Lögberg - 18.04.1946, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGiNN 18. APRIL, 1946
GUÐMUNDUR DANlELSSON:
Islendingurinn
í Grand Forks
Bærinn Grand Forks stendur
á norður bakka Rauðár og er
næststærsta borg Norður Dak-
ota ríkis, — næst Fargo. — Rauða-
vatnsá fellur í Rauðá að sunnan,
og myndaast á áramótunum tang-
ar tveir, sem bærinn dregur nafn
af: Stóru gafflar eða kannske
öllu heldur Stóra hvísl. Rauðá
myndar landamæri milli Norður
Dakota og Minnesota og stendur
borgin Austur Grand Forks
Minnesota megin. Tvær brýr
tengja hér borgimar og ríkin
saman. Austur Grand Forks er
mjög lítil borg, en hún er fræg
fyrir það, hvað margar bjórkrár
eru þar, — fleiri en í nokkurri
borg annari í Bandaríkjunum í
hlutfalli við stærð og fólksfjölda.
— í Grand Forks er háskóli
Norður Dakota ríkis, og þar hitti
eg íslenzku stúdentana, Pál Beck
og Qsvald Wathne, sem báðir
stunda þar nám um þessar mund-
ir.
“Dalur”
Rauðárdalurinn, sem í mínum
augum er næstum mishæðalaus
slétta án takmarkana, er æva-
gamall vatnsbotn, enda er jarð-
vegur þar mjög frjór. Moldin er
næstum svört, eins og hún kvað
vera í Úkraínu í Rússlandi. Hér
eru ræktaðar kartöflur, hveiti,
maís, laukur og sykurrófur, og
er þetta eitt helzta landbúnaðar-
svæði Bandaríkjanna.
f suðurjaðri Grand Forks á
bakka Rauðár, þar sem hún
myndar eina af sínum óteljandi
bugðum um grjótlausa sléttuna,
stendur hús Beeks-hjónanna um-
kringt hávöxnum ármtrjám og
ösp. Eg kom þar um kvöld í okt-
óber. Það var stormur af norðri
og stjörnuskin, og það umdi í
viðnum og skrjáfaði í skrælnuðu
laufi. Eg skoðaði mig ekkert um
það kvöld, heldur fylgdi vini
mínum og gestgjafa inn í arin-
hlýju heimilisins, þangað sem
kona hans beið okkar með borð
hlaðið gómsætum réttum. —
Undarleg tilfinning, djúp og hlý,
greip mig, þegar eg sté inn fyrir
þröskuld þessa íslenzka húss
mitt í ægivídd framandi heims-
álfu. Af hverjum vegg hló við
mér fjall eða dalur, foss eða jök-
ull þess lands, sem hafði fætt
mig og alið upp. Og meira en
þetta: Af hverjum vegg brosti
við mér einhver gamall íslenzk-
ur gripur: askur með útskornu
loki, kertastjaki, kola, — einnig
kunnugleg elskuð andlit mótuð
i málm eða leir. Seinna komst
eg að því, að mörg af listaverkun-
um voru gerð af húsfreyjunni
sjálfri, frú Berthu Beck. Hún
málar og mótar jöfnum höndum.
— Daginn eftir gengu hjónin með
mér um landareign sína og sýndu
mér fénað sinn og aldingarð.
Landareignin er tæp ekra að
stærð, en hún nær allt niður að
Rauðánni, þar sem í framtíðinni
á að koma bryggja og bátur með
vél. Það var lygnt og svalt og
bjart, og loftið mettað angan hins
deyjandi gróðurs. Lesnir voru
ávextir plómutrjánna, jarðar-
berin tínd og tómatamir, maís-
stöngin slegin og korn hennar
komið í hús. Dánar voru og
•krautrósir allar og hunangs-
tréð blómlaust fyrir löngu, —
því nú var haust. Og laufin féllu
eitt og eitt, og féllu tvö og tvö
á gangstíginn og grasið. Sum
voru bleik og sum voru rauð og
sum báru aðra liti. En litli grís-
inn var himinlifandi af því, að
hann fékk það bezta, sem hann
þekkti. Hann fékk ósoðinn maís
og vissi ekki, að það á að búa til
úr honum steik, þegar hann er
orðinn stór. — 1 alifuglagirðing-
unni spígsporuðu þrjátíu snjó-
hvítir “ítalir” og eg sá á þeim,
að þeir ætla að verða góðir henni
húsmóður sinni og verpa í allan
vetur. %
í háskólanum
Þetta er það sem eg vildi segja
um búskapinn hans Ríkharðar
Bekks og listakonunnar hans.—
Eftir gönguförina fór hún að
halda skátafund, því hún er for-
ingi kvenskáta. Hún tók líka
þátt í fyrstu heimsstyrjöld vorri
og hjúkraði sjúkum þá. Nú er
hún óbreytt, eins og eg, og hún
sagði mér sögur á kvöldin.
Klukkan ellefu næsta morgun
kom eg suður í háskóla og stóð
þar við lengi. Eg sat í bókmenta-
tíma hjá dr. Beck. Hann héit
fimmtíu mínútna fyrirlestur yfir
sextíu stúdentum og talaði um
mismun leikrita og skáldsagna.
Hann talaði blaðalaust og mælti
á enska tungu. Eg dáðist að hon-
um, því hann var svo mælskur,
og eg sá að allir nemendurnir
hans dáðust að honum með mér
og litu upp til hans. — Á eftir
fengum við okkur máltíð í mat-
sal skólans, og það var kjúklinga-
steik. — Nei, nú hefi eg gleymt
því, sem mér þótti skrítnast: í
gær borðaði eg sætsúpu með ís-
lenzkUm hornspæni og það gerði
Beck og frú Bertha og börnin
tvö. — Hvað er annars langt síð-
an' eg borðaði með hornspæni
síðast? — Æ, eg man það ekki
lengur, — enhvern tíma, þegar eg
var barn, hugsa eg, — einhvern
tíma fyrir óralöngu, þegar eg var
barn heima í Guttormshaga, Eg
er búinn að gleyma því núna. —
Það sem eg veit.
Hér kemur dálítið, sem eg veit
um Richerrd Beckt Sumt las eg
í ritgerð eftir norska skáldið
Johan Falkberget,, sumt náði eg
í annarsstaðar og sumt fékk eg
frá fyrstu hendi:
Dr. Beck er fæddur 9. júní
1897 að Svínaskálastekk í Reyð-
arfirði og ólst upp í Litlu-Breiðu-
vík þar í firðinum. Hann er son-
ur Kjartans Beck, sem var óðals-
bóndi í Litlu-Breiðuvík (d. 1907)
og Þórunnar Vigfúsínu Beck, sem
nú er 75 ára að aldri og býr í
Winnipeg. Þau fluttust saman
vestur um haf, mæ ðginin, haust-
ið 1921, en nokkrum árum áður
hafði sonur hennar Jóhann Þor-
valdur Beck farið vestur. Hann
_r nú framkvæmdarstjóri prent-
smiðjufélagsins Columbia Press,
sem gefur út vikublaðið Lögberg
í Winnipeg.
Námsferill dr. Becks er í fáum
orðum sem hér segir: Eftir að
barnaskólanámi lauk, las hann
undir gagnfræðaskólapróf hjá
Sigurði Vigfússyni barnakenn-
ara. Telur Beck sig standa í ó-
metanlegri þakkarskuld við hann.
Vorið 1918 lauk hann gagnfræða-
prófi á Akureyri með mjög hárri
einkunn. Sat næsta vetur í 4.
bekk Mentaskólans í Reykjavík,
en las 5. og 6. bekk utanskóla og
iauk stúdentsprófi vorið 1920. í
Mentaskólanum fékk hann verð-
laun fyrir iðni, siðprýði og fram-
farir. — Á skólaárum sínum vann
hann fyrir sér með sjómensku.
Hann varð formaður 18 ára gam-
all og var það á hverju sumri allt
til þess er hann fluttist vestur
um haf. —
Einkaskóli dr. Becks.
Veturinn 1920 — 21 hélt Dr.
Beck einkaskóla fyrir unglinga á
Eskifirði. Hann var þá kvæntur
Ólöfu Daníelsdóttur frá Helgu-
stöðum í Reyðarfirði. En svo
missti hann hana, og ef til vill
hefir það átt sinn þátt í vestUr-
för hans. — Fyrsta veturinn, sem
Beck dvaldi í Winnipeg, var
hann íslenzkukennari Þjóðræknis
félagsins, en bjó sig jafnframt
undir framhaldsnám með lestri í
heimahúsum og tók mikinn þátt
í félagsmálum fslendinga þar í
borg. Hann orti þá einnig tals-
vert og skrifaði ýmsar greinar í
vestur-íslenzku blöðin. Því hefir
hann haldið á alla tíð síðan, svo
þar er að finna sæg af greinum
eftir hann um íslenzk efni, bók-
mentir og menningu fyrst og
fremst.
Prój og ritstörj.
Sumarið 1922 vann dr. Beck
'byggingarvinnu með það fyrir
augum að afla sér nokkurs f jár til'
frekari skólagöngu. Um haustið
hóf hann svo nám við Cornell há-
skólann í Iþöku (Ithaca) í New
York-ríki og lagði þar sérstak-
iega stund á norræn fræði og
enskar bókmentir. — Hann lauk
meistaraprófi (M.A.) vorið 1924
og fjallaði meistaraprófsritgerð-
in um Byron og áhrif hans á ís-
lenzkar bókmentir. Hafa megin-
kaflarnir úr þeirri ritgerð birzt í
Skírni undir fyrirsögnunum:
“Grímur Thomsen og Byron” og
“Gísli Brynjólfsson og Byron.”
Áður höfðu ritgerðir eftir hann
um sama efni birzt í merku
bandarísku fræðiriti. (Journal of
English and Germanic Philologi).
Grein sú, sem dr. Beck ritaði í
Eimreiðina í tilefry. af aldaraf-
mæli Byrohs, átti einnig rót sína
að rekja til meistaraprófsrit-
gerðar hans um skáldið. Doktors-
prófi í heimspeki (Ph.D.) lauk
Beck við Corneii-háskólann vor-
ið 1926. Fjallaði doktorsritgerð
hans um þýðingar sr. Jóns Þor-
lákssonar á “Tilraun um mann-
inn” eftir Pope og “Paradísar-
missi” eftir John Miiton. Kaflár
úr þeirri ritgerð hafa verið birt-
ir í fyrnenfndu amerísku fræði-
riti og í öðrum hliðstæðum bók-
mentatímaritum vestan hafs. —
Ritgerð hans um “Alexander
Pope og íslenzkar bókmentir”,
sem prentuð var í Skírni, er
einnig þaðan sprottin, ennfrem-
ur hin ítarlega ritgerð um Jón
Þorláksson og skáldskap hans,
sem prentuð var í tímariti Þjóð-
rækmsfélagsins og nýlega var
endurprentuð í Tímanum í til-
efni af 200 ára fæðingarafmæli
skáidsins. — Á skólaárum sínum
í Cornell tók dr. Beck mjög mik-
inn þátt í félagslífi stúdenta þar
í háskólanum. Meðal annars var
hann forseti allsherjarfélagsskap-
ar þeirra, sem nefndist: “Cosmo-
politan Club”. Þar kvæntist hann
og seinni konu sinni, Kristbjörgu
(Berthu) Samson hjúkrunar-
konu frá Winnipeg, sem er af-
bragðs kona og myndarleg. Þau
hafa eignast tvö börn, pilt og
stúlku, sem nú eru 12 og 16 ára
gömul og stunda nám í gagn-
fræðskólum í Grand Forks.
Deildarforseti.
Eftir að Dr. Beck»hafði lokið
doktorsprófi varð hann prófessor
í enskum fræðum í St. Oiaf Coi-
iege í Northfield í Minnesota og
gegndi því starfi til vorsins 1928,
en þá varð hann íorseti ensku
deildarinnar í Thiel College i
Greenville í Pennsylvanía og
Kendi þar einnig samanburðar-
bókmenntir. Ári síðar fluttist
hann til Grand Forks í Norðúr
Dakota og gerðist prófessor í
Norðurlandabókmentum við rík-
.sháskólann þar, og er forseti
þeirrar deildar. Á stríðsárunum
hefir hann einnig flutt fyrirlestra
um enskar bókmentir, einkum
leikrit þýdd og frumsamin.
Eitt kvöld, er við sátum sam-
an yfir rjúkandi kaffibolium, tók
eg að spyrja hann um íslandsför
hans í fyrra sumar, þegar hann
var fulltrúi Vestur-íslendinga
við lýðveldisstofnunina og gest-
ur íslenzku ríkisstjórnarinnar.
Eg spurði:
— Hvað er nú efst í huga þín-
um frá þeirri heimsókn?
— Mér er minnisstæðust hin
stóra stund á Þingvöllum, þegar
því var lýst yfir á Lögbergi, að
lýðveldi væri endurreist á ís-
iandi, því það var þá sem hjart-
fólgnasti draumur margra alda
kynslóða þjóðarinnar varð að
veruleika, svaraði Dr. Beck. —
Mér var það ósegjanlegt gleði-
■efni að fá að taka þátt í lýðveld-
ishátíðahöldunum með því að
flytja kveðjur Islendinga vestan
hafs á þeim sigurbjarta, sögulega
degi. Minnisstæðar verða mér og
alla daga hinar frábæru og ást-
úðlegu viðtökur, sem eg átti hvar
vetna að fagna á ferðum mínum
viðsvegar um landið.
—Voru ekki landar okkar
hérna megin hafsins sólgnir í
fréttir af för þinni?
Vildu fá fréttir.
—Það voru þeir vissulega, enda
eru þeim engir hlutir hugstæð-
ari en þeir, sem snerta ættjörð-
ina. Það liðu heldur ekki nema
sex dagar frá því eg fór frá Is-
iandi fiugleiðis, þangað til eg
flutti fyrstu ræðu mína vestan
hafs um íslandsferðina. Það var
a Islendingadeginum að Gimli 7.
ágúst, og. mun þar hafa verið
hátt á 4. þúsund manns. Eg kom
þangáð með fangið fult af kveðj-
um austan um haf, og eru það
engar ýkjur þó sagt sé, að þeim
og frásögninni af ferð minni hafi
verið tekið með miklum og ein-
lægum fögnuði. Rödd íslands á
sér enn næman hljómgrunn í
hjörtum alls þorra Islendinga
vestan hafs. — Síðan hefi eg flutt
30 ræður um ferð mína og lýð-
veidisstofnunina meðal íslend-
inga í Ameríku, Norðmanna og
.ttjneríkumanna, sumar á opin-
berum samkomum, á fundum
ýmissa félaga og í útvarp.
— En hefirðu skrifað nokkuð
um lýðveldisstofnunina
— Eg hefi þegar skrifað allmik-
ið um\ hana, meðal annars rit-
gerðina “Lýðveldi endurreist á
Islandi”. Hún kom út í Tímariti
Þjóðræknisfélagsins. Aðra styttri
grein um sama efni birti eg í Al-
manaki O. S. Thorgeirsson. Þá
skrifaði eg grein á norsku í tíma-
ritið “Nordmanns-Forbundet”,
sem er málgagn allsherjarfélags-
'skapar Norðmanna hér, og var
hún endurprentuð víða í bloðum
Norðpaanna vestan hafs. Einnig
má fiefna grein á ensku, sem birt-
ist í jóiahefti tímaritsins “The
Friend”, og gefið er út ' Minne-
apolis. Sú grein var endurprent-
uð í mánaðarritinu “Sons of Nor-
way”, líka í Minneapolis, og
fjórðungsritinu: “Icelandic
Canadian”, sem út kemur í Win-
nipeg og félag yngri Islendinga
stendur að. — Þá er í prentun
grein um íslenzkar bókmentir
síðustu ára, og kemur hún út í
“The American Scandinaivan
Review” í New York síðar á
þessu hausti.
Ritstörf.
—Hvaða bækur hefir þú sam-
ið eða gefið út?
— Fyrsta bók mín var ljóða-
safnið “Ljóðmál”, sem kom út í
Winnipeg 1929. Næsta ár gaf
Þóhallur Bjarnarson út í Reykja-
vík bókina “Icelandic Lyrics”,
sem eg hafði safnað til og búið
undir prentun. En það eru ensk-
ar þýðingar íslenzkra kvæða á-
samt frumtextunum sjálfum,
inngangi um íslenzka ljóðagerð,
stutt æfiágrip skáldanna og skýr-
mgar. — Árið 1935 kom út eftir
mig í Winnipeg saga lúterska
kirkjufélagsins vestan hafs, sam-
in í tilefni af 50 ára afmæli fé-
iagsins. Eg er einnig meðhöf-
undur bókmentasögu Norður-
landa á ensku: “The History of
Scandinavian Literatures” sem
út kom í New York 1938. — Þá
gaf eg út fyrir “American Scandi-
navian Foundation” 1943, safn
af enskum þýðingum íslenzkra
ijóða og smásagna (Icelandic
Poems and Stories) með inn-
gangi um íslenzkar nútímabók-
mentir og æviágripum höfund-
nna. — Nýlega hefi eg lokið við
fyrir Bókfellsútgáfu í Reykja-
vík, heildarútgáfu á kvæðum og
kviðlingum vestur-íslenzka
kímniskáldsins K. N. Júlíussonar.
Hér þagnaði prófessorinn og
vildi ekki teija fram fleira. Hins
vegar er mér persónulega kunn-
ugt um, að eftir hann ligur f jöld-
inn allur af ritgerðum og grein-
:.m í tímaritum vestan hafs og
austan, og er vonandi, að hann
gefi sér innan skamms tíma til
þess að safna þeim saman og
birta þær í bókaformi.
Þjóðrœknismálin.
— Jæja, hvað getur þú þá sagt
mér um viðhorfið í þjóðræknis-
málunum? spurði eg um leið og
2g byrjaði á fjórða kaffibollan-
um.
Beck stakk út sinn þriðja og
svaraði:
— Þjóðræknisfélagið heldur á-
fram starfsemi sinni með ýms-
um hætti, svo sem með íslenzku
kenslu, félagsstarfi í deildum sín-
um víðsvegar’ um bygðir íslend-
nga, ræðu og fyrirlestrahöldum
um íslenzk efni og með útgáfu
Tímarits síns. Kirkjufélögin ís-
lenzku vestan hafs leggja einnig
sinn skerf til þeirra mála, því
störf þeirra fara enn, að eigi litlu
leyti, fram á íslenzku. íslenzku
vikublöðin eru sem áður tengi-
taugin milli Islendinga innbyrðis
vestan hafs og milli þeirra og
(Frh. á bls. 7)
This picture is from the 28th Annual Manitoða Musical Festival recently held in Winnipeg, which was considered an outstanding success.