameiginlegu ástar, sem þær bæru til
sín. Eg er meir en hissa á framferði
Jackueline, það ber vott um vanþakk-
læti.”
“Ó, hún er hjartalaus unglingur! Eg
hefi altaf haldið það!” sagði Madame de
Villegry, kæruleysislega.
Sumar frúrnar vildu kasta sökinni
á Madame Talbrun, fyrir að hafa brjál-
að dómgreind Jackueline með trúar-
bragöalegum fortölum og rugli. Þegar
hér var komið þessum umræðum og
bollaleggingum sagði Madame d’Arvigny
að það væri annað og meira fyrir sig
að hugsa um, en sér að mestu óviðkom-
andi fjölskyldumál, sem væri að halda
uppi sjónleikjum sínum, þrátt fyrir þá
erfiðleika sem hún hefði orðið fyrir,
með að missa alla beztu leikarana, sök-
um þrákelkni Jackueline.